De leerlingen bedenken in paren instructies voor gevaarlijke situaties en vergelijken hun oplossingen met relevante informatie.

Transcriptie

1 handleiding ACTIVITEIT 13: OMSCHRIJVING DOELSTELLINGEN SLIM ONTSNAPT (A) De leerlingen bedenken in paren instructies voor gevaarlijke situaties en vergelijken hun oplossingen met relevante informatie. De leerlingen kunnen de gegevens uit een korte, instructiegevende tekst ordenen en gebruiken (structurerend lezen) (ETBaO 3.4 / OD 22 / ET 9). De leerlingen kunnen notities nemen in een voorgestructureerd kader (beschrijvend schrijven) (ET 13). MATERIAAL kopieerbladen blz klasintelligentietabel kopieerbladen blz. 15, 16 WERKVORM LESVERLOOP EN ORGANISATIE VOORGESPREK klassikaal voorgesprek klassikale lectuur bespreking van een voorbeeldopdracht bespreking van opdrachten in paren klassikale lectuur bespreking van verschillende oplossingen klassikaal nagesprek Motiveer de leerlingen voor de taak. Vertel de leerlingen dat deze opdrachten een onderdeel zijn van de KI-test. Het zijn testen om na te gaan hoe de leerlingen het er zouden van afbrengen in een onbekende, gevaarlijke situatie. Concreet moeten ze instructies bedenken voor mensen die een gevaarlijk dier tegenkomen. Voor alle instructies die de leerlingen zonder hulp vinden, krijgen ze twee punten. Voor alle instructies waarvoor ze extra hulp nodig hebben, krijgen ze één punt. In totaal zijn er tien punten te verdienen per persoon. De leerlingen moeten samenwerken in paren. Breng de vereiste voorkennis aan. Vertel de leerlingen dat de volgende opdrachten te maken hebben met dieren die mensen kunnen aanvallen. Om te ontsnappen aan zo'n aanval moet je best slim zijn. Informeer of er leerlingen zijn die ooit door een dier werden aangevallen, of die zelf ooit zo'n gevaarlijke situatie hebben meegemaakt. Wat was dat voor een dier? Wat heb je gedaan om je te verdedigen? Was dat een goede tactiek? Ga vervolgens na welke voorkennis de leerlingen hebben over gevaarlijke dieren in het algemeen en de dieren die in de teksten aan bod komen in het bijzonder. Misschien kennen (ex-)anderstalige nieuwkomers wel andere dieren dan de overige leerlingen. Pik hier eventueel op in door hen kort iets te laten vertellen. Welke dieren kunnen gevaarlijk zijn? Hier in België? En in andere landen? 43

2 handleiding De aanvallende dieren zijn alligators, poema's, bijen en stieren. Gebruik de afbeeldingen op kopieerbladen blz. 42 om deze dieren kort voor te stellen aan de leerlingen. Laat de leerlingen eventueel op een kaart situeren. Waar komen deze dieren voor? Wie heeft er één van deze dieren al eens van dichtbij gezien? Geef indien nodig wat extra uitleg. Hier vind je wat achtergrondinformatie: - Van de alligator bestaan er verschillende soorten die op verschillende plaatsen in de wereld voorkomen. De Amerikaanse alligator bijvoorbeeld leeft in het zuiden van de Verenigde Staten. Een alligator leeft dichtbij het water. Hij heeft een huid vol schubben en gebruikt zijn platte staart om te zwemmen. Alligators leggen eieren waaruit de jongeren geboren worden. - De poema is een katachtige die vooral voorkomt in Noord- en Midden-Amerika. Het dier is tussen de 2 en 2,5 meter en weegt ongeveer 75 kg. De poema is een heel goede jager die sprongen tot zes meter kan maken. - De stier, het mannetje van de koe, is een groot zoogdier dat gras eet en zowat overal voorkomt. Stieren en koeien leven in groepen of kuddes. - De bij is een insect dat ook op heel veel plaatsen voorkomt. De bij woont samen in groepen of kolonies. De werkers van de kolonie zoeken voedsel in de buurt van het bijenhuis. Dat huis is een wassen bouwwerk dat door de bijen zelf gemaakt wordt. Vaak hangt het aan bomen of is het verstopt in gaten en spleten. VOORBEELD De leerlingen lossen klassikaal een voorbeeldopdracht op. Deel kopieerbladen blz. 39 uit. De leerlingen schrijven in de kadertjes op deze bladen per situatie in enkele kernwoorden de gepaste instructies. Geef hen de volgende instructie: Wat zou je best doen als je werd aangevallen door een alligator? En wat zou je zeker niet mogen doen? Laat de leerlingen brainstormen over instructies bij een aanval door een alligator. Toon vervolgens de afbeelding op kopieerbladen blz. 40 over de alligator. Dit kan de leerlingen op nieuwe oplossingen voor de opdrachten brengen. Deel vervolgens kopieerblad blz. 41 uit met het tekstje over alligators. Lees de tekst klassikaal. Ga per alinea na of de leerlingen de tekst begrepen hebben. Laat de leerlingen de tekst vergelijken met hun ingevulde schema. Verbeter het schema en/of vul het aan. 44

3 handleiding Wat staat er in de tekst over wat je moet doen als je een alligator tegenkomt? Klopt dat met wat jullie hadden bedacht? Staan er dingen in de tekst die jullie zelf niet hadden gevonden? Geef voor elk element dat de leerlingen zelf hadden gevonden twee punten. Voor de elementen die werden gevonden met behulp van een afbeelding krijgen de leerlingen slechts één punt. Deze punten worden nog niet opgenomen in de klasintelligentietabel, vermits het om een voorbeeld gaat. OPDRACHT De leerlingen lossen de overige opdrachten op dezelfde manier in paren op. Laat de leerlingen samenwerken in paren. Elk paar werkt aan een andere opdracht, zodat uiteindelijk alle dieren aan bod komen. Vertel de leerlingen dat ze moeten nadenken over wat ze zouden doen bij een aanval door respectievelijk een poema, een zwerm bijen en een stier. Analoog met het voorbeeld moeten ze de zelfbedachte instructies in kernwoorden noteren in de schema's. Hiervoor krijgen ze tien minuten de tijd. Controleer na tien minuten de bladen van de duo's en markeer de oplossingen. Deel vervolgens de relevante afbeeldingen uit voor de poema, de bijen en de stier. Geef de duo's tien minuten de tijd om nieuwe ideeën aan te vullen en op te schrijven. Controleer vervolgens de invulbladen van de duo's en markeer de nieuwe notities om achteraf juist te kunnen quoteren (twee punten voor elk item dat overeenkomt met de tekst, één punt als het item pas gevonden werd met behulp van een afbeelding). De leerlingen kunnen maximum 10 punten verdienen. NAGESPREK Bespreek met de leerlingen de oplossingen. Laat de paren die over het dier in kwestie hebben nagedacht, kort hun ideeën voorstellen aan de klasgroep. Deel de teksten uit over de poema, de bijen en de stier. Volg voor elke tekst dezelfde werkwijze. De leerlingen lezen de tekst individueel. Vervolgens halen de leerlingen de relevante elementen uit de tekst zoals in het klassikaal voorbeeld. Laat de leerlingen de eigen oplossingen vergelijken met de antwoorden uit de tekst. Bespreek kort. Bereken de scores per leerling en vul aan in de klasintelligentietabel. 45

4 handleiding OPLOSSING EEN ALLIGATOR VERJAGEN WAT JE WEL MOET DOEN - op rug van dier komen en op zijn nek drukken - bek dichtklemmen - ogen dier bedekken - terugslaan op ogen en neus - op snuit kloppen als het dier een lichaamsdeel tussen de kaken geklemd houdt WAT JE NIET MAG DOEN AAN EEN POEMA ONTSNAPPEN WAT JE WEL MOET DOEN WAT JE NIET MAG DOEN - je groot maken - laten zien dat je gevaarlijk bent - langzaam weggaan - weglopen - in elkaar kruipen ONTSNAPPEN AAN EEN ZWERM WOEDENDE BIJEN WAT JE WEL MOET DOEN WAT JE NIET MAG DOEN - wegrennen - hoog gras opzoeken - blijven staan - naar de bijen slaan - in water springen EEN AANSTORMENDE STIER ONTWIJKEN WAT JE WEL MOET DOEN WAT JE NIET MAG DOEN - een veilige plek zoeken die je snel kan bereiken - een kledingstuk uittrekken om de stier af te leiden - meelopen met de kudde - de stier kwaad maken - bewegen als de stier niet op je afkomt 46

5 ACTIVITEIT 13 SLIM ONTSNAPT (A) FICHE 1: EEN ALLIGATOR VERJAGEN Opdracht 1 Hoe slim zou jij zijn in een onbekende, gevaarlijke situatie? Om dat te testen, moet je eens over het volgende nadenken: je komt tijdens een wandeling op reis een grote alligator tegen. Wat doe je om het dier weg te jagen? WAT JE WEL MOET DOEN WAT JE NIET MAG DOEN 39

6 40

7 Opdracht 2 Jullie hebben zojuist nagedacht over wat je moet doen als je een alligator tegenkomt. Wat moet je volgens de tekst doen bij een aanval? Klopt dat met wat jullie hadden bedacht? Staan er dingen in de tekst die jullie zelf niet hadden gevonden? DE KANS OP EEN AANVAL VERMIJDEN Ga niet zwemmen in water waarvan bekend is dat er alligators zitten. Voer alligators nooit. Laat geen armen of benen buiten de boot hangen. Val de dieren niet lastig. Laat zeker jonge alligators en eieren met rust. Moeder alligators verdedigen hun nest en jongen. EEN ALLIGATOR VERJAGEN 1. Probeer op de rug van de alligator te komen. Druk vervolgens op zijn nek. Hierdoor worden kop en kaken omlaag gedrukt. 2. Probeer de bek van de alligator dicht te klemmen. 3. Bedek de ogen van de alligator. Daardoor kalmeert het dier meestal. 4. Als je wordt aangevallen, sla dan terug op ogen en neus. Gebruik alles wat als wapen kan dienen, zelfs je vuisten. 5. Als de alligator een lichaamsdeel tussen zijn kaken geklemd houdt, moet je op de snuit kloppen of stompen. Alligators openen vaak hun bek als er licht op hun snuit wordt geklopt. Soms laten ze dan vallen wat ze in hun bek hadden. 6. Probeer te voorkomen dat het dier je lichaam door elkaar schudt of omrolt. 7. Ga onmiddellijk naar een arts, zelfs als je alleen een klein wondje hebt opgelopen. In de bek van een alligator zitten enorme aantallen bacteriën. 41

8 42

9 FICHE 2: AAN EEN POEMA ONTSNAPPEN Opdracht 1 Hoe slim zou jij zijn in een onbekende, gevaarlijke situatie? Om dat te testen, moet je eens over het volgende nadenken: je komt tijdens een wandeling op reis een gevaarlijke poema tegen. Wat doe je om aan het dier te ontsnappen? WAT JE WEL MOET DOEN WAT JE NIET MAG DOEN 43

10 44

11 Opdracht 2 Jullie hebben zojuist nagedacht over wat je moet doen als je een poema tegenkomt. Wat moet je volgens de tekst doen bij een aanval? Klopt dat met wat jullie hadden bedacht? Staan er dingen in de tekst die jullie zelf niet hadden gevonden? DE KANS OP EEN AANVAL VERMIJDEN Van poema's is bekend dat ze wel eens zonder aanleiding mensen aanvallen. Maar de meeste poema's zullen mensen mijden. Je kunt de kans op een ontmoeting met een poema verkleinen door niet alleen te gaan wandelen en er niet rond zonsopgang en zonsondergang op uit te trekken. AAN EEN POEMA ONTSNAPPEN 1. Ren niet weg. De poema heeft je hoogst waarschijnlijk al gezien en geroken. Door weg te rennen wek je alleen maar de belangstelling van het dier. 2. Maak jezelf zo groot mogelijk, bijvoorbeeld door je jas open te houden. Een poema zal minder snel een groot dier aanvallen. 3. Kruip niet in elkaar. Blijf staan, wapper met je handen en schreeuw. Laat de poema zien dat je je kunt verdedigen. 4. Als je kleine kinderen bij je hebt, til ze dan op. Zo lijk je ook groter. Kinderen bewegen sneller en hebben een hoge stem. Daarom lopen ze meer risico dan een volwassene. 5. Trek je langzaam terug of wacht tot de poema weggaat. 6. Gooi met stenen als de poema agressief blijft. Overtuig de poema ervan dat je geen prooi bent en dat je gevaarlijk bent. 7. Vecht terug als je aangevallen wordt. Een poema is meestal te klein om een mens van gemiddelde grootte eronder te krijgen. Sla de poema op de kop, bij voorkeur op de ogen en rond de bek. Kruip niet in elkaar en houd je niet voor dood. Een poema springt meestal van bovenaf op zijn prooi. De tactiek van de poema bestaat uit het breken van de nek en het omgooien van de prooi. Bescherm dus te allen tijde je hals en nek. 45

12 46

13 FICHE 3: ONTSNAPPEN AAN EEN ZWERM WOEDENDE BIJEN Opdracht 1 Hoe slim zou jij zijn in een onbekende, gevaarlijke situatie? Om dat te testen, moet je eens over het volgende nadenken: je komt tijdens je wandeling een zwerm woedende bijen tegen. Wat doe je om aan de dieren te ontsnappen? WAT JE WEL MOET DOEN WAT JE NIET MAG DOEN 47

14 48

15 Opdracht 2 Jullie hebben zojuist nagedacht over wat je moet doen als je een zwerm woedende bijen tegenkomt. Wat moet je volgens de tekst doen bij een aanval? Klopt dat met wat jullie hadden bedacht? Staan er dingen in de tekst die jullie zelf niet hadden gevonden? DE KANS OP EEN AANVAL VERMIJDEN Bijen zwermen meestal in het voor- of najaar. De hele kolonie gaat dan op pad om een nieuwe nestplaats te zoeken. Ze vliegen in enorme aantallen tot ze een geschikte plek vinden. Als het nieuwe nest is gebouwd en ze hun jongen beginnen groot te brengen, zullen de bijen het nest verdedigen door te steken. Val een bijenkolonie niet lastig. Bel de ongediertebestrijding. Probeer te vermijden dat bijen een nest maken rond het huis door gaten in muren en holten in bomen dicht te maken. Wees vooral voorzichtig op plaatsen waar de Afrikaanse honingbij leeft. Deze soort bijen is zeer agressief en gevaarlijk en kan zelfs mensen doden. ONTSNAPPEN AAN EEN ZWERM WOEDENDE BIJEN 1. Als je omringd wordt door bijen, blijf dan niet staan maar ren weg. Door te slaan maak je de bijen alleen maar bozer. 2. Ga zo snel mogelijk ergens naar binnen. 3. Als er geen schuilplaats is, moet je door struiken of hoog gras rennen. Dit houdt de bijen op een afstand. 4. Als je door een bij gestoken wordt, blijft zijn angel in je huid achter. Verwijder de angel door er met je nagel over te wrijven in een zijdelingse beweging. Knijp niet in de angel en trek er ook niet aan. Anders komt er misschien nog meer gif in je lichaam. Laat de angel niet in de huid zitten. Er kan nog tien minuten lang gif in het lichaam blijven stromen. 5. Spring niet in een zwembad of in ander water. De bijen zullen waarschijnlijk wachten tot je weer boven komt. 49

16 50

17 FICHE 4: EEN AANSTORMENDE STIER ONTWIJKEN Opdracht 1 Hoe slim zou jij zijn in een onbekende, gevaarlijke situatie? Om dat te testen, moet je eens over het volgende nadenken: tijdens een wandeling stormt er een woeste stier op je af. Wat doe je om aan het dier te ontsnappen? WAT JE WEL MOET DOEN WAT JE NIET MAG DOEN 51

18 52

19 Opdracht 2 Jullie hebben zojuist nagedacht over wat je moet doen als je een aanstormende stier tegenkomt. Wat moet je volgens de tekst doen bij een aanval? Klopt dat met wat jullie hadden bedacht? Staan er dingen in de tekst die jullie zelf niet hadden gevonden? ONTSNAPPEN AAN EEN HELE KUDDE Als je een hele kudde op hol geslagen stieren of koeien tegenkomt, probeer je best te bepalen waar de kudde naartoe loopt. Zorg dat je niet op hun weg loopt. Als je niet kan ontsnappen, loop je het best mee met de kudde. Anders loop je het risico dat je onder de voet gelopen wordt. Paarden lopen om je heen als je op de grond ligt, maar stieren doen dat niet. Blijf dus in beweging. EEN AANSTORMENDE STIER ONTWIJKEN 1. Maak de stier niet kwaad en beweeg je niet. Stieren laten mensen in het algemeen met rust, tenzij ze kwaad worden. 2. Kijk om je heen of er ergens een veilige plek is, bijvoorbeeld een verhoging. Als je vlakbij een veilige plek ziet, zet je het op een lopen. Als je te ver moet lopen zal de stier je zeker inhalen, want een stier rent veel sneller dan een mens. 3. Als je geen veilige plek kunt bereiken, kan je een kledingstuk uittrekken. Daarmee kan je de stier afleiden. De kleur van het kledingstuk is onbelangrijk. Stierenvechters gebruiken altijd rode doeken, maar eigenlijk reageert de stier op beweging en niet op kleur. 4. Als de stier komt aanstormen blijf je stilstaan en gooi je het kledingstuk weg. De stier zal naar het weggeworpen voorwerp lopen. Opgelet! Dit lukt niet als je een hele kudde op hol geslagen stieren of koeien tegenkomt! 53