Samenvatting Economie Thema 4, Hoofdstuk 17, 18 en 19, Is de klant koning?

Transcriptie

1 Samenvatting Economie Thema 4, Hoofdstuk 17, 18 en 19, Is de klant koning? Samenvatting door een scholier 3242 woorden 12 februari ,8 12 keer beoordeeld Vak Methode Economie Pincode EC Thema 4 Hoofdstuk 17, 18 en 19. H 17 1 Kun je het gedrag van consumenten voorspellen? Deels, omdat men kan onderzoeken van welke factoren de vraag afhangt. Primaire behoeften = behoeften waarin de mensen voorziet om in leven te blijven. Secundaire behoeften = behoeften die gericht zijn op niet- levensnoodzakelijke goederen. Individuele vraag = de door één consument gevraagde hoeveelheid. De vraag naar een product hangt af van de volgende vraagfactoren: de prijs van het goed zelf de prijs van andere goederen het inkomen de behoeften aantal consumenten (collectieve vraagfactor) Collectieve vraag = de door een groep consumenten gevraagde hoeveelheid. Ceteris paribus - veronderstelling = men onderzoekt hoe de gevraagde hoeveelheid goederen afhangt van de prijs van het goed. De overige vraagfactoren veronderstellen we constant. 2 Wat heeft de vraag met de prijs te maken? Bij een hogere prijs daalt de vraag. Vraaglijn = lijn die weergeeft welke hoeveelheden mensen bij verschillende prijzen vragen. P op de verticale as en q op de horizontale as. Vraagfunctie = vraagvergelijking Qv = a. P + b P = prijs (staat er een voor de p in een vergelijking, bij hogere p minder Qv) Qv = gevraagde hoeveelheid, Qa = aanbod a = richtingscoëfficiënt, hoe sterk de vraag reageert op de prijs. b = overige vraagfactoren Pagina 1 van 9

2 Bij een verticale vraaglijn is de vraag (q) onafhankelijk van de prijs (p). Uitrekenen vraaglijn: Vraagfunctie: Qv = -200p Qv = 0-200p = 0-200p = p = 5 Tekenen van vraaglijn: 2 punten zoeken Qv = 0 en P =0 Beweging langs de vraaglijn: als p Qv en p Qv, je komt op een ander punt in dezelfde vraaglijn (verandering van alleen p van het goed zelf). Verschuiving van de vraaglijn: bij elke prijs vragen de consumenten nu meer of minder dan eerst, er ontstaat een nieuwe vraaglijn (verandering van andere vraagfactor dan p). Individuele vraaglijn = vraaglijn van één consument. Collectieve vraaglijn = vraaglijn van een groep consumenten. 3 Zijn consumenten gevoelig voor prijsveranderingen? Dat hangt van de prijselasticiteit van de vraag af. Afzet = verkochte hoeveelheid Omzet = de waarde van de verkochte hoeveelheid. (prijs x afzet) Prijselasticiteit van de vraag = Epv = Hoeveel procent gevraagde hoeveelheid verandert als de prijs met 1% stijgt. procentuele verandering van de vraag (q) : Epv = procentuele verandering van de prijs (p) De Epv komt nooit boven de nul. Procentuele verandering is N-O : O x 100% Uitrekenen van de prijselasticiteit van de vraag: Gegeven: Oud 1,50 consumptie 20 Nieuw 2,00 consumptie 12 N O : O x = -8-8 : 20 = - 0,4 x 100% = -40% procentuele vraagverandering N O : O x 100 2,00 1,50 = 0,50 0,50 : 1,50 = 0,33 x 100% = 33,33% procentuele prijsverandering -40 % Epv = 33,33% = 1,2 Prijselastische vraag = een relatief sterke reactie van de gevraagde hoeveelheid op een prijsverandering (vaak bij luxegoederen). - Epv < -1 - Procentuele vraagverandering absoluut groter dan procentuele prijsverandering. Volkomen prijselastische vraag = een relatief sterke reactie van de gevraagde hoeveelheid op een prijsverandering Pagina 2 van 9

3 - Epv zeer laag - Procentuele vraagverandering absoluut veel groter dan procentuele prijsverandering. Prijsinelastische vraag = een relatief zwakke reactie van de gevraagde hoeveelheid op de prijsverandering, (primaire/ noodzakelijke goederen) - Epv tussen -1 en 0. - Procentuele vraagverandering absoluut kleiner dan procentuele prijsverandering Volkomen prijsinelastische vraag = vraag die in het geheel niet reageert op een prijsverandering, - Epv = 0 - Geen procentuele vraagverandering Inelastisch P 1% Qv 0,5% omzet Inelastisch P 1% Qv 0,5% omzet Elastisch P 1% Qv 1,5% omzet Elastisch P 1% Qv 1,5% omzet Indexomzet: indexcijfer afzet x indexprijs 100 Prijsbeleid: Bij hoge prijselasticiteit zal omzet van de producent toenemen als hij zijn prijs verlaagt. Afzet zal toenemen als gevolg van de prijsverlaging, waardoor de omzet toeneemt. Bij lage prijselasticiteit kan de producent zijn prijs beter verhogen, omdat de afzet dan nauwelijks zal dalen. De prijsverhoging is procentueel groter dan de afzetdaling waardoor de omzet toeneemt. H Lijken alle ondernemingen op elkaar? Nee, ondernemingen verschillen afhankelijk van de sector of bedrijfstak waarin de onderneming zich bevindt. In dezelfde sector kunnen ze op elkaar lijken. Primaire sector = deze levert grondstoffen en voedsel. Daartoe behoren de landbouw, veeteelt, jacht, visserij en de delfstoffenwinning Secundaire sector = industrie, bedrijven die grondstoffen en halffabrikaten verwerken. Tertiaire sector = naar winst strevende dienstverlenende bedrijven. Quartaire sector = dienstverlenende bedrijven die niet naar winst streven. In deze sector vallen onder andere de door de overheid gesubsidieerde diensten als ziekenhuizen, brandweer, defensie, gezondheidszorg, sociaal werk, religie en cultuur. Bedrijfstak = verzamelnaam voor bedrijven die dezelfde functie vervullen in het productieproces. Bedrijfskolom: een tabel waarin je kunt zien welke bedrijven er achtereenvolgens worden ingeschakeld bij de totstandkoming van een bepaald product. Het laat dus de productieweg zien van oerproduct tot consument. Rechtsvorm = het geheel van wettelijke regels dat vastlegt wie de eigenaar is van de onderneming, wie de leiding heeft van de onderneming en wie aansprakelijk is voor de schulden van de onderneming. Eenmanszaak Vennootschap onder firma (vof) Naaml.vennootschap (NV) / Besloten vennootschap (BV) Vermogensbehoefte Gering Gering, maar groter dan eenmanszaak Groot, in een N.V groter dan een B.V Leiding Eigenaar Eigenaren Directie/bestuur Scheiding leiding en eigendom? Nee Nee Ja Aansprakelijkheid Eigenaar, met zijn zakelijk- en privé vermogen Eigenaren met hun zakelijk- en privé Pagina 3 van 9

4 vermogen N.V/B.V zelf (Aandeelhouder kan deelname verliezen) Continuïteit (voortbestaan) Slecht Slecht, beter dan eenmanszaak Uitstekend, gewoon nieuwe baas Zeggenschap Eigenaar Eigenaren Algemene vergadering v. aandeelhouders Winstbelasting Eigenaar betaalt inkomensbelasting (schijventarief) Eigenaren betalen inkomensbelasting (schijventarief) Vennootschap- belasting (aandeelh: dividend belasting) Publicatie jaarrekening Niet verplicht Niet verplicht Verplicht, in kleine NV/BV alleen balans Hoofdelijke aansprakelijkheid(eenmanszaak/vof): als de eigenaar de schuld krijgt als er iets in het bedrijf niet in order is, ook met privé bezit. Zakelijke aansprakelijkheid(nv/bv): alleen het kapitaal dat iemand in de zaak steekt is hij/ zij krijt bij een faillissement. Eenmanszaak = rechtsvorm waarbij één en dezelfde persoon eigenaar is van de onderneming, de leiding heeft van de onderneming en aansprakelijk is voor alle schulden van de onderneming. Bij een eenmanszaak kan het bedrijf niet voor de rechter gesleept worden, want het is geen rechtspersoon, een eenmanszaak is juridisch namelijk niet zelfstandig (de eigenaar kan wel persoonlijk aansprakelijk worden gesteld). Vennootschap onder firma = rechtsvorm waarbij twee of meer personen gezamenlijk eigenaar zijn van een onderneming en gezamenlijk de onderneming leiden, maar waarbij iedere vennoot aansprakelijk is voor de totale schulden van de onderneming. Naamloze vennootschap (NV) = rechtsvorm waarbij eigendom en leiding van de onderneming gescheiden zijn en de aandeelhouders aansprakelijk zijn voor de waarde van hun deelname in de onderneming. De aandelen zijn vrij te verkopen en hoeven niet op naam gesteld te zijn (wél een rechtspersoon). Voor een NV is het aantrekkelijk om een beursnotering te hebben, de handel vindt dan plaatst op de effectenbeurs. Door nieuwe aandelen uit te geven op de beurs kan een NV makkelijk nieuw kapitaal aantrekken. Besloten vennootschap (BV) = rechtsvorm waarbij eigendom en leiding van de onderneming van elkaar gescheiden zijn en de aandeelhouders aansprakelijk zijn voor de waarde van hun deelname in de onderneming. De aandelen zijn niet vrij te verkopen en moeten op naam gesteld zijn (ook rechtspersoon). Een BV is geschikt voor bedrijven die niet veel kapitaal nodig hebben. Aandelen = eigendomsbewijs van een naamloze of besloten vennootschap. Dividend = winstuitkering op aandelen. Vennootschapsbelasting = belasting over de winst van een naamloze of besloten vennootschap. Doelstellingen van ondernemingen: - maximale winst - groot mogelijke omzet - status 2 Wanneer maakt een onderneming winst? Als de opbrengsten hoger zijn dan de kosten. Dus als de TO groter zijn dan de TK, of de GO (prijs) groter zijn den de GTK (kostprijs). Doel van een bedrijf is maximale winst. Winst = omzet kosten Constante kosten = kosten waarvan het totaalbedrag niet verandert als de productie verandert. Pagina 4 van 9

5 Variabele kosten = kosten waarvan het totaalbedrag verandert, wanneer de productie verandert. TVK = Totale variabele kosten TVK = GVK x q TCK = Totale constante kosten TK = Totale kosten TK = TCK + TVK TO = Totale opbrengst TO = P x q TW= Totale winst TW = TO TK GVK= Gemiddelde variabele kosten GVK = TVK / q GCK= Gemiddelde constante kosten GCK = TCK / q GTK= Gemiddelde totale kosten GTK = TK / q of GVK + GCK GW= Gemiddelde winst GW = TW / q of GO-GTK GO = P: Gemiddelde opbrengst = prijs GO = TO / q Q is het aantal BEP= break-evenpoint BEP: TO = TK of GO = GTK of TW = 0 TCK: staan vast => vast bedrag (bijv. huur/ hypotheek van een gebouw/ machines) => als productie verandert, blijven deze kosten hetzelfde bedrag. TVK: als q => TVK (bijv. stroom, arbeid, inkoop, etc.) Proportioneel variabele kosten = variabele kosten die in totaal evenredig veranderen met de productie. Kostprijs = totale kosten per eenheid product (gemiddelde kosten). Break-evenpoint = omvang van de productie waarbij de totale kosten en de totale opbrengsten aan elkaar gelijk zijn, punt waarop winst = 0, als q is er sprake van winst (TW = 0). Uitrekenen BEP Gegeven: Constante kosten 1500,- Variabele kosten 2,- Verkoopprijs 3,- Maximale productie 1000 TK = 2q TK = 2 x = 3500 TO = 3q q = 1000 TO = 3 x 1000 = 3000 => verlies van 500,- Break-evenpoint: TO = TK 3q = 2q q = 1500 Break-evenpoint is bij q = Balans = tabel waarvan de linkerkolom de bezittingen (activa) van de onderneming aangeeft en de rechterkolom de soorten vermogen (passiva) waarmee de bezittingen gefinancierd zijn, het is een momentopname: overzicht van de bezittingen en schulden en het eigen vermogen van het bedrijf. Eigen vermogen = activa passiva Resultatenrekening = overzicht van kosten en opbrengsten in een tabel waarbij het verschil tussen de opbrengsten en de kosten de winst van de onderneming weergeeft, het gaat over een periode en geeft weer: totale opbrengsten en totale kosten (en totale winst). 3 Hoe beïnvloedt de markt de winst? Pagina 5 van 9

6 Afhankelijk van de marktvorm, heb je als aanbieder meer of minder invloed op de marktprijs en daarmee op de winst. Markt = het geheel van factoren die vraag naar en aanbod van een product bepalen. Abstracte markt = het geheel van factoren die vraag en aanbod bepalen (consumenten). Concrete markt = plaats waar vragers en aanbieders elkaar ontmoeten (vakantiebeurzen, veilingen voor bloemen, supermarkten). Als er weinig vraag is naar een product dan gaan de prijzen => signaal voor de aanbieder dat er weinig vraag naar dat product is. Marktmechanisme = het vrije spel van vraag en aanbod, die samen evenwichtsprijs bepalen. Het marktmechanisme zorgt er niet alleen voor dat er geen blijvende overschotten ontstaan, maar ook dat de aanbieders inspelen op wat de vragers willen. Evenwichtsprijs = prijs waarbij vraag en aanbod aan elkaar gelijk zijn. Bij de evenwichtsprijs is er precies genoeg aanbod om aan de wensen van de vragers tegemoet te komen: marktevenwicht. Evenwichtspunt: Qa = Qv (evenwichtsprijs = p) als prijs hoger is dan evenwichtsprijs verkoopt de aanbieder niet al z n producten, de prijs moet omlaag. Hoe meer concurrentie, hoe lager de prijs, dus voor de consument is dat gunstig. Voorbeeld: Qv = -200p Qa = 600 evenwichtsprijs: Qa = Qv 600 = -200p = -200p p = 2 Homogeen product = producten die in de ogen van de kopers identiek zijn aan de producten van andere aanbieders. Perfect werkend marktmechanisme = het onbelemmerd werken van het marktmechanisme doordat toetreding tot de markt vrij is en zeer veel aanbieders om de gust van zeer veel vragers concurreren met een homogeen product. (Bij volkomen concurrentie) Marktvorm = bepaalde combinatie van concurrentieomstandigheden op de markt. Volkomen concurrentie = marktvorm waarbij veel aanbieders concurreren met homogene producten. Hoeveelheidsaanpasser = vrager of aanbieder die door zijn gedrag geen merkbare invloed heeft op de marktprijs, kan alleen hoeveelheid die hij koopt aanpassen. Aanbodlijn = lijn die weergeeft welke hoeveelheden producenten bij verschillende prijzen aanbieden. Aanbodfunctie: Qa = 1 p 2 Bij tekenen: p=0 óf q=0 Kenmerken van de marktvorm volkomen concurrentie: - vrije toetreding (iedereen kan in de markt stappen) - veel vragers en veel aanbieders ( als er zo veel vragers zijn dat het geen invloed heeft. op de vraaglijn als er 1 uitvalt, dit geldt ook voor de aanbieder). - Homogeen product (alle producten zijn hetzelfde) Pagina 6 van 9

7 - doorzichtige markt => Producent (individuele) heeft geen invloed op de marktprijs. Boven marktprijs klanten kwijt. Onder marktprijs nutteloos, want hij verkoopt z n producten voor een hogere prijs ook gewoon goed. (In de praktijk komt deze marktvorm weinig voor) Om winst te kunnen behalen moet de marktprijs (verkoopprijs) boven de kostprijs (inkoopprijs) liggen. 2 redenen waarom Qa op lange termijn schuin loopt: als p => meer aanbieders als p => bestaande bedrijven meer aanbieden Het marktmechanisme zorgt ervoor dat particuliere ondernemingen goederen en diensten produceren die consumenten graag willen hebben. Onvolkomen concurrentie: marktmechanisme werkt niet zo goed, aanbieders wel invloed op de marktprijs, product is volgens consumenten verschillend. Aantal aanbieders kan beperkt zijn, als individuele aanbieder heb je dan invloed op de marktprijs. Heterogene producten: producten waarvan de consument vindt, dat het verschil maakt bij wie je ze koopt. Monopolie: aanbieder zonder concurrentie, bijvoorbeeld NS. Kan hoeveelheid en marktprijs zelf bepalen, hij is een prijszetter. Oorzaken ontstaan monopolies: - wettelijke monopolies - natuurlijke omstandigheden - schaalvoordelen: kapitaalgoederen worden bij grotere ondernemingen intensiever benut, waardoor de constante kosten per product en daarmee de kostprijs en de verkoopprijs kunnen dalen. - kartelvorming: afspraken maken om onderlinge concurrentie te beperken. Nadeel kan zijn: hogere prijzen en productinnovatie. Oligopolie: marktvorm met zo weinig aanbieders, dat ze elkaars gedrag merkbaar beïnvloeden. Monopolistische concurrentie: veel aanbieders met een heterogeen product Heterogeen product Homogeen product Zeer veel aanbieders Monopolistische concurrentie Volkomen concurrentie Weinig aanbieders Heterogeen oligopolie Homogeen oligopolie Eén aanbieder monogopolie H Hoe komen bedrijven aan klanten? Dat kan door de 4 P s Schaalvoordelen: kostenvoordelen die ontstaan door productie op grote schaal. (bijv. grote bedrijven benutten hun kapitaalgoederen intensiever dan kleinere bedrijven). Kartel: samenwerkingsverband tussen bedrijven die afspraken maken om de onderlinge concurrentie te beperken. Productinnovatie: Met succes op de markt brengen van nieuwe producten. Prijsafzetlijn: lijn die weergeeft welke hoeveelheden een producent bij verschillende prijzen kan afzetten Prijsdifferentiatie: verschijnsel dat een ondernemer meerdere varianten van een product met verschillende prijzen op de markt brengt om verschillende groepen consumenten te gebruiken. Productdifferentiatie: verschijnsel dat bedrijven proberen bij hun klanten voorkeuren te kweken door een product aan te bieden dat zich onderscheidt van dat van concurrenten. Pagina 7 van 9

8 Marketing-mix: het inzetten van de 4 concurrentie-instrumenten: - prijsbeleid: a. prijsdifferentiatie(heterog.oligop.): aanbieden van verschillende. modellen voor elke groep consumenten; b. prijsverlaging(homog.oligop.): om prijzenoorlog te voorkomen, maakt met afspraken met concurrenten (kartelvorming); - productdifferentiatie: kwaliteit en design; - plaatsbeleid: waar kan je het krijgen; - promotiebeleid: intensieve reclame en verkoopinspanning. 2 Hoe komt de overheid aan geld? Door belastingen en niet-belastingmiddelen. Publicaties: - Rijksbegroting: verwachte inkomsten en uitgaven van het rijk. - Miljoenennota: samenvatting van de Rijksbegroting en overzicht van economische toestand van het land. - Macro Economische Verkenning: geeft gevolgen van overheidsbeleid voor de economie (voorspellingen). Overheidsuitgaven: - Overdrachtsuitgaven: geen tegenprestatie (bijstandsuitkeringen, rente) - Overheidsbestedingen: wel tegenprestatie, uitgaven aan goederen en diensten a. overheidsconsumptie: ambtenarensalarissen, voedsel voor gevangenen. b. overheidsinvesteringen: vaste kapitaalgoederen (gebouwen, wegen, etc.) Overheidsontvangsten: - Belastingen: betalingen aan de overheid waarvoor je geen directe tegenprestatie ontvangt. a. directe belastingen b. indirecte (kostprijsverhogende) belastingen, zoals BTW, accijns en invoerrechten. - Niet-belastingontvangsten, zoals de c. retributies: betalingen voor overheidsdiensten, dus wel rechtstreekse tegenprestatie van de overheid (omroepbijdrage, parkeergeld). Bij retributies is sprake van het profijtbeginsel. d. Bekeuringen e. Winstuitkering van bedrijven waarvan de overheid aandelen heeft. Collectieve lastendruk: totaal aan belastingen en niet-belastingmiddelen en sociale premies als deel van het binnenlands inkomen. Alleen de niet-belastingmiddelen waar geen directe tegenprestatie tegenover staat (bijv. milieuheffingen) vallen onder de collectieve lastendruk. Tekorten: Het verschil tussen alle uitgaven (ook aflossing op staatsschuld) en alle ontvangsten van het rijk, noemen we het begrotingstekort. à Dat is het bedrag dat de overheid moet lenen. Bij het financieringstekort worden de aflossingen op de staatsschuld van het begrotingstekort afgetrokken, waardoor het financieringstekort altijd kleiner is dan het begrotingstekort. Het financieringstekort is gelijk aan de toename van de staatsschuld. Schuld: Omdat de overheid meestal een tekort heeft, moet ze lenen. Daardoor ontstaat een overheidsschuld of EMU-schuld. Overheidsschuld of EMU-schuld Overheidsschuldquote = x100 Pagina 8 van 9

9 Bruto binnenlands product Schuld van het rijk (deel van de overheid) noemen we de staatsschuld. Deze schuld is ontstaan doordat het rijk moest lenen op de kapitaalmarkt om te korten af te dekken. Door de groeiende staatsschuld moet het rijk steeds meer rente betalen, waardoor andere uitgaven in het gedrang komen. 3 Meer markt of meer overheid? Omdat het marktmechanisme soms tekort schiet, moet de overheid ingrijpen. Externe effecten: bij productie en consumptie kunnen externe effecten ontstaan. Dat zijn effecten, waarvoor in het marktmechanisme niet betaald hoeft te worden: - negatieve externe effecten: negatieve gevolgen voor anderen, zonder dat de veroorzaker een vergoeding betaalt - positieve externe effecten: gevolgen voor anderen zonder dat de veroorzaker een vergoeding ontvangt. De overheid kan ingrijpen in het marktmechanisme door heffingen op te leggen (bij negatieve externe effecten) of door subsidies te geven (bij positieve externe effecten). Concurrentie: de overheid kan ook optreden tegen afspraken tussen bedrijven die de concurrentie beperken (kartels). Dit kan ze doen in het kader van de Mededingswet. Versterking positie consument: door het consumentenbeleid versterkt de overheid door wetgeving de positie van de consument als marktpartij: a. Wet Productaansprakelijkheid b. Warenwet c. Wet Misleidende Reclame Prijspolitiek: - Overheid beschermt de consument tegen te hoge prijzen door soms een maximumprijs vast te stellen. Het gevolg is echter dat door deze maximumprijs, die onder de marktprijs ligt, het aanbod daalt en de vraag stijgt. Er ontstaat een tekort. De overheid moet een rantsoeneringssysteem invoeren. - De overheid beschermt de producent tegen te lage prijzen door soms een minimumprijs vast te stellen. Het gevolg is echter dat door deze minimumprijs, die boven de marktprijs ligt, het aanbod stijft en de vraag daalt. Er ontstaat een overschot. De overheid koopt deze overschotten dan op, Collectieve goederen: bepaalde goederen kunnen niet in individuele porties gesplitst worden en aan afzonderlijke gebruikers verkocht worden (straatverlichting, defensie, etc.). Men kan niet nagaan of en in welke mate mensen gebruik maken van een dergelijk goed, en deze mensen een prijs in rekening brengen afhankelijk van de mate van het gebruik. Deze goederen noemen we collectieve goederen. Als een onderneming toch zo n goed zou produceren voor enkelen kopers, kan ze niet voorkomen dat ook nietbetalers er toch gebruik van maken. Alleen de overheid kan mensen dwingen mee te betalen aan dergelijke goederen. Daarom produceert de overheid deze goederen. Merit goods en demerit goods: de overheid vind dat consumenten soms te weinig gebruik maken van bepaalde goederen (merit goods). Door subsidies te geven aan producten van deze goederen kan de prijs betaalbaar worden voor een grotere groep consumenten (theater,museum). Soms wil de overheid het gebruik van bepaalde goederen afremmen (demerit goods). Dit kan door wetgeving opstellen, accijns op te leggen, verbod uitvaardigen en opinie te beïnvloeden. Pagina 9 van 9