Wat zijn de kosten van verschillende warmte-opties? Vertrouwelijk 27

Transcriptie

1 Wat zijn de kosten van verschillende warmte-opties? 27

2 Warmte-opties Welke warmte-opties onderscheiden we In deze studie hebben we gekeken naar 4 verduurzamingsopties t.o.v. van een referentie met een HR-ketel. e onderzochte cases zijn: Referentie, U (usiness as usual): woning met een HR-ketel en traditioneel afgiftesysteem voor het verwarmen van de woningen en voor tapwater. Ook wordt er vanuit gegaan dat er hier op gas wordt gekookt. ll-electric warmtepomp: in deze variant wordt de woning geïsoleerd tot label, het afgiftesysteem aangepast zodat het bij lage temperatuur kan verwarmen, de gasaansluiting verwijderd en elektriciteitsaansluiting verzwaard. Ook komt er een warmtepomp en elektrische kookplaat in de woning. Warmtenet lage temperatuur: in deze variant wordt geïsoleerd tot label, krijgt de woning een warmtewisselaar, wordt het afgiftesysteem aangepast zodat het bij lage temperatuur kan verwarmen en de gasaansluiting verwijderd. Ook wordt de elektriciteitsaansluiting verzwaard en komt er een elektrische kookplaat. r wordt aangenomen dat de woning nog aangesloten moet worden op het lage temperatuur warmtenet. Warmtenet hoge temperatuur: in deze variant krijgt de woning een warmtewisselaar, wordt de gasaansluiting verwijderd, de meterkast aangepast en de gasplaat vervangen voor een elektrische kookplaat. r wordt aangenomen dat de woning nog aangesloten moet worden op het hoge temperatuur warmtenet. Hybride warmtepomp: in deze variant worden alleen het dak, de vloer en de gevel geïsoleerd. Verder krijgt de woning naast de HRketel een warmtepomp voor ruimteverwarming en wordt het afgiftesysteem in beperkte mate aangepast voor een effectievere inzet van de warmtepomp. ron: nalyse erenschot op basis van RVO Voorbeeldwoningen 2011 estaande ouw, cofys e systeemkosten van warmte voor woningen (2015), Nationaal Solar Trendrapport 2018, nergiebesparendoejenu.nl, Nefit, warmteservice.nl 28

3 Woningtypes Woningtypes e verschillen in kosten voor eenzelfde verduurzamingsoptie tussen verschillende typen woningen kunnen worden uitgelegd door een aantal belangrijke karakteristieken van elke type woning. e belangrijkste karakteristiek is het gebruiksoppervlak van de woningen. Hier hangen verschillende kostenposten mee samen: - roter oppervlak betekent dat een warmtepomp met een groter aantal kwh nodig is, die duurder is - roter oppervlak betekent ook andere aanpassingen aan het afgiftesysteem (groter aantal m 2 vloerverwarming, maar ook meer convectoren) - roter oppervlak betekent meer oppervlak om te isoleren, dus hogere isolatiekosten en andere karakteristiek die invloed heeft op het warmwaterverbruik is het gemiddelde aantal personen in een woning. Meer personen betekent meer waterverbruik dus een hogere warmtevraag. innen één woningtype zijn er verschillende gemiddelde oppervlakten per bouwjaar. Over het algemeen zijn de nieuwere (dus richting label categorie) woningen groter. it kan er toe leiden dat een gemiddelde woning duurder is om te isoleren dan een gemiddelde woning. ppartement (portiek) ebruiksoppervlak: 65 m 2 ewoners: 2 Tussenwoning ebruiksoppervlak: 105 m 2 ewoners: Hoekwoning ebruiksoppervlak: 105 m 2 ewoners: 2-onder-1-kap ebruiksoppervlak: 120 m 2 ewoners: Vrijstaand ebruiksoppervlak: 145 m 2 ewoners: ron: nalyse erenschot op basis van RVO Voorbeeldwoningen 2011 estaande ouw, cofys e systeemkosten van warmte voor woningen (2015), Nationaal Solar Trendrapport 2018, nergiebesparendoejenu.nl, Nefit, warmteservice.nl 29

4 Uitsplitsing kostenvergelijking verduurzamingstechnieken Investering & Jaarlijkse kosten voorbeeld: tussenwoning label Voor de jaarlijkse kosten zijn de energiekosten, huurkosten en onderhoudskosten meegenomen. Voor de investeringen zijn onder andere de kosten voor isolatie, aanpassing aan het afgiftesysteem en de verwarmingstechnieken meegenomen. Het rechter figuur illustreert de onderdelen waaruit de jaarlijkse kosten voor de verschillende opties zijn opgebouwd. e jaarlijkse energiekosten bestaan uit: Vastrecht indien van toepassing elektriciteit en/of warmte/gas Vaste leveringskosten Meettarief Variabele energiekosten respectievelijk per kwh, J of m^ gas. IS Investering Investering en IS ( ) +65 Jaarlijkse kosten ( ) onderhoud, huur en energie IS: Investeringssubsidie duurzame energie U ll-electric Hybride LT HT K: Warmtenetten lopen sterk uiteen in eenmalige aansluitkosten. eze zijn in principe gereguleerd. chter voor nieuw aan te leggen warmtenetten kan hier wel van afgeweken worden. en K kan tussen de en liggen. In deze berekening is gekozen voor ls voorbeeld geeft de bovenste figuur in het groen de investering weer die de woningeigenaar doet, waar de kosten die via de IS gesubsidieerd worden er in het totaalplaatje nog bovenop worden weergegeven (blauw). In de figuren op de volgende sheets is het IS bedrag al van de investering afgetrokken om een representatie te geven van het geld dat een woningeigenaar zelf moet investeren (dus alleen het groene deel). Onderhoud HR-ketel Onderhoud warmtepomp hybride,2 kw Onderhoud warmtepomp kw Huur afleverset nergiekosten 0

5 Warmte-opties Onderzochte woningtypes Totaal ppartement (portiek) Oppervlak: 92 m 2 ewoners: 2 ouwjaar antal % koop % % % % < % % Tussenwoning Oppervlak: 125 m 2 ewoners: ouwjaar antal % koop ~1/ van de rijwoningen is een hoekwoning % % % % < % % 2-onder-1-kap Oppervlak : 120 m 2 ewoners: ouwjaar antal % koop % % % < % % Vrijstaand Oppervlak: 160 m 2 ewoners: ouwjaar antal % koop % % % < % % Totaal aantal % koop % : hiervoor is in deze studie geen voorbeeldwoning onderzocht. ron: nalyse erenschot op basis van RVO Voorbeeldwoningen 2011 estaande ouw 1

6 Warmte-opties Representatiewaarde van gegevens e onderzochte woningen zijn voorbeeld woningen waarvoor een isolatie pakket naar label in praktijk is onderzocht. ij de woningtypes is per label aangegeven hoeveel vergelijkbare woningen er in Nederland staan. it betekent dat er ook woningen zijn die afwijken. Tevens kan het zijn dat woningen wel al vloerverwarming hebben of bepaalde isolatie maatregelen hebben genomen, die kosten hoeven dan niet meer te worden gemaakt. e onderzochte woningen zijn representatief voor een groot gedeelte van de bestaande woningen gebouwd tussen 1960 en Woningen die daarna zijn gebouwd zijn vergelijkbaar met de resultaten van de label woningen. Woningen die daarvoor zijn gebouwd zijn divers in bouwstandaarden. Voor 1964 werden aan de energiezuinigheid van woningen nog geen eisen gesteld. e woningen werden daarom niet geïsoleerd. Tot circa 190 werden er geen spouwmuren toegepast. In de woningen die voor 1960 gebouwd zijn, kwamen vaak stalen kozijnen en zacht houten kozijnen voor met enkelglas isolatie. Hierdoor hebben woningen in deze categorie standaard label. aarom lopen de woningtypes in praktijk in die categorie sterk uiteen. it leidt er toe dat de kosten niet voor iedereen even representatief zijn. ouwjaar voor antal woningen (S, RVO) 1.8 miljoen 5 miljoen 1960 ouwperiode mil e in deze studie onderzochte woningen zijn gebaseerd op voorbeeld woningen van RVO. e onderzochte woningen zijn meest representatief voor woningen met bouwjaren van 1960 tot Voor de label woningen kunnen waardes sterk afwijken, met name wanneer er een spouw van voldoende grootte dan wel geheel ontbreekt. Mocht je een label woning hebben en geen spouw óf een woning die niet geschikt is voor spouwisolatie, omdat die smaller is dan 4 cm of er teveel cementresten inzitten? an is buitengevel of binnen isolatie de enige optie om naar label > niveau te kunnen isoleren (en naar all-electric te gaan). uitengevelisolatie verandert ook het aangezicht van de woning. Zoals rechts is weergegeven, zijn deze kosten nog een stap hoger dan de reguliere spouwmuurisolatie waar in deze studie van uit wordt gegaan. emiddelde hoek- / 2-onder-1-kap woning: Spouwmuurisolatie: uitengevelisolatie: ron: Milieucentraal: 2

7 annames annames nalyse op basis van de volgende keuzes en aannames: en voorbeeldwoning per woningtype naar RVO (2011) In deze studie is voor appartementen gekeken naar voorbeeld portiekwoningen. r zijn ook nog andere type appartementen waarvoor de berekeningen mogelijk anders uitvallen en technische opties niet altijd inpasbaar zijn woningen geen aanvullende isolatie benodigd, alleen dubbelglas isolatie bij de 2-onder-1-kap woning, vrijstaande woning en appartement Investeringskosten afgeleid uit meerdere bronnen - ll-electric warmtepomp Nefit, verkoopprijs installatie - Hybride warmtepomp cijfers Vereniging igen Huis o.b.v. Milieu entraal e grootte van de warmtepomp is bepaald uit het gasverbruik na eventuele isolatieverbetering tot niveau label dditionele renovatie activiteiten die logischerwijs tegelijkertijd met de isolatie worden gedaan, zoals nieuw schilderwerk en anderszins zijn in deze studie niet meegenomen. Subsidiebedragen voor warmtepomp Meerkosten voor het vergroten van de elektriciteitsaansluiting zijn meegenomen In de all-electric situaties is uitgegaan van een drie keer 25 elektriciteitsaansluiting. it zorgt voor eenmalig extra kosten voor het vergroten van de aansluiting van één keer 25mpere naar drie keer. Het kan ook zijn dat vanwege het feit dat er ook een elektrische auto, verwarmd zwembad of jacuzzi aanwezig is, dat een woning drie keer 5 nodig heeft wat resulteert in zo n 600 euro/jaar aan extra netbeheerkosten. e netbeheerder adviseert soms bij elektrificatie direct al om een drie keer 5mpere aansluiting te nemen wat ook zo n 600 euro/jaar meer aan netbeheerkosten zou betekenen. chter in praktijk kan een drie keer 25mpere aansluiting ook volstaan (eventueel gecombineerd met een voorrangschakelaar). Verdere aannames o.a. rondom afschrijvingstermijnen en investeringsbedragen zijn in bijlagen en te vinden. ron: nalyse erenschot op basis van RVO Voorbeeldwoningen 2011 estaande ouw, cofys e systeemkosten van warmte voor woningen (2015), nergiebesparendoejenu.nl, Nefit, warmteservice.nl, Milieucentraal

8 annames annames r is aangenomen dat er geen mechanisch ventilatiesysteem in de woning hoeft worden aangelegd. e aanname is dat bij het voorziene afgiftesysteem en isolatie de woning ook bij natuurlijke ventilatie met luchtroosters een gezond binnenklimaat kan bewerkstelligen en comfort heeft in koude winter situaties. Verder is er aangenomen dat woningen die al een label hebben nog geen vloerverwarming hebben toegepast. Op het moment dat zo n woning dit wel al heeft, hoeven deze kosten niet meer gemaakt te worden. ij appartementen is het zo dat als dak of vloerisolatie toegepast moet worden dit vaak voor een heel complex en niet voor één appartement gebeurt. Omdat dus de eigenaar van één appartement niet zelf de beslissing kan maken om zijn of haar dak en/of vloer te isoleren, ook omdat bijvoorbeeld een tussenappartement op een tussenverdieping geen dak of vloer heeft die te isoleren valt, hebben we deze typen isolatie niet toegepast bij de appartementen. In de scenario s waar isolatie wordt toegepast zijn bij de appartementen dus alleen gevel- en glasisolatie meegenomen. In de hybride situatie wordt alleen dak-, vloer-, en gevelisolatie toegepast. it wil zeggen dat glas niet vervangen wordt. Ook wordt het afgiftesysteem wel aangepast, maar alleen door middel van convectoren: vloerverwarming wordt niet geïmplementeerd. emiddelde hoek / 2 onder 1 kap woning: uitengevelisolatie: ron: Milieucentraal: 4

9 elangrijke aannames berekeningen Warmtenetten enmalige aansluitkosten van warmtenetten lopen in de praktijk sterk uiteen. Voor woningen die aangesloten worden op een al bestaand warmtenet, zijn de aansluitkosten gereguleerd. 1 Maar aansluitkosten voor nieuw aan te leggen warmtenetten zijn niet gereguleerd. e K (bijdrage aansluitkosten) kan voor nieuwe warmtenetten wel variëren tussen de en e K wordt vaak gebruikt om de onrendabele top te dichten. In de berekeningen rondom de kosten voor verduurzaming van woningen, is voor alle type woningen en energielabels bij warmtenetten uitgegaan van een K van Zoals in hoofdstuk 1 toegelicht, bestaan er verschillende temperatuurregimes voor warmtenetten: lage temperatuur (LT: ~40 ), midden temperatuur (MT: ~70 ) en hoge temperatuur (HT: ). Voor gebruik van lage temperatuur verwarming is goede isolatie vereist (in de berekeningen gaan we uit van isoleren tot label ) en ook aanpassing van het afgiftesysteem (vloerverwarming is nodig). ij hoge temperatuurnetten zijn in de woning geen aanpassingen benodigd. Wat betreft verwarmen op midden temperatuur geldt dat voor de meeste woningen (label en beter) eveneens geen extra isolatie nodig is en/of aanpassingen aan het afgiftesysteem (vergelijkbaar dus met HT). Maar voor label /-woningen zijn waarschijnlijk wel (beperkte) isolatiemaatregelen nodig (deze situatie is niet doorgerekend). ll-electric In deze studie zijn kosten berekend voor de all-electric situatie bij voorbeeldwoningen van RVO. eze kosten geven een goede inschatting van de geïllustreerde woningtypen. chter het overgaan op all-electric is maatwerk en situatie-afhankelijk. In de berekeningen worden kosten voor vloerverwarming en convectoren dan wel LT-radiatoren meegenomen. e noodzaak hiervoor hangt af van comforteisen en de bestaande woningsituatie. Het kan zijn dat een woning bijvoorbeeld al vloerverwarming heeft, maar juist meer kosten moet maken om te isoleren. aarnaast is belangrijk om te noemen dat voor de onderzochte situaties niet is aangenomen dat er een mechanisch ventilatiesysteem in de woning hoeft te worden aangelegd. e aanname is dat bij het voorziene afgiftesysteem en isolatie de woning ook bij natuurlijke ventilatie met luchtroosters een gezond binnenklimaat kan bewerkstelligen en comfort heeft in koude wintersituaties. 1. Het maximumtarief voor aansluitkosten in 2019 is 1.08,89 als het warmtenet minder dan 25 meter lang is; bij langere afstanden mag maximaal,91 per meter extra in rekening worden gebracht. nalyse erenschot op basis van RVO Voorbeeldwoningen 2011 estaande ouw 5

10 elangrijke aannames berekeningen Hybride warmtepomp e hybride warmtepomp situatie is een samenspel van de HR-ketel in combinatie met de warmtepomp waarbij de warmtepomp de woning van ruimteverwarming voorziet zolang de isolatiegraad en het afgiftesysteem van de woning volstaan bij lage temperatuurafgifte. Of deze volstaan hangt af van de buitentemperatuur. In de lente en de herfst betekent dit vaak dat de warmtepomp het alleen aan kan. In de winter wordt het buiten zo koud dat bij de lage temperatuurafgifte de woning niet meer goed warm wordt of dat de OP (het rendement) van de warmtepomp te laag wordt. Op die momenten springt de HR-ketel bij om toch voor comfort te zorgen. Hoe snel de HR-ketel moet ingrijpen hangt af van de mate van isolatie van de woning en het afgiftesysteem (afgiftevermogen) in de woning. aar zijn in deze studies aannames over gedaan. fhankelijk van het label (isolatie) en of er aanpassingen aan het afgiftesysteem zijn gedaan, is op basis van eigen expertise een inschatting gedaan over de inzet van de warmtepomp door het jaar heen. Zie tabel 1 hiernaast. Meer onderzoek hiernaar is gewenst. anname jaarrond inzet warmtepomp Hybride warmtepomp inzet Label Wel afgiftesysteem aangepast 80% 60% 50% fgiftesysteem niet aangepast 60% 40% 0% Tabel 1 : verhouding op basis van eigen aannames erenschot In de kosteninschatting voor verduurzaming van woningen (op de volgende slides) wordt er bij de optie van de hybride warmtepomp van uitgegaan dat de woning wordt geïsoleerd (vloer-, spouwmuur- en dakisolatie; vergelijkbaar met label ) en dat het warmteafgiftesysteem wordt aangepast (convectoren). e inzet van de warmtepomp wordt om die reden ingeschat op 80% (zoals linksboven in de tabel weergegeven). 6

11 Investeringskosten Indicatie jaarlijkse kosten en investeringskosten voor verduurzamen warmtevoorziening appartementen Jaarlijkse kosten U Hybride HT U LT HT U llelectric Hybride LT llelectric llelectric Hybride LT HT 1. Kosten voor energie (aardgas, elektriciteit en/of warmte), inclusief kosten voor onderhoud installatie (cv-ketel, warmtepomp) of huur afleverset (warmtenet) 7

12 Investeringskosten Indicatie jaarlijkse kosten en investeringskosten voor verduurzamen warmtevoorziening tussenwoningen Jaarlijkse kosten U llelectric Hybride LT HT U llelectric Hybride LT HT U llelectric Hybride LT HT 1. Kosten voor energie (aardgas, elektriciteit en/of warmte), inclusief kosten voor onderhoud installatie (cv-ketel, warmtepomp) of huur afleverset (warmtenet) 8

13 Investeringskosten Indicatie jaarlijkse kosten en investeringskosten voor verduurzamen warmtevoorziening hoekwoningen Jaarlijkse kosten U Hybride LT llelectric HT U llelectric Hybride LT HT U llelectric Hybride LT HT 1. Kosten voor energie (aardgas, elektriciteit en/of warmte), inclusief kosten voor onderhoud installatie (cv-ketel, warmtepomp) of huur afleverset (warmtenet) 9

14 Jaarlijkse kosten 1 Investeringskosten Indicatie jaarlijkse kosten en investeringskosten voor verduurzamen warmtevoorziening 2-onder-1-kap woningen U Hybride LT HT U Hybride LT HT U llelectric llelectric llelectric Hybride LT HT 1. Kosten voor energie (aardgas, elektriciteit en/of warmte), inclusief kosten voor onderhoud installatie (cv-ketel, warmtepomp) of huur afleverset (warmtenet) 40

15 Investeringskosten Indicatie jaarlijkse kosten en investeringskosten voor verduurzamen warmtevoorziening vrijstaande woningen Jaarlijkse kosten U Hybride LT HT U llelectric Hybride LT HT U llelectric llelectric Hybride LT HT 1. Kosten voor energie (aardgas, elektriciteit en/of warmte), inclusief kosten voor onderhoud installatie (cv-ketel, warmtepomp) of huur afleverset (warmtenet) 41

16 Observaties: grootste effect op zowel de jaarlijkse kosten als op de benodigde investeringen wordt veroorzaakt door isolatiemaatregelen Label woningen Label woningen Label woningen In vrijwel alle label situaties zijn de all-electric en hybride opties goedkoper in jaarlijkse kosten dan U. at komt doordat warmtepompen deels gebruik maken van gratis warmte uit de buitenlucht (maw: ze hebben een hoge efficiëntie of OP). ij warmtenetten is dit niet het geval, waardoor de jaarlijkse kosten van die optie vergelijkbaar zijn aan de jaarlijkse kosten van U. e investeringskosten bestaan uit kosten voor de installatie (all-electric warmtepomp (~ 5.000), hybride warmtepomp (~ 2.200), warmtenet (K: 6.500)), vervanging dubbel glas door HR ++ -glas ( ) en vloerverwarming ( ). e all-electric en LT-warmtenet opties vergen een relatief hoge investering, vanwege benodigde vloerverwarming en vervanging van dubbel glas door HR ++ -glas (investeringen die niet nodig zijn bij hybride en HT-warmtenetten). In label woningen is bij de all-electric, hybride en LT-warmtenet opties een investering in isolatie benodigd. at zorgt ervoor dat de warmtevraag daalt en dat (anders dan bij de label woningen) nu ook de LT warmtenet optie lagere jaarlijkse kosten heeft dan U. e jaarlijkse kosten voor HT-warmtenet dalen niet t.o.v. U, omdat voor deze optie geen isolatie benodigd is (en het warmteverbruik dus niet daalt). e investeringskosten zijn voor all-electric, hybride en LT-warmtenet een stuk hoger dan bij label- woningen, doordat aanvullend geïnvesteerd moet worden in vloer-, spouwmuur- en dakisolatie ( ). at is voor HT-warmtenetten niet nodig, waardoor de investeringskosten van die optie gelijk zijn aan die van label- woningen. Voor label woningen zijn de jaarlijkse kosten voor all-electric, hybride en LT-warmtenet vergelijkbaar met die van label woningen, want ze worden in dezelfde mate geïsoleerd. lleen voor HT-warmtenet zijn de kosten hoger dan bij label woningen, omdat een label woning minder goed geïsoleerd is (en ook niet geïsoleerd wordt) en dus een hoger warmteverbruik heeft. e investeringskosten bij all-electric, hybride en LT-warmtenet in label woningen zijn vergelijkbaar met die van label woningen, want in beide opties worden dezelfde isolatiemaatregelen genomen (en het maakt daarbij niet uit wat het oorspronkelijke label was; zo kost het aanbrengen van bijv. vloerisolatie ~, of het nou in een label of een label woning is). Net als bij label woningen is isolatie niet benodigd voor HT-warmtenetten, dus die kosten zijn in beide opties afwezig. ron: nalyse erenschot op basis van RVO Voorbeeldwoningen 2011 estaande ouw, cofys e systeemkosten van warmte voor woningen (2015), nergiebesparendoejenu.nl, Nefit, warmteservice.nl, Milieucentraal 42