HR Monitor Sector Waterschappen in Beeld

Transcriptie

1 HR Monitor 2010 Sector Waterschappen in Beeld

2 HR-monitor 2010 sector waterschappen in beeld drs. P.C.N. Honcoop Zoetermeer, juli 2011

3

4 Inhoudsopgave 1 Inleiding Achtergrond Doelstelling Uitvoering Opbouw rapport 12 2 Werkgelegenheid Inleiding Aantal werknemers Naar geslacht Naar leeftijd Naar opleiding Naar dienstjaren Leidinggevenden Stagiairs en trainees 18 3 In-, door- en uitstroom Inleiding Instroom Door- en uitstroom 22 4 Beloning en arbeidsvoorwaarden Inleiding Loon Inschaling Vergoedingen Toelagen Gratificaties Externe kosten 32 5 Personeelsbeleid Inleiding Diversiteitsbeleid Leeftijdbeleid Senioren Strategische personeelsplanning Opleiding en ontwikkeling Keuzesysteem Ouderschapsverlof HR-onderwerpen Veilige Publieke Taak Inleiding Aandacht VPT Agressie en geweld (Bijna-)bedrijfsongevallen 46 3

5 7 Ziekteverzuim en arbeidsongeschiktheid Inleiding Ziekteverzuim Langdurig ziekteverzuim Arbeidsongeschiktheid 49 4

6 Voorwoord De HR-monitor 2010 geeft u op basis van feitelijke informatie een beeld van de resultaten van het gevoerde personeelsbeleid bij de waterschappen. Het gaat in eerste instantie om zogenoemde harde gegevens zoals aantal werknemers, deeltijdfactor, leeftijdsopbouw, verhouding man vrouw, instroom, uitstroom en ziekteverzuim over het jaar De HR-monitor 2010 biedt u op sectorniveau handvatten voor evaluatie en bijstelling van aandachtspunten en HRM-beleid. De rapportage brengt ook trends in beeld, zodat ontwikkelingen over de jaren heen inzichtelijk zijn. Tevens heeft de rapportage een functie bij de voorbereiding van de CAOonderhandeling. De sector heeft te maken met verschillende ontwikkelingen die vragen om een personeelsbestand dat kan mee bewegen. Hiervoor zijn in 2009 en 2010 verschillende activiteiten in gang gezet. De HR-monitor 2010 laat zien dat ten opzichte van 2008 de volgende resultaten zijn bereikt: o De aandacht voor leeftijdbeleid verder is toegenomen; o Toename van gebruik van het keuzesysteem arbeidsvoorwaarden; o Ruim een kwart van de waterschapsorganisaties voert een vorm van strategische personeelsplanning; o Het ziekteverzuim is afgenomen; o Het aantal vrouwelijke leidinggevenden is verder toegenomen: o Meer waterschappen maken gebruik van stagiairs; o Meer waterschappen nemen trainees in dienst; o Toename van samenwerking op het gebied van belastingen en laboratoriumwerk. Anderzijds is de constatering dat: o De gemiddelde leeftijd verder is gestegen van 45,4 jaar in 2008 naar 45,7 jaar in 2010; o De instroom is gedaald; o Technische uitvoeringsfuncties en managementfuncties moeilijk vervulbaar zijn; o De doorstroom is afgenomen; o De uitstroom is afgenomen, het merendeel van de uitstromers valt in de leeftijdsklasse van 63 tot en met 64 jaar (FPU/keuzepensioen) en in de technische uitvoeringsfuncties; o Het budget voor opleiding en ontwikkeling is verlaagd van 5,5 procent naar 3,3 procent; o De aandacht voor diversiteit verder afneemt; o Agressie en geweld (vooral verbaal) tegen medewerkers toeneemt; o De (bijna) bedrijfsongevallen toenemen. Het is van belang dat de sector waterschappen blijft beschikken over goed en voldoende gekwalificeerd personeel door als aantrekkelijke speler te opereren op de arbeidsmarkt, door te investeren in duurzame inzetbaarheid en mobiliteit van de medewerkers en door versterking van de samenwerking met het onderwijs. De HR-monitor 2010 laat zien dat voor het bereiken van die doelstelling permanente aandacht nodig is. 5

7 De belangrijkste HR-onderwerpen voor 2011 zijn volgens de waterschapsorganisaties: o Competentiemanagement; o Strategische personeelsbeleid en planning; o Het Nieuwe Werken; o Implementeren van nieuwe arbeidsvoorwaarden; o Stroomlijnen van processen; o Invoering van het Individueel Keuzebudget. De informatie in de HR-monitor 2010 is gebaseerd op de gegevens die waterschapsorganisaties aanleveren. Iedereen die heeft meegewerkt aan de totstandkoming van deze monitor, wil ik hiervoor bedanken. Emma van Vliet, Secretaris/projectmanager A&O-fonds Waterschappen 6

8 Samenvatting Kleine stijging van het aantal werknemers Omvang werkgelegenheid Eind 2010 waren er in de sector waterschappen personen werkzaam. Op 31 december 2008 telde de sector nog werknemers. Dit komt neer op een toename van 3,3 procent in twee jaar tijd. De grootste groei in de waterschapssector is waarschijnlijk in 2009 zijn geweest, gezien de sterke groei van het aantal werknemers bij andere overheidssectoren in datzelfde jaar. Gemiddeld aantal werknemers steeg In de afgelopen jaren hebben sommige waterschappen bepaalde administratieve taken met elkaar gebundeld en samengevoegd in een aantal nieuwe organisaties. Hierdoor bleef vanaf 2007 het gemiddeld aantal werknemers bij de waterschappen stabiel, terwijl dit bij gelieerde organisaties op het gebied van belastingen en laboratoriumwerk verhoudingsgewijs aanzienlijk toenam. Het gemiddeld aantal werknemers bij de gelieerde instellingen nam net als eerdere jaren ook in 2010 toe, maar in tegenstelling tot voorgaande jaren steeg nu ook het gemiddeld aantal werknemers bij de waterschappen. Samenstelling werkgelegenheid In de sector waterschappen zijn nog steeds relatief veel mannen werkzaam. 72 procent van de werknemers is man en slechts 28 procent is vrouw. Het aantal vrouwen neemt wel licht toe; in 2008 lag dit aandeel op 27 procent. Gemiddelde leeftijd blijft aan de hoge kant De gemiddelde leeftijd in de sector blijft met 45,7 jaar hoog in vergelijking met landelijke beroepsbevolking. De gemiddelde leeftijd is bovendien weer iets gestegen ten opzichte van de vorige meting; toen lag deze op 45,4 jaar. Relatief weinig academici Ook werken in de sector nog steeds relatief weinig personen met een afgeronde WO-opleiding. Het aandeel is zelfs licht gedaald van 10 naar 8 procent. Het aandeel werknemers dat alleen lager onderwijs heeft genoten is ten opzichte van 2008 gehalveerd tot 9 procent. De aandelen werknemers met een HBO- of MBO-opleiding zijn daarentegen aanzienlijk gestegen. Net als in 2008 is bij de sector waterschappen een relatief grote groep (54 procent) meer dan 10 jaar in dienst. De groep met lange dienstverbanden is daarmee toegenomen ten opzichte van twee jaar geleden (49 procent). Het aantal vrouwelijke leidinggevenden steeg opnieuw In 2010 bekleedden 6,4 procent van de totale bezetting een leidinggevende functie. Het aantal leidinggevenden is daarmee gelijk gebleven ten opzichte van 2008 (6,4 procent). Hoewel de leidinggevende nog steeds vaker een man is dan een vrouw, neemt wel het aantal vrouwelijke leidinggevenden toe. Ook in 2010 kwamen trainees een stuk minder vaak voor dan stagiairs. 35 procent van de waterschapsorganisaties heeft in 2008 een trainee in dienst gehad, terwijl iedereen in hetzelfde jaar gebruik heeft gemaakt van stagiairs. 7

9 Instroom van 6,3 procent in 2010 In-, door- en uitstroom In 2010 is 6,3 procent van de werknemers in de sector waterschappen ingestroomd. Het instroompercentage is daarmee een stuk lager dan in 2008 (9,4 procent). De daling heeft zich vooral, net als bij gemeenten, in 2010 doorgezet. 8,9 procent vacatures In de sector waren in 2010 bijna vacatures, wat neerkomt op 8,9 procent van het totaal aantal werknemers. In 2008 was het aandeel vacatures hoger, namelijk 10,3 procent. De meest voorkomende vacatures waren administratieve/financiële, gevolgd door technische beleids- en uitvoeringsfuncties. Aantal moeilijk vervulbare vacatures gehalveerd Het aantal moeilijk vervulbare vacatures was in 2010, uitgedrukt in procenten van het totaal aantal werknemers, 0,8 procent. Het percentage moeilijk vervulbare vacatures is daarmee gehalveerd ten opzichte van 2008 (1,6 procent). Hier heeft waarschijnlijk de financiële crisis zijn debet aan. In tegenstelling tot 2008 hebben organisaties nu veel meer moeite om technische uitvoeringsfuncties in te vullen, net als managementfuncties. In vergelijking met 2008 is het aantal werknemers dat binnen zijn organisatie/waterschap van baan of functie verandert (de zogenaamde doorstroom) binnen de sector waterschappen afgenomen, namelijk van 6,5 tot 5,2 procent in Uitstroom van 4,9 procent in 2010 De uitstroom is met 4,9 procent flink gedaald ten opzichte van 2008 (8,0 procent). De werknemers zijn daarmee flink loyaler of honkvaster dan twee jaar geleden. Hier zou ook de financiële crisis eens de oorzaak van kunnen zijn. De voornaamste uitstroomredenen waren vrijwillig ontslag en FPU/keuzepensioen. De laatste reden komt nu ook vaker voor dan twee jaar geleden. Net als in 2008 stromen werknemers met een technische uitvoeringsfunctie relatief het vaakst uit. Het is voor de sector niet makkelijk om deze functies in te vullen; het aantal moeilijk vervulbare vacatures ligt namelijk relatief hoog. Grootste uitstroom in oudste leeftijdsklasse In tegenstelling tot 2008 zit de grootste groep uitstromers niet meer in de leeftijdsklasse 35 tot en met 39 jaar of de leeftijdsklasse 40 tot en met 44 jaar (bijna gehalveerd), maar in de leeftijdsklasse 63 tot en 64 jaar (met een piek bij 63 jaar). Dit heeft uiteraard te maken met FPU of keuzepensioen. Gemiddelde loonkosten per FTE zijn euro Beloning en arbeidsvoorwaarden De totale loonsom voor de sector waterschappen bedroeg in 2010 ruim 550 miljoen euro. In 2008 was de loonsom ongeveer 510 miljoen. De totale werkgeverslasten bedroegen circa 700 miljoen euro. De werkgeverslasten per FTE in de sector waterschappen komen daarmee in 2010 uit op euro. Ook in 2010 zitten de meeste werknemers in de schalen 7 tot en met 10. Op het maximum van de schaal zaten iets meer dan de helft van de werknemers (51 procent). In 2008 was dit hoger, namelijk 56 procent van alle werknemers. Ongeveer 1 op de 5 werknemers (18 procent) was in 2010 hoger ingeschaald dan de salarisschaal behorende bij hun functie. 8

10 Mannen in hogere salarisschalen Indien gekeken wordt naar het verschil tussen mannen en vrouwen in salarisschaal, dan blijkt dat mannen in het algemeen in de wat hogere salarisschalen zitten, en vrouwen juist meer in de wat lagere salarisschalen. In 2008 was dit ook al het geval Diversiteitsbeleid minder populair Personeelsbeleid In 2010 was er bij 17 procent van de waterschapsorganisaties sprake van een diversiteitsbeleid. Het toepassen van een diversiteitsbeleid is daarmee minder populair dan in 2008; toen was bij 30 procent sprake van een dergelijk beleid. Toepassen van leeftijdbeleid neemt toe De populariteit van leeftijdbeleid nam daarentegen flink toe. In 2010 was er bij 35 procent van de waterschapsorganisaties sprake van leeftijdbeleid, terwijl dit in de vorige meting nog bij 18 procent van de organisaties het geval was. Ondanks dat de seniorenregelingen per 1 oktober 2009 zijn gestopt, maakte in 2010 nog 31 procent van de werknemers van 55 jaar of ouder, door een overgangsregeling, gebruik van urenverlichting. In vergelijking met 2008 is het percentage zelfs toegenomen; toen maakte 25 procent van de 55- plussers gebruik van deze regeling. Taakverlichting komt helemaal niet meer voor. Iets meer dan een kwart (28 procent) van de waterschapsorganisaties heeft een vorm van strategische planning ingevoerd. In alle gevallen is dit voor de gehele bezetting gebeurd. Van de organisaties die nog niet aan strategische personeelsplanning doen, is 62 procent zeker van plan om dit in te voeren. 3,3 procent van de loonsom aan opleiding begroot in 2010 In vergelijking met 2008 wordt in de sector waterschappen nu minder geld vrijgemaakt voor opleiding en ontwikkeling van het personeel. Toen werd nog 5,5 procent van de loonsom begroot voor opleiding en ontwikkeling, nu is dat gedaald tot 3,3 procent. In 2010 heeft 70 procent van de werknemers in de sector waterschappen gebruik gemaakt van het keuzesysteem arbeidsvoorwaarden. Het aantal werknemers dat gebruik maakt van het keuzesysteem is daarmee toegenomen ten opzichte van de vorige meting; toen maakte 64 procent hiervan gebruik. De keuze van werknemers valt nog steeds het meest op meeruren; 20 procent van de werknemers kiest hiervoor (2008: 24 procent). Het levensloopverlof is ook in 2008 niet erg populair (slechts 2 procent van de werknemers kiest hiervoor). De populariteit van de spaarloonregeling is weer wat afgenomen. 71 heeft een regeling voor betaald ouderschapsverlof In 2010 kende 71 procent van de organisaties een regeling voor betaald ouderschapsverlof, veel meer dan twee jaar geleden (2008: 55 procent). In vergelijking met de vorige meting wordt wel meer gebruik gemaakt van een eigen opgezette regeling dan de modelregeling uit deel 2 van de SAW. 9

11 De belangrijkste HR-onderwerpen voor 2011 zijn volgens de waterschapsorganisaties competentiemanagement en strategisch personeelsbeleid/planning. Veilige Publieke Taak Bij 85 procent van de waterschapsorganisaties is aandacht voor Veilige Publieke Taak (VPT), 7 procent van de organisaties besteedt hieraan geen aandacht en de rest weet niet of er aandacht is voor VPT binnen hun organisatie. In vergelijking met 2008 is agressie en geweld tegen medewerkers toegenomen. De toename zit voornamelijk in het aantal meldingen van verbale agressie en geweld, het aantal meldingen van fysieke agressie daalde. Het aantal (bijna-)bedrijfsongevallen is ook gestegen ten opzichte van 2008, zelfs explosief. Het lijkt erop dat ongevallen steeds vaker bij waterschapsorganisaties geregistreerd worden, met name de bijna- bedrijfsongevallen. Ziekteverzuim afgenomen Ziekteverzuim Het ziekteverzuimpercentage (inclusief langdurig verzuim en exclusief zwangerschapsverlof) nam ten opzichte van de vorige meting iets af, namelijk van 4,4 procent in 2008 naar 4,1 procent in De verzuimfrequentie daalde ook. De gemiddelde verzuimduur steeg wel iets, namelijk van 10 naar 11 dagen. Circa 80 procent van de waterschapsorganisaties had op 31 december 2010 medewerkers die langer dan een jaar ziek waren. Voor de gehele sector bedraagt het aantal langdurig zieken 114, wat overeenkomt met 0,9 procent van de totale bezetting). In 2008 lag dit percentage iets lager, namelijk 0,7 procent. Vrouwen vaker langdurig ziek Net als in 2008 waren relatief gezien vrouwen iets vaker langdurig ziek dan mannen. Ook komt langdurig ziekteverzuim het meest voor in de leeftijdsklasse 45 tot en met 55 jaar, gevolgd door de leeftijdsklasse 55 tot en met 60 jaar. 0,9 procent van de bezetting is gedeeltelijk arbeidsongeschikt Arbeidsongeschiktheid Circa 80 procent van de waterschapsorganisaties had op 31 december gedeeltelijk arbeidsongeschikten in dienst. Het totaal aantal gedeeltelijk arbeidsongeschikten in de sector komt uit op 134, wat overeenkomt met 0,9 procent van de totale bezetting. In 2008 was dit 1,1 procent van de bezetting. Bij ongeveer de helft van de waterschapsorganisaties is in 2010 voor een persoon een WIA-uitkering gestart. In totaal stroomden 26 personen vanuit de sector waterschappen de WIA in, wat overeenkomt met 0,2 procent van de bezetting. Het aantal WIA-instromers is daarmee gestegen ten opzichte van 2008; toen stroomde 0,1 procent van de bezetting de WIA in. Het aantal herplaatste medewerkers dat minder dan 35 procent arbeidsongeschikt waren kwam voor het jaar 2010 uit op 21 (0,2 procent van de bezetting). In 2008 was dit aantal 13, wat overeenkwam met 0,1 procent van de bezetting. 10

12 1 Inleiding 1.1 Achtergrond Per 1 januari 2008 A&O-fonds Waterschappen Per 1 januari 2008 is de Stichting Arbeidsmarkt- en Ontwikkelingsfonds Waterschappen (A&O-fonds Waterschappen) opgericht. Dit is een samenwerkingsverband van alle werkgevers- en werknemersorganisaties in de sector waterschappen. Het A&O-fonds is er voor alle organisaties en de werknemers op wie de CAO Waterschappen van toepassing is en aan de waterschappen gelieerde instellingen, die deze CAO (SAW) vrijwillig volgen. In opdracht van het A&O-fonds Waterschappen heeft Stratus opnieuw de HR-monitor in de sector waterschappen uitgevoerd; ditmaal over het jaar De HR-monitor biedt op basis van feitelijke informatie inzicht in de personele situatie bij de waterschapsorganisaties. Inmiddels heeft Stratus vier metingen van de HR-monitor verricht; over het jaar 2005 (toen nog in opdracht van de Unie van Waterschappen), 2007, 2008 en nu over Nu: 26 waterschappen In deze meting over 2010 zijn naast de 26 officiële waterschappen ook 10 aan de waterschappen gelieerde instellingen meegenomen. In 2008 waren er nog 27 waterschappen. In de tussentijd zijn de Zeeuwse waterschappen (Zeeuwse eilanden en Zeeuws Vlaanderen) namelijk samengevoegd tot een nieuw waterschap: Scheldestromen. In totaal waren er dus op 31 december 2010 in de sector waterschappen 36 organisaties; de resultaten in het rapport zijn op dit aantal gebaseerd. Tabel 1 Organisatiestructuur sector waterschappen op 31 december waterschappen 10 gelieerde instellingen Waterschap Aa en Maas Hoogheemraadschap Amstel, BSR Waterschap Blija Buitendijks Gooi en Vecht (Waternet) DELTA Waterlab Waterschap Brabantse Delta Hoogheemraadschap van Delfland GWL Waterschap De Dommel Hoogheemraadschap Hollands Hefpunt Waterschap Groot Salland Noorderkwartier Lococensus Waterschap Hollandse Delta Hoogheemraadschap van Rijnland Tricijn Waterschap Hunze en Aa s Hoogheemraadschap Schieland SVHW Waterschap Noorderzijlvest en de Krimpenerwaard Waterproef Waterschap Peel en Maasvallei Hoogheemraadschap Stichtse Waterschapsbedrijf Limburg Waterschap Reest en Wieden Rijnlanden Waterschapshuis Waterschap Regge en Dinkel Waterschap Rijn en IJssel Waterschap Rivierenland Waterschap Roer en Overmaas Waterschap Scheldestromen Waterschap Vallei & Eem Waterschap Velt en Vecht Waterschap Veluwe Wetterskip Fryslân Waterschap Zuiderzeeland 11

13 1.2 Doelstelling Het doel van de HR-monitor is: het in kaart brengen van gegevens die nodig zijn voor de CAOonderhandelingen tussen de sociale partners, het informeren over het gevoerde personeelsbeleid binnen de waterschapssector, het leveren van input voor het ontwikkelen van gezamenlijk personeelsbeleid, en het bieden van de mogelijkheid om de samenstelling van het werknemersbestand en het personeelsbeleid te vergelijken/benchmarken. 1.3 Uitvoering Als uitgangspunt is de vragenlijst van de HR-monitor over 2008 genomen die door Stratus in overleg met het A&O-fonds Waterschappen is voor de HR-monitor 2010 aangepast. De gehanteerde vragenlijst bestond uit 8 onderdelen met in totaal 57 vragen. De vragenlijst is opgenomen in bijlage 1. Brutorespons 100 procent De dataverzameling heeft plaatsgevonden door middel van een internetenquête. De contactpersonen bij de 36 organisaties in de sector zijn per e- mail uitgenodigd de vragenlijst op het internet in te vullen. Ook konden zij hun antwoorden schriftelijk aan Stratus doorgeven door het uitprinten en invullen van een meegestuurde PDF-file. De oorspronkelijke veldwerkperiode van de HR-monitor zou ongeveer 4 weken (van 21 januari tot 25 februari 2011) duren. Het veldwerk heeft uiteindelijk tot eind maart 2011 geduurd, maar hierdoor hebben wel alle 36 organisaties deels (bijvoorbeeld door het alleen leveren van bezettingscijfers) of geheel de vragenlijst kunnen invullen. De brutorespons van de HR-monitor over 2010 bedraagt daarmee 100 procent. Op basis van deze respons kan een betrouwbaar beeld van de werkgelegenheid in de sector waterschappen geschetst worden. Om een representatief beeld te kunnen geven voor de sector zijn sommige resultaten in de HRmonitor geëxtrapoleerd. De extrapolatiefactor is bepaald op basis van het totaal aantal personen dat werkzaam is in de waterschapssector (12.093). 1.4 Opbouw rapport In hoofdstuk 2 wordt de omvang en samenstelling van het werknemersbestand in de sector waterschappen behandeld. In het derde hoofdstuk staat de mobiliteit binnen de sector waterschappen centraal, waarbij de in-, dooren uitstroomcijfers worden besproken. Het beloningsbeleid wordt in het vierde hoofdstuk behandeld. Het personeelsbeleid wordt verder in hoofdstuk 5 geanalyseerd. In hoofdstuk 6 komt het onderwerp Veilig Publieke Taak aan bod. Tot slot worden in het laatste hoofdstuk de onderwerpen ziekteverzuim en arbeidsongeschiktheid in de sector waterschappen besproken. 12

14 2 Werkgelegenheid 2.1 Inleiding In dit hoofdstuk wordt een beschrijving gegeven van de omvang en samenstelling van het werknemersbestand in de sector waterschappen. Eerst wordt de omvang van de werkgelegenheid besproken, zowel uitgedrukt in aantallen werknemers als in FTE s (Fulltime Equivalenten). In de daaropvolgende paragrafen wordt de samenstelling van het werknemersbestand in de sector aan de hand van geslacht, leeftijd, opleiding en dienstjaren beschreven. Ook wordt gekeken naar het aantal leidinggevenden, stagiairs en trainees. 2.2 Aantal werknemers Aantal werknemers neemt met 3,3 procent toe tot In 2010 nam de werkgelegenheid binnen de sector waterschappen toe. Op 31 december 2008 werkten er in de gehele sector nog personen. Eind 2010 telde de sector waterschappen in totaal werknemers, waarvan 780 personen bij een aan de waterschappen gelieerde instelling. Het aantal werknemers in de sector waterschappen is daarmee in twee jaar tijd met 3,3 procent toegenomen. Bij 75 procent van de waterschapsorganisaties is ook het aantal werknemers in de afgelopen twee jaar gestegen. Hoewel bij de andere overheidssectoren op dit moment nog geen werknemersaantallen over 2010 bekend zijn, is het wel goed om te noemen dat in 2009 het aantal werknemers bij overheidssectoren toegenomen is met 2,0 procent. De grootste groei van het aantal werknemers in de waterschapssector zal dus voornamelijk in 2009 zijn geweest. Figuur 1 Aantal werknemers in de sector waterschappen in de periode 1994 tot en met Bron: Unie van Waterschappen 2005, Stratus 2011 Aantal werknemers bij waterschappen stijgt nu ook In de afgelopen jaren hebben sommige waterschappen bepaalde (administratie)taken gebundeld en samengevoegd in een aantal nieuwe organisaties. Ook worden bij deze nieuwe gelieerde organisaties vaak werkzaamhe- 13

15 den verricht voor andere overheden (bijvoorbeeld gemeenten). Hierdoor bleef vanaf 2007 het gemiddelde aantal werknemers bij de waterschappen stabiel, terwijl dit bij gelieerde organisaties verhoudingsgewijs aanzienlijk toenam. In tegenstelling tot voorgaande jaren is nu ook het gemiddelde aantal werknemers bij waterschappen toegenomen. In 2008 werkten er gemiddeld 407 werknemers bij de 27 waterschappen, twee jaar later is dat gestegen naar gemiddeld 435 werknemers per waterschap (+6,9 procent). De stijging van het gemiddeld aantal werknemers is uiteraard een gevolg van de samenvoeging van de twee Zeeuwse waterschappen tot één Zeeuws waterschap. Hoewel zonder deze fusie de stijging van het gemiddeld aantal werknemers bij waterschappen ook zou uitkomen op 2,9 procent. Bij de 10 aan de sector waterschappen gelieerde organisaties werkten in 2010 gemiddeld 78 personen, terwijl in 2008 nog gemiddeld 70 personen in dienst waren bij een gelieerde instelling. Dit komt neer op een stijging van 6,2 procent. In 2010 werkte 23 procent in deeltijd Deeltijders In de sector waterschappen werkte in procent van de werknemers in deeltijd. Dat betekent dat de werkgelegenheid uitgedrukt in FTE s lager is dan de werkgelegenheid in aantal werknemers. In 2010 was de gemiddelde deeltijdfactor in de sector waterschappen 0,92. De deeltijdfactor is daarmee onveranderd gebleven ten opzichte van de vorige metingen; zowel in 2007 en 2008 lag de gemiddelde deeltijdfactor op 0,92. Als de werkgelegenheid wordt uitgedrukt in FTE s, was de omvang op 31 december Formatie De formatie in aantal FTE s in de sector waterschappen kwam op 31 december 2010 uit op De formatie in de sector is daarmee circa 450 FTE s hoger dan de werkgelegenheid in aantal FTE s (11.143). In 2008 was het verschil groter, namelijk ongeveer 700 FTE s. Het verschil wordt voornamelijk veroorzaakt door het minder aantal openstaande vacatures in 2010 (zie ook paragraaf 3.2). 2.3 Naar geslacht Relatief veel mannen werkzaam In de sector waterschappen zijn relatief veel mannen werkzaam in vergelijking met de landelijke beroepsbevolking. In de sector is 72 procent van de werknemers een man. Slechts 28 procent is van het vrouwelijke geslacht. Het aantal vrouwen in de sector neemt wel licht toe; in 2008 was het aantal 27 procent. 14

16 Tabel 2 Aantal werknemers naar geslacht in de sector waterschappen en de landelijke beroepsbevolking op 31 december 2010 in procenten Geslacht Sector waterschappen Landelijk Man 72% 54% Vrouw 28% 46% Bron: Stratus, CBS Naar leeftijd Gemiddelde leeftijd is 45,7 jaar In 2010 was de gemiddelde leeftijd van werknemers in de sector waterschappen 45,7 jaar. In vergelijking met 2008 is de gemiddelde leeftijd van werknemers daarmee opnieuw gestegen; toen lag deze op 45,4 jaar. De mannen zijn nog steeds gemiddeld ouder dan vrouwen; bij mannen was de gemiddelde leeftijd 46,7 jaar, terwijl vrouwen gemiddeld 42,8 jaar waren. Het leeftijdsverschil tussen mannen en vrouwen wordt wel kleiner, vooral omdat de vrouwelijke werknemers gemiddeld ouder zijn geworden. De gemiddelde leeftijd van mannen bleef ten opzichte van 2008 redelijk stabiel, terwijl in andere metingen de gemiddelde leeftijd van mannen steeds steeg. Tabel 3 Gemiddelde leeftijd in de sector waterschappen in 2005, 2007, 2008 en 2010 Gemiddelde leeftijd Man 45,4 46,2 46,9 46,7 Vrouw 40,7 42,3 42,2 42,8 Totaal 44,0 44,7 45,4 45,7 Bron: Stratus 2011 Gemiddelde leeftijd is relatief hoog In vergelijking met de landelijke beroepsbevolking blijft de gemiddelde leeftijd binnen de sector waterschappen relatief hoog. 57 procent van de werknemers in de sector waterschappen is ouder dan 45 jaar. Bij de landelijke beroepsbevolking is dit maar 40 procent. Slechts 14 procent van de werknemers in de sector waterschappen is jonger dan 35 jaar. Van de landelijke beroepsbevolking is 35 procent jonger dan 35 jaar. De percentages zijn nauwelijks veranderd ten opzichte van twee jaar geleden. 15

17 Tabel 4 Aantal werknemers naar leeftijd (in procenten) in de sector waterschappen en de landelijke beroepsbevolking 2008 en 2010 Leeftijdscategorie Sector Waterschappen 2008 Sector Waterschappen 2010 Landelijke Beroepsbevolking jaar of jonger 1% 1% 11% 25 tot 35 jaar 13% 13% 24% 35 tot 45 jaar 30% 28% 26% 45 tot 55 jaar 34% 34% 25% 55 jaar of ouder 22% 23% 13% w.v.: 55 tot 60 jaar 14% 14% n.b. 60 tot 65 jaar 8% 9% n.b. 65 jaar of ouder 0% 0% n.b. Bron: Stratus, Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties, CBS Naar opleiding Sinds de HR-monitor over 2007 worden waterschapsorganisaties ook naar het opleidingsniveau van hun werknemers gevraagd. De cijfers van 2003 en 2005 zijn afkomstig uit eerdere personeelsonderzoeken uitgevoerd door het Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties. Relatief weinig werknemers met een WO-opleiding In de sector waterschappen werken relatief weinig werknemers met een WO-opleiding. Het aandeel ligt met 8 procent iets lager dan in de vorige meting; toen lag dit op 10 procent. Het aandeel werknemers dat alleen lager onderwijs heeft gevolgd, is ten opzichte van 2008 gehalveerd, namelijk van 18 tot 9 procent. De aandelen werknemers met een HBO-opleiding of MBO-opleiding zijn daarentegen aanzienlijk gestegen in vergelijking met

18 Figuur 2 Aantal werknemers naar opleiding (in procenten) in de sector waterschappen in 2003, 2005, 2007, 2008 en 2010 WO 8% 10% 12% 11% 8% HBO 34% 33% 31% 33% 40% Middelbaar onderwijs 37% 37% 33% 34% 43% Lager onderwijs 9% 18% 18% 25% 24% 0% 10% 20% 30% 40% 50% Bron: Ministerie van Binnenlandse Zaken 2005, Stratus 2010 Een relatief grote groep is 10 jaar of meer in dienst 2.6 Naar dienstjaren In 2010 was meer dan de helft van de werknemers (54 procent) binnen de sector waterschappen langer dan 10 jaar in dienst. In 2010 was dit aandeel 49 procent. Het aandeel werknemers met een dienstverband tussen 3 en 10 jaar nam ten opzichte van 2008 af tot 26 procent, terwijl het aandeel werknemers met een dienstverband korter dan 3 jaar juist steeg tot 20 procent. Dit laatste kan verklaard worden door de komst van de gelieerde instellingen binnen de sector, waarbij vaak nieuwe medewerkers (buiten de sector) worden aangetrokken. Figuur 3 Aantal werknemers naar dienstjaren (in procenten) in de sector waterschappen in 2005, 2007, 2008 en jaar of meer 41% 54% 49% 48% 3 tot 10 jaar 26% 35% 40% 44% Minder dan 3 jaar 20% 16% 12% 17% 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% Bron: Stratus

19 2.7 Leidinggevenden In 2010 bekleedden 772 werknemers een leidinggevende functie binnen de sector waterschappen. Dit komt overeen met 6,4 procent van de totale bezetting bij de sector waterschappen. Het aandeel leidinggevenden is daarmee onveranderd ten opzichte van 2008; toen was ook 6,4 procent van de werknemers leidinggevende. In vergelijking met gemeenten werken waterschapsorganisaties met iets minder leidinggevenden; in 2010 hadden bij gemeenten namelijk 7,2 procent van de bezetting een leidinggevende functie. 16 procent van de leidinggevenden is een vrouw Hoewel de leidinggevende nog steeds vaker een man is dan een vrouw, is het aantal vrouwelijke leidinggevenden in de sector opnieuw toegenomen. In 2007 was 11 procent van de leidinggevenden van het vrouwelijke geslacht, in 2008 was het percentage 14 procent en nu is dat opgelopen tot 16 procent. Tabel 5 Aantal leidinggevenden naar geslacht in de sector waterschappen (absoluut en in procenten) in 2007, 2008 en Aantal In Aantal In Aantal In personen procenten personen procenten personen procenten Man % % % Vrouw 78 11% % % Totaal % % % Bron: Stratus Stagiairs en trainees In 2010 heeft iedere organisatie binnen de sector waterschappen gebruik gemaakt van stagiairs. In de vorige meting was dit 87 procent van de waterschapsorganisaties. Het ging in 2010 totaal om circa 600 stagiairs. Uitgedrukt als percentage van het aantal werknemers in de sector waterschappen, komt dit neer op 5,0 procent. In 2008 was dit lager, namelijk 3,2 procent. Trainees komen minder vaak voor dan stagiairs Ook in 2010 kwamen trainees minder vaak voor dan stagiairs. Het aantal waterschapsorganisaties dat trainees in dienst heeft, is wel gegroeid. In 2008 had ongeveer een kwart van de organisaties in de sector waterschappen trainees in dienst, nu is dat bij ruim een derde van de organisaties (35 procent). Het zijn vooral de wat grotere waterschapsorganisaties die trainees in dienst hebben, bij de gelieerde organisaties komen trainees niet voor. In totaal waren in de gehele waterschapssector in trainees werkzaam, wat overeenkomt met 0,2 procent van de totale bezetting in de sector. Het aandeel is daarmee onveranderd gebleven ten opzichte van 2008, wat inhoudt dat het gemiddeld aantal trainees per waterschapsorganisatie afnam. 18

20 3 In-, door- en uitstroom 3.1 Inleiding Het is niet alleen interessant om te kijken hoe het aantal werknemers in de sector waterschappen zich ontwikkelt, maar ook hoe groot de mobiliteit van werknemers in de sector is. De in-, door- en uitstroompercentages van werknemers geven deze mobiliteit binnen de sector waterschappen weer. In dit hoofdstuk zullen deze drie onderwerpen stuk voor stuk besproken worden. 3.2 Instroom Instroom 6,3 procent In 2010 was de instroom van nieuwe werknemers in de sector waterschappen 6,3 procent. Het instroompercentage in de sector is daarmee een stuk lager dan twee jaar geleden (2008: 9,4 procent). Het instroompercentage bij de meeste andere overheids- en onderwijssectoren is op dit moment, helaas, nog niet bekend. In de meest recente trendnota van het Ministerie van Binnenlandse Zaken & Koninkrijksrelaties zijn wel de instroomcijfers over 2009 gepubliceerd; de instroom bij de waterschappen kwam in dat jaar uit op ongeveer 8 procent en bij andere overheids- en onderwijssectoren op iets meer dan 9 procent. Het instroompercentage bij gemeenten is wel bekend; de gemiddelde instroom bij gemeenten lag in 2010 op 7,1 procent 1, een stuk lager dan in 2009 (10,2 procent). Het lijkt er dan ook op dat de daling van het instroompercentage in 2010 bij de waterschappen, net als bij gemeenten, echt doorzet, en in 2011 pas de gevolgen voor de bezetting voelbaar zullen zijn. Tabel 6 Instroom in de sector waterschappen (in procenten) in 2007, 2008 en Sector Overheid Sector Overheid Sector Overheid Waterschappen Waterschappen Waterschappen Instroom 5,9% 9,8% 9,4% 9,9% 6,3% n.n.b Bron: Trendnota Ministerie van Binnenlandse Zaken & Koninkrijksrelaties, Stratus procent van de instromers is ouder dan 50 Indien gekeken wordt naar de leeftijd van instromers in de sector waterschappen, dan zijn het vooral personen uit de leeftijdsklasse 25 tot en met 49 jaar die de sector instromen. In tegenstelling tot 2008 ligt de piek nu wel eerder, namelijk in de leeftijdsklassen 25 tot en met 29 jaar (20 procent) en 30 tot en met 34 jaar (19 procent). Het aantal instromers jonger dan 25 jaar blijft laag met 7 procent. Verder is opvallend dat nog steeds 13 procent van de instromers in de sector waterschappen ouder is dan Personeelsmonitor Gemeenten