Lanceer een raket met behulp van een chemische reactie tussen bakpoeder en azijn.
|
|
- Antoon van de Velden
- 8 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1
2 Groep 5 & 6 Team van maximaal 4 leerlingen Lesbrief voor leerkracht Uitdaging Lanceer een raket met behulp van een chemische reactie tussen bakpoeder en azijn. Inleiding Het thema van het Techniek Toernooi 2014 is Transport en Logistiek. In deze uitdaging wordt er met een chemische reactie een raket gelanceerd. Als lanceerinstallatie wordt een petfles gebruikt. Het is de bedoeling om de raket zo precies mogelijk af te schieten en een doel te raken op 7 meter afstand. De lesbrief bevat alle informatie die je nodig hebt om de uitdaging in de klas aan te gaan. Achter deze lesbrief tref je aanwijzingen aan die van belang zijn voor deelname aan het Techniek Toernooi. Hier lees je onder andere aan welke voorwaarden de raket en de lanceerinstallatie moeten voldoen. Doelstellingen De leerlingen Ontdekken dat je met een chemische reactie een raket kunt lanceren. Onderzoeken welke verhouding bakpoeder/azijn het beste resultaat op levert met betrekking tot de chemische reactie. Onderzoeken welke vorm de raket moet hebben voor een stabiele vlucht. Presenteren hun ontwerp en demonstreren de werking ervan. Handige materialen Petfles. Ballon. Bakpoeder. Azijn. Veiligheidsbrillen en eventueel kleding die vuil mag worden. Voor de raket: Het materiaal voor het maken van de raket is vrij, let er wel op dat de raket geen scherpe punten heeft. Voor de presentatie: Alles is toegestaan. Zorg bij de wedstrijd zelf voor presentatiemiddelen (fotoverslag, digitale presentatie etc.) maar houd er rekening mee dat er geen elektriciteit en internet beschikbaar zijn tijdens de wedstrijd. Een digitale camera en ander materiaal voor het maken van het fotoverslag. Voorbereiding Lees de lesbrief en de achtergrondinformatie goed door. Je vindt de achtergrondinformatie, tips en antwoorden op veel gestelde vragen op Verbreed en verdiep je kennis van de sleutelwoorden, bijvoorbeeld met behulp van informatie op internet (
3 Zoek afbeeldingen en filmpjes over het lanceren van een raket. Op vind je links naar geschikte filmpjes voor groep 5-6. Verzamel de bovengenoemde materialen. Sleutelwoorden Het azijn: Azijn is een vloeistof die zuur smaakt. Azijn ontstaat wanneer gegiste producten verzuren door de juiste bacteriën. Het is chemisch gezien een oplossing van 4 tot 15% azijnzuur met geur- en smaakstoffen. Het bakpoeder: Bakpoeder is een chemisch middel dat aan deeg wordt toegevoegd om het te laten rijzen. De chemie: Chemie is een tak van de wetenschap die zich bezighoudt met de samenstelling en eigenschappen van stoffen. De chemische reactie: Een chemische reactie is een proces waarbij stoffen veranderen, bijvoorbeeld doordat ze met elkaar in contact komen. De raket: Een raket is een voertuig dat heel snel door de ruimte kan vliegen. Hij gaat de lucht in door gas dat in brand vliegt. De raket wordt voortgedreven door een reactiemotor met brandstoffen. Eigenlijk is de zure raket geen echte raket omdat de brandstof niet wordt meegenomen, maar achterblijft in de lanceerinstallatie. De PET fles: Een PET fles (petfles) is een plastic fles, die gemaakt wordt van PolyEtheenTereftalaat (PET) en met name gebruikt wordt voor frisdrank. Zuur: Zuur is een chemische verbinding. De menselijke smaak kan veel zure stoffen herkennen, bijvoorbeeld citroenzuur en azijnzuur. Zuur staat tegenover basisch (zepig). Beide reageren met elkaar. Activiteiten op school Een techniekles bestaat uit verschillende fasen. De leerlingen maken kennis met de uitdaging (Introductie), verkennen/onderzoeken deze uitdaging en bedenken verschillende oplossingen (Ontdek en onderzoek), kiezen de beste oplossing, testen en verfijnen deze (Ontwerp, maak en test) en presenteren de oplossing (Presenteer). Onderstaande lesopbouw zorgt voor een gedegen voorbereiding op het Techniek Toernooi. Introductie Vertel dat de leerlingen gaan deelnemen aan het Techniek Toernooi met de uitdaging Zure raket. Vraag aan de leerlingen wat een raket is, en waar deze voor gebruikt worden. Wat hebben we daaraan in het dagelijks leven? Toon een filmpje over de lancering van een raket ( Bespreek het begrip chemische reactie. Wat weten de leerlingen hier al van? Noem voorbeelden van verschillende reacties. Hoe kun je dit gebruiken om een raket aan te drijven? Maak samen een woordweb. Bespreek de sleutelwoorden met de leerlingen. Laat de leerlingen een beetje azijn proeven en ruiken om de begrippen het azijn en zuur uit te leggen. Vul een petfles met een beetje bakpoeder. Voeg hier azijn aan toe en sluit de fles af met een ballon. Wat gebeurt er? Sluit de introductie af met de onderzoeksvraag: Hoe kun je de chemische reactie van bakpoeder en azijn gebruiken om een raket te lanceren? 3 3
4 Ontdek en onderzoek Verdeel de klas in groepjes van maximaal vier leerlingen. Elk groepje gaat aan de slag met het vinden van een oplossing voor het probleem. De leerlingen bedenken, ontdekken en onderzoeken hoe je een raket kunt lanceren en hoe deze zo precies mogelijk het doel kan raken. Verdeel in elke groep de rollen. De leerlingen denken allemaal na over de oplossingen. Om dit proces goed te laten verlopen, is het handig om te werken met de volgende rollen: De voorzitter zorgt ervoor dat iedereen aan het woord komt. De tijdbewaker bewaakt de tijd. De verslaggever schrijft op wat er besproken wordt. De fotograaf legt het proces van ontdekken en onderzoeken vast. De leerlingen verkennen de onderzoeksvraag (het probleem) en bedenken deelvragen. Denk hierbij aan vragen als: Welke vorm heeft de raket nodig voor een stabiele vlucht? Welk materiaal heb je nodig? Hoe kun je met de lanceerinstallatie bepalen waar de raket heen gaat? Hoeveel azijn en bakpoeder heb je nodig? De leerlingen bedenken een testopzet: Wat hebben ze allemaal nodig om de deelvragen te kunnen beantwoorden? Hoe wordt er eerlijk gemeten? Ze verzamelen de materialen en meetinstrumenten. De leerlingen bedenken verschillende oplossingen. In deze aanrommel fase opperen ze ideeën, proberen deze uit en bespreken de voor- en nadelen. Ze doen voorspellingen en formuleren verwachtingen. Hierbij maken ze gebruik van de achtergrondinformatie die in de introductiefase is aangeboden. Stimuleer de leerlingen om verder onderzoek te doen, bijvoorbeeld op internet (zie voor een overzicht van geschikte websites). Ontwerp, maak en test Ieder groepje werkt het beste idee uit. Eerst maken de leerlingen een ontwerp (schets) van de raket en van de lanceerinstallatie. In hun ontwerp nemen ze de resultaten mee uit de ontdek- en onderzoekfase. Vervolgens werken ze de schets uit in een werkend prototype. Neem voor het testen de ruimte. Richt de raket nooit op anderen en draag een veiligheidsbril (en kleren die vuil mogen worden). De leerlingen testen de raketten, meten de resultaten, noteren hun waarnemingen en trekken conclusies. Ze verbeteren de lanceerinstallatie en raket indien nodig. Het is mogelijk dat er daarbij teruggegaan wordt naar de fase Ontdek en onderzoek. Herhaal het testen en verbeteren net zo lang tot de meest ideale oplossing ontwikkeld is. Deze oplossing wordt gepresenteerd tijdens het Techniek Toernooi. Presenteer Tijdens alle fasen is door de verslaggever en de fotograaf vastgelegd wat er gebeurd is, wat er besproken is, waarom bepaalde ideeën wel of niet werkten. De leerlingen verwerken dit in een presentatie van maximaal 3 minuten. Deze presentatie kan verschillende vormen hebben, zowel digitaal (PowerPoint, Prezi, filmpje, digitaal fotoverslag, ) als op papier (poster, fotocollage, fotoboek, ). Let op, er is geen elektriciteit en internet beschikbaar tijdens de wedstrijd. Indien een computer nodig is voor de presentatie, moet het team zelf een opgeladen laptop meenemen naar de wedstrijddag. Gebruik deze presentatie als middel om terug te kijken op het proces. Tijdens het Techniek Toernooi gaat het om het inzicht geven in het proces van ontdekken, onderzoeken, ontwerpen en maken. In de klas kan ook aandacht worden besteed aan de samenwerking in de groepjes. 4 4
5 Tip: tijdens het proces hebben de leerlingen vaak zeer rijke en inspirerende gesprekken. Verwerk mooie quotes en bijzondere leerervaringen in de presentatie en gebruik deze tijdens de reflectie op het proces. De presentatie kan tevens worden ingezet als middel om de leerstof te verdiepen. Hoe hebben echte wetenschappers en ontwerpers het probleem aangepakt? 5 5
6 Ga de uitdaging aan op het Techniek Toernooi! De wedstrijd Bouw een raket en maak van een petfles een lanceerinrichting. Gebruik bakpoeder en azijn om de raket te lanceren en het doel te raken op 7 meter afstand. De opstelling Het lanceerplatform is ongeveer 20 cm hoog. Op 7 meter van het lanceerplatform, op de grond, bevindt zich het middelpunt van een schietschijf. 20cm 7m Het verloop van de wedstrijd Bij binnenkomst gaat ieder team naar de tafel waar zijn teamnummer bij staat. Achter deze tafel wordt de laatste hand gelegd aan de raketten en lanceerinstallatie. Eventueel tijdens de reis opgelopen schade kan in deze voorbereidingstijd hersteld worden. De tafel is ook bedoeld om het proces te presenteren aan de jury. De organisatie maakt een foto van de opstelling. Daarna moeten de leerlingen wachten tot de jury langskomt. Houd er rekening mee dat het laatste team ongeveer een half uur moet wachten. De jury komt langs om de presentatie te beoordelen. De presentatie mag niet langer duren dan 3 minuten. Wanneer alle teams zijn beoordeeld, worden de teams om de beurt uitgenodigd om naar het lanceerplatform te komen. In de wedstrijdarena staan enkele opstellingen zoals hierboven beschreven. Er kunnen dus meerdere teams tegelijk deelnemen. Begeleiders zijn niet toegestaan in de wedstrijdarena, maar er is genoeg ruimte rondom de arena. Het team plaatst de lanceerinstallatie op het lanceerplatform. Ieder team mag drie raketten lanceren. Gebruik voor iedere raket een schone petfles. Nadat azijn en bakpoeder zijn samengevoegd en de raket is opgesteld, mogen de lanceerinstallatie en de raket niet meer aangeraakt worden. De raket moet zo dicht mogelijk bij het middelpunt van de schietschijf de grond raken. Het maakt niet uit als de raket daarna nog doorrolt. De jury meet de afstand tussen de plek waar de raket neerkomt tot het middelpunt van de schietschijf. Het team met de beste score wint. Wat heb je op school nodig? Zie bij Handige materialen in de lesbrief. 6
7 Wat neemt de school mee naar de wedstrijd? De raketten. De lanceerinstallatie. Voor iedere poging een schone petfles. De presentatie. De organisatie zorgt voor Het lanceerplatform. De schietschijf. Veiligheidsbrillen. Wat mag wel en wat mag niet? De raket moet worden gelanceerd door de chemische reactie van bakpoeder en azijn. De lanceerinrichting moet een petfles zijn. De raket moet minimaal 15 cm lang zijn. De raket mag geen scherpe punten hebben. De fles mag niet opengeknipt worden. Het bakpoeder/azijn mengsel blijft na de lancering achter in de fles. Tijdens de wedstrijd mogen de leerlingen niet door hun begeleiders worden geholpen. Kijk voor meer informatie regelmatig op de website bij de rubriek Vraag & Antwoord. Wat doet de jury? Waar let de jury op? Is aan alle voorwaarden voldaan? Wat hebben de leerlingen zelf gedaan, en waarbij zijn ze geholpen door volwassenen? Hulp van volwassenen bij het ontwerpen en oefenen op school is niet verboden, maar als naar het oordeel van de jury de leerlingen te weinig eigen inbreng hebben gehad, zal een team niet voor een prijs in aanmerking komen. Houd daar rekening mee bij het ontwerp- en bouwproces. De jury zal het fotoverslag of de presentatie van de voorbereidingen op de wedstrijd in de beoordeling betrekken. Neem de presentatie dus mee naar de wedstrijd. De jury vindt het belangrijk om inzicht te krijgen in het proces van idee naar ontwerp naar uitvoering en gebruikt het verslag onder andere om de voorbereiding en de eigen inbreng van de leerlingen te beoordelen. Wie wint? De jury meet de afstand tussen de plek waar de raket neerkomt tot het middelpunt van de schietschijf. De twee beste resultaten worden bij elkaar opgeteld. Het team met de beste score wint. Er zijn ook prijzen voor de tweede en derde plaats. Het team dat de meest originele oplossing heeft bedacht, wordt beloond met de creativiteitsprijs. Per team kan maar één prijs worden gewonnen. Belangrijk! De installaties worden opgesteld in een ruimte waar meerdere teams zijn. Instrueer de leerlingen rekening te houden met de andere teams (sportiviteit!). De leerlingen moeten wachten tot de jury langskomt. Houd er rekening mee dat het laatste team ongeveer een half uur moet wachten. Bereid de leerlingen daarop voor en zorg voor iets waarmee ze zich kunnen bezighouden gedurende de wachttijd zonder anderen te storen. Eventuele kleine wijzigingen in de regels en randvoorwaarden in de lesbrief worden gepubliceerd op de website van het Techniek Toernooi ( onder Vraag & Antwoord en eventueel per 6 7
8 gecommuniceerd aan de teams die zich voor de desbetreffende uitdaging hebben aangemeld. Neem in geval van twijfel over de regels en voorwaarden contact op met de organisatie van het Techniek Toernooi Voorkom teleurstellingen op de wedstrijddag! Veel succes! Techniek Toernooi
Ontwerp en bouw een auto die verschillende soorten ladingen van een helling af naar beneden vervoert.
Groep 3 & 4 Team van maximaal 4 leerlingen Lesbrief voor leerkracht Uitdaging Ontwerp en bouw een auto die verschillende soorten ladingen van een helling af naar beneden vervoert. Inleiding Het thema van
Nadere informatieScheid zoveel mogelijk afval (ijzer, doppen van petflessen, kranten, restafval) met behulp van een lopende band.
Groep 5 & 6 Team van maximaal 4 leerlingen Lesbrief voor leerkracht Uitdaging Scheid zoveel mogelijk afval (ijzer, doppen van petflessen, kranten, restafval) met behulp van een lopende band. Inleiding
Nadere informatieTeam van maximaal 4 leerlingen. Lesbrief voor leerkracht. Groep 3 & 4. Uitdaging
Groep 3 & 4 Team van maximaal 4 leerlingen Lesbrief voor leerkracht Uitdaging Transporteer zo veel mogelijk water in bekertjes met een zelfgebouwde kabelbaan met vier gondels over een afstand van ten minste
Nadere informatieDoor verschillende grondsoorten te combineren kun je een stevige ondergrond maken. Wie maakt het beste fundament voor een huis op een heuvel?
Groep 7 & 8 Team van maximaal 4 leerlingen Lesbrief voor leerkracht Uitdaging Door verschillende grondsoorten te combineren kun je een stevige ondergrond maken. Wie maakt het beste fundament voor een huis
Nadere informatieBouw een dijk van speelzand voor een zo groot mogelijk meer. Welk meer kan het meeste water bevatten.
Groep 1 & 2 Team van maximaal 4 leerlingen Lesbrief voor leerkracht Uitdaging Bouw een dijk van speelzand voor een zo groot mogelijk meer. Welk meer kan het meeste water bevatten. Inleiding In 2015 is
Nadere informatieWie bezorgt een kwetsbaar postpakketje het snelste?
Groep 1 & 2 Team van maximaal 4 leerlingen Lesbrief voor leerkracht Uitdaging Wie bezorgt een kwetsbaar postpakketje het snelste? Inleiding Het thema van het Techniek Toernooi 2014 is Transport en Logistiek.
Nadere informatieOntwerp en bouw een installatie waarmee in 1 minuut zoveel mogelijk water wordt afgevoerd naar een 30 centimeter hoger gelegen niveau.
Groep 7 & 8 Team van maximaal 4 leerlingen Lesbrief voor leerkracht Uitdaging Ontwerp en bouw een installatie waarmee in 1 minuut zoveel mogelijk water wordt afgevoerd naar een 30 centimeter hoger gelegen
Nadere informatieMaak met spiegels een zo lang mogelijke weg voor een lichtstraal en stuur het licht om een hoekje. Gebruik hiervoor zo weinig mogelijk spiegels.
Groep 5 & 6 Team van maximaal 4 leerlingen Lesbrief voor leerkracht Uitdaging Maak met spiegels een zo lang mogelijke weg voor een lichtstraal en stuur het licht om een hoekje. Gebruik hiervoor zo weinig
Nadere informatieVerplaats zoveel mogelijk water (met daarin een kurkboot) over een zo lang mogelijke waterweg, van een hoger gelegen punt naar een lager gelegen punt.
Groep 1 & 2 Team van maximaal 4 leerlingen Lesbrief voor leerkracht Uitdaging Verplaats zoveel mogelijk water (met daarin een kurkboot) over een zo lang mogelijke waterweg, van een hoger gelegen punt naar
Nadere informatieTeam van maximaal 4 leerlingen. Uitdaging
Groep 7 & 8 Team van maximaal 4 leerlingen Lesbrief voor leerkracht Uitdaging Ontwerp en bouw een zo moeilijk mogelijk doolhof én los op het Techniek Toernooi een moeilijk doolhof op de computer op door
Nadere informatieTeam van maximaal 4 leerlingen. Uitdaging
Groep 3 & 4 Team van maximaal 4 leerlingen Lesbrief voor leerkracht Uitdaging Ontwerp een aquaduct van papier en plakband (en een geheim onderdeel!), dat 2,5 m lang is. Probeer daarna zoveel mogelijk water
Nadere informatieTeam van maximaal 4 leerlingen. Uitdaging
Groep 5 & 6 Team van maximaal 4 leerlingen Lesbrief voor leerkracht Uitdaging Maak een geluidsscherm dat zoveel mogelijk geluid tegenhoudt. Tijdens de wedstrijd neemt elk team een houten frame mee, van
Nadere informatieMaak met een lamp/zaklantaarn precies dezelfde schaduw als het voorbeeld. Welk team heeft de meeste schaduwen goed nagemaakt in drie minuten?
Groep 1 & 2 Team van maximaal 4 leerlingen Lesbrief voor leerkracht Uitdaging Maak met een lamp/zaklantaarn precies dezelfde schaduw als het voorbeeld. Welk team heeft de meeste schaduwen goed nagemaakt
Nadere informatiehoge stroming Fase Ontdek en onderzoek
Groep 7 & 8 Team van maximaal 4 leerlingen Leerling materiaal TECHNIEK TOERNOOI hoge stroming Fase Ontdek en onderzoek Verdeel de rollen Je werkt in een groepje van vier leerlingen. Iedereen in je groepje
Nadere informatieTeam van maximaal 4 leerlingen. Uitdaging
Groep 7 & 8 Team van maximaal 4 leerlingen Lesbrief voor leerkracht Uitdaging Maak een opstelling waarbij je met zo min mogelijk stromend water, voldoende energie opwekt om een ledlampje gedurende minimaal
Nadere informatieTeam van maximaal 4 leerlingen. Uitdaging
Groep 3 & 4 Team van maximaal 4 leerlingen Lesbrief voor leerkracht Uitdaging Graaf een tunnel door een zandberg. Maak hem zo hoog, breed en stevig mogelijk, zodat de schoolbus veilig door de tunnel kan
Nadere informatieUitdaging. groep 7 & 8. Wat is de beste aandrijving om een boot zover mogelijk te laten varen. Hoe ver komt jullie boot?
boot op dr nederlandse natuurkundige vereniging groep 7 & 8 Wat is de beste aandrijving om een boot zover mogelijk te laten varen. Hoe ver komt jullie boot? Uitdaging Boot op Drift LESBRIEF VOOR LEERKRACHT
Nadere informatieFase Ontdek en onderzoek
Groep 7 & 8 Team van maximaal 4 leerlingen Leerling materiaal TECHNIEK TOERNOOI de dwalende robot Fase Ontdek en onderzoek Verdeel de rollen Groep 1: Robomind Je werkt in een groepje van vier leerlingen.
Nadere informatieGroep 3 & 4 Knikkerbaan. Bouw een achtbaan waarin jullie knikkers precies één minuut onderweg zijn.
Groep 3 & 4 Knikkerbaan Bouw een achtbaan waarin jullie knikkers precies één minuut onderweg zijn. Knikkerbaan Groep 3 en 4 Team van 2, 3 of 4 kinderen LESBRIEF VOOR LEERKRACHT 1 Opdracht Maak een baan
Nadere informatieGroep 7 & 8 COLA-FONTEIN
Groep 7 & 8 COLA-FONTEIN Trek je oudste kleren aan en maak de verst spuitende fontein van iedereen. Cola-fontein Groep 7 en 8 Team van 2, 3 of 4 kinderen LESBRIEF VOOR LEERKRACHT 2 Opdracht Maak een cola-fontein
Nadere informatieGroep 1 & 2 VLOEISTOFSTAPEL. Vloeistoffen kun je netjes op elkaar laten drijven. Uit hoeveel laagjes bestaat straks jullie vloeistofstapel?
Groep 1 & 2 VLOEISTOFSTAPEL Vloeistoffen kun je netjes op elkaar laten drijven. Uit hoeveel laagjes bestaat straks jullie vloeistofstapel? Vloeistofstapel ( Laagjes maken ) Groep 1 en 2 Team van 2, 3 of
Nadere informatieWedstrijdbrief 7/8. omschrijving: bouw twee. Techniek Toernooi is een programma van Stichting Techniekpromotie
omschrijving: bouw twee waterraketten die zo lang mogelijk in de lucht blijven. Hoelang doet jullie beste raket erover om op aarde terug te komen? Techniek Toernooi is een programma van Stichting Techniekpromotie
Nadere informatieIntroduceren thema Broeikaseffect. Startopdracht. gekeken. http://bit.ly/1vqs19u. Thema: Broeikaseffect. laten stoppen? centraal:
Natuur & Techniek het broeikaseffect Omschrijving van de opdracht: Introductie Thema: Broeikaseffect In deze les staan de volgende hogere- orde denkvragen centraal: 1. Hoe zou je het broeikaseffect kunnen
Nadere informatieIntroduceren thema Natuurgeweld. tsunami s. centraal rondom natuurgeweld: Thema: Natuurgeweld. laten ontstaan?
Aardrijkskunde Natuurgeweld Omschrijving van de opdracht: Introductie Thema: Natuurgeweld In dit thema staan de volgende hogere orde denkvragen centraal rondom natuurgeweld: 1. Wat zou er moeten gebeuren
Nadere informatieIntroduceren thema Voeding en Bewegen. Wat doe je als leerkracht? Omschrijving van de opdracht: Thema: Voeding en bewegen
Natuur & Techniek Mijn lijf: Voeding en bewegen Omschrijving van de opdracht: Introductie Thema: Voeding en bewegen In dit thema staan de volgende hogere orde denkvragen centraal rondom voeding en bewegen:
Nadere informatieMaak een waterklok die na één minuut een belsignaal geeft. Welke klok is het meest nauwkeurig?
Wedstrijdbrief DE WATERKLOK WEDSTRIJDBRIEF VOOR DE LEERKRACHT GROEP 5-6 Team van maximaal 4 leerlingen. DE UITDAGING Maak een waterklok die na één minuut een belsignaal geeft. Welke klok is het meest nauwkeurig?
Nadere informatieTweede wereldoorlog:
geschiedenis Tweede wereldoorlog: Kleding Omschrijving van de opdracht: Wat doe je als leerkracht? Introductie Thema: Tweede Wereldoorlog - Kleding Introduceren thema Tweede Wereldoorlog - Kleding In dit
Nadere informatieMaak een papieren bloem en vouw deze tot een knop die zich vanzelf helemaal openvouwt als je hem in het water legt. Welke bloemen bloeien het beste?
Wedstrijdbrief DE BLOEIENDE BLOEMEN WEDSTRIJDBRIEF VOOR DE LEERKRACHT GROEP 1-2 Team van maximaal 4 leerlingen. DE UITDAGING Maak een papieren bloem en vouw deze tot een knop die zich vanzelf helemaal
Nadere informatieenergie Natuur & Techniek Bespreek met de kinderen waar in huis allemaal energie voor alleen nadenken over de verschillende soorten energie, maar
Natuur & Techniek energie Omschrijving van de opdracht: Introductie Thema: Energie In dit thema staat de volgende hogere orde denkvraag centraal: Hoeveel bespaar je met een energiezuinig huis in vergelijking
Nadere informatieIntroduceren thema Áchtbanen. Thema: Achtbanen. centraal: 2. Hoe komt het dat de wagentjes toch op de rails blijven zelfs
Natuur & Techniek Achtbanen Omschrijving van de opdracht: Introductie Thema: Achtbanen In deze les staan de volgende hogere orde denkvragen centraal: 1. Ontwerp een wagentje voor je eigen achtbaan. 2.
Nadere informatie(6) Raket Valkuilen bij wow-proefjes
Praktijk-wijzer & oefeningen (6) Raket Valkuilen bij wow-proefjes INLEIDING Materiaal 1. Azijn (10cl) 2. Bakpoeder (50g) 3. Balans 4. Maatbeker 5. Plastic flesje 6. Kurk met zelfgemaakte raket Werkwijze
Nadere informatieDit projectje is ipad vriendelijk, wat wil dit nu zeggen?
Dit projectje is ipad vriendelijk, wat wil dit nu zeggen? 1. Als je in dit projectboekje een QR code ontdekt kan je deze inscannen met QR scan app (application = toepassing) Probeer maar eens Nu verschijnen
Nadere informatieLeidraad om een onderzoek te maken dat aan alle voorwaarden van de FLL voldoet.
Leidraad om een onderzoek te maken dat aan alle voorwaarden van de FLL voldoet. Verwonderen.. Werkvorm Welk plaatje voelt warmer of kouder aan? Noteer dit Controleer met infrarood thermometer Wat gaat
Nadere informatieTweede wereldoorlog:
geschiedenis Tweede wereldoorlog: Auto s en wegen Omschrijving van de opdracht: Wat doe je als leerkracht? Introductie Thema: Tweede Wereldoorlog: auto s en wegen Introduceren thema Tweede Wereldoorlog:
Nadere informatieIntroduceren thema 80 jarige oorlog. Thema: 80 jarige oorlog. centraal: 2. Maak een nieuw eigentijds volkslied.
Geschiedenis 80 jarige oorlog Omschrijving van de opdracht: Introductie Thema: 80 jarige oorlog In dit thema staan de volgende hogere orde denkvragen centraal: 1. Hoe zou Nederland eruit zien als Nederland
Nadere informatieHoe schrijf ik de geheimste brief?
Lesbrief Onderzoekend Leren Hoe schrijf ik de geheimste brief? Deze lesbrief gebruikt de methodiek onderzoekend leren uit de leerkrachtgids Onderzoekend leren met chemie. Deze lesbrief geeft verdieping
Nadere informatiede koude oorlog geschiedenis Tijdens de Koude Oorlog stonden er twee grote machtsblokken kinderen. Maak dan gebruik van het werkboekje (zie bijlage).
geschiedenis de koude oorlog Omschrijving van de opdracht: Introductie Thema: Koude Oorlog In dit thema staat de volgende hogere orde denkvraag centraal: Wat zijn de verschillen en overeenkomsten tussen
Nadere informatieDoktor Proktor lesbrief groep 3-4. behorend bij de verteltheatervoorstelling: 'Doktor Proktor's Schetenpoeder' door Marjo Dames/ Sterk-Verhaal
Doktor Proktor lesbrief groep 3-4 behorend bij de verteltheatervoorstelling: 'Doktor Proktor's Schetenpoeder' door Marjo Dames/ Sterk-Verhaal 1 Voorbereiding Samen met uw groep gaat u naar de Verteltheatervoorstelling
Nadere informatieWhat s up Zuiderzeeland? aardrijkskunde, praktische opdracht
What s up Zuiderzeeland? Aardrijkskunde praktische opdracht praktisch onderzoek in zuiderzeeland 4 HV Naam: Klas: In dit onderdeel ga je zelf met je groepje op onderzoek. Je hebt geleerd dat Waterschap
Nadere informatieBouw een knikkerbaan waar knikkers op twee manieren doorheen kunnen rollen. Bij welke baan komen de knikkers op tijd aan?
Wedstrijdbrief DE TIJDIGE KNIKKERS WEDSTRIJDBRIEF VOOR DE LEERKRACHT GROEP 5-6 Team van maximaal 4 leerlingen. DE UITDAGING Bouw een knikkerbaan waar knikkers op twee manieren doorheen kunnen rollen. Bij
Nadere informatiePlan van aanpak horizon verbreden Zuid-Afrika
Plan van aanpak horizon verbreden Zuid-Afrika Welk gebied heb je gekozen? Het gekozen thema voor horizon verbreden is Zuid-Afrika. Ik ben zelf 4 keer in Zuid-Afrika geweest voor vrijwilligerswerk en ga
Nadere informatieVERLICHT JE MUIZENVAL
Wedstrijdbrief VERLICHT JE MUIZENVAL WEDSTRIJDBRIEF VOOR DE LEERKRACHT GROEP 7-8 Team van maximaal 4 leerlingen. DE UITDAGING Maak een kettingreactie die in een vast ritme lampjes aanzet voordat een zelfgebouwde
Nadere informatieIntroduceren thema Op vakantie in Europa. centraal rondom vakantie in Europa: Thema: Op vakantie in Europa
Aardrijkskunde Op vakantie in europa Omschrijving van de opdracht: Wat doe je als leerkracht? Introductie Thema: Op vakantie in Europa Introduceren thema Op vakantie in Europa In dit thema staan de volgende
Nadere informatieMaak een wekker die eerst géén, maar daarna met regelmatige tussenpozen véél geluid maakt. Welke wekker doet dat precies op tijd?
Wedstrijdbrief DE VERTRAAGDE WEKKER WEDSTRIJDBRIEF VOOR DE LEERKRACHT GROEP 7-8 Team van maximaal 4 leerlingen. DE UITDAGING Maak een wekker die eerst géén, maar daarna met regelmatige tussenpozen véél
Nadere informatieLessenserie De hellingbaan
- Bovenbouw - Lessenserie De hellingbaan Een lessenserie over het experimenteren met de hellingbaan en de strategie controleren van variabelen. Met dank aan leerkrachten en leerlingen van basisschool De
Nadere informatieTeam 6: Zonnepanelen. Onderzoek naar het gebruik van zonnepanelen
Zonnepanelen op school Team 6: Zonnepanelen Onderzoek naar het gebruik van zonnepanelen Jullie gaan onderzoeken welke producten er zijn op zonnecellen 1. SAMENWERKEN IN EEN TEAM Jullie gaan samenwerken
Nadere informatieBinnen dit thema wordt aandacht besteed aan het. Introduceren thema Sterren en planeten. centraal rondom sterren en planeten:
Aardrijkskunde Sterren en planeten Omschrijving van de opdracht: Introductie Thema: Sterren en planeten In dit thema staan de volgende hogere orde denkvragen centraal rondom sterren en planeten: 1. Op
Nadere informatieIntroduceren thema Indeling planten- en dierenrijk. fauna in de wereld. Thema: Indeling planten- en dierenrijk. Dierenrijk.
Natuur & Techniek indeling planten- en dierenrijk Omschrijving van de opdracht: Wat doe je als leerkracht? Introductie Thema: Indeling planten- en dierenrijk Introduceren thema Indeling planten- en dierenrijk
Nadere informatieTweede wereldoorlog:
geschiedenis Tweede wereldoorlog: oorlogsvoertuigen Omschrijving van de opdracht: Wat doe je als leerkracht? Introductie Thema: Tweede Wereldoorlog: Oorlogsvoertuigen Introduceren thema Tweede Wereldoorlog:
Nadere informatieTeam 5: Natuur. Onderzoek naar de natuurlijke zonnecel
Zonnepanelen op school Team 5: Natuur Onderzoek naar de natuurlijke zonnecel Jullie gaan onderzoeken of de plant een zonnecel is en wie daar gebruik van maken 1. SAMENWERKEN IN EEN TEAM Jullie gaan samenwerken
Nadere informatieDE LEEGLOPENDE ZANDLOPERS
Wedstrijdbrief DE LEEGLOPENDE ZANDLOPERS WEDSTRIJDBRIEF VOOR DE LEERKRACHT GROEP 1-2 Team van maximaal 4 leerlingen. DE UITDAGING Bouw zandlopers van petflessen en verschillend vulmateriaal. Wie voorspelt
Nadere informatieQUESTIONBOXLES ZONNECELLEN EN ELEKTRICITEIT
QUESTIONBOXLES ZONNECELLEN EN ELEKTRICITEIT Colofon Auteur: Amy Beerens Contact: Maarten Reichwein, WKUU, wetenschapsknooppunt@uu.nl of 030-25 33 717 INHOUDSOPGAVE Inhoud 1 Doel van de les 2 2 Opzet lesplan
Nadere informatieAstronaut van de toekomst
Astronaut van de toekomst INHOUD WORKSHOP 1. BOUW DE SAPI-RAKET IN LEGO Aan de hand van een bouwschema bouw je een unieke raket in Lego. 2. LAAT DE LEDJES BRANDEN Door gebruik te maken van zonne-energie
Nadere informatieWat moet je doen? Lees de informatie in dit pakketje
AFVAL Wat moet je doen? Lees de informatie in dit pakketje Zoek meer informatie op de computer en bekijk filmpjes over het onderwerp (achterin deze lesbrief staan websites en links voor filmpjes) Overleg
Nadere informatieAanleiding projectweken. Gewenste kaders van een projectweek. Het proces
Aanleiding projectweken In het kader van talentontwikkleing en werken met 21 eeuwse vaardigheden zijn leerkrachten zich aan het ontwikkelen en professionaliseren naar nieuwe, innovatieve vormen van onderwijs.
Nadere informatieSummerLabb: een leerzame combinatie van bijzondere verhalen, proefjes en interactieve experimenten. Opdracht voor in de klas: Poep is Goud
SummerLabb: een leerzame combinatie van bijzondere verhalen, proefjes en interactieve experimenten SummerLabb is een rondreizende stad van de toekomst waar thema s als duurzaamheid en innovatie worden
Nadere informatieReflectiegesprekken met kinderen
Reflectiegesprekken met kinderen Hierbij een samenvatting van allerlei soorten vragen die je kunt stellen bij het voeren van (reflectie)gesprekken met kinderen. 1. Van gesloten vragen naar open vragen
Nadere informatieWat moet je doen? Lees de informatie in dit pakketje
ENERGIE Wat moet je doen? Lees de informatie in dit pakketje Zoek meer informatie op de computer en bekijk filmpjes over het onderwerp (achterin deze lesbrief staan websites en links voor filmpjes) Overleg
Nadere informatieONTDEK HET ZELF...EN LAAT JE NIETS WIJSMAKEN!
GOED GROEIEN ONTDEK HET ZELF...EN LAAT JE NIETS WIJSMAKEN! LESBRIEF VOOR DE LEERKRACHT 1&2 Ontdek het zelf UITDAGING ONDERZOEK WAT EEN PLANT NODIG HEEFT OM NOG BETER TE GROEIEN. INLEIDING Een van de leukste
Nadere informatieSport en Gezondheid Hoe fit ben ik? Inleiding
Inleiding Dat bewegen gezond is, dat weten we. Maar wat is gezonde beweging voor je? Hoeveel beweging heb je nodig? Om antwoord te krijgen op deze vragen en te ontdekken hoe fit je bent, is er de Fitkit.
Nadere informatieBusiness Ondernemingsplan opstellen en uitvoeren. Inleiding
Inleiding Nederland heeft meer ondernemers nodig, zeker nu met de economische crises. Jongeren worden in Nederland vooral opgeleid om te werken voor een baas, maar in werkelijkheid wordt 1 op de 8 jongeren
Nadere informatieSectorwerkstuk 2012-2013
Sectorwerkstuk 2012-2013 Namen: ---------------------------------------------------------------------------------------- Klas: -------------------- Sector: --------------------------------------------
Nadere informatieLes onderzoekend leren Het cupcake-experiment
Les onderzoekend leren Het cupcake-experiment Handleiding voor de leerkracht Link naar de digibordles en de werkbladen: c3.nl/ontdekchemie/lessen/cupcake-experiment/ Tijdens deze les ontdekken de kinderen
Nadere informatieIntroduceren thema Wereldgodsdiensten. het dagelijks leven. Startopdracht. Wereldgodsdiensten. Thema: Wereldgodsdiensten.
Aardrijkskunde Wereldgodsdiensten Omschrijving van de opdracht: Introductie Thema: Wereldgodsdiensten Binnen dit thema staan de volgende hogere orde denkvragen centraal: 1. Wat zou er gebeuren als een
Nadere informatieEen uitvinding hoeft niet alleen je eigen leven een stukje makkelijker te maken, denk ook aan de wereldproblemen
Wat is jouw uitvinders naam? INTRODUCTIE Als je dit boekje in handen hebt, ben je waarschijnlijk iemand die al een uitvinding heeft bedacht en daarmee de wereld gaat veranderen voor jezelf en anderen,
Nadere informatieArchitectuur. Naam: Klas:
Naam: Klas: inhoud Inhoud Planning Blz. 1 Opdracht 1 - Een eigen huis Blz. 2 Opdracht 2 - Schetsen Blz. 3 Opdracht 3-3D ontwerpen Blz. 4 informatie - Aan de slag met Cura Blz. 5 Opdracht 4 - Dossier &
Nadere informatieTweede wereldoorlog:
geschiedenis Tweede wereldoorlog: Een bekende Omschrijving van de opdracht: Wat doe je als leerkracht? Introductie Thema: Tweede Wereldoorlog: een bekende Introduceren thema Tweede Wereldoorlog: een bekende
Nadere informatieTijdzones. geschiedenis. In dit thema verdiepen kinderen zich in een van de tijdvakken. onderstaand filmpje bekijken over het maken van een digitale
geschiedenis Tijdzones Omschrijving van de opdracht: Introductie Thema: Tijdlijn In dit thema kiezen de kinderen een tijdvak uit om zich verder in te verdiepen. Voor dit tijdvak staat de volgende hogere
Nadere informatieGebruik het vragenmachientje en bedenk een onderzoeksvraag
Instructieblad Gebruik het vragenmachientje en bedenk een onderzoeksvraag Onderzoeken is leuk omdat je wat over jezelf leert: wat je kunt en hoe creatief je bent. Ook leer je over je omgeving en de wereld.
Nadere informatieTeam 2: Wolken Onderzoek naar de invloed van wolken op zonnepanelen
Zonnepanelen op school Team 2: Wolken Onderzoek naar de invloed van wolken op zonnepanelen Jullie gaan onderzoeken wat de invloed is van wolken op de opbrengst van zonnepanelen 1. SAMENWERKEN IN EEN TEAM
Nadere informatieHulp voor piet in samenwerking met OBS De Driekleur, s Gravenzande
en Casus Hulp voor piet in samenwerking met OBS De Driekleur, s Gravenzande Wetenschapsknooppunt Zuid-Holland TU Delft en ontwerpbureau Meeple In deze casus bedenken de leerlingen oplossingen voor Piet,
Nadere informatieEen gebouw ontwerpen en dan.
Een gebouw ontwerpen en dan. Waar maak je het van??? Lesbrief over bouwmaterialen Project Topstages www.ontdektechniek.nu Deel A: Voorbereiding Inleiding In de eerste fase van het bouwproces wordt door
Nadere informatieLessenserie bedrijfsbezoek PO. voorjaar 2016
Lessenserie bedrijfsbezoek PO voorjaar 2016 De voorbereidende les Inleiding Doel: - Voorkennis activeren - Beginniveau meten Materiaal: - Woordweb - Digibord Tijd: 5 min. Om kinderen te enthousiasmeren
Nadere informatieZonnepanelen op school. Team 1: Meten Onderzoek naar de opbrengst van zonnepanelen. Jullie gaan meten wat zonnepanelen aan energie opbrengen
Zonnepanelen op school Team 1: Meten Onderzoek naar de opbrengst van zonnepanelen Jullie gaan meten wat zonnepanelen aan energie opbrengen 1. SAMENWERKEN IN EEN TEAM Jullie gaan samenwerken in een team.
Nadere informatieIntroduceren thema Het menselijk lichaam. allemaal in? 1. Bouw een DNA streng na met draad en kralen en laat aan
Natuur & Techniek Erfelijkheid en dna Omschrijving van de opdracht: Introductie Thema: DNA In deze les staan de volgende hogere- orde denkvragen centraal op het gebied van DNA en erfelijkheid: 1. Bouw
Nadere informatieOnderzoeksboekje. Klas: Namen:
Onderzoeksboekje Klas: Namen: De onderdelen van de onderzoekscyclus: 1. Introductie 2. Verkennen 3. Opzetten onderzoek 4. Uitvoeren onderzoek 5. Concluderen 6. Presenteren 7. Verdiepen/verbreden 2 Science
Nadere informatieTeken een architect. Lees het volgende verhaal:
Teken een architect Lees het volgende verhaal: Een architect heeft een hele dag nagedacht over een nieuwe brug die gebouwd moet worden. Via de brug moet het verkeer, ook zware vrachtwagens, over een brede
Nadere informatieVerslaglegging workshop van oud naar nieuw! Woudschoten 14 en 15 november 2003 Marijn Meijer en Annet van Schijndel (Newmancollege te Breda)
Verslaglegging workshop van oud naar nieuw! Woudschoten 14 en 15 november 2003 Marijn Meijer en Annet van Schijndel (Newmancollege te Breda) In deze workshop zijn we specifiek gaan kijken naar de vernieuwing
Nadere informatieHallo Wereld! Alle kinderen kunnen LEREN
Lessuggesties Les 1 - Kennismaken Doel De kinderen ervaren dat er verschillen zijn in de manier waarop andere kinderen onderwijs krijgen in landen over de hele wereld. Tijdsduur Kringgesprek 15 minuten
Nadere informatieONTDEK HET ZELF...EN LAAT JE NIETS WIJSMAKEN!
LEKKER DRINKEN ONTDEK HET ZELF...EN LAAT JE NIETS WIJSMAKEN! LESBRIEF VOOR DE LEERKRACHT 3&4 Ontdek het zelf UITDAGING ONDERZOEK HOE JE VAN EEN PLANT MEERDERE PLAN- TEN KUNT MAKEN, OFTEWEL HOE JE EEN PLANT
Nadere informatieeigen woonplaats Oorlog: geschiedenis in de geschiedenis monumenten hebben te maken met oorlogen? Welke oorlogen
geschiedenis Oorlog: geschiedenis in de eigen woonplaats Omschrijving van de opdracht: Wat doe je als leerkracht? Introductie Thema: Oorlog: geschiedenis in de eigen woonplaats Introduceren thema Oorlog:
Nadere informatieTekenen met Licht. It s your time to shine!
Tekenen met Licht It s your time to shine! 1 Colofon Inhoud en samenstelling Patrick Couwenberg van 4XM www.workshopstartpagina.nl info@workshopstartpagina.nl 2 Tekenen met licht Inleiding Tekenen met
Nadere informatieONTDEK HET ZELF - GROEP 5&6 ONTDEK HET ZELF ...EN LAAT JE NIETS WIJSMAKEN! DE ZWAAIENDE KROON LESBRIEF VOOR LEERKRACHT - GROEP 5&6
ONTDEK HET ZELF...EN LAAT JE NIETS WIJSMAKEN! DE ZWAAIENDE KROON LESBRIEF VOOR LEERKRACHT - GROEP 5&6 1 UITDAGING Ontwerp en maak een kroon waarmee je naar de koning en koningin kan zwaaien zonder je eigen
Nadere informatieUitvinders Ontdekkers en hervormers Groep 8 Handleiding voor de leerkracht Informatie voor de geschiedenislessen Hoofdopdrachten
Uitvinders Ontdekkers en hervormers Groep 8 Handleiding voor de leerkracht Deze handleiding en de opdrachten zijn bedoeld als aanvulling op de geschiedenislessen over de ontdekkers en hervormers. De lesonderdelen
Nadere informatieDaarna wil ik een les gaan geven over het formuleren van vragen, zodat kinderen hier inzicht in krijgen hoe ze dit goed kunnen doen.
Plan van aanpak 1. Welk gebied heb je samen met de kinderen gekozen? De kinderen hebben door middel van stemmen voor het land Italië gekozen. Ik heb daarna enkele kinderen gevraag waarom ze voor dit land
Nadere informatieWikiKids Atlas. Lerarenhandleiding Project WikiKids Atlas
WikiKids Atlas Lerarenhandleiding Project WikiKids Atlas 1. Inhoudsopgave. 1. Inhoudsopgave. p. 43 2. Inleiding. p. 44 3. Uitleg en kerndoelen WikiKids Atlas. p. 46 3.1. Inleiding. p. 46 3.2. Uitleg WikiKids.
Nadere informatieTeam 3: Het Zonnepaneel Onderzoek naar de werking van een zonnepaneel en de zonneboiler
Zonnepanelen op school Team 3: Het Zonnepaneel Onderzoek naar de werking van een zonnepaneel en de zonneboiler Jullie gaan onderzoeken hoe een zonnepaneel en de zonneboiler werken 1. SAMENWERKEN IN EEN
Nadere informatieDriestar lesschema Pabo 1 2014-2015
Driestar lesschema Pabo 1 2014-201 Gegevens opleiding Naam Sandra Kögeler van Helden Klas D1B Dag- of deeltijdopleiding Deeltijd Slb er L. van Hartingsveldt Periode 4 Gegevens stageschool Code Kri Naam
Nadere informatiePROJECT 2014 FLL WORLD CLASS SM
PROJECT 2014 FLL WORLD CLASS SM In het FLL World Class SM Project zal jullie team: Een onderwerp kiezen waar jullie enthousiast over zijn of altijd al meer over hebben willen weten. Een innovatieve oplossing
Nadere informatieNationaal Gevangenismuseum Gevangen in beeld
Nationaal Gevangenismuseum Gevangen in beeld Groep 8 Les 1. Boeven in beeld Les 1. Boeven in beeld Nationaal Gevangenismuseum Groep 8 120 minuten Samenvatting van de les De les begint met een klassikaal
Nadere informatieUpdate plusklas 7. In deze update vertel ik kort iets over het zelfstandig werk en uitgebreider over project van de komende tijd.
Update plusklas 7 In deze update vertel ik kort iets over het zelfstandig werk en uitgebreider over project van de komende tijd. Zelfstandig werken Met zelfstandig werken hebben wij het werken met Rekentijger
Nadere informatieTraining. Vergaderen
Training Vergaderen Halide Temel 1-5-2014 Inhoudsopgave Inleiding 3 Doelen 4 Deelnemers 4 Werkvormen 4 Programma 4 Voorstellen & introductie 5 Opdracht Luciferspel 6 Theorie 7 Opdracht - Vergaderen 12
Nadere informatieOnderzoekend leren Een windmolen op school: waar moet hij staan?
Onderzoekend leren Een windmolen op school: waar moet hij staan? Inhoudsopgave Inleiding 3 Context 3 Doelen van de les 3 Overzicht van de les 4 Lesbeschrijving Een windmolen op school 5 Stap 1. Introductie
Nadere informatieHET KLOKHUIS ZOEKT ONTWERPERS
HET KLOKHUIS ZOEKT ONTWERPERS Lesbrief Naam Groep Naam ontwerpteam Iedereen aan tafel Bij jullie thuis staat vast een tafel in de woon- of eetkamer. Ook hebben jullie vast stoelen, bestek en servies. Allemaal
Nadere informatieEen Helder Verhaal? Kunst verschaft de kunstenaar de mogelijkheid om zich te uiten. Door creatieve middelen te gebruiken, vertellen zij hun verhaal.
CKV. Opdracht lessenserie Een Helder Verhaal? Kunst verschaft de kunstenaar de mogelijkheid om zich te uiten. Door creatieve middelen te gebruiken, vertellen zij hun verhaal. Maar waarom zo moeilijk? En
Nadere informatieWas houdt vogels droog.
Lesbrief Onderzoekend Leren Was houdt vogels droog. Gebruik deze lesbrief bij de proef Vette veren en de leerkrachtgids Onderzoekend leren met chemie. Deze lesbrief geeft verdieping op de proef Vette veren
Nadere informatieOver Mad Science TV WWW.MADSCIENCE.ORG/NEDERLAND. Lesbrief Materie :
Lesbrief Materie : Voor u ligt een begeleidende lesbrief van Mad Science die u in uw eigen klas kunt gebruiken. De les bevat enkele experimenten die de kinderen zelf in de klas uit kunnen proberen. Bij
Nadere informatie