Presenteren: Lesbrief bij de voorstelling HET FEEST van NNO -Tryater

Transcriptie

1 Presenteren:

2 Inhoudsopgave: Pagina 4 Pagina 9 Les 1 Het Symphonieorkest. Les 2 Star Wars Luisterles. Pagina 13 Les 3 Hoe loop jij? Pagina 16 Les 4 Achtergrond muziek. Bijlagen Werkbladen Inleiding De lessen bij de Pieter Roelf Jeugdconcerten van het NNO zijn gemaakt door de eerstejaars studenten Docent Muziek van het Prins Clausconservatorium. Alle lessen zijn beschikbaar als Prezi-presentatie voor op het digibord. De links naar deze presentaties vindt u in de bijgaande mail. De docenten die geen gebruik kunnen maken van de digitale versie kunnen een gedrukte versie inclusief CD aanvragen bij het NNO: mariette.schmidt@nno.nu Les 1 Het symfonieorkest is alleen digitaal beschikbaar. Mocht u kiezen voor de gedrukte versie dan is het verstandig de kinderen deze les zelfstandig of in tweetallen op de computer te laten doornemen of deze les te laten vervallen. Een beschrijving van de les vindt u in deze lesbrief.

3 Het Feest Les 1 Het symfonieorkest NNO Tryater Vandaag gaat de klas kennismaken met het symfonieorkest van Karel Ketelaar. Aan de hand van afbeeldingen leert de klas de verschillende instrumentengroepen kennen. Zo weten ze straks al een heleboel als ze daadwerkelijk naar het orkest gaan luisteren! Deze les is alleen beschikbaar als Prezi-presentatie. Hieronder vindt u een beschrijving van de les. De cursieve aanwijzingen zijn de handelingen voor de docent

4 Over het orkest Vertel dat de kinderen naar een concert gaan: Karel Ketelaar Er bestaan verschillende soorten muziek. (vraag) Welke soorten muziek ken je allemaal? (Popmuziek, kindermuziek, koormuziek, reclamemuziek, klassieke muziek.) Voor sommige muziek heb je een orkest nodig. Dit kan een symfonieorkest zijn, maar wat is dat eigenlijk? Laat afbeelding 1 Het symfonieorkest zien. afbeelding 1 (vraag) Dit is nou zo n symfonieorkest. Je ziet veel verschillende instrumenten. Maar wat doet dat mannetje met een stok in z n hand voor het orkest? Hoe noem je zo n iemand eigenlijk? Laat afbeelding 2 De dirigent zien.

5 Afbeelding 2 Over de dirigent (vertel) De dirigent is degene is die aangeeft wanneer het orkest moet beginnen met spelen en weer moet stoppen? Ook geeft hij met het stokje aan of het orkest zacht of juist heel hard moet spelen. Of misschien wel heel snel of langzaam. Laten we eens gaan luisteren hoe zo n symfonieorkest klinkt! (vraag) Kun je horen wat de dirigent aangeeft? Hard/zacht, snel/langzaam (Lvb. 1) De strijkers Laat afbeelding 1 Het symfonieorkest nog eens zien. Kan iemand de voorste groep instrumenten aanwijzen? Laten we die groep eens van dichtbij bekijken. Laat afbeelding 3 De strijkers zien. Afbeelding 3

6 Wie herkent een instrument uit deze groep? (Violen, altviolen, cello's, contrabassen) Deze instrumenten hebben snaren waarop gespeeld moet worden. Je strijkt over de snaren, daarom heet deze instrumentengroep De Strijkers. De eerste violist die helemaal vooraan zit, heet de concertmeester. De dirigent geeft de concertmeester meestal een hand voordat het concert begint. Waarom? De snaren van een viool of een cello werden vroeger van schapendarmen gemaakt! Laten we gaan luisteren naar de strijkers. (Lvb. 2) Luister goed; welk woord vind je het beste bij deze muziek passen? Kies uit: vlinders, spoken, zoemende bij, robot, circus. (Schrijf deze woorden op het bord, zodat ze tijdens het luisteren kunnen kiezen.) Kijk weer naar afbeelding 1 Het symfonieorkest. Welke groep zit achter de strijkers? Laat afbeelding 4 De houtblazers zien. Afbeelding 4 Hoe zou deze groep heten? (De houtblazers) De instrumenten zijn (bijna) allemaal van hout, en moet je er op strijken? Nee, je moet er op blazen! Daarom heten ze de houtblazers. Van links naar rechts: fluit, klarinet, hobo en de fagot. Wist je dat er op het mondstuk van een klarinet een heel dun stukje bamboe hout zit? Dit noem je een rietje. Zonder dit rietje komt er geen geluid uit het instrument. En dan nog iets: een dwarsfluit is niet van hout en toch hoor 'ie bij de houtblazers. Dit komt omdat de dwarsfluit vroeger wel van hout werd gemaakt. Laat het luisterfragment horen. (lvb. 3) Hoor je de dwarsfluit ook? Weer terug bij het hele orkest. Afbeelding 1 Het symfonieorkest. We hebben de strijkers gehad en de houtblazers, nu gaan we naar de koperblazers. Laat afbeelding 5 De koperblazers zien.

7 Afbeelding 5 Wat valt op? (De koperblazers zitten áchter de strijkers.) Dat is omdat ze harder klinken. Deze instrumenten zijn gemaakt van koper, daarom heet deze groep de Koperblazers. Van links naar rechts: Hoorns, trompetten, trombones, tuba. Luister naar deze groep. (Lvb. 4) Is het inderdaad harder dan de strijkers en de houtblazers? Wist je dat als je een hoorn helemaal uit zou rollen, deze bijna 4 meter lang is? En een tuba wel bijna 6 meter! Terug naar het orkest, afbeelding 1 Het symfonieorkest. We gaan nu naar de laatste groep, helemaal achteraan. Wie weet hoe deze groep instrumenten bij elkaar heet? (het slagwerk.) We gaan ze eens van dichtbij bekijken. Laat afbeelding 6 Het slagwerk zien. Afbeelding 6 Van links naar rechts zie je: xylofoon, triangel, snaartrom, grote trom, pauken. Moet je op deze instrumenten strijken of blazen? Nee! Je moet er op slaan, daarom heet deze groep het slagwerk. Wist je dat het vel van de pauk vroeger van kalfsvel gemaakt werd? Nu doen ze dat niet meer, maar gebruiken ze een synthetisch materiaal. Zullen we gaan luisteren hoe dit slagwerk klinkt? Nu hebben we het hele orkest gehad! Weten de kinderen nog hoe alle instrumenten heten?

8 KAREL KETELAAR Les 2: Star Wars luisterles NNO Tryater Vandaag maakt de klas kennis met een van de luistervoorbeelden uit de voorstelling. Ze verkennen de muziek aan de hand van een grafische notatie. Een terugkerend motief staat centraal.

9 Doelstelling: Aan het eind van de les: - kunnen de kinderen het thema van de Imperial March herkennen en het ritme van het thema spelen; - kunnen de kinderen grafische notatie van het fragment in de goede volgorde leggen; - kunnen de kinderen de muziek meelezen van de grafische partituur; - weten de kinderen basisinformatie over Star Wars en de componist John Williams; Materiaal: - Leerlingenwerkblad nr. 1 en nr.2 - Cd, nr. 6 t/m 11 - Prezi Star Wars luisterles - Stereo, cd speler of een laptop met goede boxen - Instrumenten: handtrommel - Rollenspelkaartjes In Karel Ketelaar wordt er vaak gebruik gemaakt van muziek wanneer iemand een ruimte binnenkomt. Zo ook bij de Imperial March van John Williams. Deze les draait volledig om de Imperial March. In het eerste deel van de les maken de kinderen kennis met het thema van de Imperial March, in het tweede deel zetten de kinderen als een soort puzzel een notatie van de March in de goede volgorde. Deel 1: Herkennen van het thema Luister met de kinderen naar de Imperial March (Cd nr. 6) en lees de informatie van werkblad 1 bij Imperial March. Om het thema te leren kennen zijn er drie stappen gemaakt: Klappen, spreken, zingen. Luister naar het thema (Cd nr.7) Om te oefenen is er een loop (constante herhaling) gemaakt van dit fragment. Zet de loop (Cd nr.8) aan Klap mee met het ritme van de melodie (blijf dit doen tot het goed gaat) Spreek nu onderstaande tekst mee op het ritme (blijf dit doen tot het goed gaat) Wie is daar aan de deur, aan de deur De kinderen hebben het thema nu zo vaak gehoord dat ze deze kunnen meezingen.

10 Melodie Wie is daar aan de deur, aan de deur? Wie is daar aan de deur, aan de deur Vraag de kinderen het luistervoorbeeld een passende titel te geven. Vervolgens schrijven de kinderen een kort verhaal wat past bij de muziek (zie werkblad). Deel 2: De muziek als een puzzel. De kinderen knippen de plaatjes van werkblad 2 uit en zoeken alle plaatjes die hetzelfde zijn bij elkaar. (Ter oriëntatie: Het rode vierkant hoort rechtsonder) De kinderen zoeken de onderstaande drie plaatjes uit en leggen ze achter elkaar. Luister naar cd nr. 9 t/m 11. Welk fragment komt overeen met onderstaande plaatjes? (antwoord cd nr 11); Luister naar Cd nr. 6 (zo vaak als nodig is). De kinderen leggen de resterende plaatjes in de goede volgorde.

11 Uitbreiding Rollenspel Knip de spelkaartjes (bij werkbladen) uit. Geef één van de kinderen een spelkaartje. Kinderen met een handtrommel (ligt aan hoeveel handtrommels je hebt) spelen het ritme, de rest van de klas zingt de melodie. Als ze klaar zijn doet degene met het kaartje een denkbeeldige deur open en beeld uit wat op het kaartje staat. De rest van de klas mag raden. Evt. kun je er een wedstrijdelement aan toevoegen door de klas te splitsen in twee groepen (bijv. jongens/meisjes) en punten toekennen voor ieder goed geraden kaartje. Ze hebben een halve minuut om het kaartje uit te beelden. Wissel de instrumenten en het uitbeelden steeds af.

12 Welke muziek past bij welke stemming?

13 Doelstelling: Aan het eind van de les: - hebben de kinderen geluisterd naar drie luisterfragmenten uit de voorstelling Karel Ketelaar van het NNO - kunnen de kinderen een muziekfragment verbinden met een persoon. Materiaal: - Leerlingenwerkblad nr. 3 - Cd, nr. 12 t/m 15 - Stereo, cd speler of een laptop met goede boxen Hoe loop je? Gesprek Praat met de kinderen over filmmuziek. Gebruik bijvoorbeeld de onderstaande tekst. Je kent ze vast wel, die filmscènes waarin een koning deftig de troonzaal binnenloopt. Omringd door allemaal bedienden, met veel pracht en praal en gasten die ademloos toekijken. Of een gladiator die de ring binnengaat om een wedstrijd op leven en dood te vechten. Of misschien wel die scene waarin de onzekere leraar de drukke klas binnenkomt. Als je alleen de scènes zou zien dan ontbreekt er iets, namelijk muziek. Muziek zorgt er voor dat je het juiste gevoel bij de beelden krijgt. Je kunt je misschien wel voorstellen dat bij de koning hele andere muziek wordt gespeeld dan bij de onzekere leraar. Andersom heb je bij bepaalde muziek misschien ook wel een bepaald beeld of gevoel: Stoer, vrolijk, verlegen of verdrietig bijvoorbeeld. Hier gaan we in deze les mee aan de slag. Deel werkblad 3 uit.

14 Opdracht 1. Luister naar de luistervoorbeelden 12 t/m 15. Voer deze opdracht uit in groepjes van 3 of 4 kinderen. Als je deze muziek in een film hoort, wat voor persoon stel jij je dan voor? Hoe loopt hij of zij? Kies uit de bovenste rij een woord wat past bij de muziek en zet dit in het vak bij het luistervoorbeeld. Luister voorbeeld 1 Vrolijk of droevig Grote passen of kleine passen Snel of langzaam lopend Rechtop of voorover gebogen Stampen of sluipen Opdracht 2. Je hebt nu samen met je groep bedacht welke houding het beste past bij elk luistervoorbeeld. Je hoort de luistervoorbeelden nu opnieuw. Bij ieder luistervoorbeeld loopt van iedere groep 1 persoon door het lokaal. Loop op de manier die je hebt bedacht bij opdracht 1. Stop na ieder luistervoorbeeld even. Overleg met de hele klas wie er volgens jullie het beste of mooiste op de muziek liep. Ga daarna door naar het volgende luistervoorbeeld. Opdracht 3. Je hoort de luistervoorbeelden nu nogmaals. Bij ieder luistervoorbeeld loopt van iedere groep weer 1 persoon door het lokaal. Loop nu op een manier door het lokaal die niet bij de muziek past. Overleg dit even kort met je groepje. Stop na ieder luistervoorbeeld weer even. Overleg met de groep wie er het vreemdst of raarst op de muziek liep. Doe hetzelfde met de andere luistervoorbeelden.

15 KAREL KETELAAR Muziek op de achtergrond NNO Tryater Vandaag gaan we kijken waarom muziek zo belangrijk is bij een theaterstuk. We luisteren naar verschillende muziekstukken en houden ons bezig met de sfeer van de muziek.

16 Doelstelling: Aan het eind van de les: - weten kinderen wat achtergrond muziek is. - kunnen de kinderen de typerende sfeer van muziek benoemen en dit associëren met een karakter en een verhaal. Materiaal: - Leerling werkblad nr. 3 (1 per leerling) - Cd nr. 16 nr Eventueel een digibord met geluid en internet - Stereo, cd speler of een laptop met goede boxen Voorbereiding van de leerkracht Maak genoeg kopieën van het leerling werkblad. Gesprek: Muziek op de achtergrond Muziek kom je op heel veel verschillende plekken tegen. Als je een film kijkt, een televisieprogramma kijkt of een theatershow bekijkt is de achtergrondmuziek heel belangrijk. Denk maar eens na waar je achtergrondmuziek nog meer tegen kunt komen. (Naar eigen invulling een gesprek met kinderen over achtergrondmuziek, denk aan muziek in een winkel of in de lift. Op veel plekken wordt muziek gebruikt om stilte te vermijden.) Achtergrondmuziek in een film of een theaterstuk is belangrijk. Het geeft je het goede gevoel bij wat je ziet. Als je iemand over straat ziet lopen met spannende muziek op de achtergrond ziet het eruit alsof diegene iets mysterieus van plan is. Zie je diezelfde persoon op dezelfde manier lopen maar hoor je vrolijke snelle achtergrondmuziek dan lijkt die persoon ook vrolijker en is het minder spannend. Opdracht 1 In de vorige les hebben we al gekeken naar de sfeer van muziek. De kinderen hebben toen bedacht hoe je op de muziek zou lopen. Luister naar luistervoorbeeld nr. 16 op de cd. De kinderen vullen de eerste rij van de tabel in. In de laatste kolom mogen ze zelf woorden bedenken die bij de muziek passen. Doe dit ook voor luistervoorbeeld nr. 17 en nr. 18 op de cd (B en C op het werkblad). Bespreek de antwoorden met de groep. Wie heeft een heel ander idee bij de luistervoorbeelden?

17 Opdracht 2 De kinderen bedenken nu bij dezelfde luistervoorbeelden een karakter die ze bij de muziek vinden passen. Over wie gaat de muziek? Wat voor persoon of dier is het? Ze schrijven dit op het werkblad bij opdracht 2. (geef evt. suggesties voor karakters: prinses, ridder, tovenaar, buurman, politieagent brandweerman, oude mevrouw, pop-idool, reus, vogeltje enz.) Een karakter kan goed bij achtergrondmuziek passen. Als je een vrolijk deuntje hoort denk je niet snel aan een enge tovenaar of als je een heel luid en eng muziekstuk hoort denk je niet snel aan een lieve oude vrouw die rustig een kopje thee drinkt. De achtergrondmuziek bepaald dus het gevoel bij wat je ziet. Opdracht 3: De goochelaar Lees het verhaal van de goochelaar voor of laat één van de kinderen het verhaal voorlezen. De goochelaar Hoera, hoera, schreeuwt het publiek Gelukkig en verrukt, De goochelaar is in de stad Bij wie elke truc mislukt! Het hele plein staat stampends vol Daar is -ie al! Kijk nou! De kaarten die hij heeft verstopt Die vallen uit z'n mouw! Hij slaat een duur horloge plat Men huivert van genot Hij haalt het doek weg, en voilá - Helemaal kapot! De mensen schreeuwen om het hardst Die man is geniaal Een trucje laten lukken, Kunnen we allemaal Mislukken is de ware kunst Dat kan niet iedereen Als iedereen mislukken kan Waar moet de wereld heen? Ik laat u straks verdwijnen. Zijn hand gaat in een hoge hoed Op zoek naar het konijn Dat wij de hele tijd al zagen Huppelen op het plein Het meisje dat wordt doorgezaagd Zegt: 'Doe maar liever niet' Ik was de laatste keer ook al Zo lek als een vergiet!

18 Dit verhaal gaat dus over een goochelaar die niet echt goed is in zijn vak. Jullie gaan luisteren naar drie luistervoorbeelden (nr. 19, 20 en 21 van de cd). Bij elk luistervoorbeeld schrijf je op je werkblad of je het goed bij het verhaal van de goochelaar vindt passen of niet. Je schrijft ook op waarom je dat vindt. Welke sfeer van de muziek past bij de sfeer van het verhaal? Bespreek met de klas welke muziek het beste bij het verhaal past. Kiest iedereen dezelfde muziek? Waarom wel of waarom niet? Kies nu met de klas het fragment (door vingers op te steken) wat de meeste kinderen hebben gekozen. Lees daarna het gedicht/verhaal voor terwijl het gekozen luistervoorbeeld wordt afgespeeld. Klopt het met de muziek? Waarom wel en waarom niet? Je hebt gemerkt wat de achtergrondmuziek met een verhaal kan doen. De sfeer van wat je ziet wordt veel bepaald door de achtergrondmuziek. Let voortaan maar eens op als je een film of naar de televisie aan het kijken bent!

19 Werkbladen

20 Werkblad 1 (les 2) Imperial March De Imperial March is een muziekstuk geschreven door de componist John Williams voor de film Star Wars. John Williams is een heel bekende componist voor filmmuziek. Naast Star Wars schreef hij onder andere muziek voor de films Jaws, Superman, Jurassic Park, Hook, Schindlers List en Harry Potter. Star Wars ( sterrenoorlogen ) gaat over twee groepen (een goede en een kwade ) in een sterrenstelsel die oorlog voeren. Darth Vader hoort bij de kwade groep, draagt een zwart kostuum en heeft een zware stem. Vaak wanneer hij verschijnt hoor je de Imperial March op de achtergrond. Spreektekst Thema Wie is daar aan de deur aan de deur? Melodie Thema Wie is daar aan de deur aan de deur? Wie is daar aan de deur aan de deur? Welke titel past het beste bij deze muziek? 0 De vlinder 0 De robot 0 Bij de tandarts 0 Op het strand 0 Burenruzie 0 Verliefd zijn 0 Iets anders namelijk... Schrijf een kort verhaal met je eigen gekozen titel die past bij de sfeer van de muziek.

21 Werkblad 2 (les 2) Grafische notatie (let op: het rode vierkantje hoort rechtsonder!)

22 Spelkaarten bij les 2 Slak Leeuw Konijn Walvis Beer Slang Eend Stier Pauw Haan Aap Bij Giraffe Hond Rat Dolfijn Luipaard Paard Kikker Hert Varken Pinguïn Kreeft Vlinder

23 Rups Vos Tijger Olifant Ezel Koe Kip Flamingo Duizendpoot Worm Spin Kat Eland Geit Struisvogel Muis Sprinkhaan Eekhoorn

24 Werkblad 3 (les 3) Hoe loop jij? Opdracht 1. Als je deze muziek in een film hoort, wat voor persoon stel jij je dan voor? Hoe loopt hij of zij? Kies uit de bovenste rij een woord wat past bij de muziek en zet dit in het vak bij het luistervoorbeeld. Luister voorbeeld 1 Vrolijk of droevig Grote passen of kleine passen Snel of langzaam lopend Rechtop of voorover gebogen Stampen of sluipen Opdracht 2. Je hebt nu samen met je groep bedacht welke houding het beste past bij elk luistervoorbeeld. Je hoort de luistervoorbeelden nu opnieuw. Bij ieder luistervoorbeeld loopt van iedere groep 1 persoon door het lokaal. Loop op de manier die je hebt bedacht bij opdracht 1. Opdracht 3. Je hoort de luistervoorbeelden nu nogmaals. Bij ieder luistervoorbeeld loopt van iedere groep weer 1 persoon door het lokaal. Loop nu op een manier door het lokaal die niet bij de muziek past. Overleg dit even kort met je groepje.

25 Werkblad 4 (les 4) Muziek op de achtergrond Opdracht 1 Hoe klinkt de muziek? Kies per luisterfragment welke kenmerken je bij de muziek vindt passen en vul de tabel in. Luister voorbeeld A Blij of boos Druk of rustig Vrolijk of spannend Hard of zacht Zelf verzinnen B C Opdracht 2 Over wie gaat de muziek? Wat voor persoon of dier is het? Schrijf per luisterfragment op welk karakter er bij de muziek zou passen. Luistervoorbeeld A: Luistervoorbeeld B: Luistervoorbeeld C:

26 Opdracht 3 De Goochelaar Hoera, hoera, schreeuwt het publiek Gelukkig en verrukt, De goochelaar is in de stad Bij wie elke truc mislukt! Het hele plein staat stampends vol Daar is -ie al! Kijk nou! De kaarten die hij heeft verstopt Die vallen uit z'n mouw! Hij slaat een duur horloge plat Men huivert van genot Hij haalt het doek weg, en voilá - Helemaal kapot! Zijn hand gaat in een hoge hoed Op zoek naar het konijn Dat wij de hele tijd al zagen Huppelen op het plein Het meisje dat wordt doorgezaagd Zegt: 'Doe maar liever niet' Ik was de laatste keer ook al Zo lek als een vergiet! De mensen schreeuwen om het hardst Die man is geniaal Een trucje laten lukken, Kunnen we allemaal Mislukken is de ware kunst Dat kan niet iedereen Als iedereen mislukken kan Waar moet de wereld heen? Ik laat u straks verdwijnen. Vind je de muziek goed passen bij het verhaal van de goochelaar? Schrijf op waarom wel of niet. Luistervoorbeeld A: Luistervoorbeeld B: Luistervoorbeeld C:

27