Mestgassen. Peter Bredius, Stigaspreventieadviseur
|
|
- Daniël de Winter
- 8 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 Mestgassen Peter Bredius, Stigaspreventieadviseur
2 Gevaarlijke gassen in mest Praktisch iedereen die met mest werkt is er wel van doordrongen dat mestgassen gevaarlijk kunnen zijn. Echter, niet iedereen realiseert zich de ernst van die gevaren. Daarbij speelt ook mee dat de eigenschappen van de gassen die de noodlottige ongevallen veroorzaken, anders zijn dan menigeen van een gas verwacht.
3 Belangrijkste mestgassen in drijfmest Waterstofsulfide (oude naam is Zwavelwaterstof) Blauwzuurgas (waterstofcyanide) Kooldioxyde Ammoniak Methaan Naast deze stoffen bevat drijfmest nog vele andere schadelijke stoffen die vaak een soortgelijke werking hebben als ØØn van de bovenstaande stoffen en het effect van die stoffen dus nog kunnen versterken.
4 Eigenschappen gevaarlijke gassen in mest Zwavelwaterstof (H 2 S ) Het gevaarlijkste gas in mest. Geeft snel gezondheidsschade, in hogere concentraties dodelijk. In uiterst lage concentratie ruikt het naar rotte eieren. In hogere gevaarlijke concentraties reukloos doordat de reukzenuwen verlamd raken. Geen medische behandeling mogelijk bij vergiftiging. Blootstelling aan hoge concentraties kan hartritmestoornissen, toevallen, ademstilstand en bewusteloosheid veroorzaken. In ernstige gevallen kans op dodelijke afloop. H 2 S is zwaarder dan lucht en verdringt zuurstof.
5 Eigenschappen gevaarlijke gassen in mest Blauwzuurgas (HCN) Zeer giftig gas dat mogelijk ook via de huid het lichaam binnen dringt. De damp mengt zich goed met lucht en vormt gemakkelijk explosieve mengsels. Een voor de gezondheid gevaarlijke concentratie in de lucht kan door verdamping van deze stof bij ca. 20 C zeer snel worden bereikt. De stof belemmert de celademhaling, en werkt vooral in op het centrale zenuwstelsel en de bloedsomloop. In ernstige gevallen kans op snelle dodelijke afloop. Bij overlevenden kunnen later effecten op het centrale zenuwstelsel optreden, zoals verlammingen en parkinsonachtige verschijnselen.
6 Eigenschappen gevaarlijke gassen in mest Kooldioxide (CO 2 ) In hoge concentratie verstikkend (bewusteloos, overlijden). CO 2 is zwaarder dan lucht en verdringt dus zuurstof.
7 Eigenschappen gevaarlijke gassen in mest Methaan (CH 4 ) Geeft vooral brand- en explosiegevaar. Kan in grote hoeveelheden uit mest ontstaan. Het gas is lichter dan lucht en vormt gemakkelijk explosieve mengsels. Verdringt bij vrijkomen de lucht en werkt daardoor verstikkend.
8 Explosie gevaar!! 18 februari 2013 RIJKEVOORT In de nacht van zondag op maandag is bij een boerderij aan de Walsert in Rijkevoort een mestsilo ontploft.
9 Gevaarlijke gassen in mest Ammoniak (NH 3 ). De stof werkt bijtend op de ogen, de huid en de luchtwegen. Ammoniak kan vochtophoping in de longen (longoedeem) veroorzaken. De verschijnselen van longoedeem kunnen pas na enkele uren optreden en worden versterkt door lichamelijke inspanning. Daarom is medische observatie noodzakelijk. In ernstige gevallen (bij blootstelling aan hoge concentraties) kans op dodelijke afloop.
10 Gierkelders JONGENTJE BEWUSTELOOS DOOR AMMONIAK IN MARIENHEEM Gepubliceerd: zaterdag 1 augustus 2009 om 13:19 MARIENHEEM - Een jongetje van vijf jaar oud is donderdagmorgen bewusteloos geraakt op een boerderij in Mariºnheem. Waarschijnlijk raakte hij bewusteloos door ammoniak dat vrij kwam bij het mengen van mest. De jongen is ter plekke gereanimeerd door ambulancepersoneel en daarna naar met spoed onder begeleiding van 2 politieautos naar het Sofia ziekenhuis in Zwolle gebracht. Ook de traumahelikopter was gealarmeerd voor dit ongeval, maar dit bleek niet nodig. Later is het kind met een ambulance naar het UMC in Groningen overgeplaatst. Dat ziekenhuis is gespecialiseerd in kinderen die onwel zijn geworden door ammoniak. De toestand van de jongen is momenteel stabiel.
11 Gevaarlijke gassen in mest De gassen kunnen in grote concentraties voor komen en of vrijkomen bij o.a.: Mixen van de drijfmest Overpompen van de drijfmest Breken van de koek op de drijfmest Reiniging van silos/kelders/tanks 17 oktober
12 Gevaarlijke gassen in mest Mestsilo Gierkelder Giertank
13 Mestgassen Het inademen van deze gassen is zodanig schadelijk dat iemand binnen enkele seconden (!) het bewustzijn kan verliezen. Onoplettendheid of onderschatting van het gevaar is vaak de oorzaak. Er raakt dan iemand buiten bewustzijn >>> Collegas of omstanders schieten vervolgens te hulp. Ook voor hen dreigt er echter gevaar. In veel gevallen raken ook deze mensen buiten bewustzijn.
14 Drie doden bij ongeval mestsilo Makkinga De slachtoffers zijn de 26-jarige zoon van de eigenaar van de boerderij en twee werknemers van 29 en 42 jaar oud Foto: ANP
15
16 Gierkelders Jongetje valt in gierkelder (17 maart 2013) Een 4-jarig jongetje is zondagmiddag ernstig gewond geraakt toen hij in een gierkelder terecht kwam. Het ongeluk gebeurde op een boerderij in Haaksbergen. Het jongetje is in kritieke toestand met de ambulance naar het ziekenhuis in Enschede gebracht.het is onduidelijk hoe het kind in de kelder kon vallen.
17 Gevaarlijke gassen in mest Gifgassen uit mest kunnen ongemerkt blijven hangen in hoeken zonder luchtdoorstroming en in afgesloten ruimten!!!
18 Plaatsen die extra gevaar opleveren zijn De tank van de mengmestverspreider Mesttransportvoertuig De directe omgeving (m.n. benedenwindse) van de mixgaten De stalruimte tijdens het mixen De onderkelderde stalvloer (roosters) De lager gelegen putten (onder andere de melkstalput) De trekkercabine. Door luchtstromingen kunnen gassen zich in de trekker ophopen, vooral tijdens het mixen met windstil weer.
19 Mestgas dodelijk en onzichtbaar gevaar Dat open mestsilos zonder afdekking geen gevaar opleveren, is een wijdverbreid misverstand. H 2 S is zwaarder dan lucht en blijft in de luwte van een mestsilo hangen. De combinatie van de ÆÆnwezigheid van H 2 S en de Æfwezigheid van zuurstof is een potentieel dodelijke mix die je niet ziet en niet ruikt.
20 Giertank Man overlijdt in giertank Warns - Een 23-jarige man uit Warns is maandagavond in een giertank overleden. De man was in de lege giertank geklommen om een klep te repareren, maar raakte vrijwel direct bewusteloos. De vader van de 23- jarige man belde en klom ook in de giertank, maar raakte zelf ook buiten kennis.
21 Werkzaamheden in de Mestopslag Maak duidelijke schriftelijke afspraken over de werkwijze Reinig en ventileer de opslag goed Zorg voor een mangatwacht Werk alleen met onafhankelijke adembescherming(perslucht) en aangelijnd!
22 Voorzorgsmaatregelen(1). Onderzoek voor het betreden van de ruimte met geschikte meetapparatuur en op de juiste manier of er gevaren zijn voor verstikking, bedwelming, vergiftiging, brand of explosie. Zie de arbocatalogus hoe onderzoek van mestgassen dient plaats te vinden!
23 Voorzorgsmaatregelen(2). Betreed afgesloten ruimten (mesttanks, mestsilos, mestputten) uitsluitend met onafhankelijke ademluchtapparatuur (perslucht), aangelijnd en onder toezicht van iemand die zo nodig alarm kan slaan. Werken met mest (reinigen, mixen, pompen) doe het met winderig weer (minimaal windkracht 2) en zorg voor voldoende ventilatie (deuren en windbreekgaas open). Plaats desnoods ventilatoren voor ruime aanvoer van verse lucht. Zet ook hier iemand bij die alarm kan slaan.
24 Voorzorgsmaatregelen(3). Houd kinderen en huisdieren uit de buurt, zij zijn extra kwetsbaar omdat zware dodelijke gassen aan de grond blijven. Zet het vee vast aan het voerhek. Zet ventilatieloze hoeken in de stal af. Let op signalen: dode of versufte dieren (kat, hond, vogels, muizen) zijn aanwijzingen voor gifgassen. Dek grote openingen naar de mestkelder af als er geen direct toezicht is!
25 Voorzorgsmaatregelen(4). Bij calamiteiten direct het werk stoppen en hulpdiensten waarschuwen. Tweede persoon gaat NOOIT naar binnen om te redden, maar belt 112. HELP NIET, HAAL HULP! HANDEL NIET IMPULSIEF!!!!!! Schakel bij reinigings- en reparatiewerkzaamheden (altijd) gecertificeerde bedrijven in die zich bewust zijn van de gevaren en die hun personeel daarvoor hebben opgeleid. Wijs iedereen op het bedrijf regelmatig op de gevaren van mest en mestgassen en loop de veiligheidsprocedures door met alle betrokkenen.
26 Veiligheidsprocedure Beschrijf in een veiligheidsprocedure welke voorzorgsmaatregelen getroffen moeten worden: Bij het mixen Bij het uitrijden Bij het inwendig reinigen van de mesttank of het verhelpen van een verstopping/beschadiging in de tank Welke persoonlijke beschermingsmiddelen gebruikt moeten worden (perslucht) Beschrijf ook de procedure hoe gehandeld dient te worden bij een noodsituatie.
27 Voorbeeld veiligheidsprocedure bij het mixen Mix niet op het moment dat er kinderen op het erf of in de stal zijn. Mix alleen bij voldoende wind (windkracht 2), als de wind uit de juiste windrichting komt, met alle deuren open en het windbreekgaas geopend. Zet de dieren vast aan het voerhek en let op kleine (huis)dieren. Kom niet in de stal. Zorg tijdens het mixen voor voldoende ventilatie in de cabine van de trekker, zodat vrijkomende mestgassen zich niet kunnen ophopen. Regelmatig (ca. 14 dagen) mixen voorkomt ophopen van gassen.
28 Voorbeeld veiligheidsprocedure bij het uitrijden Zorg dat er geen kinderen op het erf zijn. Rijd rustig uit Dek grote openingen naar de mestkelder af als er geen direct toezicht is! Bij storing en controle: hang nooit in het mangat van de mesttank. Dit kan acute dood veroorzaken.
29 RI&E Risico Inventarisatie en Evaluatie De risico van mestgassen moet benoemd zijn en in het plan van aanpak moeten de concrete maatregelen vermeld zijn hoe het bedrijf met het genoemde risico omgaat. Oplossingen zijn te vinden in de arbocatalogus
30 Stigas veiligheidsfilmpje Ga altijd uit van de meest gevaarlijke combinatie van aanwezige gassen en laat u niet bedwelmen.
31 Bedankt voor uw aandacht Zie ook En
Mestgas dodelijk en onzichtbaar gevaar
Mestgas dodelijk en onzichtbaar gevaar Jan Braakman (Boerderij) redactie.emedia@reedbusiness.nl Werken met mest is een van de gevaarlijkste kanten van het boerenvak. De verraderlijkheid zit hem in de onzichtbaarheid
Nadere informatieMESTGASSEN. Wat is de gewenste situatie? Maatregelen. Sector Melkvee en graasdieren
MESTGASSEN Bij het mixen van drijfmest in onderkelderde stallen kan mestgas in de stalruimtes komen. Mestgas bestaat uit onder andere zwavelwaterstof, ammoniak en methaan. Het kan ook blauwzuurgas bevatten.
Nadere informatieMestgassen: (levens)gevaarlijk, onderschat en hulpprocedures onbekend.
Merelbeke, 3 juli 2014 PERSARTIKEL 140703: Mestgassen: (levens)gevaarlijk, onderschat en hulpprocedures onbekend. Wist u dat sommige gassen die vrijkomen uit mest slechts één enkele inademing behoeven
Nadere informatieMestgassen. Risico van het vak? Jetty Middelkoop AGS Amsterdam Amstelland
Mestgassen Risico van het vak? Jetty Middelkoop AGS Amsterdam Amstelland 7 november 2014 Gevaren van mestgassen Giftigheid (H 2 S) Brand- en explosiegevaar (methaan) Verstikking (CO 2 ) Bij iedereen bekend.
Nadere informatieMestgassen Mestgassen: (levens)gevaarlijk, onderschat en hulp - procedures onbekend
Nieuwsbrief 67 Zomer 2014 Mestgassen Mestgassen: (levens)gevaarlijk, onderschat en hulp - procedures onbekend Wist u dat sommige gassen die vrijkomen uit mest slechts één enkele inademing behoeven om de
Nadere informatieWelke gassen? Programma 19-2-2015. Brandbare (en verstikkende) gassen. Verstikkende gassen. Giftige (en brandbare) gassen
Peter Vernooij Teamleider Risicobeheersing Adviseur gevaarlijk Stoffen Veiligheidsregio Gelderland Zuid Lean Remmerde Teamleider Incidentbestrijding Adviseur Gevaarlijke stoffen Veiligheidsregio Gelderland
Nadere informatieMESTGASSEN. Wat is de gewenste situatie? Sector Mechanisch loonwerk
MESTGASSEN Bij het werken met drijfmest komen gevaarlijke mestgassen vrij. Mestgas bestaat uit onder andere zwavelwaterstof, ammoniak en methaan. Het kan ook blauwzuurgas bevatten. Door pieken in de concentratie
Nadere informatieZeer licht ontvlambaar
Blauwzuurgas (HCN) Algemene gegevens CAS nr: 74-90-8 EU-etikettering: R-zinnen: 12-26-50/53 S-zinnen: (1/2), 7/9-16-36/37-38-45-60-61 Zeer licht ontvlambaar Zeer giftig Milieugevaarlijk CLP (EU-GHS): Signaalwoord:
Nadere informatiegas onder druk Als het gas vrijkomt, bereikt het zeer snel een concentratie in de lucht die gevaarlijk is voor de gezondheid.
Algemene gegevens CAS nr: 7803-51-2 EU-etikettering: R-zinnen: 12, 17, 26, 34, 50 S-zinnen: (1/2), 28, 36/37, 45, 61, 63 licht ontvlambaar zeer giftig milieugevaarlijk CLP(EU-GHS): Signaalwoord: GEVAAR
Nadere informatieH 2 S ZWAVELWATERSTOF
S HSE guidelines mei 2012 H 2 S ZWAVELWATERSTOF HSE LIFE THE NATIONAL OIL&GAS INDUSTRY STANDARD FOR PROFESSIONALS Werk veilig of werk niet Bij werkzaamheden aan installaties en systemen zijn strikte procedures
Nadere informatieH 2 S - het wordt extra link als het niet meer stinkt. Jetty Middelkoop AGS Amsterdam Amstelland
H 2 S - het wordt extra link als het niet meer stinkt Jetty Middelkoop AGS Amsterdam Amstelland April 2014 Inhoud 1. Welke gassen komen vrij uit rottend organisch materiaal 2. Risico s 3. Waar komen ze
Nadere informatieVeilig openen van gegaste zeecontainers
Veilig openen van gegaste zeecontainers Informatie voor medewerkers In deze brochure wordt omschreven hoe men op veilige wijze kan omgaan met (mogelijk) gegaste containers. Belangrijk: Het openen van mogelijk
Nadere informatiedecember 2010 HS 2 VGWM Veiligheid A WAY OF LIVING Standaards voor professionals, wees alert!
december 2010 HS 2 VGWM A WAY OF LIVING Veiligheid Gezondheid Welzijn Milieu VGWM Standaards voor professionals, wees alert! De NAM (50% Shell/50% ExxonMobil) participeert in het samenwerkingverband van
Nadere informatieGevaarlijke stoffen. Afdeling H&S - EON Maasvlakte
Gevaarlijke stoffen Afdeling H&S - EON Maasvlakte Programma 1. Wat is een Gevaarlijke stof 2. Herkennen Gevaarlijke stof 3. Gevaarlijke stoffen op MPP 4. Gevaarlijke stoffen register 5. Preventieve maatregelen
Nadere informatieHSE guidelines december 2012 STIKSTOF HSE LIFE THE NATIONAL OIL&GAS INDUSTRY STANDARD FOR PROFESSIONALS
H HSE guidelines december 2012 STIKSTOF HSE LIFE THE NATIONAL OIL&GAS INDUSTRY STANDARD FOR PROFESSIONALS Werk veilig of werk niet Bij werkzaamheden aan gesloten installaties en systemen zijn strikte procedures
Nadere informatielicht ontvlambaar licht ontvlambaar
Tipkaart 22.5 1,2-dichloorethaan (C2H4Cl2) Algemene gegevens CAS nr: 107-06-2 EU-etikettering: R-zinnen: 45-11-22-36/37/38 S-zinnen: : 53-45 licht ontvlambaar zeer giftig CLP(EU-GHS): Signaalwoord: GEVAAR
Nadere informatieHSE guidelines mei 2012 AARDGASCONDENSAAT HSE LIFE THE NATIONAL OIL&GAS INDUSTRY STANDARD FOR PROFESSIONALS
S HSE guidelines mei 2012 AARDGASCONDENSAAT HSE LIFE THE NATIONAL OIL&GAS INDUSTRY STANDARD FOR PROFESSIONALS Werk veilig of werk niet Bij werkzaamheden aan installaties en systemen zijn strikte procedures
Nadere informatieaugustus 2009 STIKSTOF VGWM Gezondheid Welzijn Milieu A WAY OF LIVING Standaards voor professionals, wees alert!
augustus 2009 VGWM A WAY OF LIVING Veiligheid Gezondheid Welzijn Milieu VGWM Standaards voor professionals, wees alert! Werk veilig of werk niet Voor werkzaamheden aan gesloten installaties en systemen
Nadere informatieWERKEN IN BESLOTEN RUIMTEN BRON: ARBOUW
WERKEN IN BESLOTEN RUIMTEN BRON: ARBOUW Inleiding Werken in besloten ruimten brengt specifieke risico s voor de veiligheid en gezondheid met zich mee. Er is kans op dodelijke ongevallen, verwondingen en
Nadere informatieTipkaart 22.2 H 6. Benzeen (C 6. Algemene gegevens CAS nr: 71-43-2 EU-etikettering: R-zinnen: 45-46-11-36/8-48/23/24/25-65 S-zinnen: 53-45
Benzeen (C 6 H 6 ) Algemene gegevens CAS nr: 71-43-2 EU-etikettering: R-zinnen: 45-46-11-36/8-48/23/24/25-65 S-zinnen: 53-45 Licht ontvlambaar Schadelijk CLP (EU-GHS): Signaalwoord: GEVAAR H: 225-350-340-372***-304-319-315
Nadere informatieBrandgevaar: moeilijk brandbaar.
Algemene gegevens CAS nr: 74-83-9 EU-etikettering: R-zinnen: 23/25-36/37/38-48/20-50-59-68 S-zinnen: 1/2-15-27-36/39-38-45-59-61 zeer giftig milieugevaarlijk CLP(EU-GHS): Signaalwoord: GEVAAR H: 280-341-331-301-373**-319-335-315-400-EUH059
Nadere informatieHSE guidelines mei 2012 AARDGASCONDENSAAT HSE LIFE THE NATIONAL OIL&GAS INDUSTRY STANDARD FOR PROFESSIONALS
S HSE guidelines mei 2012 AARDGASCONDENSAAT HSE LIFE THE NATIONAL OIL&GAS INDUSTRY STANDARD FOR PROFESSIONALS Werk veilig of werk niet Bij werkzaamheden aan installaties en systemen zijn strikte procedures
Nadere informatieToolbox-meeting Gevaarlijke stoffen
Toolbox-meeting Gevaarlijke stoffen Unica installatietechniek B.V. Schrevenweg 2 8024 HA Zwolle Tel. 038 4560456 Fax 038 4560404 Inleiding In het dagelijks leven kunnen we niet meer zonder chemische stoffen.
Nadere informatieDE GELE BIJLAGE VEILIGHEIDSGEGEVENS VOOR EEN AANTAL STOFFEN
DE GELE BIJLAGE VEILIGHEIDSGEGEVENS VOOR EEN AANTAL STOFFEN 1. Aceton pag. 70 2. Azijnzuur 100% 71 3. Blauw vitriool (blauw kopersulfaat) 72 4. Bruinsteen 73 5. Courtoisiet (kaliumjodide) 74 6. Jood 75
Nadere informatieGrootmoeder zorgt veilig voor roodkapje. Een presentatie van Gastouderbureau Roodkapje en Frans van Tilborg (HVK) Hartelijk dank voor uw komst!
Grootmoeder zorgt veilig voor roodkapje Een presentatie van Gastouderbureau Roodkapje en Frans van Tilborg (HVK) Hartelijk dank voor uw komst! Veilig verzorgen van kleinkinderen Dominotheorie Ongevallen
Nadere informatieBehandeling van wonden en letsels
Module 4 Behandeling van wonden en letsels Als u deze module gevolgd hebt, weet u: - Wat u moet doen bij mogelijk inwendig bloedverlies - Wat u moet doen bij uitwendig bloedverlies - Wat u moet doen bij
Nadere informatieBeleidsregels Arbo betreden besloten ruimte. Artikel 4.6 Gevaar voor verstikking, bedwelming, vergiftiging, brand of explosie
Beleidsregels Arbo betreden besloten ruimte. Artikel 4.6 Gevaar voor verstikking, bedwelming, vergiftiging, brand of explosie 1. Indien kan worden vermoed dat werknemers bij verblijf op een plaats of in
Nadere informatieToolbox-meeting. Besloten ruimten
Toolbox-meeting serie Besloten ruimten - 2 - / 7-6-2010 / 1 van 6 Toolbox-meeting Besloten ruimten Toolbox-meeting serie Besloten ruimten - 2 - / 7-6-2010 / 2 van 6 Inleiding Voorwaarden om in elke ruimte
Nadere informatieToolbox-meeting Besloten ruimten
Toolbox-meeting Besloten ruimten Unica installatietechniek B.V. Schrevenweg 2 8024 HA Zwolle Tel. 038 4560456 Fax 038 4560404 Inleiding Ruimten zoals tanks, ketels, riolen, kruipruimten en leidingkelders
Nadere informatieBIJLAGE B REACTIES OP CONCEPTRAPPORT. Nr. Inzagepartij Paragraaf Commentaar Inzagepartij Reactie Onderzoeksraad
BIJLAGE B REACTIES OP CONCEPTRAPPORT Nr. Inzagepartij Paragraaf Commentaar Inzagepartij Reactie Onderzoeksraad 1 Min. SZW & Inspectie SZW 3.2.1 Citaat conceptrapport: De compressor was niet getoetst aan
Nadere informatie... Think safety! Besloten ruimtes. VGM Algemeen. Milieu. Gezondheid. Veiligheid
... Think safety! Besloten ruimtes VGM Algemeen Milieu Gezondheid Veiligheid 1 Besloten ruimtes Gasunie is een van de grootste gasinfrastructuurbedrijven in Europa. Veiligheid heeft binnen Gasunie de hoogste
Nadere informatiegiftig doelorgaan - toxisch acuut toxisch
Algemene gegevens CAS nr: 50-00-0 EU-etikettering: R-zinnen: 23/24/25-34-40-43 S-zinnen: (1/2)-26-36/37/39-45-51 giftig CLP(EU-GHS): Signaalwoord: GEVAAR H: 351-331-311-301-314-335-317 acuut toxisch doelorgaan
Nadere informatie... Think safety! Werken met. Stikstof. VGM Algemeen. Milieu. Gezondheid. Veiligheid
... Think safety! Werken met VGM Algemeen Milieu Gezondheid Veiligheid 1 Werken met Gasunie is een van de grootste gasinfrastructuurbedrijven in Europa. Veiligheid heeft binnen ons bedrijf de hoogste prioriteit;
Nadere informatieSamengeperst gas, n.e.g. 70% stikstof, 30% kooldioxide UN-nummer: 1956 Opslagmethode: omgevingstemperatuur en hoge druk (> 150 bar)
1. INDICATIE VAN HET PRODUCT EN VAN HET BEDRIJF Omschrijving van het product Handelsnaam: Foodmix Naam: Samengeperst gas, n.e.g. 70% stikstof, 30% kooldioxide UN-nummer: 1956 Opslagmethode: omgevingstemperatuur
Nadere informatieDe inhoud van uw gascilinders. Veiligheidsboekje nr. 1
De inhoud van uw gascilinders Veiligheidsboekje nr. 1 1 Beste gasgebruiker, Messer produceert en levert een brede waaier aan gassen. Gassen zijn veilig om mee te werken - zolang u rekening houdt hun specifieke
Nadere informatieSafety Regulations. Uitvoeren van gasmetingen
Pagina: 1 van 5 1. Wijzigingen t.o.v. vorige versie 5.4 toevoeging gaswasunit naast verbrandingsunit. 5.5 herhalingsmeting bij nieuwe betreding gevaarlijke ruimte toegevoegd 5.6 Aanpassing voor werkzaamheden
Nadere informatie: DuPont SUVA 95 Refrigerant
Dit SDS blad (veiligheidsinformatieblad) voldoet aan de normen en wet en regelgeving van Nederland en voldoet mogelijk niet aan de wet en regelgeving van andere landen. 1. IDENTIFICATIE VAN DE STOF OF
Nadere informatieGevaarlijke stoffen zijn stoffen die gevaarlijk zijn voor je gezondheid. Op je werk, maar ook thuis zijn veel meer gevaarlijke stoffen dan je denkt.
Gevaarlijke stoffen Gevaarlijke stoffen zijn stoffen die gevaarlijk zijn voor je gezondheid. Op je werk, maar ook thuis zijn veel meer gevaarlijke stoffen dan je denkt. Giftig Een stof is giftig als deze
Nadere informatieProductieprocessen. Informatie over gevaarlijke stoffen (1)
Informatie over gevaarlijke stoffen (1) De gevaarlijke stoffen waarmee je werkt, mogen geen geheimen voor je hebben. Het is erg belangrijk dat je weet wat een stof kan doen met je gezondheid of met de
Nadere informatieOver de brandveiligheid van veestallen is veel te doen. Een brand geeft de nodige impact. Voor zowel de ondernemer als in de media.
Over de brandveiligheid van veestallen is veel te doen. Een brand geeft de nodige impact. Voor zowel de ondernemer als in de media. Hoe is een stal dan brandveilig te krijgen, kan brand worden voorkomen.
Nadere informatieToolbox-meeting Gevaarlijke dampen, gassen en stoffen
Toolbox-meeting Gevaarlijke dampen, gassen en stoffen Inleiding Met dampen van brandbare vloeistoffen, gassen en stoffen moet je behoorlijk uitkijken. Er dreigen namelijk vier gevaren, zijnde: Het gevaar
Nadere informatieHSE guidelines. januari 2012 BENZEEN HSE LIFE THE INTERNATIONAL OIL&GAS INDUSTRY STANDARD FOR PROFESSIONALS
HSE guidelines H januari 2012 BENZEEN HSE LIFE THE INTERNATIONAL OIL&GAS INDUSTRY STANDARD FOR PROFESSIONALS Werk veilig of werk niet Bij werkzaamheden aan installaties en systemen zijn strikte procedures
Nadere informatieKoolmonoxidemelders 2016
Koolmonoxidemelders 2016 Onderzoek naar de veiligheid van koolmonoxidemelders Koolmonoxidemelders (hierna CO-melders) moeten een alarmsignaal geven bij een schadelijke concentratie koolmonoxide in de lucht.
Nadere informatieArbocatalogus pkgv- industrie Besloten Ruimten
Arbocatalogus pkgv- industrie Besloten Ruimten Bijlage 6 Redding uit besloten ruimte 1. BHV en redding uit besloten ruimten 1.1 De rol van de BHV bij hulpverlening in besloten ruimten Werkzaamheden in
Nadere informatieBehandeling van slachtoffers van mestongevallen
Behandeling van slachtoffers van mestongevallen Bijeenkomst Contactgroep Gezondheid en Chemie (CGC) en de Nederlandse Vereniging voor Medische Milieukunde (NvMM) s Hertogenbosch 13-9-2018 Eline Mooyaart
Nadere informatieSCHRIFTELIJKE INSTRUCTIES VOLGENS HET ADN. Maatregelen in het geval van een ongeval of noodgeval
SCHRIFTELIJKE INSTRUCTIES VOLGENS HET ADN Maatregelen in het geval van een ongeval of noodgeval In het geval van een ongeval of noodgeval dat tijdens het vervoer kan voorkomen of optreden, moeten de leden
Nadere informatieAluchemie Rotterdam. Module Besloten ruimten. Jacques van Es / Leo van der Elst 17 april 2013
Aluchemie Rotterdam Module Besloten ruimten Jacques van Es / Leo van der Elst 17 april 2013 1 2 Een besloten ruimte is: Iedere ruimte die, onder normale omstandigheden, (grotendeels) van de omgeving is
Nadere informatieEnkelvoudige R-zinnen 1 In droge toestand ontplofbaar 2 Ontploffingsgevaar door schok, wrijving, vuur of andere ontstekingsoorzaken.
Enkelvoudige R-zinnen 1 In droge toestand ontplofbaar 2 Ontploffingsgevaar door schok, wrijving, vuur of andere ontstekingsoorzaken. 3 Ernstig ontploffingsgevaar door schok, wrijving, vuur of andere ontstekingsoorzaken.
Nadere informatieISOPA PRODUCT STEWARDSHIP PROGRAMMA. Walk the Talk. Methyleenchloride
ISOPA PRODUCT STEWARDSHIP PROGRAMMA Walk the Talk Methyleenchloride 1 Etiketinformatie methyleenchloride CLP DSD Signaalwoord: Waarschuwing Gevaaraanduidingen H315 Veroorzaakt huidirritatie H319 Veroorzaakt
Nadere informatieVEILIGHEIDSMAATREGELEN BIJ HET 1431 SCHILDEREN IN BESLOTEN RUIMTEN 1 januari 1995
SCHILDEREN IN BESLOTEN RUIMTEN 1 Bij het toepassen van verven met ontvlambare oplos- en verdunningsmiddelen in besloten ruimten, zijn er twee risico's waartegen de nodige voorzorgsmaatregelen moeten worden
Nadere informatieOmgaan met Aardgascondensaat. Documentinformatie
Omgaan met Aardgascondensaat Toepassingsgebied RWE-GCC NL Geldigheid tot 01-07-2020 Documentinformatie Versie Versiedatum Autorisatie V1.1 01-10-2017 Manager Health, Safety en Security - R. Kamst Wijzigingen
Nadere informatieAard der bijzondere gevaren toegeschreven aan gevaarlijke stoffen en preparaten: R-zinnen
1 van 8 Rzinnen & S zinnen Datum: 18032013 Aard der bijzondere gevaren toegeschreven aan gevaarlijke stoffen en preparaten: Rzinnen R 1 R 2 R 3 R 4 R 5 R 6 R 7 R 8 R 9 R 10 R 11 R 12 R 14 R 15 R 16 R 17
Nadere informatiemaart 2008 BENZEEN VGWM Gezondheid Veiligheid Welzijn A WAY OF LIVING Standaards voor professionals, wees alert!
maart 2008 VGWM A WAY OF LIVING Veiligheid Gezondheid Welzijn Milieu VGWM Standaards voor professionals, wees alert! Werk veilig of werk niet Voor werkzaamheden aan gesloten installaties en systemen zijn,
Nadere informatie... Think safety! Werken met. Aardgascondensaat. VGM Algemeen. Milieu. Gezondheid. Veiligheid
... Think safety! Werken met VGM Algemeen Milieu Gezondheid Veiligheid 1 Werken met Gasunie is een van de grootste gasinfrastructuurbedrijven in Europa. Veiligheid heeft binnen Gasunie de hoogste prioriteit;
Nadere informatieDodelijk ongeval in mestsilo te Makkinga
Dodelijk ongeval in mestsilo te Makkinga Dodelijk ongeval in mestsilo te Makkinga Den Haag, februari 2014 De rapporten van de Onderzoeksraad voor Veiligheid zijn openbaar. Alle rapporten zijn beschik baar
Nadere informatie... Think safety! Werken met. Gevaarlijke stoffen. VGM Algemeen. Milieu. Gezondheid. Veiligheid
Werken met VGM Algemeen Milieu Gezondheid Veiligheid 1 Werken met Denk aan veiligheid- altijd en overal Bij werkzaamheden aan gesloten installaties en systemen zijn strikte procedures van kracht. Er bestaat
Nadere informatieKiek uut met stront. Leidraad veilig werken in mestopslagen
Kiek uut met stront Leidraad veilig werken in mestopslagen Versie 1 december 2013 Voorwoord Deze leidraad is in het najaar van 2013 opgesteld door een kleine werkgroep, bestaande uit enkele siloreinigers,
Nadere informatieHSE guidelines. april 2017 BENZEEN
HSE guidelines H april 2017 BENZEEN Werk veilig of werk niet Bij werkzaamheden aan installaties en systemen zijn strikte procedures van kracht. Er bestaat immers een risico dat gevaarlijke stoffen vrijkomen.
Nadere informatieMEDEWERKERS INFORMATIE. Werken met gevaarlijke stoffen
MEDEWERKERS INFORMATIE Werken met gevaarlijke stoffen 2 MEDEWERKERSINFORMATIE Bijna overal in het Maasstad Ziekenhuis wordt gewerkt met gevaarlijke stoffen, denk bijvoorbeeld alleen maar aan de desinfectiemiddelen
Nadere informatieBijlage IX AARD DER BIJZONDERE GEVAREN TOEGESCHREVEN AAN GEVAARLIJKE STOFFEN EN PREPARATEN :
Bijlage IX R 1 : In droge toestand ontplofbaar AARD DER BIJZONDERE GEVAREN TOEGESCHREVEN AAN GEVAARLIJKE STOFFEN EN PREPARATEN : R 2 : Ontploffingsgevaar door schok, wrijving, vuur of andere ontstekingsoorzaken
Nadere informatieWAT TE DOEN BIJ CALAMITEITEN OF NOODSITUATIES?
15 oktober 2013 WAT TE DOEN BIJ CALAMITEITEN OF NOODSITUATIES? 1. BRAND 2. BRAND OP EEN COLLEGAWINWERKTUIG 3. EXPLOSIEGEVAAR 4. ONGEVAL / LETSEL 5. DRENKELING 6. VERONTREINGING VAN OPPERVLAKTEWATER 7.
Nadere informatieDEEL 1: GEVARENAANDUIDINGEN ; H-zinnen
DEEL 1: GEVARENAANDUIDINGEN ; H-zinnen Materiële gevaren Klasse 2.1 Ontplofbare stoffen, instabiele ontplofbare stoffen H200 Instabiele ontplofbare stof. Subklasse 1.1 H201 Ontplofbare stof; gevaar voor
Nadere informatieInstructie gevaarlijke stoffen algemeen:
Instructie gevaarlijke stoffen algemeen: Doel Het doel van deze instructie is om gevaarlijke stoffen in het algemeen te bespreken om de werknemers bewust te maken van de alom aanwezige gevaren en hoe hiermee
Nadere informatieAard der bijzondere gevaren toegeschreven aan gevaarlijke stoffen en preparaten (R-zinnen)
Document Milieu-, Natuur- en Energiebeleid Koning Albert II-laan 20 bus 8 1000 Brussel Tel 02 553 03 55 - Fax 02 553 80 06 beleid@lne.vlaanderen.be Onderwerp Status versie datum auteur R-zinnen en S-zinnen
Nadere informatieB-36 Veilig de omgeving veiligstellen en lokaliseren van biogaslekken versie
Opdracht en aanwijzing Naast een VIAG aanwijzing hebben alle betrokkenen een biogasaantekening. Netten Je krijgt de opdracht van een WV G-netten of WV G-distributie, via een werkplan, een mondelinge opdracht
Nadere informatieAlgemene Veiligheidsvoorschriften. Algemene Veiligheidsvoorschriften WAARSCHUWING WAARSCHUWING:
18 18 19 19 20 21 22 Algemene Veiligheidsvoorschriften Algemene Veiligheidsvoorschriften BELANGRIJKE VEILIGHEIDSINFORMATIE Lees deze handleiding zorgvuldig door voordat u de barbecue gebruikt, om brand,
Nadere informatieR-zinnen en S-zinnen. R-zinnen... 2 Gecombineerde R-zinnen... 4 S-zinnen... 7 Gecombineerde S-zinnen... 9
-zinnen en S-zinnen Inhoud Pag. -zinnen... 2 Gecombineerde -zinnen... 4 S-zinnen... 7 Gecombineerde S-zinnen... 9 -zinnen (aanduiding bijzondere gevaren, isk-zinnen) -nummer Gevarenaanduiding 1 2 3 4 5
Nadere informatie... Think safety! Werken met. Aardgascondensaat. VGM Algemeen. Milieu. Gezondheid. Veiligheid
... Think safety! Werken met VGM Algemeen Milieu Gezondheid Veiligheid 1 Werken met Gasunie is een van de grootste gasinfrastructuurbedrijven in Europa. Veiligheid heeft binnen Gasunie de hoogste prioriteit;
Nadere informatieSEH bij snijwonden, brandwonden en vergiftiging
SEH bij snijwonden, brandwonden en vergiftiging Handleiding voor het behandelen van snijwonden. Verschijnselen de huid is beschadigd meestal is er bloed te zien het slachtoffer heeft pijn Doel van de eerste
Nadere informatieVGWM A WAY OF LIVING BENZEEN. Standaards voor professionals, wees alert!
VGWM A WAY OF LIVING Standaards voor professionals, wees alert! Werk veilig of werk niet Bij werkzaamheden aan gesloten installaties en systemen zijn strikte procedures van kracht. Er bestaat immers een
Nadere informatieProductnaam Zône Brandspiritus 85%
1. Identificatie van het product Productnaam : Brandspiritus 85% Tel.nr.voor noodgevallen : Nationaal Vergiftigingen Centrum Tel.nr: 030-2748888 (Uitsluitend voor een behandelend arts bij vergiftiging)
Nadere informatie> < Gevaarlijke stoffen. Wat zijn gevaarlijke stoffen?
Wat zijn gevaarlijke stoffen? Gevaarlijke stoffen zijn stoffen die een gevaar vormen voor de gezondheid, de veiligheid of het milieu. De wet milieugevaarlijke stoffen (WMS) verdeelt de gevaarlijke stoffen
Nadere informatieBijlage 4.0 Risicoclassificatie en Kostenanalyse rev2, 08-04-2013 VERKLARING RISICO CLASSIFICATIE VOLGENS FINE & KINNEY
RISICOCLASSIFICATIE EN KOSTENANALYSE Om het risiconiveau tijdens de inspectiewerkzaamheden te bepalen is een risicoclassificatie uitgevoerd. Daarnaast is er een kostenanalyse gemaakt van een fictief voorgestelde
Nadere informatie> < Veel voorkomende gevaarlijke stoffen. Voorbeelden van gevaarlijke stoffen
Voorbeelden van gevaarlijke stoffen Er zijn verschillende soorten gevaarlijke stoffen, met elk hun specifieke schadelijke effecten. Voorbeelden zijn: organische oplosmiddelen cyclische verbindingen zware
Nadere informatie... Think safety! Werken met. Gevaarlijke stoffen. VGM Algemeen. Milieu. Gezondheid. Veiligheid
... Think safety! Werken met VGM Algemeen Milieu Gezondheid Veiligheid 1 Werken met Gasunie is een van de grootste gasinfrastructuurbedrijven in Europa. Veiligheid heeft binnen ons bedrijf de hoogste prioriteit;
Nadere informatieHoe ontstaan gevaarlijke gassen in containers? 1. De lading zelf 2. Gassingen met bestrijdingsmiddel 3. De container
Hoe ontstaan gevaarlijke gassen in containers? 1. De lading zelf 2. Gassingen met bestrijdingsmiddel 3. De container 1) De lading zelf kan gevaarlijke of verstikkende gassen produceren. Zelfs voedingsmiddelen
Nadere informatieBetekenis H-zinnen. Gevarenaanduidingen voor materiële gevaren
Betekenis H-zinnen Gevarenaanduidingen voor materiële gevaren 00 Ontplofbare stoffen, instabiel Instabiele ontplofbare stof H0 Ontplofbare stoffen, subklasse. H0 Ontplofbare stoffen, subklasse. H03 Ontplofbare
Nadere informatieIn zijn algemeenheid kan gesteld worden dat biogas bestaat uit de volgende componenten met de volgende bijbehorende variatie in volumepercentages:
Biogasinstallaties en explosiegevaar: toepassing van de ATEX 137 richtlijn Door de steeds verdere ontwikkeling van nieuwe technologieën wordt op steeds bredere schaal biogas gewonnen uit afvalstoffen.
Nadere informatie... Think safety! Werken met. Mijnstof en Black Powder. VGM Algemeen. Milieu. Gezondheid. Veiligheid
... Think safety! Werken met Mijnstof en Black Powder VGM Algemeen Milieu Gezondheid Veiligheid 1 Werken met Gasunie is een van de grootste gasinfrastructuurbedrijven in Europa. Veiligheid heeft binnen
Nadere informatie... Think safety! Werken met. Odorant. VGM Algemeen. Milieu. Gezondheid. Veiligheid
... Think safety! Odorant VGM Algemeen Milieu Gezondheid Veiligheid 1 Odorant Gasunie is een van de grootste gasinfrastructuurbedrijven in Europa. Veiligheid heeft binnen Gasunie de hoogste prioriteit;
Nadere informatie1. RISK & SAFETY ZINNEN
1. RISK & SAFETY ZINNEN Risico en Veiligheidszinnen op etiketten en veiligheidsbladen R-zinnen geven bijzondere gevaren (Risks) aan. S-zinnen geven veiligheidsaanbevelingen (Safety) aan. De zinnen zijn
Nadere informatieGevarenaanduidingen (H)
Gevarenaanduidingen (H) H200 H201 H202 H203 H204 H205 H220 H221 H222 H223 H224 H225 H226 H228 H240 H241 H242 H250 H251 H252 Instabiele ontplofbare stof. Ontplofbare stof; gevaar voor massa-explosie. Ontplofbare
Nadere informatieWettelijk verplichte gevaarsetikettering
DATUM: 20.03.2009 Wettelijk verplichte gevaarsetikettering In bepaalde gevallen verplicht de wet fabrikanten om gevaarsinformatie te verstrekken (gevaarssymbolen en de bijbehorende risico- en veiligheidszinnen)
Nadere informatieGevarenaanduidingen voor materiële gevaren.
Overzicht H-zinnen (Hazard) H-zin Gevarenaanduidingen voor materiële gevaren. H200 Instabiele ontplofbare stof. H201 Ontplofbare stof: gevaar voor massa-explosie. H202 Ontplofbare stof, ernstig gevaar
Nadere informatieHOOFDSTUK 4. ETIKETTERING
4.1 GEVAARLIJKE STOFFEN HOOFDSTUK 4. ETIKETTERING Tijdens de scheikundelessen zullen jullie zelf vaak met stoffen werken die gevaarlijk kunnen zijn. Om goed en veilig met deze stoffen (chemicaliën) om
Nadere informatie> < Veel voorkomende gevaarlijke stoffen. Voorbeelden van gevaarlijke stoffen
Voorbeelden van gevaarlijke stoffen Er zijn verschillende soorten gevaarlijke stoffen, met elk hun specifieke schadelijke effecten. Voorbeelden zijn: organische oplosmiddelen cyclische verbindingen zware
Nadere informatieMest- en kuilgassen Risico s in de praktijk. Veetournee 30 mei 2018
Mest- en kuilgassen Risico s in de praktijk Veetournee 30 mei 2018 Wat zijn mestgassen (rioolgas / moerasgas) Gassen die vrijkomen bij de rotting van mest Brandbare (en verstikkende) gassen Methaan Verstikkende
Nadere informatieVEILIGHEIDSINFORMATIE BLAD Herziene uitgave nr : 1. Symbool 2.1 : F+ : Zeer licht T : Vergiftig
bladzijde : 1 óm Symbool 2.1 : F+ : Zeer licht T : Vergiftig Brandgevaarlijk gas. êf êt ontvlambaar 1 IDENTIFICATIE VAN DE STOF OF HET PREPARAAT EN DE VENNOOTSCHAP / ONDERNEMING Handelsnaam : Gasmengsel
Nadere informatieHSE guidelines december 2012 KWIK HSE LIFE THE NATIONAL OIL&GAS INDUSTRY STANDARD FOR PROFESSIONALS
H HSE guidelines december 2012 KWIK HSE LIFE THE NATIONAL OIL&GAS INDUSTRY STANDARD FOR PROFESSIONALS Werk veilig of werk niet Bij werkzaamheden aan gesloten installaties en systemen zijn strikte procedures
Nadere informatieCAO ARBEID EN GEZONDHEID SCHOONMAAK- EN GLAZENWASSERSBEDRIJF. Bijlage 6: Richtlijnen veilig werken hogedrukreiniging
Bijlage 6: Richtlijnen veilig werken hogedrukreiniging e. CHECKLIST VERANTWOORDELIJKHEDEN Opdrachtgever en werkgever kunnen deze checklist gebruiken om voorafgaand aan de werkzaamheden duidelijke afspraken
Nadere informatieOnderdeel Wijziging Pagina nieuwe versie 2018 Tekstuele wijzigingen
Overzicht aanpassingen arbocatalogus Besloten ruimten sector waterschappen versie 1 Onderdeel Wijziging Pagina nieuwe versie 1 Algemeen Tekstuele wijzigingen Onderhoudmonteur! Onderhoudsmonteur Meetbevoegde!
Nadere informatieKinderen en vergiftiging
Kinderen en vergiftiging Elk jaar bezoeken duizenden kinderen tot twaalf jaar de huisarts of de afdeling Spoedeisende Hulp van het ziekenhuis wegens een (mogelijke) vergiftiging. Ongeveer 2.300 kinderen
Nadere informatiePROTOCOL HANDELEN BIJ (BIJNA) ONGEVALLEN EN INCIDENTEN KDV + BSO 1
PROTOCOL HANDELEN BIJ (BIJNA) ONGEVALLEN EN INCIDENTEN KDV + BSO 1 Opgesteld door: Ilse van Dijk-Gianotten 1 Versie: 2017-09 Inhoud 1. Inleiding 2 2. Visie op veiligheid 3 3. handelen bij lichte en/of
Nadere informatieVoorlichting & Training. Gevaarlijke Stoffen
Voorlichting & Training Gevaarlijke Stoffen Inleiding Introductie Leerdoelen Definities Blootstellingstandaard Besmetting & gezondheidseffecten Identificaties en etiketten Persoonlijke beschermingsmiddelen
Nadere informatieProgramma training: PI-503: Opleiding Industriële Ademlucht. Klant: Diverse
Programma training: PI-503: Opleiding Industriële Ademlucht Klant: Diverse Tijd Dag 1 08.30-08.45 Ontvangst cursisten op locatie 08.45-09.00 Inleiding van de opleiding, veiligheidinstructie, doelstelling
Nadere informatieGLT-PLUS INDEX NAAM & HANDTEKENING. OPGESTELD: HSEW Advisor Wim Workum. GECONTROLEERD: Area Lead Mike Scholten
Werkinstructie : HSEW Blz. : 1 van 6 INDEX 1 SCOPE 2 DOEL 3 PROCEDURE 3.1 Inleiding 3.2 Voorwaarden 3.3 Organisatie 3.4 Werkwijze 3.4.1 Start-/ werkoverleg houden 3.4.2 Afwerken controlelijst 3.4.3 Besloten
Nadere informatie1. Het registreren van ongevallen
Inleiding Kinderen zijn nieuwsgierig en willen de wereld om hen heen ontdekken. Op jonge leeftijd zijn de kinderen zich nog niet bewust van eventuele gevaarlijke situaties. Pedagogische medewerkers kunnen
Nadere informatieMeetapparatuur en interpretatie meetgegevens
Meetapparatuur en interpretatie meetgegevens 1 Waarom meten? Explosie- en brandgevaar Risico -> bevolking (< Evacuatie?) Milieu Gezondheid brandweerpersoneel Gevaar voor verstikking 2 BASISBEGRIPPEN: EXPLOSIE
Nadere informatieMestverwerking MACE in Landhorst. Henk Jans, arts MG, MMK 3 juli 2014
Mestverwerking MACE in Landhorst Henk Jans, arts MG, MMK Introductie Rol van de GGD: toelichting op risico s mestverwerkingsbedrijf MACE nav vragen van werkgroep MACE en andere betrokkenen, besproken tijdens
Nadere informatieWWW.TECHGROW.NL. TechGrow CO 2 -generator (Aardgas) HANDLEIDING. Uitgifte datum: 01-11-2014
WWW.TECHGROW.NL TechGrow CO 2 -generator (Aardgas) Uitgifte datum: 01-11-2014 HANDLEIDING De CO 2 -generator wordt gebruikt om de CO 2 -waarde op niveau te houden. WAARSCHUWING De CO 2 -generator werkt
Nadere informatie