Gezond gedrag op basis van gevoel

Transcriptie

1 12

2 Droog opsommen van voor- en nadelen is niet effectief Gezond gedrag op basis van gevoel Tekst: Sanne van der Poel Beeld: Martin van Velzen Het gevoel speelt een zeer belangrijke rol in het maken van gezondheidsbeslissingen; veel meer dan aanvankelijk werd gedacht. Dit concludeert Mario Keer, die onderzocht in hoeverre mensen gezondheidsbeslissingen maken op basis van hun verstand of hun gevoel. Intuïtief heel logisch Heel lang is men er vanuit gegaan dat mensen gezondheidsbeslissingen maken op basis van verstandelijke afwegingen, oftewel op basis van ratio. Om gezond gedrag te bevorderen of ongezond gedrag te verminderen werden vooral de voor- en nadelen opgesomd. Maar intuïtief is het juist heel erg logisch dat mensen een bepaald gedrag wel of niet uitvoeren op basis van hoe ze zich daarbij voelen, ondersteunt Mario Keer de conclusie van zijn promotieonderzoek. Zijn onderzoek laat zien dat voor veel gezondheidsgedragingen gevoel een veel grotere rol speelt dan sociale afwegingen ( wat vinden andere mensen ) of verstandelijke afwegingen. Gevoel is vaak een sterkere voorspeller van gezondheidsgedrag dan verstand. In de afgelopen jaren zijn hier wel aanwijzingen voor geweest maar was dit nog erg onduidelijk. Nu blijkt het een veel belangrijkere rol te spelen dan in de wetenschappelijke literatuur werd aangenomen. Het blijkt in veel gevallen dat het gebruik van affectieve argumenten mensen eerder motiveert om het gedrag uit te voeren dan praktische argumenten. Als mensen horen dat ze zich prettiger gaan voelen door regelmatig te sporten, zijn ze eerder geneigd hun hardloopschoenen aan te trekken dan dat ze wordt vertelt dat ze er gezonder door worden, legt Mario uit. Wat drijft mensen? Om dit te onderzoeken heeft hij bij mensen zowel het verstand als het gevoel 13

3 Gevoel is vaak een sterkere voorspeller van gezondheidsgedrag dan verstand gemeten als het ging om gezondheidsgedragingen. Dit heeft hij gedaan voor de intentie gaf om het gedrag wel of niet ratio) of het prettige (het gevoel) meer 20 gezondheidsgedragingen zoals het uit te voeren. dragen van een autogordel of het eten Wat mensen drijft om gezondheidsbeslissingen te nemen is iets wat sociaal van groenten. Het verstand heeft hij bekeken door bij bepaalde gezondheids- psychologen zich al lang afvragen. Een gedragingen te vragen of mensen het bijvoorbeeld wel of niet nuttig of verstandig heidskosten zou kunnen besparen. Door interessante vraag daar het veel gezond- vonden om te doen. Vervolgens heeft hij te onderzoeken hoe mensen beslissen gevraagd hoe mensen het ervaren hebben (leuk, vervelend, prettig, onprettig), kunnen zij gerichter gestimuleerd worden zich wel of niet gezond te gedragen, om daarna te kijken of het nuttige (de hun levensstijl aan te passen. Meer aandacht voor gevoel Voor gezondheidsprofessionals betekent deze kennis bijvoorbeeld dat ze meer aandacht zouden kunnen besteden aan het gevoel. In de gezondheidscommunicatie worden nu meestal vooral de vooren nadelen van het gedrag aangegeven om mensen te motiveren tot gezond gedrag. Zij worden dus met name op basis van het verstand gestimuleerd. De intentie is daardoor vaak wel aanwezig. Maar om de intentie daadwerkelijk om te zetten in gedrag is het belangrijk om ook het gevoel aan te spreken. Op het moment dat mensen het gedrag moeten gaan uitvoeren beslissen ze namelijk niet vanuit ratio maar veel meer vanuit hun gevoel. Mario: Als je een 14

4 The Fun Theory De website een initiatief van Volkswagen, laat prachtige voorbeelden zien hoe mensen met humor en plezier kunnen worden gestimuleerd tot positief (gezondheids) gedrag. Bijvoorbeeld de piano stairs fun theory ; een actie om mensen te stimuleren om meer de trap te nemen dan de lift of roltrap. Een trap is omgebouwd tot piano waarbij mensen bij het stappen op iedere trede een andere toon horen. Het wordt dan leuker om de trap te nemen dan de roltrap. Het resultaat is dat iedereen de trap neemt. gevoel kunt koppelen aan een bepaald te koppelen aan een gedrag dat je wilt gedrag dan heb je een veel grotere kans ontmoedigen. Zoals het aanspreken van dat mensen het ook daadwerkelijk gaan angst. Een bekend voorbeeld zijn de uitvoeren. angst opwekkende teksten op een pakje Gevoel koppelen aan gedrag Wanneer een zorgverlener bijvoorbeeld de therapietrouw bij een cliënt wil bevorderen of de cliënt wil aanzetten om dagelijks oefeningen te doen is het dus goed sigaretten. Deze theorie zal bijdragen aan een grotere therapietrouw. Door de behandeling prettig en leuk te maken, wordt een positief gevoel gecreëerd ten aanzien van Als je een gevoel kunt koppelen aan een bepaald Een ander voorbeeld om mensen te stimuleren tot gedragsverandering is the world s deepest bin. Een vuilnisbak die geluid maakt als iemand er iets in gooit. Of the speed camera lottery. De snelheidsmeter geeft de rijsnelheid aan, bij rustig rijden wordt men beloond met een prijs. En the bottle bank arcade is een glasbak omgebouwd tot gokkast. Mensen krijgen plezier in het weggooien van glas. De fun theory is ervan overtuigd dat ze mensen hiermee kunnen aanzetten tot positieve gedragsverandering. gedrag dan heb je een veel grotere kans dat mensen het ook daadwerkelijk gaan uitvoeren om een positief gevoel aan dat gedrag te koppelen. Bijvoorbeeld door te benoemen dat de cliënt zich na de oefeningen ontspannen zal voelen, lekkerder in zijn vel zal zitten of trots op zichzelf zal zijn. Of andersom, door een negatief gevoel de behandeling. Zo zou een spelelement kunnen helpen, waardoor het gedrag leuker wordt om uit te voeren. Of iemand zou te motiveren zijn om vol te houden door de vooruitgang zichtbaar te maken in bijvoorbeeld een grafiek waardoor hij 15

5 U komt regelmatig bij uw huisarts, een specialist en dan weer de fysiotherapeut. Maar ondanks al hun goede adviezen en behandelingen voelt u zich niet gezond en treedt er geen blijvende verbetering op. En als er al een diagnose is gesteld, wordt er vaak gesproken over termen als RSI, burn-out, bromyalgie, chronische pijnklachten of lichamelijk onverklaarde klachten. Dit zijn allemaal diagnoses waar geen makkelijke, snelle behandeling of een medicijn voor bestaat. Misschien zou u wel ns even uit die medische wereld willen stappen en vanuit de visie van De Gezonde Wereld uw klachten te lijf gaan. Niet zozeer om een verklaring te vinden voor uw klachten, maar om er samen met het multidisciplinair team op een positieve en constructieve wijze zelf aan te werken. Zodat u zich weer gezond gaat voelen en met plezier (weer) kunt gaan werken, want... werken is gezond!

6 trots wordt op zijn prestatie. Ook kan het helpen de cliënt bewust te belonen om het positieve gevoel van de beloning aan het gedrag te koppelen. Narratief Mario: Een andere effectieve manier om mensen met gezondheidsberichten te bereiken is deze berichten op een narratieve (verhalende) manier te brengen. Het gebruik van narratieve boodschappen is een veelbelovend instrument in de gezondheidsbevordering, blijkt uit zijn onderzoek. Gezondheidsberichten zijn In print en audiovisuele communicatie kan ervoor gekozen worden om gebruik te maken van emotieopwekkende beelden (bijvoorbeeld foto s) van blije mensen die het gedrag uitvoeren in plaats van grafieken of tabellen die de voor- en nadelen inzichtelijk maken. Intentie op gevoel Ter promotie van groente- en fruitconsumptie werden onder andere onderstaande posters ontwikkeld. De prints spelen in op gevoel door aan te geven dat je je goed voelt (niet lusteloos) als je voldoende fruit eet. De invloed van gevoel blijkt groter naarmate de gedragsbeslissing dichterbij komt vaak erg objectief; ze sommen meestal de voor- en nadelen op. De gevolgen van gezondheidsgedragingen illustreren aan de hand van een verhaal of voorbeeld van eerdere cliënten, maakt dat cliënten zich deze consequenties beter kunnen voorstellen en kunnen koppelen aan hun eigen situatie. Narratieve berichten werken vooral goed wanneer daarin de affectieve consequenties van het gedrag worden benadrukt. Een goed voorbeeld van voorgaande theorie is te zien op waarbij homoseksuele mannen worden gestimuleerd een HIV-test te ondergaan. De site laat foto s zien van acht mannen. Deze mannen benoemen hun positieve ervaringen met betrekking tot de HIVtest. Mensen uit de doelgroep kunnen zich identificeren met een persoon en betrekken de informatie dan meer op zichzelf en hun gevoel. De invloed van gevoel blijkt groter naarmate de gedragsbeslissing dichterbij komt. De houding ten opzichte van gezondheidsgedrag wordt grotendeels bepaald door verstand, maar de intentie om het gedrag uit te voeren en het daadwerkelijk uitvoeren van het gedrag worden meer bepaald door gevoel. In zijn promotieonderzoek heeft Mario gekeken naar mensen hun attitude ten opzichte van gedrag (vinden mensen iets goed of slecht?), naar hun intenties (hebben ze de intentie om het uit te voeren?) en naar het werkelijke gedrag. De attitude ten opzichte van een bepaald gedrag voorspelt de intentie om het gedrag uit te voeren. Het blijkt dat verstand steeds minder belangrijk wordt ten opzichte van gevoel naarmate je dichterbij het gedrag komt. Als mensen hun attitude bepalen doen ze dat vaak met verstandelijke overwegingen. Bijvoorbeeld: sporten is goed want daar word ik fit van. Hierbij heeft het gevoel nog niet veel invloed. Maar als je op het punt komt dat je het gedrag moet gaan uitvoeren wordt gevoel veel belangrijker dan je verstan- 17

7 F y s i o R o a d m a p FysioRoadmap 4.3 met nieuwe module: de PLUS-manager De PLUS-manager in FysioRoadmap is een nieuwe tool die u helpt bij het monitoren van de dossiers. Door het gebruik van de PLUS-manager bespaart u kostbare tijd bij het (intern) toetsen van alle dossiers en heeft u een middel om te communiceren met alle fysiotherapeuten binnen uw praktijk. De PLUS-manager is een betaalde module: u kunt een offerte aanvragen via info@mrsystems.nl FysioRoadmap: het fysiotherapeutisch EPD met o.a.: Online intake; Online vragenlijsten; Online stambestanden; Audit proof Management-ondersteuning voor de primaire processen; Quality Check methodisch handelen en fysiotherapeutische verslaglegging; en meer... Monitored Rehab Systems Claes Tillyweg CW Haarlem info@mrsystems.nl FysioRoadmap en de mogelijkheden Maak een afspraak voor een demonstratie bij u in de praktijk. Bel

8 delijke overwegingen. Bij sporten bijvoorbeeld omdat dan het fysieke ongemak voelbaar wordt. Gedrag niet altijd op gevoel Er blijken wel individuele verschillen. Sommige mensen maken hun beslissing op basis van gevoel, andere maken hun beslissing meer op basis van verstand. Mario speculeert dat voor de meeste gezondheidsgedragingen de gevoelsmatige gevolgen van het gedrag direct plaatsvinden als mensen het gedrag uitvoeren. Bijvoorbeeld: als je gaat sporten heeft het direct invloed op hoe je je voelt. Maar de verstandelijke consequenties komen pas later, dus dat je afvalt of je fitter gaat voelen. Wellicht is dat de reden dat gevoel bij dat soort gedragingen een grotere rol speelt. Gedragingen als een goede mondzorg en het dragen van Promotie Mario Keer Mario Keer onderzocht of mensen het wel of niet uitvoeren van gezond gedrag baseren op de voor- en nadelen van dat gedrag (verstand), of op het gevoel dat ze met het gedrag associëren. Hij laat zien dat gevoel een sterke voorspeller is van gezondheidsgedrag; in veel gevallen is dit een sterkere voorspeller dan verstand. De invloed van gevoel wordt bovendien groter naarmate de gedragsbeslissing dichterbij komt. De houding ten opzichte van gezondheidsgedrag wordt grotendeels bepaald door verstand, maar de intentie om het gedrag uit te voeren en het daadwerkelijk uitvoeren van het gedrag worden meer bepaald door gevoel. Ook blijkt dat mensen geen correcte inschatting kunnen maken van de mate waarin zij worden een autogordel werd meer uitgevoerd op verstand. Mario denkt dat dit komt omdat er meteen instrumentele consequenties aanhangen (schone tanden en veiligheid). Prikkel het gevoel Gevoel blijkt dus vaak een sterkere voorspeller van gezondheidsgedrag dan verstand. De invloed van gevoel wordt bovendien groter naarmate de gedragsbeslissing dichterbij komt. Voor de zorgverlener een belangrijk gegeven om in gedachten te houden bij de communicatie met cliënten. Kom niet met een droge opsomming van de voor- en nadelen of indrukwekkende grafieken. Prikkel het gevoel om ze te motiveren tot gezond gedrag! j Meer info beïnvloed door hun verstand of gevoel. De eigen inschatting kan desondanks van belang zijn voor de gezondheidsbevordering, omdat de eigen inschatting wel gerelateerd is aan de voorkeur voor de argumenten die in gezondheidsberichten worden gebruikt: mensen die inschatten dat zij hun beslissingen met name op hun verstand baseren, hebben een voorkeur voor argumenten met betrekking tot de voor- en nadelen van het gedrag. Mensen die inschatten dat zij hun beslissingen met name op hun gevoel baseren, hebben een voorkeur voor argumenten met betrekking tot de gevoelens die het gedrag oproept. Zijn promotietekst is te downloaden via Mario Keer is afgestudeerd in de psychologie en communicatiewetenschapper. Hij promoveerde 8 juni jl. aan de Universiteit van Amsterdam. De titel van zijn proefschrift luidt: Persuasion through facts and feelings: Integrating affect and cognition into behavioral decision models and health messages. Het proefschrift is te vinden via Mario was tot voor kort universitair docent gezondheidscommunicatie aan de UvA en is per 1 september onderzoeker gezondheidsbevordering bij TNO. 19