Samenvatting Geschiedenis Historische Context: De Republiek

Transcriptie

1 Samenvatting Geschiedenis Historische Context: De Republiek Samenvatting door M woorden 21 juli keer beoordeeld Vak Methode Geschiedenis Memo Waardoor brak er een opstand uit in de Nederlanden ( ): Belangrijke mensen: Karel V = Rooms- Duitse Keizer Filips 2 = Hij was heerser van het grootste koloniale rijk in de 16 e eeuw. Hij ging in strijd met de Ottomanen Hertog Alva = Derde hertog van Alba, een Spaanse generaal en landboogd van de Nederlanden aan het begin van de Tachtigjarige Oorlog. Zijn bewind leidde tot een verheviging van de opstand in de Habsburgse Nederlanden en uiteindelijk tot ontstaan van de Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden Pagina 1 van 12

2 1492 Onder de katholieke heerschappij werden joden vervolgd 1515 Vijftienjarige Karel de Vijfde wordt uitgeroepen tot heer der Nederlanden Okt 1517Luther publiceerde 95 stellingen in zijn woonplaats Wittenberg, die de kerk flink bekritiseerde 1519 Karel de Vijfde keizer van het Duitse rijk 1920 De paus verstootte Luther uit de kerk Luther verschijnt voor de Rijksdag in Worms à Als Luther zijn woorden terug zou nemen, zou hij weer welkom zijn in de kerk. Luther weigerde. Karel schrok, want wanneer mensen het geloof zomaar zelf gingen 1521 interpreteren en de eeuwenoude tradities en macht van de paus ontkenden, zou dat de hele maatschappij ondermijnen. Karel vreesde chaos in het rijk. De eerste van vele openbare boekverbrandingen 1522 Luthers Duitse vertaling van de Bijbel was uitgekomen 1531 Instelling van Collaterale Raden Karel de Vijfde organiseerde een militaire campagne tegen de vorsten die voor het protestantisme hadden 1540 gekozen. Maar zonder succes Karel de Vijfde veroverde Gelderland en werd landsheer van alle zeventien Nederlandse gewesten 1550 Instelling van de Bloedplakkaten Vrede van Ausburg à Er werd afgesproken dat elke vorst in het Duitse Rijk zijn eigen godsdienst mocht 1555 kiezen en dat alle onderdanen in zijn staat dezelfde religie moesten aanhangen (cuius regio, eiusreligio) Filips de Tweede volgt Karel de Vijfde op De hoge Nederlandse edelen vroeger aan Margaretha van Parma om de ketters minder hard aan te pakken 1565 Drie stadhouders, waaronder Willem van Oranje, namen hun ontslag omdat ze het niet eens waren met de keizer Aanbieding van het smeekschrift Calvinistische hagenpreken Beeldenstorm à na een uit de hand gelopen hagenpreek in Steenvoorde 1566 Hertog van Alva gestuurd naar de Nederlanden Oorlogen in Scandinavie, zoals tussen Zweden en Denemarken, leidden direct tot een groot graantekort in de Nederlanden, en dus tot armoede (= moedernegatotie) 1567 De Raad van Beroerten, Bloedraad Willem van Oranje valt de Nederlanden binnen met zijn huurlingenleger, de watergeuzen, ze winnen de 1568 slag bij Heiligerlee Begin van de Tachtigjarige Oorlog (Nederlandse Opstand) Watergeuzen veroveren Den Briel 1572 Willem van Oranje wordt leider en opnieuw stadhouder De opkomst van de stedelijke burgerij en de toenemende zelfstandigheid van steden In de 15 e en 16 e eeuw werd in de Nederlanden de positie van de stedelijke burgerij sterker door de opbloei van handel en nijverheid. Het begin van staatsvorming en centralisatie Het centralisatiebelei van karel V, die gedurende zijn leven landsheer werd van uiteindelijke alle 17 gewesten van de Nederlanden, bedreigde sommige van de privileges die zijn onderdanen in ruil voor belastingafdrachten hadden verworven. Pagina 2 van 12

3 De protestantse reformatie die splitsing van de christelijke kerk in West- Europa tot gevolg had De Opstand begon als een meningsverschil over de manier waarop de overheid moest reageren op de aanhang voor het protestantisme onder een minderheid van de Nederlandse bevolking. Discussies over het geloof hadden in het begin van de 16 e eeuw tot een scheuring binnen de rooms- katholieke kerk gehad. De protestantse boodschap werd verspreid via de nieuwe media pamflet en boek. Luther kondigde dat de machtsaanspraken en zelfgemaakte wetten en regels van de kerk onterecht waren. Alleen de bijbel was richttinggevend en moest daarom in de volkstaal worden verspreid. Luther zocht en vond steun voor zijn opvattingen bij Duitse vorsten. In 1555 werd met de afspraak cuius regio eius religio afgedwongen dat de vorst het geloof van zijn onderdanen voortaan bepaalde. In de Nederlanden kreeg een andere protestantse hervormer, Calvijn, meer volgelingen dan Luther. Anders dan Luther vond Calvijn het goed dat zijn volgelingen zich zo nodig zonder toestemming van de overheid organiseerden. In de Nederlanden was dat van groot belang, want Karel V vervolgde alle ketters streng. Bestaande privileges moesten daarvoor wijken. Veel Nederlanders twijfelden aan de zin van strenge vervolging en waren bezorgd over de aantasting van hun privileges. De adel diende in april 1566 een verzoek in om de ketterwetgeving te laten opheffen. Een tijdelijke opschorting van de ketterwetgeving leidde tot meer calvinistische activiteit en de Beeldenstrom. Filips 2 gaf de adel hiervan de schuld, en stuurde Alva om orde op zaken te stellen. Die stelde de Raad van Beroerten in, die hard optrad en ook bij katholieken impopulair was. Duizenden vluchtten naar het buitenland. Willem van Oranje riep vanuit Duitse ballingschap op tot verzet, maar vond weinig weerklank. Zijn eerste invasie mislukten. Hij gaf de watergeuzen toestemming een guerrilla te voeren in de Nederlanden en op zee. Na verdere onrust, lukte het de watergeuzen in 1572 een opstand te ontketenen in Holland, Zeeland en een aantal steden elders in de Nederlanden. Een deel van de Statenvergadering van Holland riep Oranje uit tot stadhouder. Pagina 3 van 12

4 Reformatie Politiek Babylonische ballingschap ( ) Tussen de Franse koning en Roomse paus Westerse schisma ( ) Frankrijk en aanhangers Engeland en aanhangers Duitsland, politiek flexibel, die kozen wat hen op dat moment het beste uitkwam Gevolg = Godsdienstoorlogen in het Duitse rijk Act of Supremacy (1534) à Vanaf dit moment is de koning(in) in Engeland het hoofd van de kerk in Engeland Sociaal Economie - Cultuur Geestelijkheid groeit en toenemende kritiek: Reformatie à Splitsing van de kerk in katholieken. De paus wilde alle wereldlijke macht en protestanten. Luxe leven, corruptie en rijkdom van de hoge geestelijkheid. Slechte opleiding van de parochiepriesters Contrareformatie à Bestrijding van het protestantisme en verbetering van de misstanden Mensen die afweken van de katholieke leer werden vervolgd door in de katholieke kerk de inquisitie = Kerkelijke rechtbank die niet- katholieken (ketters) opspoort en veroordeelt Kerkhervormers: Vanaf de 15 de eeuw: Kritiek op de geestelijkheid kon snel verspreid John Wiclyff, Engels, worden via de nieuwe uitgevonden drukpers Commentaar op de kerk Anti- christelijke Begin van de kerkhervorming of reformatie = Protestbeweging tegen misstanden en manieren van geloven in de katholieke kerk Humanisten en hervormers waren het niet altijd met elkaar eens! Johannes Hus, Heilige universele kerk Maarten Luther, Duits, Hij was niet de eerste die commentaar had op de kerk 95 stellingen Johannes Calvijn, Frans, Calvinistische soberheid Luther Calvijn Wie Protestantse reformator, hij kwam met de 95 stellingen Een belangrijke Frans- Zwitserse christelijke reformator, naar wie een protestantschristelijke stroming, het calvinisme, is genoemd. Geboorteland Duitsland Frankrijk Kerkdiensten Verering van relikwieën en heiligen is bijgeloof Verering van relikwieën en heiligen, branden van kaarsen en orgelspel is bijgeloof Weg naar de hemelalleen door oprecht te geloven komt men in de hemel Predestinatie: God heeft al bepaald of jij naar de hemel gaat Politiek Wiens gebied, diens gebed : vorst mag het geloof voor Gelovige mag zelf zijn geloof bepalen. Als een vorst dit niet toestaat, mag de zijn onderdanen bepalen gelovige in opstand komen Pagina 4 van 12

5 Katholieken de paus is de leider van de kerk Geestelijken mogen niet trouwen De kerk bepaalt de geloofsregels Geestelijkheid is nodig voor contact tussen God en gelovigen Alle ambten in de organisatie van de kerk worden vervuld door geestelijken Geestelijken en heiligen zijn nodig als bemiddelaars tussen de gewone mens en God Protestanten Er is geen aparte leider van alle protestantse groeperingen te samen Predikanten mogen trouwen Kerk is niet bezig met het geloof, maar met bijgeloof, rijkdom en macht Geestelijkheid is niet nodig Alle taken in de kerk worden door leken vervuld, behalve het ambt van predikant Geestelijken en heiligen zijn niet nodig, iedereen kan zelf zijn weg naar God vinden, de Bijbel is de basis van het geloof Het streven van vorsten naar absolute macht In andere Europese landen regeerden machtige vorsten met pracht en praal. Ze regeerden volgens het absolutisme. De vorst had dan alle macht in handen, zowel op politiek, sociaaleconomisch als cultureel vlak. De bekendste absolute vorst was Lodewijk 16 van Frankrijk. In 1643 kwam Lodewijk 16 de troon als 5- jarige jongen, maar op zijn 13 de betrad hij pas de troon. Eenmaal aan de macht ontwikkelde Lodewijk zich tot de machtigste vorst uit de Franse geschiedenis. Men dacht toen dat de zon het centrum was van het universum. Daarom werd hij, als centrum van Frankrijk, de Zonnekoning genoemd. Aan hem wordt de uitspraak de staat, dat ben ik toegeschreven. Hij was een absoluut vorst, letterlijk een vorst die is losgemaakt van de wetten, die als het ware boven alle wetten staat. De koning had dat recht gekregen van God, zo dacht men, en regeerde volgens het droitdivin: het goddelijke recht. Zijn wil was wet. Als koning had hij vier uitgangspunten om te regeren: regeer zelf, wantrouw de hoge adel, zorg voor gezonde financiën en handhaaf het recht. Nederlandse Opstand voorloper op de revoluties van de 18 de eeuw doordat: Zij gingen zich losmaken van de vorst en streden tegen het absolutisme Bijzondere plek die de Republiek innam in staatskundig opzicht: Geen vorst (= koning) of staatshoofd Waardoor resulteerde de Opstand in het ontstaan van de Republiek ( ) Pagina 5 van 12

6 1574 Ontzet van Leiden Pacificatie van Gent à Holland en Zeeland erkende in deze overeenkomst hun landsheer Filips de Tweede, maar 1576 besloten de gevechten voort te zetten tot hij zijn soldaten uit de Nederlanden had verwijderd De oorlog speelt zich af buiten Holland en Zeeland 1578 Alteratie van Amsterdam Unie van Urecht 1579 Unie van Atrecht Willem van Oranje vogelvrij 1580 Spaanse veroveringen in Vlaanderen en Brabant Samen met de Acte van Verlating werd de Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden geboren, de eerste 1581 Europese land zonder koning of keizer 1584Willem van Oranje wordt vermoord door Balthasar Gerards in Delft 1585Val van Antwerpen, veel Antwerpenaars vluchten naar Amsterdam Spaanse Armada wordt verslagen 1588 Republiek der Verenigde Nederlanden Het conflict in de Nederlanden dat resulteerde in de stichting van een Nederlandse staat Het lukte Alva niet om de opstand in de Nederlanden snel neer te slaan en er ontstond een burgeroorlog. Daarbij bleek Oranjes politiek van gelijkberechtiging voor de katholieken en protestanten in de opstandige gewesten onhaalbaar. Oranje voerde een effectieve propagandaoorlog. Omdat hij een zo breed mogeijk draagvlak wilde voor de Opstand, koos hij niet voor een religieuze, maar voor een nationale invalshoek. Hij riep Nederlanders op hun vaderland te beschermen tegen vreemde Spanjaarden, maar de koning zelf bleef aanvankelijk buiten schot. De huurlingenlegers van Filips 2 werden slecht betaald en er braken steeds meer muiterijen uit. Daarom sloten de tot dan toe loyale gewesten in 1576 bij de Pacifactie van Gent aan dat de Opstand op voorwaarde dat het katholicisme bij hen werd gehandhaafd. Dat bleek niet te lukken en radicale calvinisten namen in veel plaatsen in Brabant en Vlaanderen de macht over. Katholieken werden daardoor afgeschrikt en waren bereid vrede te sluiten met de koning. De Opstand viel in 1579 uiteen en de overgebleven opstandige steden en gewesten sloten zich aaneen in de Unie van Utrecht. Twee jaar later werd Filips 2 officieel afgezworen. De opstandige gewesten kregen het moeilijk. Oranje werd in 1584 vermoord, in 1585 viel Antwerpen weer in Spaanse handen en de zoektoch naar een staatshoofd leverde niets op. Engelse steun gaf de opstandige gewesten de kans zich te herstellen en vanaf 1588 een levensvatbare Republiek te gaan vormen in de jaren daarop slaagdede Republiek erin terrein terug te winnen, vooral omdat Filips 2 op te veel fronten tegelijk oorlog voerde. De soevereiniteit van de Republiek werd in 1596 door Engeland en Frankrijk erkend maar pas in 1648, met de vrede van Munster, werd de internationale erkenning algemeen. Vanaf 1519 kwam Karel de Vijfde aan het hoofd van Karels rijk. In Karels rijk bestonden grote spanningen. Er waren zowel bestuurlijke problemen, godsdienstige problemen als economische problemen. De Opstand was ontstaan uit onvrede over centralisatieplannen van de koning, belastinghervormingen, kettervervolgingen, plunderende soldaten en armoede. Een oorlog die voor veel mensen allen maar meer armoede en gevaar bracht. Stedelingen en boeren verdedigden hun land of stad, de handelsblokkades, plunderingen en zeerovers hadden gezorgd voor voedseltekorten, de soldaten voor martelingen en moord. Toch bracht de Opstand ook verdraagzaamheid voor andersgelovigen. Grote winnaars van de strijd waren de regenten. Zij hadden de zeggenschap over hun stad of Pagina 6 van 12

7 gewest niet allen behouden, maar ook uitgebreid. Dat was een mooi uitgangspunt voor de nieuwe eeuw. De opstand Politiek De Nederlanden. Binnen de 17 gewesten hebben ze eigen regels en wetten. Stadhouders aan het hoofd van een gewest. Ook adel en steden hebben priviliges Economie Karel de Vijfde gaat de Nederlanden centraliseren en ze voeren de inquisitie in à Karel de Vijfde en zijn opvolger (en zoon) Filips de Tweede zijn beide zwaar katholiek Sociaal 15 e eeuw: Nederlanden behoren tot Bourgondieà Bourgondische hertogen proberen Nederlanden te centraliseren à veel verzet van steden tegen uniformering omdat zij hun privileges kwijt raken à toch voeren ze de centralisatie door Vanaf 1515: De Nederlanden behoren tot het Spaans- Habsburgse rijk 1555: Karel de Vijfde geeft land aan zijn zoon Filips de Tweede 1566: Beeldenstorm à Karel de Vijfde stuurt Hertog van Alva à Hertog van Alva stelt: de raad van Cultuur beroerten (bloed bank) op en de tiende penning (belasting) Willem van Oranje wil Hertog van Alva uit het land hebben à In 1568 wordt Willem van Oranje de In de leider van de Nederlandse Opstand à in 1568 is de slag bij Heiligerlee, het begin van de Nederlanden: Tachtigjarige oorlog à de Nederlandse opstandelingen waren niet zo groot tot ze in 1972 Den Briel Toenemende in namen à de opstandelingen groep groeit à in 1976 gaan de Spaanse soldaten uit de invloed van Nederlanden en gaan naar Vlaardingen. Ze gaan daar plunderen omdat ze geen geld meer kregen Calvinisme à alle Nederlanden die niet meededen met de Opstand, gingen nu wel meedoen, 1576: Pacificatie van Gent (de 17 gewesten komen weer samen) à Unie van Atrecht, de 3 katholieken gewesten stappen uit de groep à 1579: Unie van Utrecht, de andere gewesten maken samen een afspraak à 1581: Acte van Verlating, de opstandige gewesten zetten Filips de Tweede af à ze moeten zonder vorst door en in 1588: Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden, de zeven gewesten die de Unie van Utrecht trouw zijn gebleven à : Twaalfjaar wapenstilstand à 1648: Vrede van Munster, de Spaanse koning erkent nu de Nederlanden pas als een republiek, Nederland is officieel onafhankelijk Waardoor ontstond in de Republiek de Gouden Eeuw ( ) Bekende mensen: Pagina 7 van 12

8 Johan van Oldenbarnevelt Jan Pieterszoon Coen Johan de Witt Hugo de Groot Maurits van Oranje Raadspensionaris van de Staten- Generaal tijdens de Tachtigjarige Oorlog Nederlands koopman, boekhoudergeneraal, directeurgeneraal en vierde gouveneurgeneraal over alle bezittingen van de Verenigde Oostindische Compagnie buiten de Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden Raadpensionaris van het graafschap Holland in de Gouden Eeuw tijdens de Eerste stadhouderloze tijdperk van de Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden. Hij was een belangrijke politicus Een Nederlandse rechtsgeleerde en schrijver. Zijn belangrijkste werken liggen op historisch en juridisch gebied. Prins van Oranje, graaf van Nassau en ws stadhouder en legeraanvoerder van de Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden Jaartallen: 1595 Noord-Nederlandse kooplieden voeren op Azië 1596 Engeland en Frankrijk erkennen de Republiek 1600 Onderlinge concurrentie door de handel met Azië in de Republiek, waardoor de winsten daalden 1602 Oprichting van de VOC 1609 Wapenstilstand met de oorlog tussen de Republiek en Spanje = Twaalfjarig Bestand 1617 Oldenbarnevelt richt zijn eigen leger op 1619 Coen verplaatt het bestuurscentrum van de VOC naar Batavia Van Oldenbarnevelt onthoofd 1621 Na een twaalfjarige onderbreking zet de Republiek de oorlog met Spanje voort WIC (West- Indische Compagnie) opgericht door Zuid- Amerika 1625 Spanjaarden veroveren Breda 1628 De overwinning van de zilvervloot door Piet Hein. Dit was het grootste succes van de WIC 1637 De Republiek wint Breda weer terug WIC richt zich op slavenhandel 1639 Bouw Portugees- joodse synagoge in Amsterdam 1643 Lodewijk de Veertiende wordt op 5 jarige leeftijd koning 1648 Vrede van Münster, einde Tachtigjarige Oorlog De Republiek komt driemaal in oorlog met Engeland De Republiek voert drie langdurige oorlogen met Frankrijk De bijzondere plaats in staatkundig opzicht en de bloei in economisch en cultureel opzicht van de Nederlandse Republiek De Republiek was een unie van zeven zelfstandige gewesten. Wetgeving, rechtspraak en belastingheffing vielen onder de gewestelijke verantwoordelijkheid. De gewesten hadden elk hun eigen Statenvergadering, waarin meestal de belangrijkste steden als de adel waren vertegenwoordigd. Vooral in de gewesten Holland en Zeeland hadden de steden veel macht. De steden wereden bestuurd door regenten. De Staten Generaal waren verantwoordelijk voor het Pagina 8 van 12

9 militair en buitenlands beleid. Ondanks het overwicht van Holland, konden beslissingen alleen genomen worden met draagvlak van alle gewesten, waardoor er veel onderhandeld moest worden. De landsadvocaat van de Staten van Holland speelde bij die onderhandelingen een leidende rol. De Staten van de gewesten kozen een stadhouder die opperbevelhebber van het Staatse leger was en sommige stadbestuurders benoemde. Lange tijd bleef de oorlog tegen Spanje en daarmee het overleg over militair en buitenlands beleid de belangrijkste gezamenlijke verantwoordelijkheid van de gewesten. In de loop van de tijd werden de gezamenlijke verantwoordelijkheden uitgebreid. De Nederlandse Republiek nam een bijzondere plaats in op staatkundig opzicht omdat het geregeerd werd door regenten en niet door een vorst. In de 17 de eeuw kwam er een flinke economische groei in de Nederlandse Republiek, ook wel de Gouden Eeuw. Amsterdam was het centrum van de handel in de Republiek. Amsterdam had een stapelmarkt, een plaats waar goederen worden opgeslagen tot de prijzen gestegen zijn. De Republiek was een welvarend land voor de kunst, wetenschap en techniek. Gouden Eeuw, De Republiek Politiek Kenmerk bestuur van de Republiek: Decentraal bestuur à zie afbeelding Economie hieronder Opbloei economie Geen centraal bestuur, maar. Handel (zeevaart) particularisme (= de gewesten/steden. Nijverheid streven hun eigen belang na).. Landbouw De macht in handen van de regenten. Centrum = Amsterdam Geen mensen van adel, maar mensen De Republiek was het rijkste land van Europa in deze tijd uit de steden. Het bestuur in de Republiek had een burgerlijk karakter. Cultureel Culturele bloei Sociaal. Schilderkunst (Rembrandt van Rijn), er waren veel schilders, die heel veel Door hoge welvaartpeil is er relatief opdrachten kregen, omdat men geld had voor schilderijen te kopen weinig armoede:. Literatuur (P.C. Hooft). Lage werkloosheid. Wetenschap, nieuwe uitvindingen gedaan. Armenzorg. Godsdienst, de Republiek was ontstaan door de strenge godsdienst vervolging van Filips 2 (de inquisitie), er was geen godsdienst vrijheid maar Burgerlijk karakter = De burgers gewetensvrijheid (= je wordt niet vervolgd voor je geloof maar niet ieder geloof hebben de macht, niet de adel of heeft dezelfde rechten), Calvinisten was de dominante stroming, je werd geestelijkheid alleen maar een bestuurder in de Republiek als je Calvinist was, de katholieken werden niet vervolgd maar ze mochten ook geen mis houden en geen kerk hebben (alleen als ze veel geld betaalde) en tolerantie Wereldwijde handelscontacten, handelskapitalisme en het begin van een wereldeconomie Pagina 9 van 12

10 De Opstand viel in de Noordelijke Nederlanden samen met een periode van economische groei. De moedernegotie en het ontbreken van een feodale traditie maakten eerder al specialisatie en commercialisering van de landbouw mogelijk. Daarvan profiteerden ook de nijverheid, scheepsbouw en handel. De afsluiting van de Schelde en de daarmee gepaard gaande instroom van tienduizenden immigranten uit de Zuidelijke Nederlanden gaf Holland en Zeeuwse steden een economische stimulans. De Staten Generaal gaven de in 1602 opgerichte VOC een monopolie op de handel met Azië en voerden samen het beheer over de Generaliteitslanden. Tijdens het Twaalfjarig Bestand nam de religieuze en politieke verdeeldheid in de Republiek toe. In 1621 werd de strijd tegen de Spanjaarden hervat. Deze strijd eindigde uiteindelijk in 1648 met het Verdrag van Münster. De handelsbelangen van de regenten en de noodzaak inkomsten te hebben voor de oorlogsinspanningen wogen zwaar mee in het beleid van de Republiek. De economie groeide en in die groeiende economie waren migranten nodig. Stadsbestuurders gaven daarom buitenlandse kooplieden goede faciliteiten, waaronder relatief vergaande religieuze vrijheden. Omdat de welvaart relatief groot was, ontstond in de commerciële economie van de Republiek een markt voor luxegoederen. Naast drukwerk werden er miljoenen schilderijen gemaakt, die bij de gewone mensen thuis hingen. Het einde van de Gouden Eeuw volgde teegn het einde van de zeventiende eeuw toen de positie van de Republiek in toenemende mate werd bedreigd door de opkomst van Engeland en Frankrijk. In 1602 werd de VOC (Verenigde Oost- Indische Compagnie) opgericht, voor de handel in Azië. De nieuwe compagnie kreeg het monopolie op handel met alle landen ten oosten van Kaap de Goede Hoop en ten westen van de Straat van Magelhean. De VOC mocht optreden als mogendheid en kon zelfstandig oorlog voeren. Over de Oost, zoals de Indonesische vestigingen genoemd werden, had de gouverneurs- generaal alle zeggenschap. Jan Pieterszoon Coen, stichtte Batavia, het bestuurscentrum in Indonesië. Dankzij de VOC participeerde de Republiek in de groeiende wereldhandel. In 1621 werd voor de handel met Zuid- Amerika de West- Indische Compagnie (WIC) opgericht. Zo succesvol als de VOC was de WIC niet, haar grootste wapengeit was de verovering van de zilvervloot door Piet Hein in De WIC ging zich meer richten op de slavenhandel. Pagina 10 van 12

11 Handelskapitalisme Politiek Belangrijkste handel is de handel met het Oostzee gebied, ze halen daar vooral hout en graan vandaan Hollandse handelaren gaan deelnemen aan de wereldeconomie (Spanje en Portugal deden al flink mee) Wereldeconomie is dat goederen uit verschillende gebieden door de hele wereld worden doorverkocht Sociaal Antwerpen wordt ingenomen door de Spanjaarden en veel Antwerpenaars vluchten naar Amsterdam Andere landen zijn jaloers op het succes van de Nederlandse handel en proberen deze tegen te gaan door middel van mercantilismeà export van eigen producten te gemakkelijke maar import te vermoeilijken van handel uit Nederland Economie Handellaren investeren de winst in hun bedrijven, waardoor hun bedrijven groter worden Nederlandse handelaren gaan steeds meer overzee handelen à 1585: Antwerpen valt in Spaanse handen à Amsterdam groeit uit tot de grootste stapelmarkt* (overgenomen van Gent en Brussel) à bv. Hout uit Scandinavie bijvoorbeeld * Stapelmarkt is een plaats waar aangekochte producten waar nog geen koper voor is in pakhuizen worden opgeslagen tot zich een koper aanbiedt of de prijs zich gunstig heeft ontwikkeld zodat het weer doorverkocht kan worden VOC Verenigde Oost- Indische Compagnie, Nederlands bedrijf die vooral handelt met Indonesie WIC West Indische Compagnie, Amerikaans bedrijf die vooral handelt met West- Afrika Opbloei van de handel zorgt voor opbloei van de gehele economie à Gouden Eeuw Cultureel VOC WIC Jaar Monopolie (= alleenrecht) op Nederlandse handel met Azie Monopolie op Nederlandse handel met West- Afrika en Amerika Belangrijke producten:. Specerijen Belangrijkste producten:. Zilver. Zijde. Slaven Economie. Porselein. Plantageproducten (bv. Suiker) Kapitaal van de VOC door de aandelen à je koopt een stukje bedrijf en als er winst wordt gemaakt krijg je een Kapitaal via aandelen stukje winst Bestuur over overzeese handelsposten en kolonien Eigen leger Kaapvaart tegen Spanje, Spanjaarden waren de concurrenten Afsluiten van verdragen Politiek die ook in West- Afrika kwamen Eigen leger Bestuur over overzeese handelsposten Afsluiten van verdragen Pagina 11 van 12

12 Maatschappelijke veranderingen die het handelskapitalisme met zich meebrengt: De verschuiving van de macht van de adel naar de burgerij De 3 e stand werd belangrijker, rijker en dus kon de koning ze gebruiken voor het bestuur Edict van Nantes = Einde van de burgeroorlog tussen katholieken en protestanten Een geloof bij het absolutisme àcentralisatie : als je geen eenheid in geloof kan hebben, dan gaan mensen je in twijfel achten Continuïteit handel: Altijd negatieve handelsbalans à meer import dan export in de Republiek Europese handel is altijd groter dan de handel buiten Europa Amsterdam: Handelsstad Stapelmarkt Welvarend Pagina 12 van 12