THEORIEBOEK DRAAIEN TAIWAN MACHINERY TRADE CENTER HERELSESTRAAT 175 HEERLE (NB) TEL VERKOOPPRIJS FL. 17,50

Transcriptie

1 THEORIEBOEK DRAAIEN TAIWAN MACHINERY TRADE CENTER HERELSESTRAAT 175 HEERLE (NB) TEL VERKOOPPRIJS FL. 17,50

2 THEORETISCHE GRONDBEGINSELEN VOOR HET GEBRUIK VAN EEN DRAAIBANK. 1 Inleiding: De handelingen en richtlijnen, die in deze voorbeschouwing worden besproken, zijn algemene richtlijnen. U dient dus in iéder geval, ook de gebruiksaanwijzing van uw draaibank te raadplegen, daar er van de algemene regels kan worden afgeweken i.v.m. de constructie. De centerdraaïbank, meestal kortweg als draaibank aangeduid is een gereedschapswerktuig met vele mogel ijkheden.o.a: uitwendig draaien vlak draaien inwendig draaien ZZ7 '2Z kartelen conisch draaien excentrisch draaien A W7777Z7777. profiel draaien schroefdraad snjden veren wikkelen Door de met V snaren en/of tandwielen uitgevoerde vaste kop kan de hoofdspil met verschillende toerentallen draaien. De snijsnelheid kan daardoor worden aangepast aan het te verspanen materiaal en de te bewerken diameter. De aanzet (verplaatsing) van de beitel is regelbaar m.b.v. de aanzetkast (nortonkast). De draaibeitel kan m.b.v. langs-,dwars-en beitelslede op iedere willekeurige plaats worden ingesteld. Dit wordt vergemakkelijkt doordat op de schroefspi I len van dwars-beitel-en eventueel langsslede een verdeelring (nonius) is aangebracht.

3 DE BEITEL. 2 Bij het draaien op een draaibank, is er voor het afnemen van een spaan een stuk gereedschap (beitel) nodig, wat aan bepaalde eisen moet voldoen: * Hardheid v/d beitel: deze moet harder zijn dan het te verspanen materiaal. * Slijtvastheid: tegen wrijving van mat. langs de beitel. * Warmtevastheid: of de beitel bestand is tegen hoge temperatuur. * Taaiheid: kan de beitel schokken ondergaan zonder af te brokkelen. * Bewerkbaarheid: is de beitel gemakkelijk te slijpen. * Vorm: om een bepaalde vorm in het mat. te brengen. De beitels zijn in verschillende afmetingen verkrijgbaar. m langsnjwbeiw- gebogen ruw beitel i 1 mesbelul zijbertet punt beitel 1 1 a. afsieekbeilel h. doorgezette afsteekbeitel doorboorbeitel blindboorbeitel a insteekbeilel b. doorgezette Insteekbeilel profielbeitel buitèndraad beitel binnendraadbeitel Een draai- of schaafbaksl wordt rechts genoemd, indien voor een wurnemer. die de beitel horizontaal met de kop naar ikh toe en het spaanvlmk naar boven houdt, de hoofdsnijkant lich aan de rechtenijde bevindt. De hoofdsn ij kanten zijn door dikke lijnen en de aanzctrichtlnf en door pijlen aangegeven.. genoemde benamingen gelden voor draaibeltett. " De bekendste beitelmaterialen zijn: * Gehard staal: voor zachte materialen. * Sneldraaistaal, H.S.S. of Toolbit: voor matig harde mat. * Hardmetaal: voor harde mat. en legeringen. * Keramisch mat.: voor zeer harde mat. en legeringen. (en voor hogere verspaningssnelheden) Mogelijkheden van uitvoeringen HSS of Toolbit of ; i ne ld raai staal. hardmetaal keram i sch/hm. w \ VA \ \ geheel snlj- stomptgélast geso 1 deerd of geklemd. materiaal qel ijmd.

4 DE BEITELHOEKEN. (SL IJPHOEKBI) De draaibeitel is een eenvoudig snijdend gereedschap dat tijdens het draaien meestal ononderbroken snijdt. De eenmaal ingestelde spaandoorsnede verandert niet, afgezien van speciale gevallen. Omdat de snijkant van de draaibeitel in het te bewerken materiaal moet dringen, zouden we geneigd zijn de wighoek zo klein mogelijk te maken. Door de optredende snijkrachten zijn we echter aan een minimum gebonden, als we niet het gevaar willen lopen dat de snijkant afbrokkelt. H = heilingshoek (A = lambda) K = snijkantshoek (V = psi) Kh = huipsnijkantshoek N S V (k' kappa accent) = neushoek (f = epsilon) = spaanhoek (y = gamma) = vrijloophoek (a = alfa) Vh = hulpvrijloophoek (a' = alfa accent) W = wighoek {fi = bèta) De hoeken worden in de getekende stand positief genoemd, behalve waar negatief (neg.) is aangegeven. Daar de snijkrachten sterk afhankelijk zijn van de materiaaleigenschappen van het produkt, is het begrijpelijk dat de beitelhoeken hieraan worden aangepast. De vrijloophoek, die op de spaanvorming vrijwel geen invloed heeft, maakt men zo klein mogelijk omdat de vertikale kracht (hoofdsnijkracht) veel groter is dan de horizontale kracht. Hij moet echter groot genoeg zijn om de automatische aanzet mogelijk te maken en geen al te grote wrijving veroorzaken tussen het v r i j - loopvlak van de beitel en het gesneden oppervlak van het werkstuk. Vrijloophoeken van 5 tot 7 hebben bewezen in de praktijk goed bruikbaar te zijn. De spaanhoek waarvan de spaanvorming in sterke mate afhangt, is de belangrijkste hoek.

5 Richtlijnen voor de slijphoeken van Trekvast Dnnell- Materiaal heid in hardheid O r i^raa^t a O draaibeitels s a. > -C Beitelhoeken 0 0 > 4 Hardmetaal Ongelegeerd staal tot O i ra CL V O M X.E 50h ^ " Automatenstaal Gelegeerd staal UO ^ ' Gietstaal tot boven Gietijzer tot Gelegeerd gietijzer Temperguss Koper Kneedmessing Gietmessing Gietbrons Kneedbrons Voor ieder materiaal moet men de spaanhoek bepalen, die de beste resultaten geeft. Verschillende factoren spelen hierbij een rol o.a.: de taaiheid, treksterkte, hardheid, samenstelling en structuur van het te bewerken materiaal, of het materiaal kort-of langspanig is of men aan het voor-of nadraaien is. Voor ieder materiaal is een spaanhoek vastgesteld waarvan men goede resultaten verwacht. Voor optimale verspaning zal deze gemiddelde spaanhoek vrijwel altijd gecorrigeerd moeten worden, dus kleiner of groter worden gemaakt. Aluminium a Al-Si-gietlegeringen Al-kneedlegeringen Witmetalen Mg-legeringen Zn-legeringen Kunststoffen: Thermoharders Thermoplasten

6 Verschijnselen bij kleine spaanhoek: sterke beitelneus, goede warmte afvoer, O grote hoofdsnijkracht, beitel snijdt moeilijk, grote warmteontwikkeling, kans op trillingen, kort afbrekende spaan, ruw bewerkt oppervlak. Verschijnselen bij grote spaanhoek: beieel snijdt gemakkelijk, kleine hoofdsnijkracht, vorming van^l intspaan, glad bewerkt oppervlak, zwakke beitelneus, slechte warmteafvoer, kans op inhaken. Invloedsfactoren tot spaanvorm. A) Werkstuk mat.: taai materiaal geeft lintspaan kortspanig mat., {brons, messing, gietijzer) geeft brokkel spaan. B) Slankheid v/d spaan: grote slankheid, aanzet klein geeft lintspaan. kleine slankheid, aanzet groot geeft stugge korte spaan. C) Slijphoeken v/d beitel:grotere slankheid bij grote snijkantshoek grotere positieve spaanhoek grotere positieve heilingshoek D) Werkstuk diameter: grotere diameter geeft sneller lintspaan. In verband met ongevallen, opbergen en vervoer van spanen is het gewenst, dat de spanen kort afbreken. Om lintspanen te voorkomen slijpt men in de beitel een spaanbreekgroef, hierdoor zal de spaan oprollen en kort afbreken. De afmetingen van de spaanbreker zijn afhankelijk van aanzet, snijkantshoek', materiaal. Aanzet a in mm/omw. 0,2 0, , b 2,7 3, ,5 5,2 5,7 6,5 t 0, , ,0 1,2 1.2 De snijkantshoek K bepaalt mede de neushoek N. Een grote snijkantshoek laat een grote neushoek toe, d.w.z. een sterke \s en een goede warmteafvoer. Bij een " A " grote snijkantshoek zijn de spanen slanker dan bij een kleine. Dit is gunstig voor de warmteafvoer van de snijkant. De snijkracht wordt nu over een langere snijkant verdeeld. Bij een grote snijkantshoek

7 wordt de beitel sterk van het werkstuk afgedrukt en hebben lange dunne werkstukken de neiging door te buigen. Een negatieve heilingshoek van 3 tot 5 past men toe bij ruwbeitels. Hierdoor verspaant de beitel rustiger en gemakkelijker. Wanneer de snede steeds onderbroken en de beitel dus stotend belast wordt, past men nog grotere negatieve hel I ingshoeken toe. Om er zeker van te zijn dat de met zorg geslepen draaibeitels zo goed mogelijk verspanen, moet de beitel in de juiste stand in de beitelhouder worden geklemd. Wanneer de draaibeitel hoger of lager geplaatst wordt veranderen de beitelhoeken t.o.v. het werkstuk. De draaibeitels worden zo geslepen dat de beitelpunt precies op centerhoogte moet staan. O O Dit is vooral van grote invloed bij draadsnijden, in-en afsteken, en het draaien van kleinere diameters. Om bij het nadraaien van het werkstuk een glad opp. te krijgen moet men zorgen voor een kleine aanzet, een hoog toerental en een goed geslepen beitel, die voorzien is van een zeer kleine afronding aan de punt (neusradius). Ook de huipsnijkantshoek (KH) moet niet te groot zijn. Mer Seif^i Mer A/SUS R/^J>fi*$ Opmerking: Bij het slijpen van beitels mogen deze niet te warm worden, daar anders de kwaliteit van de beitel verandert.

8 7 DE STANDTIJD VAN EEN BEITEL Het is moeilijk te definiëren wanneer de snijkant van een verspanend gereedschap bot geworden is. De man die de machine bedient, bemerkt dat het oppervlak een ander uiterlijk heeft gekregen of constateert maatafwi jkingen. Verandering van het geluid en de vorm van de Spaan zijn ook aanwijzingen dat het gereedschap bot is. Bij het verspanen zijn drie oorzaken aan te wijzen waardoor het snijgereedschap bot wordt of bezwijkt: * 1) Door slijtage aan spaanvlak, vrijloopvlak en punt, waardoor langzaam een beitelvorm ontstaat die ongeschikt is om verder te verspanen. Deze vorm van slijtage ontstaat door wrijving van de spaan over het spaanvlak (uitkolken) en door de wrijving van het werkstuk langs het vrijloopvlak. Ook komt het voor dat tijdens het draaien materiaal van het werkstuk zich aan de beitel hecht, waardoor er een verkeerde snijkant wordt opgebouwd (bijv. bij aluminium). * 2) Door het zacht worden van de snijkant (meestal de punt) wanneer tengevolge van de eerder genoemde wrijvingen en door de verspaning ontwikkelde warmte de temp. van de snijkant ontoelaatbaar stijgt waardoor het beitelmateriaal zachter wordt. Het kan dan geen weerstand meer bieden aan de snijkrachten. ^, * 3) Door het afbrokkelen van de snijkant. Deze vorm van bezwijken hangt van allerlei omstandigheden af, zoals fouten in het beitelmateriaal, onderbroken snede, trillingen enz. In de praktijk is de eerste vorm van slijtage moeilijk te bemvloeden. Met het afbrokkelen houdt men geen rekening wat betreft de standtijd. Wel regelt men de verspaning zo, dat de temperatuur van de snijkant binnen toelaatbare grenzen blijft. We kunnen ook zeggen dat de tijdens het verspanen ontwikkelde warmte, die gedeeltelijk door het snijgereedschap (+ 20%) opgenomen wordt, bepalend is voor het gebruik van het gereedschap. (+ 10%, van de ontwikkelde warmte wordt opgenomen door het werkstuk, daarom is het noodzakelijk bij het vervaardigen van nauwkeurig maatwerk, rekening te houden met de uitzetting en krimp van het werkstuk.)

9 8 DE SNIJSNELHEID EN SPAANDOORSNEDE. De snljkantstemperatuur hangt af van het materiaal van het produkt en de snijsnelheid. Door het materiaal van het werkstuk worden de wrijvingcoëfficient en de snijkrachten bepaald. De snijsnelheid is de lengte in meters die per minuut gesneden wordt. Zij bepaalt de hoeveelheid warmte die per tijdseenheid aan de snijkant wordt toegevoerd. De vier faktoren waarmede de temperatuur van de snijkant bemvloed kan worden zijn: de snedediepte, de aanzet, de snijsnelheid en de koeling. Als we de koeling voorlopig buiten beschouwing laten en de snedediepte en aanzet constant houden, is de snljkantstemperatuur alleen nog te beïnvloeden door de snijsnelheid. De snijsnelheid, behorende bij een standtijd van 60 minuten (dit is de tijd waarin de beitel kan verspanen zonder nageslepen te worden), duidt men aan met \/60. Een vrij geringe stijging van de snijsnelheid heeft reeds een sterke daling van de standtijd tot gevolg. Richtlijnen voor de snijsnelheid v^^ in m/min bij het verspanen met s.s. gereedschap Bij het gebruik van hardmetaal v,, verhogen met een factor 4 Tijdens overvloedig koelen en smeren kan v,, 30 ",, verhoogd worden uspfiuspsejq CNJ O O co so»n co co O T 00 r-. lo sa- u-, co O CM O O m gi g; - uajeejpjod^ O lo OJ O O -O Z S E E E E U W O u I, z z z z 4> jii: ^ _ E E Ê n u u u u z z z ^ ^ «2; ;5; 1 O e E E z z z -i; jï: ^ O O O "rt rt r--. O O O Si O m O) O s sg^s E to S =i S P E ïï o i I- -O C ^ -O oj at ^ -'^ cj g- ë.5 ë ^ O O ^ "5! «i; >- ^.ïï 5 a CU 5 3 _L _L 5 M c < < <? Z N Bij een grotere spaandoorsnede wordt VGO lager, omdat door de grotere snijkrachten meer warmte ontwikkeld wordt. De snijsnelheid moet dus dalen, zodat de temperatuur van de snijkant niet boven de toelaatbare grens stijgt. De spaandikte M, bemvloed de temperatuur van dè snijkant (en dus ook de snijsnelheid) in sterkere mate dan de spaanbreedte B. Want als een spaan bij dezelfde spaandikte M tweemaal zoveel warmte ontwikkeld, kan die over een tweemaal zo lange snijkant worden afgevoerd. Wanneer echter een spaan tweemaal zo dik is bij eenzelfde spaanbreedte B, moet de meer ontwikkelde warmte over dezelfde snijkantslengte worden afgevoerd.

10 9 Een slanke spaan is dus gunstig voor het afvoeren van de warmte van de snijkant. De temperatuur van de snijkant zal dan lager zijn dan bij een dikke spaan met dezelfde spaandoorsnede. Slanke spanen krijgen we door de snedediepte groot en de aanzet klein te kiezen; of door grote snijkantshoek K, of een grote neusradius te slijpen. In de praktijk ligt de verhouding L:M tussen 5:1 en 20:1. Deze verhouding geeft een voldoende slanke spaan om een goede warmte afvoer te waarborgen. Bij fijne nabewerkingen, waarbij een glad oppervlak gewenst is, past men kleine aanzetten toe en is de toelaatbare V60 dus relatief hoog. Deze hoge snijsnelheid is bovendien nog gunstig voor het verkrijgen van een glad opp. DE TOERENTALLEN. Wanneer voor een bewerking met een cirkelvormige hoofdbeweging de snijsnelheid bekend is, moet aan de hand van de diameter het aantal omwentelingen per minuut van gereedschap (boor) of werkstuk bepaald worden. Als het werkstuk één omwenteling per minuut maakt, is de gesneden lengte per minuut gelijk aan de omtrek van het werkstuk dus TT "^"^ P^"" fnin. Maakt het werkstuk N omwentelingen per minuut, dan is de omtreksnelheid gelijk aan TT xdxn mm per min. De omtrek snelheid per minuut noemen we de snijsnelheid V, dus \/=7TxDxN mm per min. Omdat het gebruikelijk is VGO uit te drukken in meters per min. wordt het: TTxDxN _ / V = snijsnelheid in M/min. 7X = 3,14. D - diam. werkstuk (of gereedschap) in mm. N = toerental in omw/min. Om het tijdrovende uitrekenen van de toerentallen bij het instellen van de machine te voorkomen, wordt gebruik gemaakt van een diagram.

11 (Voor dit diagram zijn willekeurig enkele toerentallen uitgerekend en uitgezet in het diagram) : 10 In het voorbeeld moet een staaf met een diameter van 250 mm bewerkt worden,met een snijsnelheid van 35m/min. Gaat mén in het diagram vanaf de diameter 250 loodrecht naar boven, en bij V=35 naar rechts, dan ligt het snijpunt tussen de toerentallen N2=37 en N3=53 omw/min. Het toerental N3=53 omw/min. kunnen we niet gebruiken omdat de snijsnelheid dan te hoog zou zijn. Noodgedwongen kiezen we N2=37 omw/ min. f KOELEN EN SMEREN. Het doel van koelen en smeren bij het verspanen is tweeledig: 1) Hogere sn ijsnel heden te kunnen toepassen. De standtijd van het gereedschap verlengen. 2) De oppervlaktegesteldheid en maatnauwkeurigheid verbeteren. Het grootste gedeelte van de warmte tijdens het verspanen ontstaat bij het vormen van de spaan. Deze warmte wordt bijna geheel door de spaan afgevoerd. De andere warmte daarentegen, die ontstaat door de wrijving van de spaan op het spaanvlak en door de wrijving van het werkstuk langs het vrijloopvlak, wordt slechts voor een gering gedeelte door de spaan afgevoerd. Het is deze wrijvingswarmte die met de snijsnelheid toeneemt en die in hoofdzaak verantwoorde^ lijk is voor de hoge snljkantstemperatuur. Om dus hogere sn ijsnel heden te kunnen toepassen moet men de warmte snel afvoeren, of de wrijving verminderen.

12 Dit laatste is alleen mogelijk als een smeermiddel tussen het materiaal van het werkstuk en het gereedschap kan worden gebracht. KOELMIDOELEN BIJ HET DRAAIEN Materiaal Ongelegeerd staal Gelegeerde staalsoorten Roestvrij staal Gietstaal Smeedbaar gietijzer Gietijzer Coqui I legietwerk Messing Brons Nikkelbrons Mangaanbrons Fosfor brons Silicumbrons Koper Nikkel Tin * Aluminium Electron Si I imin Eboniet Kunstharsen Vloeistof boorol ie-emulsie of raapolie 5 delen petroleum en een deel terpetijn 5 delen petroleum en een deel terpetijn boorol ie-emulsie of raapolie boorol le emulsie of raapolie droog of petroleum petroleum droog-raapol ie of talkvet droog- raapolie of vloeibaar paraffine petroleum petroleum paraff ine-ol ie paraff ine-ol ie droog-raapol ie of vloebare paraffine droog droog droog of petroleum droog of 4% natrium fluoride in water (nooit water alleen gebruiken) petroleum met raapolie droog droog (enkele groepen boorol ie)

13 12 HET INSPANNEN VAN EEN WERKSTUK. Op de draaibank wordt in de meeste gevallen de zelf centrerende drieklauw gebruikt, voor het inspannen van werkstukken. Met de drieklauw kan men namelijk op eenvoudige wijze het werkstuk stabiel en tegelijkertijd gecentreerd inspannen. Doordat men de bekken van de drieklauw kan omwisselen, is het diameterbereik dat men kan spannen zeer groot. Het wisselen van de bekken geschiedt als volgt: Draai de binnenbekken naar buiten. Eerst komt bek no 3 los, vervolgens bek no 2 en tenslotte bek no 1. Monteer dan buitenbek no 1 in sleuf no 1 en draai het begin van de schroefgang dan naar sleuf no 2. Monteer dan bek no 2 en draai de schroefgang naar sleuf no 3 en monteer tenslotte bek no 3. Daarna de klauwplaat helemaal dichtdraaien om te controleren of de bekken goed gemonteerd zijn. Bij het inspannen van grote werkstukken moeten de bekken met tenminste 2 draadgangen vast zitten, om afbreken van de draad te voorkomen. Om de klauwplaat in goede konditie te houden dient men de klauwplaat goed schoon te houden. Bij het draaien van lange en/of dunne werkstukken, is het noodzakelijk om gebruik te maken van hulpspangereedschap. Het belangrijkste hulpgereedschap is het center wat in de losse kop wordt geplaatst. Dit kan een vast center met harde punt zijn, maar het kan beter een meedraaiend center zijn. Het werkstuk moet dan echter eerst voorzien worden van een centergaatje (boren met een centerboor) met de juiste afmetingen. Dan het center in de losse kop monteren en deze blokkeren, wanneer het center licht tegen het werkstuk is gedraaid. Indien er geen centergat kan worden geboord, omdat het een al bestaand onderdeel is of omdat het materiaal hol is, dan kan men gebruik maken van een meedraaiend rol lencenter.

14 13 B i j lange dunne werkstukken kan het noodzakelijk zijn om behalve een steuncenter ook een lopende en/of vaste bril te monteren. Een vaste bril wordt ook gebruikt om lange holle werkstukken van binnen uit te kunnen draaien. lopende bril. Bij gebruik van de Vaste bril. (aan slede bevestigen) bri I de steunhlokken voorzien van vet en licht tegen het werkstuk draaien. (op bed bevestigen ) Wanneer het werkstuk niet in de drieklauw is op te spannen omdat het bijv. vierkant of onregelmatig van vorm is, dan maakt men gebruik van een onafhankelijke vierklauw (soms een zelfcentrerende 4 klauw) Bij de onafhankelijke vierklauw zijn de bekken afzonderlijk om te keren en te verstellen. 5 Dit houdt tevens in dat men door verstellen van de bekken het werkstuk zelf in het center moet stellen. Zijn de werkstukken te groot van diameter of te onregelmatig van vorm, waardoor ze niet in de drie of vierklauw zijn op te spannen, dan bevestigd men het werkstuk met bouten en klemplaten op de spanplaat. Wanneer men lange dunne werkstukken moet maken die over de gehele lengte bewerkt worden, en nauwkeurig van centerlijn moeten zijn, kan men dit doen door het op te spannen tussen de centers in losse en vaste kop. Om het werkstuk, dat tussen de centers is bevestigd, aan te drijven maakt men gebruik van meeneemplaat (of spanplaat) en meenemer. LET OP. Voordat men de motor inschakelt, moet men er bij iedere opspanning van overtuigd zijn, dat het werkstuk goed bevestigd is. Dit is noodzakel ijk'voor uw eigen veiligheid.

15 14 SPECIALE DRAAI BEWERKINGEN. Het nauwkeurig instellen van de beitel. Bij het draaien met kleine toleranties (passingen) zal het instellen van de beitel altijd moeilijk zijn wanneer de nonius van de dwarsspil een verdeling heeft van bijv. 0,1 mm. Het is echter mogelijk op een eenvoudige manier het instellen van de beitel te vergemakkelijken. Men stel t hiertoe de beitelslede schuin onder een hoek van 2 52". Wanneer men dan de beitelslede 0,1 mm verplaatst, zal het werkstuk slechts 0,01 ~^ mm kleiner worden. CONISCH DRAAIEN. Bij conisch draaien moet de weg, die de beitel aflegt, een hoek maken met de hartlijn van het werkstuk. Hierbij is het noodzakelijk, dat de beitelpunt nauwkeurig op centerhoogte is afgesteld. Is dit niet het geval dan zal de kegel maatafwi jkingen vertonen. Voor de aanduiding van een kegel, zijn topsheid 1:5 minstens drie gegevens nodig. II O - L-100 Kegels kunnen op verschillende manieren worden vervaardigd: (indien de constructie v/d draaibank dit toelaat) 1) Door schuinstel len van de beitelslede. 2) Door het dwars verstellen van het losse kop center. 3) Door conusliniaal (alleen voor grotere draaibanken) 1) Door schuinstel len van de beitelslede: o6 De beitelslede wordt over de instelhoek 2 verdraaid, zodat de geleiding evenwijdig loopt met de beschrijvende lijn v/d kegel. Deze methode is geschikt voor in en uitwendige, slanke en stompe kegels. Een bezwaar van deze methode is echter dat het aanzetten van de beitel met de hand moet gebeuren. Hierdoor ontstaat veelal een minder glad opp. In verband met de betrekkelijk korte geleiding van de beitelslede kun-

16 15 nen geen lange kegels worden gedraaid. De gradenverdeling van de beitelslede is meestal niet nauwkeurig genoeg om tot op delen van graden goed in te kunnen stel len. " 2) Door het dwarsverstel len van het center van de losse kop: Het werkstuk wordt tussen de centers gespannen. Wanneer nu het losse kop center versteld wordt, ontstaat bij langsdraaien een kegel. Het voordeel van deze methode is dat de automatische langsaanzet gebruikt kan worden. Een nadeel ervan is het slechte aanliggen van het center in het centergat. De dwarsverstel I ing van het center mag dan ook niet groter zijn dan 2-3% van de totale werkstuk lengte. Deze methode wordt dan ook alleen toegepast voor lange slanke uitwendige kegels. Bij de berekening van de dwarsverstel I ing X wordt geen rekening gehouden met de verkleining van lengte L met een afstand 2 A. Berekening van losse kop verplaatsing in mm. X= dwarsverstel I ing kop D= grootste diam. kegel X- xl d= kleinste diam. kegel 1= lengte kegel L= totale lengte werkst. r/. EXCENTRISCH DRAAIEN. Men spreekt van excentrische werkstukken wanneer de hartlijnen van twee of meer cilinders van deze werkstukken evenwijdig aan elkaar lopen. De afstand tussen de hartlijnen noemt men de excentriciteit E. Korte werkstukken met

17 16 één excentrische tap, l<unnen in de onafhankelijke vierklauw gespannen en uitgericht worden. Wanneer aan beide einden een excentrische tap gedraaid moet worden is deze opspanmethode echter ongeschikt. Het is namelijk vrijwel onmogelijk de hartlijnen van de beide excentrieken te laten samenvallen. Gemakkelijker is het daarom in zo'n geval om het werkstuk tussen de centers te draaien. De as moet daartoe van excentrissjsif icjpntergaten worden voorzien. 1 9 Is de excentriciteit zo klein dat de centergaten in elkaar verlopen, dan wordt eerst de grootste diameter op maat gedraaid, waarna de centergaten worden verwijderd. Daarna worden de excentrische centergaten l iruw afgetekend en geboord. Holle excentriekassen kunnen heel goed gedraaid worden op een doorn, waarin de excentrische centergaten zijn aangebracht. Behalve in een vierklauw of tussen de centers, kunnen excentrische werkstukken ook direct in een zelfcentrerende drieklauw worden ingespannen. Hiertoe wordt tussen het werkstuk en één van de klauwen een vulstuk gelegd. Bij uitwendig spannen wordt de hoogte H van het vulstuk berekend volgens: H = 1,5 E - R + \ / r ^ - 0,75 E^ mm Bij uitwendig spannen volgens H = 1,5 E + R -\l R^ - O, 75 E' mm.

18 KARTELEN. Van verschillende produkten zoals handgrepen, moeren, knoppen enz, die met de hand worden aangedraaid, wordt het oppervlak ruw gemaakt. Men noemt dit kartelen. Het patroon wordt met behulp van een kartelapparaat in het werkstuk gedrukt. Voor een rechte kartel heeft het appa- > raat één rol, en voor een kruiskartel twee rollen. De rollen zijn in verschillende vormen en met verschillende steek T los in de handel verkrijgbaar. Taaie materialen zijn voor het kartelen beter geschikt dan brosse. O De omtreksnelheid v^n het werkstuk li mm/min zijn. Goede smering is moet ongeveer 15 gewenst om brokkelen te voorkomen. De aanzet van de rollen moet ongeveer gelijk zijn aan de steek. Door het kartelen wordt de diameter + 1/2 T groter.

19 18 PROFIEL DRAAIEN. Gedraaide produkten zijn vaak van afrondingen voorzien om ze voor het doel beter bruikbaar te maken, bijv. handgrepen en knoppen. Men draait het profiel er met de hand in, door het gel ijktij_dig aanzet geven in langs en dwarsrichting. Om het profiel een glad uiterlijk te geven wordt het met een handstaai nabewerkt. Voor korte werkstukken kan men het profiel ook in de beitel slijpen. DRAADSNI JDEN. HET SNIJDEN VAN BEVESTIGINGSSCHROEFDRAAD. fig. 48 Metrische schroefdraad fig. 49 Unieschroefdraad tig. 50 Whitworth schroefdraad Bevestigingsschroefdraad kan zeer goed gesneden worden met een beitel waarvan het spaanvlak 0 geslepen is. Wel moet er rekening mee worden gehouden dat de beitel nauwkeurig op centerhoogte en loodrecht op de hartlijn geplaatst moet zijn d.m.v. een draadsnijmal.

20 19 Voor het snijden van een goede schroefdraad moet de aanzet in langsrichting nauwkeurig overeenkomen met de gewenste spoed. Hiervoor maakt men geen gebruik van de lei-as die door middel van een tandwieloverbrenging in de schort de slede langs de tandheugel beweegt.. Een nauwkeurige spoed kan alleen gesneden worden met behulp van een draadspil (leischroef) m&t moer. De moer, die in de schort zit, bestaat uit twee helften en wordt sluitmoer of siotmoer genoemd. De leischroef, die is voorzien van trapeziumdraad, wordt aangedreven door de hoofdspil met behulp van verwisselbare tandwielen, (wisselwielen). Door het afnemen van dunne spanen wordt de draad in een aantal passages ggsneden. Voor de dwarsaanzet van de beitel neemt men 0,05 a 0,1 mm. De diameter wordt dus per passage 0,1 a 0,2 mm kleiner. Wanneer de eerste passage van de draad gesneden is, wordt de beitel met de dwarsslede achteruit gedraaid. Voor het terugbrengen van de beitel naar het begin van de schroefdraad laat men de bank met gesloten sluitmoer achteruit draaien. Bij het snijden van kortspanig materiaal, zoals gietijzer en brons, doen zich hierbij geen moeilijkheden voor. Geheel anders is het bij langspanig ^ c materiaal, zoals staal. Hierbij moet van twee zijkanten een spaan van een bepaalde lengte worden afgevoerd. De spanen van linker- en rechtersnij- kant lopen tegen elkaar in en kunnen geen van beide ontwijken. De aanzet van de beitel moet dan ook zodanig zijn, dat slechts één snijkant snijdt. Hiervoor neemt men bij rechtse (normale) draad altijd de linkerzijde, omdat hiervan de spaanhoek het gunstigste is.

21 20 rechtse draad I inkse draad De beitel wordt na elke snede aangezet onder een hoek die gelijk is aan de fiankhoek van de schroefdraad. Het geven van deze schuine aanzet kan op twee manieren geschieden. a) Door de beitelslede onder een hoek van 54 te plaatsen. Dit is echter omslachtig en wordt daarom zeer weinig toegepast. b) Door het aanzet te geven van zowel dwars- als beitelslede in een verhouding van 2 tot 1. Bij diametervermindering van 0,2 dan beitelslede 0,1 naar links draaien. Deze methode van 2 : 1 kan zowel toegepast worden voor het snijden van metrische en unischroefdraden als voor whitworth draadsoorten.

22 21 Het bezwaar van deze werkwijze is, dat de rechterflank van de draad niet glad wordt. De overgangen van de passages blijven zichtbaar. Is de binnendiameter van de draad bereikt, dan gaat men nogmaals met de beitel langs de draad, nadat men eerst de beitelslede heeft teruggedraaid tot de rechterflank wordt nageschraapt. Op deze manier worden de oneffenheden weggeschraapt. Ook kan men op deze manier een draad precies passend maken. Hoe meer men de rechterflank naschraapt, des te meer speling krijgt de draad. HET SNIJDEN VAN BEWEGINGSSCHROEFDRAAD. fig. 5! Trapezium schroefdraad Moet bijvoorbeeld rechthoekige- of trapeziumdraad gesneden worden, dan moet de vorm van de beitel aangepast zijn aan de hel Iingshoeken van de draad. Het slijpen van dergelijke beitels is moeilijk. Als slechts een enkele maal schroefdraad binnendraad gesneden moet worden, volgt men de volgende methode. De groef wordt met een te smalle rechte beitel met grote vrijloophoeken voorgesneden. Daarna worden resp. linker- en rechterflank nagesneden met een beitel waarvan de zijkant nauwkeüria op centerhoogte staat. Hierna kan eventueel de bodem nog nabewerkt worden. Omdat het draadsnijden op een draaibank nogal tijdrovend is, maakt men meestal gebruik van tappen en snijmoeren; dit geldt echter alleen voor bevestigingsschroefd raden. HET VERVAARDIGEN VAN NAUWKEURIGE WERKSTUKKEN. Wanneer men op een draaibank een nauwkeurig werkstuk wil maken, is dat van vele dingen af-

23 22 hankelijk, bijvoorbeeld : a. De manier van vervaardigen; " - dit dient, indien mogelijk, altijd in één opspanning te geschieden. (afwijking door omkeren). b. Het onderhoud van de draaibank; Deze dient regelmatig bijgesteld te worden. (zie gebruiksaanwi jzing).. Op juiste manier verspanen, waarbij dit boekje U van dienst kan zijn.