Tips & Tricks. Biosecurity. Bart, Geert & Maude s. Wat is bioveiligheid? Wat betekent dit concreet? Wordt bioveiligheid toegepast op rundveebedrijven?

Transcriptie

1 Bart, Geert & Maude s Tips & Tricks Biosecurity Wat is bioveiligheid? Bioveiligheid bij rundvee is het geheel van maatregelen die genomen worden om een runderpopulatie te beschermen tegen schadelijke biologische of biochemische agentia. Concreet voor infectieuze aandoeningen zijn dit de maatregelen die genomen worden om te verhinderen dat een kiem een bedrijf binnen geraakt en/of een bedrijf kan verlaten (of zich binnen het bedrijf verspreidt). Wat betekent dit concreet? - E nkel aankopen mits een negatief aankoopprotocol en bij voorkeur van bedrijven met een gekende sanitaire status - Quarantaine gedurende 4w in een aparte quarantainestal - B edrijfskledij/laarzen en ontsmettend voetbad voor alle bezoekers - Geen bedrijfsvreemde materialen toelaten op het bedrijf - Direct en indirect contact met andere dieren voorkomen Wordt bioveiligheid toegepast op rundveebedrijven? NEEN, dikwijls worden er onvoldoende maatregelen genomen, en daar waar de veehouder maatregelen probeert te nemen gebeurt dit onvoldoende consequent of worden deze maatregelen door bezoekers genegeerd! Biosecurity of bioveiligheid is nog teveel een theoretisch begrip dat onvoldoende praktische ingang vindt op rundveebedrijven.

2 Bart, Geert & Maude s Tips & Tricks Biosecurity Wat is de eenvoudigste bioveiligheidsmaatregel voor BVD? Vaccinatie, aangezien op die manier IPI s voorkomen worden en de kans op BVD verspreiding daardoor drastisch daalt. Hoe groot is de kans op herbesmetting met BVD in Vlaanderen wanneer niet gevaccineerd wordt? Uit beperkte recente gegevens waarin een aantal BVD vrije vlaamse rundveebedrijven gedurende 2 jaar werden opgevolgd bleek dat op 27% van deze vrije bedrijven terug seroconversie optrad.

3 HERD HEALTH BIOSECURITY, WAT IS DAT JUIST? Biosecurity of bioveiligheid is een woord dat dierenartsen en veehouders regelmatig voor de voeten gegooid wordt bij de bestrijding van ongewenste ziekten. Vanaf 1 januari 2015 zal in België een verplicht BVD bestrijdingsprogramma van start gaan. Internationaal wordt als consensus aanvaard dat de BVD bestrijding vooral bestaat uit biosecurity, naast het verwijderen van de IPI s, continue monitoring en vaccinatie. Maar wat is biosecurity nu juist en in welke mate wordt dit reeds toegepast op Vlaamse rundveebedrijven? Biosecurity : definitie Bioveiligheid bij rundvee is het geheel van maatregelen die genomen worden om een runderpopulatie te beschermen tegen schadelijke biologische of biochemische agentia. Wanneer we dus spreken over infectieuze aandoeningen zijn dit concreet de maatregelen die genomen worden om te verhinderen dat een kiem, vb het BVD virus, een bedrijf binnen geraakt en/of een bedrijf kan verlaten, en dus dientengevolge verhinderen dat een kiem verder verspreidt tussen bedrijven alsook binnen bedrijven (= bio containment). De meest efficiënte verspreiding van een dierziekte geschiedt via het verplaatsen van besmette dieren tussen bedrijven. Echter, ook aan de verspreiding via vectoren dient voldoende aandacht besteed te worden. Daarom verdienen, naast de dieren zelf, ook de gebruikte voertuigen, de kledij en het schoeisel, het gebruikt materiaal,... de nodige aandacht. Een gesloten bedrijf! Het gaat dus over maatregelen om het bedrijf gesloten te houden, zoals enkel aankopen mits een negatief aankoopprotocol en bij voorkeur van bedrijven met een gekende sanitaire status, 4w quarantaine in een aparte quarantainestal na aankoop, bedrijfskledij en ontsmettend voetbad voor alle bezoekers en zeker voor personen die in contact komen met andere runderen, geen bedrijfsvreemde voertuigen toelaten op het bedrijf, enkel bedrijfseigen materiaal gebruiken en geen gemeenschappelijk materiaal delen met buurtbedrijven, contact met andere runderen op buurtweiden voorkomen, geen oppervlakte water laten drinken, contact met wild en andere (huis)dieren vermijden, vaccinatie, gescheiden huisvesting, enz... Hoe gesloten zijn onze rundveebedrijven? Dr Steven Sarrazin van de faculteit Dierengeneeskunde van de Gentse Universiteit ging binnen de Vlaamse rundveehouderij na als en/of wanneer dergelijke maatregelen toegepast worden. Daartoe werden 74 rundveebedrijven (33 melkvee-, 16 vleesvee- en 25 gemengde bedrijven) die een voorgeschiedenis van BVD hadden doch ondertussen vrij verklaard waren, bezocht. Het gaat met andere woorden om betere bedrijven, ttz waar meer aandacht aan bioveiligheid (na een BVD probleem) zou moeten besteed worden. Uit zijn onderzoek bleek dat een aantal bezoekers recurrent verschillende rundveebedrijven bezoeken en dus een potentieel risico vormen. De melkophaling komt gemiddeld om de 3d langs. De veevoederleverancier bezoekt gemiddeld elke 3 weken hetzelfde bedrijf en 33% betreedt daarbij de stal. Aangaande de veehandelaar, die gemiddeld iedere week langs komt (met een maximum van 208 keer per jaar op 1 van de ondervraagde bedrijven), komt 78% met een gereinigde trailer langs, doch in 84% van de gevallen staan er reeds dieren van andere beslagen op. Het vilbeluik komt gemiddeld iedere maand 1 keer langs en 46% van de bedrijven legt de kadavers aan de ingang om te verhinderen dat het bedrijf betreden wordt, maar dus evenzeer 54% doet dit niet. Ook de bedrijfsdierenarts die gemiddeld iedere 6 dagen (met een maximum van 260 keer per jaar op 1 van de ondervraagde bedrijven) langskomt, alsook de inseminator die gemiddeld iedere 5 dagen (met een maximum van 208 keer per jaar op 1 van de ondervraagde bedrijven) langskomt, betreden zeer regelmatig de stallen en komen intensief in contact met één of meerdere (zieke en dus mogelijks excreterende) dieren. Soms wordt de wagen zelfs de stal ingereden tot vlak bij de te bezoeken dieren... Op 77% van de bedrijven is het voor de bezoeker zonder meer mogelijk direct de stallen te betreden.

4 En welke maatregelen nemen de veehouders om de potentiële dreiging van een (BVD) besmetting via de hoger vernoemde bezoekers te verhinderen? Bedrijfs(eigen)kledij is op 66% van de bedrijven voorhanden en bedrijfslaarzen zelfs in 70% van de gevallen. Echter, gemiddeld worden de laarzen op 23% en de bedrijfsoverall op 43% van de bedrijven waar ze voorhanden zijn nooit gedragen... wat betekent dat de laarzen op 46% van de bedrijven [30% niet aanwezig + 16% niet gedragen als aanwezig (= 23% niet gedragen x 70% aanwezig)] en de bedrijfs(eigen)kledij op 62% van de bedrijven [34% niet aanwezig + 28% niet gedragen als aanwezig (= 43% niet gedragen x 66% aanwezig)] nooit gedragen worden! Daartegenover staat dat de laarzen op 29% en de bedrijfsoverall op 20% van de bedrijven waar ze aanwezig zijn steeds gedragen worden, wat concreet betekent dat de laarzen slechts op 20% (= 29% gedragen van 70% aanwezig) en de bedrijfs(eigen)kledij slechts op 13 % (= 20% gedragen van 66% aanwezig) van de bedrijven effectief gedragen worden, en dit vooral door de bedrijfsdierenarts, minder door de inseminator en nog minder door de veehandelaar. Een onstmettend voetbad bij de ingang van de stal is voorzien op 61% van de ondervraagde bedrijven! Echter, in slechts 51% van de bedrijven is het gevuld met een desinfecterend middel en in de gevallen dat het gevuld is wordt dit voetbad in slechts 30% van de gevallen steeds gebruikt, wat betekent dat in slechts 9% (= 61% voetbad x 51% gevuld x 30% gebruikt) van de gevallen een desinfecterend voetbad effectief gebruikt wordt... Bij aankoop van dieren, wat op 66% van de bedrijven minstens 1 keer per jaar gebeurt, blijkt uit gegevens van Arsia (Wallonië) dat in 2011 slechts 7,3%, in ,7% en in ,5% van de aangekochte runderen getest worden via het aankoopprotocol. Bij DGZ (Vlaanderen) blijkt dat in 2011 slechts ongeveer 10%, in 2012 slechts ongeveer 12% en in 2013 slechts ongeveer 14,5% van de aangekochte runderen getest wordt via het aankoopprotocol! Binnen dit onderzoek bleek slechts 6% van de rundveehouders niet alle aangekochte dieren aan het aankoopprotocol te onderwerpen, wat dus duidelijk beter is dan het gemiddelde vlaamse rundveebedrijf. Echter, slechts op 35% van de aankopende bedrijven binnen deze studie is een geschikte quarantaine stal voorzien en slechts op 18% van de bedrijven behelst de quarantaine periode meer dan 3w (maar dit niet noodzakelijk in een geschikte quarantainestal). Finaal wordt minstens 3w quarantaine na aankoop in een hiervoor geschikte quarantaine stal op slechts 12% van de bedrijven correct toegepast. Concreet voor BVD wordt bij het aankopen van drachtige dieren de koe soms wel op BVD getest, echter het kalf (dat weken maanden na de aankoop geboren wordt) wordt (quasi) nooit op BVD antigen getest. Via de aankoop van een dergelijke Trojaanse koe (BVD antigen negatieve koe drachtig van een BVD dragerkalf) kan BVD gemakkelijk een bedrijf binnen gesmokkeld worden. Aankopen van dieren was, is en blijft dus een groot risico voor insleep van ziekte op onze rundveebedrijven. Aangaande de contactrisico s via buurtweiden blijkt dat 70% van de bedrijven runderen hebben die in (direct) contact komen met runderen van andere beslagen waarvan de sanitaire status (vb aangaande BVD) niet gekend is... In 33% van de gevallen delen veehouders een rundertrailer en/of een mestvat met collega s. % Afwezig Aanwezig Bioveiligheid Altijd gebruikt Nooit gebruikt gerespecteerd En hoe zit het met bio contaiment? Geen bioveiligheid Kledij 34% 66% 13% 87% 20% 43% Laarzen 30% 70% 20% 80% Onstmettend voetbad 29% 23% Gevuld Gebruikt 39% 61% 9% 91% 51% 30%

5 En hoe zit het met bio contaiment? Het onderzoek keek ook naar de maatregelen die genomen worden om verspreiding van een aanwezige kiem BINNEN de bedrijven (vb virale kalverdiarree) te beperken. Het huisvesten van kalveren gescheiden van oudere dieren gebeurt slechts op 45% van de bedrijven. Zieke kalveren laatst verzorgen, om zelf geen kiemen rond te dragen, gebeurt slechts in 32% van de gevallen. Een aparte kalfruimte is slechts in 72% van de bedrijven voorhanden doch in 58% van deze bedrijven wordt deze kalfbox ook gebruikt als ziekenboeg... En nu? Deze studie biedt een tastbaar cijfermatig inzicht omtrent de risico s en de implementatie van bioveiligheidsmaatregelen op onze betere Vlaamse rundveebedrijven. Hieruit blijkt duidelijk dat zowel veehouders als bezoekers onvoldoende begaan zijn met dergelijke maatregelen doordat er onvoldoende rekening mee gehouden wordt wanneer de middelen ervoor aanwezig zijn (vb voetbad, bedrijfeigen kledij), als deze middelen al aanwezig zijn. Er kan dus zonder blozen gesteld worden dat bioveiligheid in Vlaanderen dikwijls een loos begrip is... Maatregelen worden niet of slechts halfslachtig toegepast, wat betekent dat het risico op (her) introductie van een kiem, vb BVD, continu een reële dreiging is. In navolging van deze studie werden 26 BVD vrije bedrijven die niet vaccineerden tegen BVD gedurende 2 jaren opgevolgd. Hieruit bleek dat 7 van deze bedrijven (= 27%!) tijdens deze opvolgingsperiode terug seropositief werden! In die optiek kan (BVD) vaccinatie op heel veel bedrijven soelaas bieden, aangezien vaccinatie een betaalbare en zonder meer de eenvoudigst toe te passen maatregel van bioveiligheid is. Een correcte vaccinatie zorgt namelijk voor transplacentaire bescherming, waardoor de geboorte van IPI s voorkomen wordt. De aanwezigheid van een IPI (of van een Trojaanse koe ) is nog steeds de belangrijkste oorzaak van BVD virusintroductie en verspreiding op de bedrijven! Zeker op bedrijven met een partieel positief BVD jongveevenster is vaccinatie steeds te verantwoorden, aangezien een dergelijk jongveevenster BVD circulatie bevestigt! REFERENTIES Persartikel DGZ : 3 jaar aankoopprotocol : resultaten en evaluatie. Koen De Bleecker. ARSIA Activiteiten rapport 2011 en 2012 (http :// Persoonlijke mededeling 2013 AMCRA seminar oct 2013, Steven Sarrazin. MSD Animal Health sprl/bvba - Clos du Lynx Binnenhof 5, 1200 Bruxelles - Brussel, Belgium MSD.AH.info@merck.com -