GROENBLAUWE REGIOBIJEENKOMST FLORERENDE BEDRIJVENTERREINEN

Transcriptie

1 GROENBLAUWE REGIOBIJEENKOMST FLORERENDE BEDRIJVENTERREINEN Impressie van Groenblauwe regiobijeenkomst over Florerende Bedrijventerreinen Locatie: Unipro BV Haaksbergen woensdag 1 juli 2015

2 Meer groen realiseren voor een leefbare, duurzame stad DuurzaamDoor (RVO), Branchevereniging VHG, NL Greenlabel, GDO (Gemeenten voor Duurzame Ontwikkeling) en de Natuur en Milieufederaties zien dat biodiversiteit bijdraagt aan een hogere kwaliteit van de leefbaarheid in de stad. En dat meer biodiversiteit kan ontstaan als bedrijven, overheden, onderzoekers, docenten/studenten en bewoners/maatschappelijke organisaties in een evenwichtige mix samenwerken. Daarom werken wij gemotiveerd samen aan een reeks regiobijeenkomsten waar kennisdelen, leren van elkaar, co-creëren tussen verschillende partijen over groene oplossingen centraal staan. Donderdag 23 april 2015 vond de aftrap plaats in Eindhoven over de verbinding van groen en water. Met zo n 80 deelnemers variërend van hovenier tot gemeente ambtenaar, van waterschapsprofessional tot groen docent, van onderzoeker WUR tot Vlinderstichting, van ontwerpbureau tot universiteit van Delft, van vertegenwoordiging van ministerie van IenM tot wethouder waren we te gast bij de Design Academy; Een bewuste keuze om de verbinding met het onderwijs te verstevigen. Woensdag 1 juli 2015 waren we te gast bij Unipro BV (productie van lijmen en kunstharsvloeren) in Haaksbergen. Biodiversiteit op bedrijventerreinen stond hier als centraal thema in het midden. Ook hier weer een gevarieerd gezelschap dat zich over vier verschillende vraagstukken uit de regio boog. De kracht van groen Natuurlijk, groen is mooi in onze stedelijke omgeving. Maar er is veel meer. Groen werkt bufferend op de effecten van klimaatverandering en kan fijnstof wegvangen. Groen levert ook geld op (bijvoorbeeld in de vorm van energiewinst, een hogere waarde voor onroerend goed, een besparing op zorgkosten). Groen bevordert de gezondheid en het welzijn van mensen, versterkt de kwaliteit van de leefomgeving en geeft een impuls aan de sociale samenhang in wijken. Groen versterkt de biodiversiteit. Groen is een vestigingsfactor voor bedrijven. De kracht van samenwerken Door samen te werken leren we van elkaar, delen we kennis, doen we inspiratie en nooit bedachte ideeën op, creëren we toegevoegde waarde voor elkaars projecten, versnellen we in onze eigen werkzaamheden, realiseren we nieuwe netwerkverbindingen en betrokkenheid.

3 Lodewijk Hoekstra was dagvoorzitter. Hij is co-founder van NL Greenlabel ( platform voor duurzame tuinen en buitenruimtes) en TV-presentator (Eigen Huis & Tuin, Green-Kids). Hij zet zich met passie in om onze leefomgeving te verduurzamen. Op deze hete dag houdt het sedumdak en de aardkou van het gebouw van Unipro BV ons koel. Dit gebouw weerspiegelt hun visie op duurzaamheid waarbij Noaberschap een belangrijke waarde is. Unipro heeft de Groene Twinkeling prijs gewonnen! Zij laten zien dat het anders kan en moet én dat duurzaamheid loont. De afgelopen 3 jaar is hun omzet verdubbeld. People-Planet-Profit- Passie

4 Maurice Beijk MVO ambassadeur, specialist Duurzaam Bouwen Unipro

5 Ronde tafel over Florerende Bedrijventerreinen Ellen Prent, wethouder Haaksbergen Mark van Mast, bedrijvenparkmanager Enschede Jan van Dijk, voorzitter Stichting Avifauna Zwolle Arbeidsmarkt vraagt om bedrijventerreinen die aantrekkelijk zijn Uitdaging om Raad en andere bedrijven mee te krijgen (markt nog niet overal rijp voor natuurlijke bedrijventerreinen) Kansen voor tijdelijke natuur en om natuur te laten zien met bv een camera op nest, daar kunnen natuurorganisaties bij helpen Werk samen, ook met lokale natuurorganisaties Gemeente heeft actieve facilteringsrol, zonder de regie te voeren.

6 Inspiratie van de jonge generatie Quinten Pellegrom net afgestudeerd Saxion Hogeschool Groene investeringen in gebiedsontwikkeling Houding van bedrijven: Wat hebben wij ermee te maken? Waarom moeten we ervoor betalen? Wel investeren omdat: Directe relatie met dienst/product Directe relatie met gebouw en omgeving Kleine fysieke afstand tot bedrijf Profileren Gebruik de expertise van de partners Koplopers zorgen voor inspiratie bij anderen!

7 In gesprek over de praktijk In groepen van diverse samenstelling werd gewerkt met een viertal concrete casussen in Overijssel waarin de uitdaging was om groene en blauwe (water) vraagstukken in samenhang met bedrijventerreinen op te lossen. Oosterweilanden Oosterweilanden is een nieuw te ontwikkelen bedrijventerrein in de gemeente Twenterand met de ambitie van een natuurlijke uitstraling, passend binnen het landschap, en een hoge mate van duurzaamheid. Het bedrijventerrein ligt langs het lintdorp Vriezenveen. De komende 30 jaar vindt naast het bedrijventerrein zandwinning plaats, waardoor er een zandwinplas zal ontstaan. Aan de andere zijde grenst de zandwinplas aan een kwetsbaar natuurgebiedje. Het bedrijventerrein moet ruimtelijk ingepast worden in een nog groene en open zone, die Duitsland verbindt met de Sallandse Heuvelrug. Het bedrijventerrein is onderdeel van een regionale groen-blauwe structuur visie. De gemeente zoekt naar mogelijkheden om bedrijven te verleiden deze ambities voor een natuurlijke uitstraling en duurzaamheid ook bij de ontwikkeling van individuele bedrijfsgebouwen en terreinen te verwezenlijken. Duurzaamheid is daarbij breder dan energie ; het gaat ook om groen en blauw en beeldkwaliteit. Beeldbepalend voorbeeldbedrijf en ruimtelijke inrichting Opvallend was dat de discussie vooral inging op de hoe (proces) en wat (inhoud) vragen en niet zozeer op de waarom vraag. Van essentieel belang is het dat de eerste bedrijven het goede voorbeeld geven, zij zijn beeldbepalend. Het begint al vooraf, samen ambities bepalen en ideeën uitwerken. Daarnaast is het van belang een gemeenschappelijke visie, ambitie en toekomstbeeld te hebben en dit ook te verwoorden in bijvoorbeeld De Groene Loper. Het zijn vooral lokale bedrijven, die zich zullen vestigen. Dit geeft kansen voor binding met het gebied en de bewoners. Bedrijven maken van het bedrijventerrein een uitloopgebied voor de bewoners. Het geeft mogelijkheden om de groen-blauwe structuur te integreren in de bedrijfsgebouwen via de gevels en daken. Koppel functies en gebruikswaarden aan elkaar en wissel deze uit tussen de bedrijven. Bijvoorbeeld koeling en water, energie opwekken, -opslag en gebruik, groene daken en moestuin.

8 De gemeente kan zelf richting gevend zijn: openbare ruimte al beeldbepalend inrichten, groenstructuur vooraf aanleggen in plaats van sluitstuk te laten zijn. Richt bekend, en laat deze als ambassadeurs werken. Breng in kaart welke actoren, welke producten leveren en welke productvraag hebben. het in voor recreatief medegebruik. Gemeente doet zelf de gronduitgifte. Dit geeft kansen via bijvoorbeeld stimulans door gebruik van duurzaamheidsscore of gebruik van BREEAM. Gemeente kan via bepalingen wel enige sturing geven, bijvoorbeeld door te stellen dat geparkeerde auto s niet zichtbaar mogen zijn Gezamenlijk ambitieniveau Als hoofdconclusie komt naar voren: het onderkennen van gezamenlijke waarden en gedeeld ambitieniveau, zoals veiligheid en groen-blauwe structuren voor een prettige en gezonde werkomgeving. Als concrete realisatie: Gemeente kan daarbij vooraf de hoofdstructuur, lijnen en elementen, De gemeente heeft al een netwerk en organisatiestructuur gecreëerd. Ontwerpateliers zijn gehouden, een klankbordgroep met een brede samenstelling van bedrijven, bewoners en maatschappelijke organisaties is ingesteld. Hierop kan voorgebouwd worden. Vorm een informele kerngroep van enkele koplopers, deze zijn bij de gemeente aanleggen. Start met enkele enthousiaste bedrijven/partners om het ambitieniveau te concretiseren en daarmee beeldbepalend laten zijn. Nodig initiatiefnemers (en medeondernemers) als Maurice Beijk uit voor inspiratie, stimulans en concreet maken (zien is geloven).

9 Stepelerveld in Haaksbergen Unipro is een chemisch bedrijf in Haaksbergen. Sinds medio 2014 zijn ze gevestigd op het nieuwe industrieterrein Stepelerveld. De kracht van het bedrijfspand van Unipro is te vinden in de uitgekiende combinatie van verschillende energiezuinige en duurzame maatregelen. Berekeningen van GPR-gebouw tonen aan dat Unipro een "rapportcijfer" haalt van 8,66 voor haar duurzaamheids-prestaties. Met het gebruik van gezond verstand en uitgekiende maatregelen is onder andere het verbruik van energie en water sterk beperkt. Het pand heeft geen gas-aansluiting. Een warmtepomp, gecombineerd met een WKO-installatie en op biomassa gestookte pelletkachels, zorgen dat een gasaansluiting overbodig is en dat Unipro volledig CO 2 -neutraal opereert, zowel in de kantooromgeving als tijdens het productieproces. Dit is uniek voor een productiebedrijf. Er wordt veel samengewerkt met verschillende onderwijsinstellingen, hoge scholen, universiteiten, klanten en leveranciers. Unipro is continu op zoek naar mogelijkheden voor co-creatie, samenwerking én het ontwikkelen van duurzame oplossingen. Samen met de gemeente Haaksbergen en de Provincie Overijssel werkt Maurice aan de verdere ontwikkeling van het industrieterrein waar Unipro nu nog als enige is gevestigd. De hoofddoelstelling is hier een industrieterrein te ontwikkelen met een energiezuinige infrastructuur, duurzame gebouwen en zo duurzaam mogelijke productieprocessen, waarvoor Unipro als voorbeeld wordt gesteld. Er worden onder andere "smart roads" aangelegd, met reflecterend granulaat in plaats van een overkill aan verlichting. Maurice Beijk (Unipro) vraagt aan de groep welke invalshoeken/aspecten/ thema s zijn we vergeten om het bedrijventerrein verder te vervolmaken? Welke kansen kunnen we nog benutten? Ellen Prent (wethouder) wil weten hoe ze van idee naar uitvoering komen. Hoe, waar beginnen etc.? Innovatief blijven door andere partijen te zoeken, andere verdienmodellen, middelen etc. Creëer een vindbare (online) landingsplek een soort Marktplaats waar ideeën open kunnen worden gespuid Maak een proeftuin/broedplaats/een ontwikkelruimte met vrijheid om te experimenteren Collectieve zonnepanelen; met SDE financiering is dat haalbaar Nieuwe businessmodellen/-producten maken op basis van circulaire economie Road for road principe toepassen (nieuw voor oud)

10 Borging naar toekomst zodat je duurzame ambitie ook stand houdt uitgiftevoorwaarden, bedrijfsfilosofie, etc.) Recreatie en toerisme bevorderen door de koppeling te zoeken met faciliteiten in de omgeving. Naar een ander schaalniveau brengen, verbinden met regionale initiatieven zoals wandel-/fietspaden, Verander de EMVI criteria door ze te koppelen aan CO2 prestaties bij aanbestedingen zodat meer bewustwording ontstaat en ook meer ruimte voor lokale ondernemers. Het begint met politieke ambitie. Bepaal uitgiftevoorwaarden (zoals bedrijfsfilosofie) zodat ook de borging op lange termijn gecoverd is Fondsen zoals Triodos betrekken voor gelijkgestemde bedrijven maar ook om te investeren Zoek naar een blijvende projectontwikkelaar (dus geen hit and runner) Betrek de jeugd bij de plannenmakerij. Ontwikkel een gemeenschappelijke taal Creëer nieuwe opleidingen, stageplekken Landschap respect voor de natuur, historische waarde, behouden wat er is en meer laten worden kinderboerderij (met Aveleijn) Oogstbaar landschap maken Structuur en orde loslaten, meer recht doen aan het landschap door de natuurlijke settings te volgen Aansluiten bij historische (landschappelijke) structuren zoals houtwallen, hagen etc. Kruidenvegetatie in plaats van gazon Stel een gebiedsvisie op en wat kunnen potentiële bedrijven bijdragen aan het geheel? Werk samen met natuurorganisaties, kijk naar de Rijksnatuurvisie voor aanknopingspunten. Bedrijventerrein is daarin nog niet opgenomen, dus biedt dat kansen Lokaal service, economie, betrokkenheid etc. Stadsontwikkeling combineren met het industrieterrein compenseren van wat elders niet lukt (CO 2 etc.) Services aanbieden op facilitair gebied voor de medewerkers zoals boodschappendienst met duurzame vervoer. Goed voor de lokale economie, goed voor welbevinden medewerkers en bij koppeling Aveleijn oid, goed voor de omgeving Samenwerken met de buurt, benut lokale kennis (op alle gebieden) Win/win; zoek gelijkgestemden; zoek ambassadeurs en betrek alle O s erbij Zoek actief naar bedrijven die moeten (ofwel niet kunnen uitbreiden, imagoprobleem etc.). Betrek potentiële bedrijven uit je netwerk. Spread the word, speur oude terreinen af Natuureducatiecentrum plaatsen Functie-/sectorenmenging zoals educatie en recreatie door versterken van educatieve functies zoals regulier onderwijs en herintreders/participatiewet. Bedrijfsschool zoals MBO of ambachtsschool

11

12

13 Hessenpoort, Natuurlijk! Zwolle Hessenpoort, Natuurlijk! Op initiatief van Wehkamp, en in samenwerking met RVO (DuurzaamDoor) en Natuur en Milieu Overijssel kwam op 20 mei j.l. de Initiatiefgroep Hessenpoort, Natuurlijk! de eerste maal bij elkaar. Deze groep bestaat uit een mix van bedrijven, overheid, lokale natuurorganisaties. De groep heeft de mogelijkheden voor het verder vergroenen en natuurrijker maken van het bedrijventerrein Hessenpoort in Zwolle in beeld gebracht. De Initiatiefgroep wil haar ervaringen graag delen met de deelnemers en vraagt welke volgende stappen naar realisatie gezet kunnen worden. Vraag in de workshop: hoe krijg je maatregelen in de praktijk voor elkaar, welke partijen heb je daarbij nodig en welke rol die partijen zouden kunnen spelen. Waarom Hessenpoort groener en natuurrijker maken? profijt voor marketing, uitstraling en vestigingsklimaat; creëren van een gezonde en aantrekkelijke werkomgeving voor medewerkers; bijdrage aan maatschappelijk verantwoord ondernemen; financiële aantrekkelijkheid van een groen bedrijventerrein; esthetische waarde; belang voor de natuur. De deelnemers voegden er aan toe dat de sociale cohesie op het bedrijventerrein ook verstrekt kan worden door vergroeningsmaatregelen. Dit gebeurt bv. doordat nieuwe coalities worden gevormd en medewerkers van bedrijven bij de maatregelen betrokken (kunnen) worden. In combinatie met moestuinen of pluktuinen ontmoeten mensen elkaar daar en wordt er (bijvoorbeeld) ook onderling uitgewisseld wat met de verschillende groentes gemaakt kan worden. Concrete maatregelen Ideeën waarmee Hessenpoort een stuk groener en natuurrijker gemaakt kan worden liggen met name op het gebied van natuur/biodiversiteit, duurzaamheid en energie, aantrekkelijke en gezonde werkomgeving en voedsel. Als aandachtspunt werd meegegeven dat veel van de maatregelen nogal wat ruimte kosten. Die zijn wellicht momenteel wel te realiseren maar niet meer als het terrein in zijn geheel is uitgegeven, wat uiteindelijk wel de bedoeling is. Bedrijven kunnen zelf ook naar hun eigen terreinen en gebouwen kijken. Om meerwaarde te creëren is het zinvol om de natuurlijke inrichting van bedrijventerreinen en openbaar groen op elkaar af te stemmen. Onder de hoogspanningsleidingen op het bedrijventerrein zal naar verwachting niet veel animo zijn om te bouwen. Deze strook leent zich daarom bij uitstek voor het aanleggen van een (permanente) groene en natuurrijke strook. Het lijkt handig om een onderscheid te maken in de verschillende terreinen: huidig bebouwd, nu nog braak maar wordt wel bebouwd en de groenblijvende terreinen of terreindelen.

14 De volgende maatregelen werden kansrijk geacht voor realisatie op korte termijn (= < 2 jaar): aanwijzen van tijdelijke natuur (cf. landelijke ontheffing) + invulling hiervan; aanleg van twee oeverzwaluwwanden; maatregelen voor (wilde) bijen; aanleg fitnessroute met toestellen voor werknemers op het bedrijventerrein; wijziging in beheer (minder oppervlakte begrazing door schapen); mini tree (fruitboom); onder de hoogspanningsleidingen aanleggen van schrale weides met bijzonder soorten; realisatie van de groenblauwe structuur en (tijdelijke) natuur en deze beleefbaar maken; De volgende maatregelen werden kansrijk geacht voor de wat langere termijn: een inrichtingsplan voor blijvende natuur; uniforme uitgangspunten in idee en uitstraling voor het hele bedrijventerrein; aanleg moestuinen fruit; de aanleg van een zonneweide (zonnepanelen); aanleg van helofytenfilters voor het reinigen van afvalwater. Wie zijn er nodig? Welke partijen zijn er nodig om de ideeën uit te kunnen uitvoeren? Bedrijven/ ondernemers, gemeente in de rol van makelaar, personeel van bedrijven en het onderwijs, waarbij Natuur en Milieu Overijssel, of de gemeente en het parkmanagement de regie zou moeten nemen als het gaat om vergroenen van het bedrijventerrein. Maar wellicht is belangrijker dat bevlogen mensen de regie hebben dan bij welke organisatie ze werken. Een leuke suggestie was om een enquête te houden onder de medewerkers van bedrijven op Hessenpoort en ze te vragen welke hobby s ze hebben. Mensen met hobby s op het gebied van natuur zouden gevraagd kunnen worden om mee te denken over de vergroening van hun bedrijf maar bijvoorbeeld ook binnen de bedrijven een ambassadeursrol kunnen spelen voor de vergroeningsmaatregelen op het bedrijventerrein. Verder werd geopperd om bedrijven zelf ambassadeur te laten zijn voor bepaalde soorten. Zo zou een drukkerij zichzelf kunnen associëren met de kleurrijke dagvlinders op het bedrijventerrein. te vinden en die te betrekken wordt de slagingskans van de maatregelen een stuk groter. Een soort marktplaats voor groene ideeën op te zetten. Bedrijven kunnen een dienst leveren aan de Initiatiefgroep. Bijvoorbeeld: een drukkerij die bijdraagt aan het maken van promotiemateriaal voor het bedrijventerrein. Met gezinnen van de werknemers op Hessenpoort bloemen te zaaien (met inheems materiaal) en hiervan pluktuinen te maken. Hiermee kun je mensen snel betrekken, kinderen vinden het erg leuk en je kunt er veel communicatie en educatie aan vast knopen. Opbrengst In september komt de initiatiefgroep Hessenpoort, Natuurlijk! weer bij elkaar om te bespreken hoe concrete stappen naar realisatie gezet kunnen worden. De nieuwe ideeën, inzichten en resultaten van de bijeenkomst Florerende Bedrijventerreinen vormen hiervoor een nuttige basis. Verder werden geopperd het organiseren van culturele activiteiten, nieuwkomers aanzetten tot gebouwaanpassingen en de Tips van deelnemers Als het lukt om gepassioneerde personen op het bedrijventerrein zelf

15 En denk ook aan de MIA/VAMIL regeling!

16 Kruidentuin als blijk van dank Als blijk van dank voor de gastvrijheid van Unipro en aan de sprekers van de bijeenkomst hebben de organisatoren van deze dag een kruidentuin aangeboden op het dakterras van Unipro. Remi en Truus, werknemers van Aveleijn namen de tuin in ontvangst. Zij zorgen voor het onderhoud en gebruiken de kruiden in het bedrijfsrestaurant.

17 Samen investeren in het havengebied van Enschede Richard Belshof en Peter Dijkstra, van de gemeente Enschede vertellen waar de gemeente tegenaan loopt: het Havengebied (aan de westkant van Enschede en eindpunt van het Twentekanaal) is een belangrijke economische motor van Enschede met 300 bedrijven en 6000 werknemers. Het betreffen vooral arbeidsplaatsen in de industrie, groothandel, bouw en transport. Bedrijven zoals Vredestein, BTG, Apollo, VION Foodgroup, Pulp Contain zijn er gevestigd. Het havengebied is uniek gezien de grootte, het type arbeidsplaatsen, het vele groen, en de mogelijkheid van vestiging van bedrijven in een hogere milieucategorie. Er is de afgelopen jaren veel geïnvesteerd om het gebied te profileren, te verduurzamen en bedrijvigheid te stimuleren. Het traject Jij maakt het Havengebied is gestart samen met werknemers, ondernemers, gemeente en provincie Overijssel om het havengebied groener, prettiger en leefbaarder te maken. Dit heeft bijv. geleid tot het aanleggen van wandelpaden met en door werknemers. De economische tijden zijn echter verandert dit vraagt scherpe keuzes van de gemeente, ook bij het beheer, onderhoud en de inrichting van de openbare ruimte. Dit leidt tot de volgende vragen: Welke mogelijkheden zijn er om biodiversiteit te vergroten zonder dat de functionaliteit van het havengebied verloren gaat? Hoe kunnen we het Havengebied als bedrijventerrein groen, biodivers, herkenbaar en aantrekkelijk houden voor bedrijven en medewerkers terwijl aan de andere kant moet worden bezuinigd? Wat is er nodig van de verschillende partijen om deze nieuwe manier van samenwerken aan te jagen? Welke mogelijkheden zien jullie nog meer om de doelen te bereiken? Denk, durf en doe integraal Zoek samen naar een overkoepelend verhaal en duidelijke visie dat verder gaat dan de werkgelegenheid, het groen, of de uitstraling.

18 Werk samen en verbindt mensen, doelen, functies en het gebied met de omgeving Werk samen met omgeving, bewoners, (belangen)verenigingen, overheid, ondernemers en onderwijs/onderzoek. Met name de buurten Twekkelerveld en Stadsveld betrekken en onderdeel maken van het plan voor draagvlak en om andersssoortige activiteiten te stimuleren (bijv. recreatie). En met kennisinstellingen zoals de UT Twente (biomassa), Saxion(milieukunde), en natuurorganisaties zoals KNNV/IVN. Zorg voor een krachtig kerngroepje van mensen uit deze partijen die de kar trekken, naast een grotere klankbordgroep. Communiceer helder De communicatie MET burgers en de participatie VAN burgers is essentieel. Burgers die in het gebied werken, maar ook uit de omliggende wijken, bezoekers, recreanten etc. Laat ze zelf met ideëen komen en geef ze de kans om ook echt iets zelf te doen. Kijk welke behoeften er liggen bijv. aan stadslandbouw. Wijkbewoners zoeken vaak naar volkstuintjes, het havengebied biedt wellicht mogelijkheden. Organiseer bijvoorbeeld een prijsvraag. Blijf met iedereen in gesprek over het gezamenlijk belang en het gemeenschappelijke doel, waarom de uitstraling verandert en ingrepen wel of juist niet gedaan worden. Laat mensen mee groeien. Organiseer regelmatig bewoners overleggen. Het is goed om samen te zoeken naar een een rolmodel, die het goede voorbeeld geeft. Dat kan van alles zijn, bijv. een bedrijf, zoals Unipro of een aansprekend persoon. Kijk naar kansen, in plaats van naar bedreigingen. Kansen zijn: Nieuwe ruimtelijke ordening DE VORK Iemand stelde voor om een deel van het land tussen de beide stelen van de vork- te slopen en beide watertakken te verbinden. Zo ontstaat een langgerekt eiland met daaromheen water. Dit biedt nieuwe kansen voor bijv. recreatie en sport. Alleen al het idee kan het begin zijn van iets moois. Ontwikkelmodellen Gebruik de aanbevelingen uit het onderzoek van Saxionstudent Quinten Pellegrom, over Natuurlijk Kapitaal en eigenaarschap, mogelijke samenwerkingsvormen zoals een gebiedscooperatie, de Regeling Tijdelijke Natuur, en de noodzaak van concrete boegbeelden. Met ondernemers op het terrein kan gekeken worden naar vormen van mede-eigenaarschap, en-of samen ontwikkelen van het terrein. Zoek naar initiatiefnemers en zet ze bij elkaar. Geef ze zeggenschap. Laat hen de Wet Bedrijven Investerings Zone (BIZ ) benutten. Biodiversiteit Sommigen vinden de term biodiversiteit niet duidelijk. Dat geldt ook voor de term natuur. Welk beeld heb je bij deze termen? Zodra de definities scherp geformuleerd zijn en iedereen over hetzelfde praat, kun je pas echt beginnen.

19 De haven is een biotoop op zichzelf, die eerst goed onderzocht moet worden op wat er leeft en wat er hoort te leven. Als de bestaande situatie duidelijk in kaart is gebracht en duidelijk wordt welke biotoop er eigenlijk van nature aanwezig is, kan een praktisch plan van aanpak worden gemaakt dat past bij de omgeving. Omvormen van klassiek groen naar biodivers natuurlijk groen kan dan stapsgewijs verlopen. Zo voorkom je blunders, verkeerde inzet van middelen op de verkeerde plaats, op het verkeerde moment. Dit levert een gegarandeerde besparing op in de kosten voor aanleg, onderhoud en beheer. Biodiversiteit bevorderen beperkt zich niet tot laten liggen van blad en extensief maaibeleid. Zorgen voor een evenwichtig ecosysteem betaalt zichzelf terug. Kies primair voor inheemse plantensoorten, die van nature in de streek voorkomen. En houdt behalve met de vegetatie, ook rekening met vlinders, bijen en andere diersoorten die je in Enschede wilt behouden of waar je aantallen van wilt herstellen. Door bovenstaande zaken te doen, wordt echt duurzame waarde gecreëerd in het gebied.

20 Bedankt voor uw komst en het meedenken met de casus!