Een duidelijke kijk op. kanker. Als een cel in het lichaam ontspoort... Filip Lardon
|
|
- Marcella Baert
- 8 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 Een duidelijke kijk op kanker Als een cel in het lichaam ontspoort... Filip Lardon
2 Inhoud Woord vooraf...7 Dankwoord Inleiding Ontstaan van kanker Kanker is een ziekte van de cel Een fout bij de genen Kanker als meerstappenproces Tumorgroei Een ontspoorde kankercel groeit uit tot een tumor Goedaardige en kwaadaardige tumorgroei De groeiende tumor voorziet zichzelf van bloedvaten Het mechanisme van invasie en metastasering De afweer van tumoren Niet alle kankercellen vormen vaste tumoren Enkele cijfers Epidemiologie Waar en hoe vaak komt kanker voor? Evolutie van de kankerincidentie en -mortaliteit Oorzaken en preventie Oorzaken van kankerontwikkeling
3 2 Chemische, fysische en biologische carcinogenen Erfelijkheid en kanker Preventie en vroege opsporing Symptomen, diagnose en prognose Symptomen van kanker Het stellen van de diagnose Prognose Behandeling Behandelingsmogelijkheden Chirurgie Chemo- en radiotherapie Andere behandelingen Wetenschappelijk onderzoek Kanker in vraag en antwoord Slotwoord Geraadpleegde en/of aanbevolen boeken en websites
4 Woord vooraf Nagenoeg iedereen wordt geconfronteerd met kanker, van veraf of van heel dichtbij. In de westerse wereld treft de ziekte ongeveer een op de drie personen en een op de twee gezinnen krijgt vroeg of laat rechtstreeks te maken met kanker. Kanker is een ziekte met een ingewikkeld verloop en een complexe behandeling. Vaak blijven patiënten en hun omgeving met heel wat vragen over het wat, hoe en waarom van deze ziekte. Nochtans is kennis heel belangrijk. Als je begrijpt wat er aan de basis ligt van kanker en wat er in je lichaam gebeurt als je kanker hebt, krijg je ook een veel beter inzicht in de manier waarop kanker ontstaat en behandeld wordt. Met Een duidelijke kijk op kanker willen we deze kennis op een verstaanbare manier overbrengen. Deze informatie is uiteraard ook van groot nut voor de naasten van de kankerpatiënt, maar het boek is evengoed bedoeld voor iedereen die gewoon wat meer wil weten over de werking van een menselijk lichaam en van een cel, en hoe en waarom het kan mislopen. In dit boek willen we kanker op een heel eenvoudige en geïllustreerde manier omschrijven. Stap voor stap leggen we uit wat kanker precies is, hoe vaak de ziekte voorkomt, hoe en waarom ze in het lichaam ontstaat en hoe een tumor groeit en welke gevolgen dat heeft. Het gedrag van een tumor, zoals goedaardige en kwaadaardige groeiwijze en het ontstaan van uitzaaiingen, illustreren we op een duidelijke manier. Ook klinische aspecten, zoals het stellen van de diagnose, de vooruitzichten voor de pa- 7
5 tiënt en de huidige en toekomstige behandelingsmethoden komen aan bod. Daarbij leggen we de principes van chirurgische behandeling, chemotherapie en radiotherapie uit en omschrijven we waarom precies deze therapieën kanker zo efficiënt kunnen bestrijden. Ten slotte komt het huidige wetenschappelijke kankeronderzoek aan bod en geven we een stand van zaken van onze nieuwe kennisontwikkelingen over deze complexe ziekte. In het laatste hoofdstuk beantwoorden we bondig een aantal veelgestelde vragen over kanker. We hebben geprobeerd om de informatie zo begrijpelijk mogelijk te schrijven, zonder dat de lezer verondersteld wordt veel voorkennis te hebben. Op deze manier willen we het boek toegankelijk maken voor een heel breed publiek. Hier en daar willen we echter ook wat verder gaan en de informatie wat meer uitdiepen. Wie zijn kennis daarmee wil verruimen, kan deze uitdiepingsparagrafen lezen. Deze stukken zijn aangeduid met een vergrootglassymbooltje en zijn in het grijs gedrukt. De lezer die zich liever tot de basiskennis beperkt, kan deze paragrafen gewoon overslaan en verder de zwarte tekst lezen. 8
6 1 Inleiding of hoe belangrijk kanker is in de maatschappij en in de medische wetenschap, vroeger en nu.
7 Tot op vandaag is kanker een ernstig wereldwijd probleem; elk jaar wordt bij meer dan tien miljoen mensen de diagnose kanker gesteld. Kanker is de tweede meest voorkomende doodsoorzaak in de westerse wereld. In België en Nederland zal een op de drie mannen en een op de vier vrouwen kanker krijgen voor zijn/ haar vijfenzeventigste levensjaar. De komende jaren zal het aantal kankergevallen alsmaar toenemen, o.a. door de vergrijzing van de bevolking, maar waarschijnlijk ook door andere oorzaken, zoals de veranderende milieu- en levensomstandigheden. Als de huidige trend zich voortzet, zal het aantal jaarlijkse kankerdiagnoses in de wereld wellicht oplopen tot twintig miljoen tegen het jaar 2020 en zal kanker de eerste plaats innemen op de lijst van de doodsoorzaken. Is kanker dan een ziekte van de moderne tijd? Zeker niet. Hoewel het aantal kankergevallen de laatste decennia aanzienlijk toegenomen is, bestaat kanker al eeuwen, wellicht al sinds het bestaan van de mensheid en zelfs al veel vroeger. Kwaadaardige tumoren werden al beschreven in heel wat oude beschavingen, zoals in Azië, Zuid-Amerika en Egypte. Enkele voorbeelden zijn de beschrijving op papyrusrollen van enkele patiënten met borsttumoren die dateren uit ongeveer 1600 v.chr., de opgraving van twee mummies met een bottumor in de piramide van Gizeh en de beschrijving van huidkanker door de Griekse arts Hippocrates in de vijfde eeuw v.chr. Het ziektebeeld is ook niet beperkt tot de mens, maar komt bij alle hogere diersoorten voor. Ooit werd een beschrijving gevonden van een bottumor bij een holenbeer uit de prehistorie. 12
8 1 Inleiding Het woord kanker is afgeleid van het Griekse carcinos of het Latijnse cancer, dat krab of kreeft betekent. De Grieks-Romeinse arts Galenus (eerste eeuw) gaf die naam aan de aandoening, omdat de ziekte in vroegere tijden herkend werd aan de opvallend rode, gezwollen bloedvaten in de nabijheid van de gezwellen die de artsen van toen deden denken aan de rode poten en scharen van een krab. Tot op heden wordt het beeld van een krab vaak gebruikt in een aantal logo s, o.a. van kankerverenigingen. De oorzaak van kanker is doorheen de geschiedenis onderwerp geweest van talrijke speculaties en van veel onderzoek. In heel wat oude beschavingen werd de oorzaak toegeschreven aan de goden en dit geloof heeft eigenlijk standgehouden tot aan de middeleeuwen. Hippocrates ontwikkelde echter al veel vroeger de leer van de humores (± 400 jaar v.chr.) en beschreef kanker als een verstoorde balans tussen de zwarte lichaamsvloeistof (van de milt) en de drie overige lichaamsvloeistoffen (bloed, slijm en gal). Deze theorie was de eerste die de oorsprong van kanker in verband bracht met natuurlijke oorzaken en heeft zeer lang standgehouden. De Parijse chirurg Henri Franc ois Le Dran (18de eeuw) was de eerste die de theorie van Hippocrates echt aanviel. Hij beschouwde kanker in het vroege stadium als een lokale ziekte, die dan ook alleen met chirurgie genezen kon worden. Hij beschreef ook dat de versprei- 13
9 ding van kanker in het lichaam plaatsvond via de lymfebanen. Hij stelde dat het hele systeem besmet werd als een druppel kankerlymfe de aangrenzende lymfeklieren gepasseerd had. De invoering van de microscoop speelde een belangrijke rol bij de verwerping van de lymfetheorie. De Duitse wetenschapper Johannes Müller (19de eeuw) toonde aan dat kankers samengesteld zijn uit cellen, bouwsteentjes waaruit ook het hele lichaam samengesteld is, en niet uit gestolde lymfe. Hij toonde ook aan dat er een verschil is tussen normale cellen en kankercellen. Microscopisch onderzoek van tumoren maakte het ook de Duitse arts Rudolf Virchow (19de eeuw) mogelijk om te verklaren dat elke cel geboren wordt uit een andere cel. Zo werd kanker terecht als een ziekte van de cel beschouwd. Vanaf toen zijn belangrijke wetenschappelijke ontdekkingen elkaar sneller beginnen op te volgen, waardoor de kennis van kanker alsmaar uitgebreider werd. We begrijpen meer en meer van het ontstaansmechanisme en de ontwikkeling van tumoren. De huidige medisch-wetenschappelijke kennis laat inmiddels ook verbeterde en totaal nieuwe opsporings- en behandelingsmogelijkheden toe. Dankzij de recente biomedische en technologische ontwikkelingen, die alsmaar verder verbeteren, staat de moderne geneeskunde al heel ver en zien we een hoopvolle toekomst tegemoet. 14
10 1 Inleiding De geneeskundige discipline die zich met kanker bezighoudt, is de oncologie. De term komt van het Griekse onkos dat massa, gezwel of tumor betekent; het achtervoegsel -logie betekent leer of kunde. Oncologie is de leer van de gezwelziekten of de kankergeneeskunde. Het is een specialisme met alsmaar groeiende aandacht en dat nauw samengaat met andere geneeskundige disciplines zoals de gynaecologie, de hematologie en de neurologie. 15
11 kanker2 Ontstaan van of hoe kanker ontstaat als een cel in het lichaam per ongeluk ontspoort.
12 1 Kanker is een ziekte van de cel Zoals uit de inleiding duidelijk werd, toonden de wetenschappelijke ontwikkelingen aan dat kanker een ziekte van de cel is. Om de ziekte kanker te kunnen begrijpen is het noodzakelijk om goed te weten wat een cel precies is en hoe ze functioneert. Daarom geven we eerst een beknopte uitleg over de bouw en werking van een (gezond) menselijk lichaam dat opgebouwd is uit miljarden cellen. We maken om te beginnen een eenvoudige vergelijking met de bouw van een huis. Een huis kan opgedeeld worden in verschillende kamers. Elke kamer is op haar beurt opgetrokken uit verschillende muren en elke muur ten slotte is opgebouwd uit honderden tot duizenden bakstenen. Het zijn die bakstenen die uiteindelijk de kleinste bouwstenen van een volledig huis vormen. Breng enkele honderdduizenden bakstenen netjes georganiseerd bij elkaar en je krijgt een stevig en functioneel huis. 18
13 2 Ontstaan van kanker lichaam stelsel 0,01 mm weefsel orgaan cel Een lichaam is heel gelijkaardig opgebouwd. We delen het alleen niet op in kamers, maar in stelsels, die allemaal hun functie hebben. De belangrijkste zijn het zenuwstelsel, het ademhalingsstelsel, het bloedsomloopstelsel, het spijsverteringsstelsel, het uitscheidingsstelsel, het voortplantingsstelsel en het voortbewegingsstelsel. Al die stelsels zijn op hun beurt opgebouwd uit organen. Zo bestaat het spijsverteringsstelsel uit organen zoals de maag, de lever, de dunne darm en de dikke darm. Deze organen kunnen we dan weer indelen in verschillende weefsels. In de lever bevindt zich bijvoorbeeld klierweefsel, bindweefsel en dekweefsel. Weefsels ten slotte zijn opgebouwd uit cellen. Zo bestaat klierweefsel uit verschillende kliercellen. Zoals de baksteen bij een huis is de cel dus het kleinste functionele bouwsteentje van ons lichaam. Een cel is echter zo klein dat we ze niet meer met het blote oog kunnen waarnemen. We hebben ook heel wat cellen nodig om een volledig lichaam op te bouwen: enkele miljarden. 19
14 Om een cel in detail te kunnen waarnemen hebben we een krachtige microscoop nodig. Op de onderstaande foto zie je een microscopisch beeld van een cel. (Op het beeld is een witte bloedcel aangeduid; de paarse kleur is het gevolg van een behandeling met een kleurstof om de cel zichtbaar te maken onder de microscoop.) Elke cel is heel speciaal en zit natuurlijk veel ingewikkelder in elkaar dan een baksteen van een huis. Een cel is een functionele eenheid. Daarmee bedoelen we dat een cel op zichzelf kan bestaan en zodanig opgebouwd is dat ze kan leven, groeien, delen, bewegen, energie leveren, communiceren met andere cellen en nog een aantal andere functies kan uitoefenen. Vandaar de term functionele eenheid. Bij kanker loopt er iets ernstig mis met enkele functies van een cel, waardoor een kankercel ontstaat, die later kan uitgroeien tot een tumor. Als we willen begrijpen hoe 20
KANKER EN KANKERONDERZOEK
DE GEMENE DELER KANKER EN KANKERONDERZOEK Naam: Klas: Datum: INLEIDING Kanker is een veelvoorkomende ziekte. Bijna een derde van de Nederlanders krijgt er vroeg of laat zelf mee te maken. Op dit moment
Nadere informatieWAT IS KANKER? KANKERCENTRUM. Onco_alg_008
WAT IS KANKER? KANKERCENTRUM Onco_alg_008 WAT VINDT U TERUG IN DEZE BROCHURE 01 Inleiding 3 02 Celindeling 3 03 Het lymfestelsel 4 WAT IS KANKER? 2 01 INLEIDING Kanker is een verzamelnaam voor meer dan
Nadere informatieKANKER EN KANKERONDERZOEK
DE GEMENE DELER KANKER EN KANKERONDERZOEK Naam: Klas: Datum: INLEIDING Kanker is een veelvoorkomende ziekte. Bijna een derde van de Nederlanders krijgt er vroeg of laat zelf mee te maken. Op dit moment
Nadere informatieHet is een ziekte die jarenlang door verschillende factoren zich ontwikkeld. Sommige factoren kun je zelf voorkomen, een paar niet.
Werkstuk door een scholier 1583 woorden 23 april 2011 4,9 12 keer beoordeeld Vak Zorg en welzijn KANKER: Ik ga vandaag mijn spreekbeurt houden over kanker om twee redenen. De eerste is dat iedereen kanker
Nadere informatieBOTTUMOREN. 1. Normaal botweefsel
BOTTUMOREN Om beter te kunnen begrijpen wat een bottumor juist is, wordt er in deze brochure meer uitleg gegeven over de normale structuur van het bot. Op die manier krijgt u een beter zicht op wat abnormaal
Nadere informatieKanker. Inleiding. Wat is kanker. Hoe ontstaat kanker
Kanker Inleiding Ik heb dit onderwerp gekozen omdat veel mensen niet weten wat kanker precies inhoud en ik zelf er ook meer van wil weten omdat mijn oma er in de zomervakantie aan gestorven is. Dat je
Nadere informatieWat u moet weten over het melanoom
Dermatologie/Chirurgie Patiënteninformatie Wat u moet weten over het melanoom U ontvangt deze informatie, omdat u meer wilt weten over het melanoom. Hierin leest u onder andere wat deze vorm van huidkanker
Nadere informatieBehandeling van een melanoom. Huidziekten
Behandeling van een melanoom Huidziekten Het melanoom Melanoom betekent letterlijk: zwart gezwel. Deze vorm van kanker ontstaat uit de pigmentcellen (melanocyten). Pigmentcellen komen vooral voor in de
Nadere informatieBasisbegrippen Oncologie
Basisbegrippen Oncologie Tumor afmeting Diagnose periode Behandel periode Preventie/interventie periode Invasie interventie Tijd Detectie drempel Van normale naar kankercel Normale cel Van celkern naar
Nadere informatieBorstkanker. Borstcentrum Máxima is gevestigd op locatie Eindhoven
Borstkanker Borstcentrum Máxima is gevestigd op locatie Eindhoven Borstkanker is de meest voorkomende vorm van kanker bij vrouwen. Vóór het dertigste jaar is borstkanker zeldzaam, maar met het stijgen
Nadere informatieONCOLOGIE. Doelstellingen: De cursist maakt kennis met basisterminologie rondom kanker (goedaardig/kwaadaardig, uitzaaiingen en behandelvormen).
ONCOLOGIE Doelstellingen: De cursist maakt kennis met basisterminologie rondom kanker (goedaardig/kwaadaardig, uitzaaiingen en behandelvormen). De cursist maakt verdieping op maat, dit kan bv zijn: - verdieping
Nadere informatieInleiding Wat is een melanoom? Hoe vaak komt het voor? Hoe ontstaat een melanoom?
MELANOOM 1179 Inleiding De dermatoloog heeft bij u een melanoom geconstateerd. Deze folder geeft u informatie over een melanoom en de behandelmogelijkheden. Daarnaast krijgt u meer informatie over zelfonderzoek
Nadere informatieKanker in het hoofd-halsgebied
Kanker in het hoofd-halsgebied Afdeling Keel- Neus- en Oorheelkunde Deze patiënteninformatie map is eigendom van: Naam: Adres: Postcode: Plaats: Telefoon: 10-2015-6094 Geachte... U heeft een bezoek gebracht
Nadere informatieBehandelingen bij longkanker. inclusief klinische studie immuuntherapie
Behandelingen bij longkanker inclusief klinische studie immuuntherapie 1 Longkanker Longkanker is niet één ziekte: er bestaan meerdere vormen van longkanker. In deze brochure bespreken we de twee meest
Nadere informatieBeentumoren (=bottumoren)
Beentumoren (=bottumoren) Inleiding Gezwellen in beenderen worden beentumoren genoemd. Er zijn verschillende typen beentumoren te onderscheiden. Zo zijn er vormen waarbij de tumor of het gezwel direct
Nadere informatieDocentenhandleiding. Niveau: expert. Lees de taal van de tumor Organisatieniveaus
Docentenhandleiding Niveau: expert Lees de taal van de tumor Organisatieniveaus Ontwikkeld door het Cancer Genomics Centre in samenwerking met het Freudenthal Instituut voor Didactiek van Wiskunde en Natuurwetenschappen
Nadere informatieMelanoom. Dermatologie. 5958p DER.083/0512
Melanoom Dermatologie Inleiding Bij u is (mogelijk) sprake van een melanoom. De dermatoloog heeft dit met u besproken. In deze folder leest u meer over het ontstaan, de onderzoeken en de behandeling van
Nadere informatieBorstkanker. Borstcentrum Máxima locatie Eindhoven
Borstkanker Borstcentrum Máxima locatie Eindhoven Borstkanker is de meest voorkomende vorm van kanker bij vrouwen. Vóór het dertigste jaar is borstkanker zeldzaam, maar met het stijgen van de leeftijd
Nadere informatieKanker in het hoofd-halsgebied
Kanker in het hoofd-halsgebied Afdeling Mond-, Kaak-, Aangezichtschirurgie Deze patiënteninformatie map is eigendom van: Naam: Adres: Postcode: Plaats: Telefoon: 09-2015-6212 Geachte... U heeft een bezoek
Nadere informatieWEKE DELEN SARCOOM Wat betekent het?
WEKE DELEN SARCOOM Wat betekent het? Oncologie/0145 1 Deze informatiebrochure is voor personen met een weke delen sarcoom en alle anderen die hier heel dichtbij betrokken zijn: familie, vrienden We geven
Nadere informatiePatiënteninformatie. Melanoom
Patiënteninformatie Melanoom Melanoom Inleiding In deze folder kunt u lezen wat een melanoom is, hoe een melanoom ontstaat en welke behandelingen mogelijk zijn. De folder is bedoeld als aanvulling op de
Nadere informatieZIEKTE EN BEHANDELING
Patiënteninformatiedossier (PID) Longkanker (longcarcinoom) onderdeel ZIEKTE EN BEHANDELING LONGKANKER 2 INHOUD De longen... 4 Kanker... 4 Longkanker/longvlieskanker... 5 Behandeling... 7 3 De longen Ieder
Nadere informatieBorstkanker. Celdeling
Borstkanker In Nederland wordt per jaar bij ongeveer 12.000 vrouwen borstkanker (mammacarcinoom) ontdekt. Daarnaast wordt bij ongeveer 1.300 vrouwen in Nederland een voorstadium van borstkanker (ductaal
Nadere informatieH Melanoom
H.40073.0318 Melanoom Inleiding U heeft van uw arts gehoord dat u een melanoom heeft. Uw arts heeft met u de behandelmogelijkheden besproken. Gedurende de behandeling krijgt u veel informatie. Deze folder
Nadere informatieSamenvatting van dr. J.J. Koornstra (maag-darm-leverarts) en prof. dr. R.M.W.Hofstra
Medische Publieksacademie UMCG Thema: Dikkedarmkanker Samenvatting van dr. J.J. Koornstra (maag-darm-leverarts) en prof. dr. R.M.W.Hofstra (moleculair geneticus). Dikkedarmkanker is één van de meest voorkomende
Nadere informatieBASISPRINCIPES VAN KANKER
BASISPRINCIPES VAN KANKER Prof.dr. D.J. Ruiter Afdeling Pathologie Cursus Introductie in de Fundamentele en Klinische Oncologie HET BEGRIP KANKER? a.alle gezwelgroei b.alle kwaadaardige gezwelgroei c.alle
Nadere informatieEWINGSARCOOM Wat betekent het?
EWINGSARCOOM Wat betekent het? Oncologie/0138 Deze informatiebrochure is bestemd voor personen met een Ewingsarcoom en alle anderen die hier heel dichtbij betrokken zijn: familie, vrienden, We geven u
Nadere informatieDE DIKKE DARM DE DIKKE DARM
DE DIKKE DARM DE DIKKE DARM Om te begrijpen wat dikkedarmkanker is, wordt eerst het spijsverteringsstelsel en de werking van de spijsvertering uitgelegd. Om te begrijpen wat dikkedarmkanker is, wordt eerst
Nadere informatieNet de diagnose gekregen
Net de diagnose gekregen Vragen die u kunt stellen Hieronder vindt u een lijst met vragen die in verschillende stadia van het onderzoek, de behandeling en de verzorging van patiënten van pas komen. Deze
Nadere informatieBlaaskanker, informatie over behandeling Urologie
Blaaskanker, informatie over behandeling Urologie Beter voor elkaar 2 In Nederland wordt per jaar in totaal bij ongeveer 5.200 mensen blaaskanker vastgesteld. Daarvan hebben circa 2.600 mensen een spierinvasief
Nadere informatieMelanoom. Wat is een melanoom? Hoe krijgt u een melanoom? Welke klachten geeft een melanoom en hoe ziet een melanoom eruit?
Melanoom Huidkanker, kwaadaardige moedervlek Wat is een melanoom? Een melanoom is een vorm van huidkanker die ontstaat uit pigmentcellen (melanocyten). pigmentcellen komen vooral voor in de huid. In groepjes
Nadere informatieKanker: klinisch beeld,
Kanker: klinisch beeld, epidemiologie, biologie en pathofysiologie Prof. Patrick Schöffski, M.D., M.P.H. Dienst Algemene Medische Oncologie Universitair Ziekenhuis Gasthuisberg Leuvens Kanker Instituut
Nadere informatieNon Hodgkin lymfoom. Albert Schweitzer ziekenhuis februari 2014 pavo 1113
Non Hodgkin lymfoom Albert Schweitzer ziekenhuis februari 2014 pavo 1113 Uw hoofdbehandelaar is: hematoloog dr. Uw specialist is op werkdagen tussen 08.30 17.00 uur bereikbaar via de polikliniek Interne
Nadere informatiePRAKTISCH KANKER BIJ HUISDIEREN
PRAKTISCH KANKER BIJ HUISDIEREN l a n d e l i j k i n f o r m a t i e c e n t r u m g e z e l s c h a p s d i e r e n over houden van huisdieren De diagnose kanker bij uw geliefde huisdier komt hard aan.
Nadere informatieWachtdienstregeling Bel 148 GEZONDHEIDS TIP : EET BEWUSTER. Verbouwing APOTHEEK SOMA
GEZONDHEIDS TIP : EET BEWUSTER Gedachtenloos eten voor tv of computer kan leiden tot dwangmatig te veel voedselinname. Hoe eet je bewuster? Voordat je begint met eten, adem je enkele keren diep in en uit.
Nadere informatiehematoloog dr. Uw specialist is op werkdagen tussen uur bereikbaar via de polikliniek Interne geneeskunde, tel. (078)
Non-Hodgkin lymfoom Uw hoofdbehandelaar is: hematoloog dr. Uw specialist is op werkdagen tussen 08.30 17.00 uur bereikbaar via de polikliniek Interne geneeskunde, tel. (078) 654 64 64. 1 Inleiding U heeft
Nadere informatie6,4. Praktische-opdracht door een scholier 2282 woorden 17 januari keer beoordeeld
Praktische-opdracht door een scholier 2282 woorden 17 januari 2004 6,4 35 keer beoordeeld Vak ANW Onderzoeksvraag: Hoe wordt kanker bestreden en wat zijn de ontwikkelingen? Inhoudsopgave Inleiding Wat
Nadere informatieHuidkanker. Melanoom. Plaveiselcelcarcinoom Basaalcelcarcinoom. Diagnostiek en behandeling
Huidkanker Melanoom Plaveiselcelcarcinoom Basaalcelcarcinoom Diagnostiek en behandeling Is het huidkanker? Welke huidkanker? Hoe wordt de diagnose gesteld? Verhaal Hoe lang bestaat de afwijking? Verandering?
Nadere informatiePrijslijst passanten 2016 (voorlopige versie 15 november 2015)
Prijslijst passanten 2016 (voorlopige versie 15 november 2015) Zorg Declaratie Omschrijving Passanten product code prijs 2016 010501004 15B905 Kleine operatie bij een seksueel overdraagbare aandoening
Nadere informatieMijn pathologieverslag begrijpen
Mijn pathologieverslag begrijpen Deze brochure bevat zeker niet alle gedetailleerde informatie over uw pathologieverslag. We geven u vooral de belangrijkste en juiste informatie mee over de resultaten
Nadere informatieKanker. Inleiding. 1. Wat is kanker eigenlijk? 2. Verschillende soorten kanker
Kanker Inleiding Mijn spreekbeurt gaat over kanker patiënten. Ik hou mijn spreekbeurt hier over omdat er veel kinderen zijn die niet precies weten wat kanker nou eigenlijk is en omdat kanker heel veel
Nadere informatiePreventie en vroegtijdige opsporing van darmkanker
Preventie en vroegtijdige opsporing van darmkanker Oncologisch centrum Preventie en vroegtijdige opsporing van darmkanker Inhoud Screening...4 Wie heeft een verhoogd risico?...5 Is dikkedarmkanker erfelijk?...5
Nadere informatieKanker van de eierstokken
Kanker van de eierstokken Ovariumcarcinoom Deze informatiebrochure is bestemd voor vrouwen met eierstokkanker en hun omgeving. We geven u een antwoord op volgende vragen: Wat is eierstokkanker? Wat zijn
Nadere informatie7.2. Boekverslag door I woorden 28 december keer beoordeeld. Nederlands. Inleiding
Boekverslag door I. 1330 woorden 28 december 2004 7.2 104 keer beoordeeld Vak Nederlands Inleiding Wij houden onze spreekbeurt over kanker omdat we zelf mensen konden die kanker hebben gehad of hebben.
Nadere informatieNederlandse samenvatting / Dutch summary
Eiwitbiomarkers voor klinische toepassingen in dikkedarmkanker Kanker van de dikke darm en de endeldarm (colorectaal carcinoom; CRC) vormt wereldwijd een belangrijk gezondheidsprobleem vanwege de hoge
Nadere informatieFamiliaire Adenomateuze Polyposis (FAP) Informatie over het ziektebeeld
Familiaire Adenomateuze Polyposis (FAP) Informatie over het ziektebeeld Wat is FAP? Familiaire adenomateuze polyposis (FAP) is een erfelijke ziekte die zich kenmerkt door het ontstaan van honderden poliepen
Nadere informatieKanker van de baarmoeder
Kanker van de baarmoeder Endometriumcarcinoom Deze informatiebrochure is bestemd voor vrouwen met baarmoederkanker en hun omgeving. De brochure geeft u een antwoord op volgende vragen: Wat is baarmoederkanker?
Nadere informatieBehandeling borstkanker
Behandeling borstkanker 1. Heelkunde (chirurgie) (operatie): - Borstsparend: betekent wegname van het gezwel met veiligheidsmarge van gezond weefsel rondom en wegname van de schildwachtklier (poortwachterklier
Nadere informatieDE SLOKDARM DE SLOKDARM
DE SLOKDARM DE SLOKDARM De slokdarm (oesofagus) is een onderdeel van het spijsverteringskanaal. Het grootste deel van de slokdarm ligt in de borstholte. De slokdarm loopt ongeveer midden door de borstholte
Nadere informatieBorstkanker. Normale cellen in borstklierweefsel Augustus 2016
Borstkanker In Nederland wordt per jaar bij ongeveer 12.000 vrouwen borstkanker (mammacarcinoom) ontdekt. Daarnaast wordt bij ongeveer 1.300 vrouwen Ductaal Carcinoom In Situ (DCIS) geconstateerd. Dit
Nadere informatieHet bi-allelisch Lynch syndroom
Het bi-allelisch Lynch syndroom Wat is het bi-allelisch Lynch syndroom? Het biallelisch Lynch syndroom is een erfelijke ziekte veroorzaakt door twee foutjes in het erfelijk materiaal waardoor kinderen
Nadere informatieTarieven 2014 Antoni van Leeuwenhoek Ingangsdatum: 1 april 2014
Tarieven 2014 Antoni van Leeuwenhoek Ingangsdatum: 1 april 2014 DBCzorgproductcode 19999007 6 tot maximaal 28 verpleegligdagen bij Een infectieziekte 15B932 11.286,44 10.283,87 1.002,57 20107006 Operatie
Nadere informatieEWINGSARCOOM KANKERCENTRUM
EWINGSARCOOM KANKERCENTRUM WAT VINDT U IN DEZE BROCHURE 01 Inleiding 3 02 Wat is een Ewingsarcoom? 3 03 Wat zijn de mogelijke klachten bij een Ewingsarcoom? 4 04 Komt een Ewingsarcoom vaak voor? 5 05 Wat
Nadere informatiebaarmoederhalskanker-pid-h2-baarmoederhalskanker-enonderzoeken/
https://www.isala.nl/patientenfolders/7210- baarmoederhalskanker-pid-h2-baarmoederhalskanker-enonderzoeken/ Baarmoederhalskanker (PID): H2 Baarmoederhalskanker en onderzoeken Kanker is een verzamelnaam
Nadere informatiePatiënteninformatie. Melanoom. Informatie over het ontstaan, de diagnostiek en de behandeling van deze vorm van kanker terTER_
Patiënteninformatie Melanoom Informatie over het ontstaan, de diagnostiek en de behandeling van deze vorm van kanker 1234567890-terTER_ Inhoudsopgave Pagina 1 Wat is een melanoom? 4 2 Hoe vaak komt het
Nadere informatieOrganisatieniveaus (niveau: expert)
Organisatieniveaus (niveau: expert) Ontwikkeld door het Cancer Genomics Centre In samenwerking met het Freudenthal Instituut voor Didactiek van Wiskunde en Natuurwetenschappen van de Universiteit Utrecht
Nadere informatieBehandeling borstkanker
Behandeling borstkanker Kanker in het algemeen Er zijn meer dan honderd soorten kanker die op verschillende plaatsen in het lichaam kunnen voorkomen. Elke soort kanker is een andere ziekte. Een gemeenschappelijk
Nadere informatieFamiliaire Adenomateuze Polyposis (FAP) Informatie over het ziektebeeld
Familiaire Adenomateuze Polyposis (FAP) Informatie over het ziektebeeld Wat is FAP? Familiaire adenomateuze polyposis (FAP) is een erfelijke ziekte die zich kenmerkt door het ontstaan van honderden poliepen
Nadere informatieEEN CHONDROSARCOOM WAT BETEKENT HET?
EEN CHONDROSARCOOM WAT BETEKENT HET? Oncologie/0137 Deze informatiebrochure is bestemd voor personen met een chondrosarcoom en alle anderen die hier heel dichtbij betrokken zijn zoals familie, vrienden,
Nadere informatie7,3. Werkstuk door een scholier 1419 woorden 9 december keer beoordeeld. Botkanker (oftewel: beentumoren)
Werkstuk door een scholier 1419 woorden 9 december 2002 7,3 166 keer beoordeeld Vak Biologie Botkanker (oftewel: beentumoren) Inleiding Een kwaadaardige (of maligne) primaire beentumor (=botkanker) is
Nadere informatieHoe krijgt u een melanoom?
Melanoom Wat is een melanoom? Een melanoom is een vorm van huidkanker die ontstaat uit pigmentcellen (melanocyten). Pigmentcellen komen vooral voor in de huid. In groepjes bij elkaar vormen zij een moedervlek.
Nadere informatieBASAALCELCARCINOOM FRANCISCUS VLIETLAND
BASAALCELCARCINOOM FRANCISCUS VLIETLAND Wat is basaalcelcarcinoom? Het basaalcelcarcinoom (of basocellulair carcinoom of basalioom) is de meest voorkomende vorm van huidkanker. Deze vorm van huidkanker
Nadere informatie1 Epidemiologie van multipel myeloom en de ziekte van Waldenström
1 Epidemiologie van multipel myeloom en de ziekte van Waldenström Dr. S.A.M. van de Schans, S. Oerlemans, MSc. en prof. dr. J.W.W. Coebergh Inleiding Epidemiologie is de wetenschap die eenvoudig gezegd
Nadere informatieKanker van de schaamlippen
Kanker van de schaamlippen Vulvacarcinoom Deze informatiebrochure is bestemd voor vrouwen met kanker van de schaamlippen en voor de mensen in hun omgeving. We geven u een antwoord op volgende vragen: Wat
Nadere informatieWerkstuk Biologie Hersenkanker/tumor
Werkstuk Biologie Hersenkanker/tumor Werkstuk door een scholier 1349 woorden 19 oktober 2003 6 70 keer beoordeeld Vak Biologie Inleiding: Mijn werkstuk gaat over hersentumoren. Ik heb het gekozen omdat
Nadere informatieSLOKDARMKANKER 25-10-2010
SLOKDARMKANKER 25-10-2010 Bij slokdarmkanker is er sprake van een kwaadaardige tumor in de slokdarm. In de medische wereld worden vaak de namen slokdarmcarcinoom en oesofaguscarcinoom gebruikt. De medische
Nadere informatieInformatie over de schildwachtklier. Afdeling Chirurgie
Informatie over de schildwachtklier Afdeling Chirurgie Inleiding Deze folder geeft u informatie over de procedure bij het verwijderen van een schildwachtklier. Het is goed u te realiseren dat voor u persoonlijk
Nadere informatieStand van het Onderzoek naar Dementie en Alzheimer
Stand van het Onderzoek naar Dementie en Alzheimer Christine Van Broeckhoven Neurodegeneratieve Hersenziekten Groep, Department Moleculaire Genetica, VIB, Laboratorium voor Neurogenetica, Instituut Born-Bunge,
Nadere informatieMRI spoort prostaatkanker nauwkeurig op
MRI spoort prostaatkanker nauwkeurig op Prostaatkanker is een van de meest voorkomende vormen van kanker bij mannen. Een op de zes mannen krijgt er last van. Maar het is ook een erg lastig op te sporen
Nadere informatieRadiotherapie Medische Oncologie Chemoradiotherapie gevolgd door chirurgie bij slokdarmkanker
Radiotherapie Medische Oncologie Chemoradiotherapie gevolgd door chirurgie bij slokdarmkanker Uitwendige bestraling van slokdarmkanker in combinatie met chemotherapie, voorafgaand aan een operatie van
Nadere informatieNon-Hodgkin lymfoom. Jessa Ziekenhuis vzw. Dienst kwaliteit. versie maart 2016 (Object-ID )
Heeft u opmerkingen of suggesties i.v.m. deze brochure? Geef ons gerust een seintje! Non-Hodgkin lymfoom Dienst kwaliteit E-mail: info@jessazh.be Tel: 011 33 55 11 Jessa Ziekenhuis vzw Maatschappelijke
Nadere informatiePassantentarieven Medisch Centrum de Veluwe Tarieven per 1 januari 2013
019999003 Meerdere dagbehandelingen bij Een infectieziekte 15B928 3.343,25 3.060,85 282,40 019999004 Maximaal 5 verpleegligdagen bij Een infectieziekte 15B929 3.816,23 3.540,83 275,40 019999005 Onderzoek
Nadere informatieWat is een borstkliniek?
Wat is een borstkliniek? Een borstkliniek bestaat uit een multidisciplinair team van gespecialiseerde artsen, borst verpleegkundigen, borst psychologen, sociale assistenten die zich bezighouden met de
Nadere informatieP A T I Ë N T E N I N F O R M A T I E
Onderzoek naar een borstafwijking P A T I Ë N T E N I N F O R M A T I E Verwijzing door huisarts of via het bevolkingsonderzoek Uw huisarts heeft u verwezen naar de locatie Delfzicht van de Ommelander
Nadere informatiePatiënteninformatiedossier (PID) (Non) Hodgkin. onderdeel ZIEKTE EN BEHANDELING. (NON) HODGKIN Ziekte en behandeling
Patiënteninformatiedossier (PID) (Non) Hodgkin onderdeel ZIEKTE EN BEHANDELING (NON) HODGKIN 2 Inhoud Ziektebeeld en behandeling...4 Medisch onderzoek...4 Chemotherapie...5 Immunotherapie...6 Radiotherapie...7
Nadere informatieWerkstuk Nederlands Kanker
Werkstuk Nederlands Kanker Werkstuk door een scholier 1713 woorden 17 januari 2003 7,2 361 keer beoordeeld Vak Nederlands 1 Wat is kanker? Kanker is de derde ergste doodsoorzaak in Nederland. Er zijn meer
Nadere informatieGemaakt door: Gerdy Castelein en Anne Griet Adema Klas: 4A
Gemaakt door: Gerdy Castelein en Anne Griet Adema Klas: 4A 1 -Voorkant -inhoudsopgave - Uitwerking deelvragen: - Wat is borstkanker? - Hoe ontdek je borstkanker? - Als je erachter komt, wat gebeurt er
Nadere informatieZorgproduct Declaratiecode Zorgproduct consumentenomschrijving Totaalbedrag Ziekenhuiskosten Specialistenhonorarium 990416036 14E000 Behandeling of
990416036 14E000 Behandeling of onderzoek op de polikliniek of dagbehandeling bij Obstipatie 635,37 416,78 218,59 20109057 15E000 Verstrekking van chemotherapie voorafgaand aan lokale behandeling bij Kanker
Nadere informatieDesmoïd-type fibromatose
Desmoïd-type fibromatose 25-05-2019 Patiëntendag Platform Sarcomen Milea J.M. Timbergen, arts onderzoeker Kees Verhoef (chirurg) Dirk Grünhagen (chirurg) Stefan Sleijfer (oncoloog) Erik Wiemer (bioloog)
Nadere informatieFiguur 1: illustratie slokdarm
Slokdarmkanker U bent naar VU medisch centrum (VUmc) verwezen voor een operatie omdat er slokdarmkanker is geconstateerd. In deze folder vindt u informatie over slokdarmkanker, de oorzaken en risicofactoren
Nadere informatiePatiënteninformatiedossier (PID) MAMMACARE. onderdeel BORSTKANKER
Patiënteninformatiedossier (PID) MAMMACARE onderdeel BORSTKANKER Inhoud Wat is borstkanker?... 3 Vormen van kanker... 4 DCIS... 4 Ductaal carcinoom... 4 Lobulair carcinoom... 4 Erfelijke en familiare belasting...
Nadere informatieOntwikkeling van genezende medicijnen tegen ouderdomsgerelateerde ziekten. Ad W. van Gorp, oprichter en CEO
Ontwikkeling van genezende medicijnen tegen ouderdomsgerelateerde ziekten Ad W. van Gorp, oprichter en CEO Agenda 1. Historie 2. Strategie 3. Projecten 10/28/2013 2 Historie Spin off bedrijf van het Hubrecht
Nadere informatieAlles wat je altijd over darmkanker wou weten (maar niet durfde vragen)
Alles wat je altijd over darmkanker wou weten (maar niet durfde vragen) Tim Rondou Gastroenteroloog Sint-Jozefkliniek Bornem-Willebroek Bijscholing 2013 vóórkomen ontstaan voorkómen en preventie symptomen
Nadere informatieDEMENTIE: HOEVER STAAT HET ONDERZOEK? Christine Van Broeckhoven. 2012-10-23 Lezing Davidsfonds Boom- Niel. Prof. Dr. Christine Van Broeckhoven PhD DSc
DEMENTIE: HOEVER STAAT HET ONDERZOEK? Christine Van Broeckhoven Neurodegeneratieve Hersenziekten Groep, Department Moleculaire Genetica, VIB, Laboratorium voor Neurogenetica, Instituut Born Bunge, Universiteit
Nadere informatieKanker. de nieuwe aanpak
Kanker de nieuwe aanpak Tijdens de komende lessen ga je veel meer leren over kanker. Hiervoor gebruik je het cahier Kanker - de nieuwe aanpak van de Stichting Bio- Wetenschappen en Maatschappij. Aan de
Nadere informatieEen samenvatting van de informatie die we hadden toen we bij punt 6 van het logboek waren.
Boekverslag door M. 1755 woorden 21 maart 2003 6.7 132 keer beoordeeld Vak Biologie Inleiding Dit jaar moesten we als handelingsopdracht een sectorwerkstuk maken in tweetallen. Michelle en ik hebben allebei
Nadere informatieOnderzoek naar een borstafwijking
Onderzoek naar een borstafwijking Inleiding Uw huisarts heeft u verwezen naar de Ommelander Ziekenhuis Groep (OZG) in verband met een afwijking in uw borst. Het kan ook zijn dat u via het bevolkingsonderzoek
Nadere informatieBelangrijkste punten van deze folder:
Longkanker: wat nu? HMC (Haaglanden Medisch Centrum) en het Leids Universitair Medisch Centrum (LUMC) werken intensief samen binnen het Universitair Kankercentrum Leiden - Den Haag (UKC). De belangrijkste
Nadere informatielyondellbasell.com PROSTAATKANKER
PROSTAATKANKER Prostaat Kanker Ongeveer 1 op de 7 mannen krijgt de diagnose Prostaatkanker te horen. Je kent misschien zelf wel iemand die het heeft of ervoor behandeld is. Ondanks dat dit schokkende cijfers
Nadere informatieStandaard prijslijst DBC-zorgproducten en overige zorgproducten - Leids Universitair Medisch Centrum V 10-11-2014
Prijzen kunnen gedurende het jaar wijzigen. Zet- en drukfouten voorbehouden. Blz 1-91 zorgproducten gesorteerd op declaratie. Blz. 91-112 overige zorgproducten gesorteerd op declaratie. Declaratie Kosten
Nadere informatieSnel en effectief ingrijpen dankzij ziekte-overstijgend immunologisch onderzoek. Een betere aanpak van chronische ziekten
Snel en effectief ingrijpen dankzij ziekte-overstijgend immunologisch onderzoek Een betere aanpak van chronische ziekten Samenvatting Het probleem Door de vergrijzing van de bevolking groeit het aantal
Nadere informatiePatiënteninformatie. Melanoom Huidkanker, kwaadaardige moedervlek
Patiënteninformatie Melanoom Huidkanker, kwaadaardige moedervlek 2 Inhoud Inhoud... 3 Inleiding... 5 Wat is een melanoom?... 5 Hoe krijgt u een melanoom?... 5 Welke klachten geeft een melanoom en hoe ziet
Nadere informatiePlaveiselcel carcinoom Plastisch chirurgie
Plaveiselcel carcinoom Plastisch chirurgie Wat is een plaveiselcelcarcinoom Het plaveiselcelcarcinoom van de huid is een kwaadaardige vorm van huidkanker. Het ontstaat in de opperhuid en kan soms uitzaaien
Nadere informatie22. Basaalcelcarcinoom
22. Basaalcelcarcinoom Dermatologie Neem altijd uw verzekeringsgegevens en identiteitsbewijs mee! Wat is een basaalcelcarcinoom? Het basaalcelcarcinoom (of basocellulair carcinoom of basalioom) is de meest
Nadere informatieDarmkanker: Het openbaren van het onbekende. Vasilios Kousoulas MDL-arts ziekenhuis Nij Smellinghe, Drachten
Darmkanker: Het openbaren van het onbekende Vasilios Kousoulas MDL-arts ziekenhuis Nij Smellinghe, Drachten Wanneer kun je spreken van een normale dikke darm? (1) Wanneer kun je spreken van een normale
Nadere informatieUitzaaiing: de rol van tumorstamcellen
Uitzaaiing: de rol van tumorstamcellen 19de Antoni van Leeuwenhoek symposium 13 juni 2013 Ed Roos 1 Kennis over uitzaaiing is nog beperkt Uitzaaiing is een ingewikkeld proces, met veel onwaarschijnlijke
Nadere informatieNota: Invaliditeit Aantal en verdeling volgens ziektegroep
Nota: Invaliditeit Aantal en verdeling volgens ziektegroep Men valt in het stelsel van invaliditeit na één jaar primaire arbeidsongeschiktheid. De erkenning van invaliditeit geldt voor een bepaalde periode
Nadere informatieDERMATOLOGIE/CHIRURGIE
Zorgpad: Melanoom Algemene informatie U bent door uw huisarts verwezen naar de dermatoloog op verdenking van huidkanker (melanoom). Indien u al onder behandeling bent bij de chirurg, komt u bij de chirurg
Nadere informatie