DOOR FOCUS EN VERBINDING EEN BETER RESULTAAT TEGEN KINDER UITBUITING

Transcriptie

1 DOOR FOCUS EN VERBINDING EEN BETER RESULTAAT TEGEN KINDER UITBUITING Meer dan kinderen geholpen Veel aandacht voor kinderen in noodsituaties JAARVERSLAG 2014 Continue aandacht voor webcam kindersekstoerisme dankzij Sweetie

2 KINDEREN HIELPEN WIJ IN Wij haalden deze kinderen uit uitbuitingsituaties en zorgden ervoor dat zij zich in een veilige omgeving kunnen ontwikkelen. Indirect boden we hulp aan 2 miljoen kinderen en volwassenen met het doel uitbuiting te voorkomen. 2 3

3 DOOR FOCUS EN VERBINDING EEN BETER RESULTAAT TEGEN KINDERUITBUITING "Er is geen derde wereld. Er is één wereld en daar zijn we allemaal verantwoordelijk voor." Het jaar 2014, een jaar waarin de wereld op zijn kop staat: de massale uitbraak van ebola, burgeroorlogen in Syrië en Zuid- Soedan en de opmars van de gewelddadige terreurorganisatie IS. Via tv, krant of social media zijn wij allen getuige van deze grote brandhaarden in de wereld. Terre des Hommes verafschuwt de gruweldaden die plaats vinden in deze regio's en komt met haar noodhulpteam, samen met zusterorganisaties of in SHO-verband in actie voor de mensen en kinderen die in erbarmelijke omstandigheden leven. Want vooral kinderen zijn als vluchteling extra kwetsbaar voor geweld en uitbuiting: in noodsituaties zijn kindermisbruik, seksuele uitbuiting en kinderhandel helaas een veelvoorkomend fenomeen. ERKENNING Via een programma-aanbod gefocust op onze thema's kinderhandel, kinderarbeid, kindermisbruik en seksuele uitbuiting van kinderen heeft Terre des Hommes zich dit jaar weer direct ingezet voor hulp aan meer dan vierhonderdvijftigduizend kinderen. Steeds meer worden wij erkend als de specialist op het gebied van kinderuitbuiting door onze eigen overheid en diverse internationale instanties. En dat geeft ons (Antoine de Saint-Exupéry) de mogelijkheid om op die plekken te zijn waar wij ook daadwerkelijk beleid kunnen beïnvloeden. Dankzij spreektijd bij de Verenigde Naties staat webcam kindersekstoerisme nu op de agenda van de VN- Speciaal Rapporteur inzake kinderhandel, kinderprostitutie en kinderpornografie. Ook spraken wij als eerste NGO op de Soccerex 2014 Global Convention over het niet schenden van kinderrechten tijdens grote sportevenementen. SYNERGIE Een actie samen met collega-organisaties tijdens dit WK Voetbal illustreerde weer eens hoe belangrijk samenwerking is voor onderlinge versterking en het tot stand brengen van synergie. Het uitwisselen van kennis en het intensiveren van de samenwerking met onze zusterorganisaties en andere belangengroepen vormt dan ook steeds meer een speerpunt van ons werk. Een ander mooi voorbeeld is de samenwerking met Centrum Kinderhandel Mensenhandel en Unicef tijdens de Kinderrechtentop ten tijde van het 25-jarig bestaan van het VN-kinderrechtenverdrag. Ook de samenwerking met onze zusterorganisaties in onze internationale campagnes Destination Unknown en Children Win werd verder voortgezet en geïntensiveerd. OP DE KAART GEZET! Dankzij het virtuele meisje Sweetie is er ook dit jaar zeer veel aandacht voor het probleem webcam kindersekstoerisme geweest, zowel nationaal als ook - in overtreffende trap - internationaal. Het probleem is hiermee eindelijk mondiaal op de kaart gezet: zowel in de westerse landen, als in de landen van de slachtoffers. Daarnaast is de eerste dader die veroordeeld is in Australië een feit. In 2014 hebben we ook veel bekendheid gegenereerd voor de vaak onzichtbare maar schrijnende situatie van huisslaafjes en zijn wij trots op de resultaten de wij bereikt hebben met het Centrum Kinderhandel Mensenhandel, dat het probleem van kinderhandel in Nederland bij de wortels aanpakt. ONZE VERANTWOORDELIJKHEID U bent het er vast mee eens, dat aan deze moderne vormen van kindermisbruik een einde moet komen. Steeds meer komt het besef dat het welvarende leven hier direct invloed heeft op de mogelijkheden en kansen voor ontwikkeling en rechtvaardigheid elders. Deze verbinding maakt ons met elkaar verantwoordelijk voor de schadelijke gevolgen van de moderne samenleving en het beschermen van de slachtoffers daarvan. Ieder mens, over de gehele wereld. INNOVATIE EN VERANDERINGEN 2014 stond ook in het teken van verandering: wij hebben onze nieuwe ambassadeurs mogen verwelkomen: Thekla Reuten en de 3JS. Wij hebben inmiddels al vele projecten met hen gestart en kijken uit naar de nieuwe initiatieven die in de komende jaren zullen volgen. Onze voormalige ambassadeur Frans Weisglas, danken wij hartelijk voor zijn inzet in de afgelopen 5 jaar. Daarnaast hebben wij innovatieve wijzigingen binnen onze eigen organisatie doorgevoerd op het gebied van ICT met als doel onze werkprocessen (inter) nationaal te optimaliseren; in 2015 leggen wij de nadruk op verandermanagement om dit aspect verder te implementeren. KRACHTIGE VERBINDING Dit jaar hebben wij onze regiokantoren en projecten in Brazilië, Bolivia, Peru, Thailand, India, Filipijnen, Bangladesh en Cambodja bezocht. Een ontmoeting met kinderen uit onze projecten is altijd heel inspirerend en waardevol. Op deze wijze houden wij de krachtige verbinding met onze doelgroep, de kinderen, en worden wij er weer geheel van doordrongen hoe verschrikkelijk nodig ons werk is. HARTELIJK DANK! Een rechtvaardige wereld, waarin kinderen kans hebben op een eerlijk bestaan is en blijft onze ambitie. Ons belangrijke werk kunnen wij alleen uitvoeren dankzij de steun van onze donateurs, vrijwilligers, sponsoren, institutionele donoren en de Nationale Postcode Loterij. Namens alle medewerkers van Terre des Hommes willen wij u hiervoor oprecht bedanken! Albert Jaap van Santbrink, Algemeen Directeur Irvin Wekking, Directeur Financiën en ICT Rob Ruijter, Voorzitter Raad van Toezicht "Een rechtvaardige wereld, waarin kinderen kans hebben op een eerlijk bestaan is en blijft onze ambitie. " 4 5

4 JAAROVERZICHT IN VOGELVLUCHT JANUARI MAART APRIL MEI JUNI AUGUSTUS OKTOBER NOVEMBER DECEMBER JANUARI 2015 Sweetie Na de onthulling van het virtuele karakter van het meisje Sweetie eind 2013 besteden nationale en internationale media uitgebreid aandacht aan webcamsekstoerisme op de Filipijnen. FEBRUARI Safe Internet day Terre des Hommes doet mee aan de internationale Safe Internet Day met de organisatie van verschillende webinars om aandacht te vragen voor het gevaar van kinderen op het net. Via een livestreamverbinding zenden we deze uit in Bolivia en Bangkok. Sweetie in de prijzen! We hebben veel prijzen mogen ontvangen voor de Sweetie-campagne waaronder: adverteerder van het jaar door de Stichting Adverteerdersjury Nederland (SAN); drie Gouden Lampen en een Grand Prix bij de "Lampenuitreiking" voor de meeste creatieve campagne van de Art Director club Nederland. Kanjers van Goud Caroline Tensen reist voor het programma Kanjers van Goud naar Brazilië om programmahoofd Hans Guijt in het zonnetje te zetten. Guijt verrichtte indrukwekkend werk voor de lokale bevolking in de Amazone met het hospitaalschip Abaré. Vooraanstaand IT-evenement In de Cruise Terminal in Rotterdam vindt het Mendix World 2014 evenement plaats waarbij wij een speciale Hackathon organiseren. Teams van onderneming Finaps en de Saxion Hogeschool gaan met een prijs naar huis voor de meeste innovatieve oplossing ter optimalisatie van de werkprocessen van Terre des Hommes. Persbijeenkomst. In Azië organiseren wij een drukbezochte persbijeenkomst over ons project Destination Unknown. VN Tijdens de Human Rights Conference krijgen wij spreektijd om de ernst van het fenomeen webcam kindersekstoerisme toe te lichten sponsorlopers voor hartpatiëntjes De jaarlijks in Nairobi georganiseerde Mater Heart Run heeft dit jaar ,- opgehaald. Terre des Hommes is een van de sponsoren, waarbij de opbrengst besteed wordt aan 250 levensreddende operaties voor hartpatiëntjes. Don't Look Away Oud-voetbalinternational John de Wolf en (ex-) minister Ivo Opstelten geven de aftrap voor de WK-campagne Don't Look Away. Met deze campagne vraagt Terre des Hommes samen met o.m. Plan Nederland, ECPAT en Free a Girl aandacht voor seksuele uitbuiting van minderjarigen tijdens WK Voetbal, en specifiek kinderprostitutie in Brazilië. Sweetie - Nieuwe Kerk Amsterdam Relaties van Terre des Hommes luisteren naar een bevlogen relaas over het virtuele 'lokmeisje' Sweetie: het virtuele meisje dat Terre des Hommes ontwikkelde om webcam kindersekstoerisme aan de kaak te stellen. Slavernij, toen en nu Ondernemers discussiëren in het Amsterdamse Scheepvaartmuseum over het thema 'Help ons kinderslavernij uit te bannen!'. Dagvoorzitter Jörgen Rayman, kinderrechtenexpert Mahmudul Kabir en maatschappelijk betrokken ondernemer René aan den Stegge zorgen voor een boeiende middag. Primeur Terre des Hommes was officieel partner van de Corporate Social Opportunity Zone van de Soccerex 2014 Global Convention. Voor het eerst stond de maatschappelijke verantwoordelijkheid van de sector in het hart van de voetbalwereld op de agenda. De Italiaanse voetballegende Gianfranco Zola opent het event samen met onze directeur. JULI 4-daagse Voor het eerst dit jaar liepen tijdens de Nijmeegse Vierdaagse en de vierdaagse van Apeldoorn officiële sponsorlopers voor Terre des Hommes mee. Dorpentocht Dit jaar deden er mensen mee aan de door ons georganiseerde dorpentocht in Zeeland. De deelnemers fietsen met het thema 'oude ambachten' een route op het Zeeuwse eiland Walcheren; via een sponsoractie halen we meer dan ,- op. SEPTEMBER Onorthodoxe marketing met Sweetie Samen MTH Accountants & Adviseurs organiseert Terre des Hommes een bijeenkomst voor bedrijven om aan te tonen hoe onorthodoxe marketingstrategieën, zoals Sweetie, tot bijzondere resultaten leiden. Project Vluchtkind Vanwege de acute noodsituatie in Noord-Irak heeft Terre des Hommes een campagne gevoerd voor noodhulp aan vluchtelingen In Noord-Irak. Doorbraak in de strijd tegen webcamseks met kinderen! Een Australiër is voor het eerst veroordeeld tot een gevangenisstraf voor een chatgesprek met Sweetie. Opening Centrum Kinderhandel Mensenhandel Staatssecretaris Fred Teeven en burgemeester van Leeuwarden Ferd Crone openen het Centrum Kinderhandel Mensenhandel (CKM). Reis terug in de tijd Een aantal relaties van Terre des Hommes geniet van een reis terug in de tijd met de voorstelling 'Verre Oorden' in het Christiaan Huygens Theater te Zeist. De middag werd afgesloten met een presentatie over nalaten aan Terre des Hommes. Jubileum: 25 jaar kinderrechten Op 20 november, de dag van de Rechten van het Kind, vieren we 25 jaar Kinderrechten met een Kinderrechtentop. Terre des Hommes houdt samen met UNICEF en het CKM de Ronde Tafel Discussie over kinderrechten en mensenhandel in Nederland. Stop Ebola Giro555 start een landelijke campagne om geld in te zamelen voor de strijd tegen de ebola- epidemie. Terre des Hommes is lid van de samenwerkende hulporganisaties (SHO) en zet haar deel van de opbrengst in voor getroffen gemeenschappen in Guinee. Ambassadeurs Op de Margriet Winter Fair in Utrecht presenteren wij onze nieuwe ambassadeurs: actrice Thekla Reuten en de muziekgroep de 3JS. Onzichtbare huisslaafjes Wij lanceren in Nederland de offline en online campagne 'Onzichtbaar' die aandacht vraagt voor honderdduizenden huisslaafjes. Tegelijkertijd lanceert Terre des Hommes in Peru de ludieke awareness campagne tegen het misbruik van kinderen voor huishoudelijk werk onder de beeldende titel: 'Bezems in opstand!' Angkor Wat Bike4kids Via sponsoring door familie en vrienden van de deelnemers zamelen we dit jaar tijdens de Angkor Wat Bike4kids een jaarlijks fietsevenement rondom het hindoeïstische tempelcomplex Angkor Wat in Cambodja, geld in voor onze projecten tegen kinderuitbuiting. Tijdens het Goed Geld Gala ontvingen we een prachtige schenking van ruim 3.8 miljoen van de Nationale Postcode Loterij voor onze aanvraag Sweetie 2.0. We gaan samen met internationale specialisten een geavanceerde methode ontwikkelen om webcamseks met kinderen wereldwijd preventief aan te pakken. FEBRUARI 2015 Onze winkels accepteren de nationale VVV bon als geldig betaalmiddel. We proberen het voor de consument zo eenvoudig mogelijk te maken af te rekenen in één van onze 41 winkels. 6 7

5 INHOUDSOPGAVE ONZE ORGANISATIE 72 1 HET WERK VAN TERRE DES HOMMES Ons gedachtengoed Visie, strategie en beleid Onze duurzame aanpak Theory of Change Capaciteitsopbouw Impactmeting Resultaten samengevat Programma's Kinderarbeid Kinderhandel en -migratie Seksuele uitbuiting van kinderen Kindermisbruik Noodhulp Landentabel Strategische allianties Structuur Medewerkers Planning en Control Kwaliteit Risicomanagement 76 VERSLAG VAN DE RAAD VAN TOEZICHT 78 FINANCIËN Visie, strategie en beleid Bestedingen Baten Overschotten / tekorten Liquide middelen Kengetallen 94 2 COMMUNICATIE, MARKETING EN FONDSENWERVING Visie, strategie en beleid Resultaten samengevat Onze belanghebbenden Communicatiecampagnes, free publicity en social media Brand heart Communicatiecampagnes Media-aandacht Evenementen op het gebied van communicatie en voorlichting Ambassadeurs Online marketing en social media Fondsenwerving Particuliere donateurs en bedrijven Fondsenwervende evenementen Terre des Hommes winkels Nationale Postcode Loterij Evaluatie JAARREKENING Balans per 31 december Staat van baten en lasten over Resultaatbestemming 98 Kasstroomoverzicht 98 Algemene toelichting en grondslagen voor waardering en resultaatbepaling 100 Toelichting op de balans per 31 december Toelichting op de staat van baten en lasten Kengetallen personeel 117 Overige gegevens Bijlagen Resultaat vrijwilligersgroepen 118 Controleverklaring van de onafhankelijke accountant 122 VOORUITBLIK EN BEGROTING

6 212 BETROUWBARE EN BEVLOGEN LOKALE PROJECTPARTNERS hielpen ons in 2014 met ons belangrijke werk om kinderuitbuiting te stoppen

7 1. HET WERK VAN TERRE DES HOMMES 1.2 VISIE, STRATEGIE EN BELEID ONZE DUURZAME AANPAK 1.1 ONS GEDACHTEGOED Antoine de Saint-Exupéry was een eigenzinnige Franse schrijver en piloot van een postvliegtuigje in de Tweede Wereldoorlog, waarmee hij ook over Afrika vloog. Vastberaden door alles wat hij gezien en ervaren had in de oorlog, schreef hij "Terre des Hommes". In dit boek riep hij "de mensen der aarde" op hun verantwoordelijkheid te nemen en solidair te zijn. Hij benadrukte: "Er is geen derde wereld. Er is één wereld en daar zijn we allemaal verantwoordelijk voor." Antoine de Saint-Exupéry Onze organisatie is in de geest van De Saint-Exupéry opgericht door de Zwitser Edmond Kaiser. Zijn gedachtegoed is verweven in onze dagelijkse strijd tegen kinderuitbuiting en is het fundament van de identiteit van onze organisatie. ONZE FOCUS Kinderuitbuiting gaat om ernstige schendingen van kinderrechten, met soms vergaande gevolgen. Hieronder verstaan we de ergste vormen van: seksuele uitbuiting van kinderen (zoals kinderprostitutie); kinderhandel; kinderarbeid (volgens ILO conventie 182); kindermisbruik; noodhulp. ONZE VISIE Terre de Hommes werkt aan een wereld waarin alle kinderen een menswaardig bestaan hebben en kunnen opgroeien tot zelfstandige volwassenen. Een wereld waarin kinderen niet meer worden uitgebuit. Wij gaan net zo lang door tot dit bereikt is. ONZE WERKGEBIEDEN Onze projecten zijn verspreid over vier regio's: Europa, Azië, Afrika en Zuid- Amerika. We zijn werkzaam in 24 landen. Via onze zusterorganisaties zijn wij actief in 65 landen Europa: Nederland, Italië Azië: Bangladesh, Cambodja, Filipijnen, India, Indonesië, Irak, Laos, Libanon, Myanmar, Nepal, Thailand, Afrika: Burkina Faso, Ethiopië, Guinee, Kenia, Oeganda, Tanzania, Zuid-Soedan Zuid-Amerika: Bolivia, Brazilië, Nicaragua, Peru Terre des Hommes hanteert het VN-Kinderrechtenverdrag als richtlijn dat toeziet op de bescherming van de rechten van kinderen. Wij hanteren voor het structureren van onze interventies de vier pijlers van het VN-Kinderrechtenverdrag: Prevention, Provision, Promotion en Prosecution. Terre des Hommes wil kinderuitbuiting structureel de wereld uit helpen. Wij steunen daarom niet alleen de slachtoffers, maar pakken het probleem bij de wortels aan. Onze duurzame aanpak bestaat uit preventie, bescherming en rechtshulp voor slachtoffers en zijn we actief om kinderrechten op de publieke en de politieke agenda te zetten (en te houden). Onze aanpak delen we met partners, zowel organisaties als gemeenschappen, om de rechten van kinderen op de kaart te zetten. Terre des Hommes zet naast de pijlers van het VN-kinderrechtenverdrag in op de bestrijding van kinderrechtenschendingen via opsporing, vervolging en berechting van daders. Met Project Watch zet Terre des Hommes via haar projectpartners in op de opsporing van verdachte kindersekstoeristen. Met Sweetie hebben wij aangetoond dat een keiharde dadergerichte aanpak nodig is om kinderen te beschermen tegen online seksueel misbruik. Via legal aid-projecten geeft Terre des Hommes kinderen de juridische steun die nodig is om verdachten aan te pakken. De 'P' van Prosecution om straffeloosheid te bestrijden. ONZE MISSIE Terre des Hommes voorkomt dat kinderen worden uitgebuit, haalt kinderen uit uitbuitingssituaties en zorgt ervoor dat deze kinderen zich in een veilige omgeving kunnen ontwikkelen

8 1.2.2 THEORY OF CHANGE Onze duurzame aanpak is gebaseerd op onze 'Theory of change' strategie. Deze theorie houdt het volgende in: om tot een blijvende sociale verandering te komen, waarbij kinderen niet meer geconfronteerd worden met uitbuiting, passen wij een geïntegreerde aanpak toe waarbij wij een aantal strategische stappen doorlopen. Het essentiële uitgangspunt hierbij is capaciteitsopbouw waardoor wij een sterk maatschappelijk middenveld creëren. Met onze versterkte partners zijn wij goed in staat om betere kwaliteit te leveren bij onze interventies en beleid daadwerkelijk te beïnvloeden. LOBBY IN NEDERLAND Het internationale werk van Terre des Hommes heeft onmiskenbaar een nationale dimensie. Vanuit Nederland wordt gericht onderzoek gedaan, beleid gemonitord en lobby gevoerd om de naleving van kinderrechten in het Nederlands buitenlandbeleid, Nederlands mensenrechtenbeleid, het Nederlands veiligheidsbeleid en het Nederlands ontwikkelingssamenwerkingsbeleid te waarborgen. Kinderrechten in het Nederlands buitenlandbeleid In 2014 heeft Terre des Hommes nadrukkelijk op het recht op onderwijs gelobbyd bij de behandeling van de begroting van Buitenlandse Handel en Ontwikkelingssamenwerking. Wij zijn van mening dat Nederland als welvarend land zijn verantwoordelijkheid dient te nemen en te investeren in kinderrechten en onderwijs in ontwikkelingslanden. Onderwijs is zeer belangrijk om extreme armoede uit te kunnen bannen. Post 2015 Ontwikkelingsdoelstellingen' Terre des Hommes pleit ervoor dat Nederland de (seksuele en reproductieve gezondheids-) rechten van meisjes en vrouwen hoog op de agenda heeft staan. Ook bij de onderhandelingen over de nieuwe 'Post 2015 Ontwikkelingsdoelstellingen'. Terre des Hommes heeft in samen met Partos, de branchevereniging voor internationale samenwerking - nauwlettend de beraadslagingen in de Tweede Kamer gevolgd en deelgenomen aan consultatiebijeenkomsten georganiseerd door het Ministerie van Buitenlandse Zaken is in dit kader een belangrijk jaar: de 'Post 2015 Ontwikkelingsdoelstellingen' en de financiering hiervan worden vastgesteld. Wij zullen dit proces in 2015 uiteraard actief volgen, en waar nodig input geven. De "Girl's Advocacy Alliance" van Terre des Hommes, Plan en DCI/ECPAT is uitgekozen als één van de 25 strategische partners van het Ministerie van Buitenlandse Zaken voor de periode De alliantie krijgt een nader te bepalen subsidie voor de bestrijding van geweld tegen meisjes en jonge vrouwen en het vergroten van hun economische participatie in ontwikkelingslanden. PREVENTION: ARMOEDEBESTRIJDING Wij investeren nadrukkelijk in onderwijs en voorlichting aan zowel kinderen als volwassenen, om kinderuitbuiting te voorkomen. Armoede is de belangrijkste oorzaak van kinderuitbuiting en daarom bieden we de ouders via spaar-en kredietgroepen de mogelijkheid hun inkomen te vergroten. PROVISION: BESCHERMING Kinderen die slachtoffer zijn van uitbuiting, hebben bescherming nodig. Wij zorgen voor opvang, medische zorg, therapie en scholing. Wij helpen de kinderen te bouwen aan een zelfstandige toekomst en begeleiden familieleden. Ook betrekken wij op een duurzame wijze gemeenschappen bij het beschermen van deze kinderen. PROSECUTION: RECHTSHULP Het is belangrijk dat slachtoffers voor zichzelf kunnen en durven opkomen en dat daders van uitbuiting niet ongestraft blijven. Daarom begeleiden wij kinderen bij het doen van aangifte. Zij kunnen rekenen op juridische bijstand en hulp bij strafrechtelijke vervolging. Ook trainen we lokale politie en justitie zodat zij op een juiste wijze met slachtoffers en daders omgaan. PROMOTION: PUBLIEKE EN POLITIEKE LOBBY We voeren campagne om publieke aandacht te vragen voor kinderrechten. We doen onderzoek om trends en ontwikkelingen op het gebied van kinderuitbuiting te signaleren en agenderen. Wij volgen en beïnvloeden de besluitvorming van lokale en nationale overheden, de Europese Unie, het bedrijfsleven en internationale organisaties (zoals de VN). Ook pleiten wij voor de uitvoering van deze beslissingen. PARTNERSCHAP & PARTICIPATIE Om er voor te zorgen dat kinderrechten op een duurzame wijze geïmplementeerd worden in de samenleving, versterken wij het maatschappelijke middenveld in de landen waar we werken. Wij ondersteunen onze partners bij de lobby van kinderrechten in hun land. Terre des Hommes investeert daarvoor in organisatorische en institutionele ontwikkeling van het Zuidelijke maatschappelijke middenveld. figuur 1: Theory of change 14 15

9 1.2.3 CAPACITEITSOPBOUW Bij de samenwerking met onze projectpartners zien wij capaciteitsopbouw als een cruciaal element. In onze visie kan sociale verandering in de landen waarin we werken namelijk alleen duurzaam plaatsvinden met de draagkracht en de hulp van belangenorganisaties, vakbonden en scholen. We streven naar een sterk en verenigd maatschappelijk middenveld dat zich bezighoudt met sociale veranderingen en zinvolle interactie voert met de overheid, andere beleidsbepalers en de kinderen waar we ons voor inzetten. Zo'n sterk maatschappelijk middenveld is een algemeen essentiële voorwaarde om kinderen te helpen structureel uit uitbuitingssituaties te komen. WAT VOOR SOORT CAPACITEIT BOUWEN WIJ? Bij onze capaciteitsopbouw legt Terre des Hommes de focus op ontwikkelingsgebieden van organisaties, die wij van cruciaal belang achten in onze strijd tegen kinderuitbuiting. De eerste vier categorieën, die wij hieronder noemen, zijn gericht op de ontwikkeling van de organisatie intern: hulp om hun eigen doelen te realiseren. De laatste categorie is het meest relevant met het oog op onze Theory of change en onze ambitie om kinderrechten overal ter wereld op de agenda te krijgen. 1. BESTUUR Onze focus bij het Bestuur ligt op de rechtspositie (registratie), op de planning en de internalisering van de strategie, missie & visie. Registratie is een eerste voorwaarde voor een effectief bedrijfsproces en zorgt voor erkenning van externe belanghebbenden en beleidsmakers. Een duidelijke strategie met visie, missie en doelstellingen is daarnaast de sleutel tot succes voor een doeltreffende organisatie. Als de medewerkers de normen en waarden van een organisatie goed eigen maken en ook daadwerkelijk dragen, is de kans groot dat de organisatie effectiever is in het bereiken van de doelen. Het personeel van Terre des Hommes biedt on the job adviezen voor de ontwikkeling van de strategie, koersbepaling en internalisatie. In sommige gevallen trekken wij een externe deskundige aan voor een goede begeleiding van het strategische proces van de projectpartner. 2. FINANCIEEL BEHEER Goed financieel beheer is van cruciaal belang voor iedere organisatie, ook voor de non-profitsector. Zonder een goede financiële basis kunnen organisaties op de lange termijn niet het hoofd boven water houden. Terre des Hommes beschikt over de juiste expertise en capaciteit om het financieel management van lokale NGO's en andere non-profit belanghebbenden te verbeteren. financieel beheer omvat: het op de juiste wijze opzetten van het financiële systeem, het volgen van adequate procedures waaronder interne en externe audits en het beschikken over bevoegd financieel personeel. Het senior financieel personeel van Terre des Hommes voert deze capaciteitsopbouw uit door middel van on the job trainingen en gezamenlijke partnertrainingen. 3. PM&E Project Cyclus Managementsystemen van goede kwaliteit dragen bij aan de succesvolle realisatie van organisatiedoelen. Project Cyclus Management omvat alle stadia in projectmanagement: vanaf de planning, de uitvoering, het monitoren, de evaluatie tot aan de leermomenten en het daadwerkelijk aanpassen. Onze mensen geven niet alleen advies en training aan onze projectpartners in de verschillende fases van PM&E, maar faciliteren ook de uitwisseling van ervaringen en best practices tussen haar partners en relevante belanghebbenden. Terre des Hommes stelt middelen beschikbaar voor PM&E via projectbudgetten. 4. KWALITEIT Om de kwaliteit van de dienstverlening van onze partners te kunnen beoordelen, nemen wij specifiek de missie van de organisatie en de gestelde doelen onder de loep. Ook beoordelen wij de output; deze is van "voldoende kwaliteit" als er rekening gehouden wordt met de behoeften van de specifieke doelgroepen. En daarbij is het naleven van de kinderrechten bij uitvoering van alle activiteiten, projecten en interventies van groot belang. Terre des Hommes helpt haar partners bij het zoeken naar andere fondsen met het oog op het waarborgen van een constante kwaliteit van de dienstverlening. Wij verstrekken trainingen op het gebied van fondsenwerving of koppelen onze lokale projectpartners aan donororganisaties. Tot nu toe heeft het generen van nieuwe fondsen de voorkeur gezien het wederzijdse voordeel voor zowel Terre des Hommes als onze partnerorganisatie. 5. EXTERNE RELATIES, NETWERKEN EN BELEIDSBEÏNVLOEDING Om kinderbescherming op een hoger niveau te brengen, en synergie te bewerkstelligen, creëren wij een situatie waarbij de lokale partnerorganisaties hun capaciteit inzetten om andere belanghebbenden in hun omgeving te beïnvloeden. Hiervoor richt Terre des Hommes zich op de vergroting van netwerk- en lobbyvaardigheden van onze partners en vaardigheden om bewustwording over kinderrechten te creëren en te verbeteren. Ook brengen wij actief verschillende maatschappelijke spelers bij elkaar. HOE BOUWEN WIJ CAPACITEIT? Capaciteitsopbouw bij onze projectpartners en bij andere gemeenschaps-, regionale of nationale instanties doen wij via de volgende instrumenten: Traditionele training Mentorschap en coaching Toolkits en handleidingen Workshops en bijeenkomsten Uitwisseling van ervaringen 16 17

10 1.2.4 IMPACTMETING RESULTATEN SAMENGEVAT IN 2014: GEREALISEERD DOELSTELLINGEN Terre des Hommes' missie, het tegengaan van kinderuitbuiting, vertaalt zich in de volgende doelstellingen: afname van seksuele uitbuiting van kinderen (zoals kinderprostitutie); afname van kinderhandel; afname van kinderarbeid (volgens ILO conventie 182); afname van kindermisbruik; afname van kindermisbruik in noodhulp situaties. Terre des Hommes streeft naar deze resultaten met behulp van 4 gecombineerde strategieën: Prevention, Provision, Promotion en Prosecution. We meten het effect van de gecombineerde strategieën aan de hand van een drietal KPI's per doelstelling. De gebruikte KPI's zijn de volgende: 1 gemeenschappen zijn voorgelicht over kinderrechten 2 kwetsbare en uitgebuite kinderen ontvangen hulp 3 slachtoffers van uitbuiting ontvangen juridische bijstand VASTSTELLING VAN IMPACT Verschillende rapportage, monitoring en evaluatiestappen worden gevolgd tijdens het traject van project design tot afronding van een project. Voor elk project is een aparte projectfile waar de betreffende verslagen en rapporten worden opgeslagen. Die files worden zowel bij de partner als bij Terre des Hommes bewaard (tegenwoordig in Google Drive zodat landen-, regio- en hoofdkantoor toegang tot dezelfde documenten hebben). Van de zeven rapportageonderdelen worden er twee door de partner zelf aangeleverd: de halfjaarlijkse Project Monitoring Reports en de per kwartaal aan te leveren Financial Monitoring Reports, begeleid door bankafschriften en kwitanties. OPTIMALISATIE VAN KWALITEIT Om ieder jaar zo goed mogelijke stop kinderuitbuiting programma's uit te voeren, heeft Terre des Hommes een evaluatie cyclus ontwikkeld. Zo verzamelen wij geleerde lessen per thema, resultaat en gekozen strategie. Per jaar voeren wij gemiddeld één grootschalige programma-evaluatie per regio uit. De geleerde lessen en best practices gebruiken wij om de kwaliteit van onze interventies te optimaliseren: wij zetten deze conclusies van onze evaluaties om in aanbevelingen voor de verschillende managementlagen in onze organisatie. Zo helpen de geleerde lessen en best practices ons bij de ontwikkeling van nieuwe programma's en verbeteren wij continue de kwaliteit van ons werk. ONZE BIJDRAGE Één van de dilemma's omtrent de meting van impact, is dat het moeilijk is bepaalde impact direct toe te kennen aan ons werk. Als bijvoorbeeld kinderarbeid in een land is afgenomen, is dat dan dankzij de inzet van Terre des Hommes of zijn er ook andere redenen voor de afname? De verschillen die men vindt tijdens impactmeting betreffen namelijk 'bruto-effecten', waarvan het beoogde 'netto-effect' hopelijk deel uitmaakt, maar waarin ook andere invloeden zijn verwerkt die dat effect kunnen hebben ondersteund of tegengewerkt. Het zogeheten attributieprobleem. Terre des Hommes stelt de (gedeeltelijke) bijdrage aan een resultaat vast met argumenten en feiten en we geven duidelijk aan dat wij het als onze rol zien een bijdrage te leveren aan de afname van kinderuitbuiting in samenwerking met andere belanghebbenden. Ook hebben wij de meting van de effectiviteit van de interventie strategie 'promotion' als uitdaging ervaren. Het formuleren van concrete korte en lange termijn resultaten en key performance indicators op deze strategie is iets wat we in 2015 uitwerken. VOORBEELD ADVOCACY STRATEGIE Er zijn duidelijke aanwijzingen dat georganiseerde druk van de leden van de gemeenschap en het verbeteren van het bewustzijn van de beheerders van de wet- en regelgeving met betrekking tot de bescherming van kinderen, hebben geleid tot het opstellen en handhaven van lokale verordeningen door de plaatselijke autoriteiten. Dit gebeurt sneller beter dan voorheen. Die ervaring hebben wij opgedaan in zowel in Cambodja en in de Filipijnen. DOELSTELLINGEN PROGRAMMA S DIRECTE HULP AAN KINDEREN 2INDIRECTE HULP AAN 2 MILJOEN KINDEREN 6 80% VAN DE UITGAVEN ZIJN GERELATEERD AAN ONZE DOELSTELLING 3 ZICHTBARE RESULTATEN INZAKE DE STRIJD TEGEN KINDERUITBUITING 4OPTIMALISEREN CAPACITEITSOPBOUW 5 BEKENDHEID EN LOBBY ACTIVITEITEN OPSTARTEN OM GEDRAG TE VERANDEREN ad 1 : We hebben kinderen geholpen ad 2 : Indirect hebben we hulp geboden aan 2 miljoen kinderen ad 3 : Zichtbare resultaten inzake de strijd tegen kinderarbeid zijn behaald en beschreven in het volgende hoofdstuk Programma's ad 5 : We hebben een lobbyist in dienst genomen die gestart is om nationaal en internationaal kinderrechten op de agenda te zetten. ad 6 : De uitgaven zijn conform de doelstelling gerealiseerd. Dit is in detail beschreven in hoofdstuk 5.6 kengetallen. IN 2014: DEELS GEREALISEERD ad 4 : we hebben een beleidsvisie ontwikkeld voor capaciteitsopbouw en we hebben een start gemaakt met het digitaliseren van capaciteitsopbouw interventies in PMEasy om zo beter de resultaten van capaciteitsopbouw in kaart te kunnen brengen. In 2015 wordt dit verder geoptimaliseerd LEERPUNTEN 2013: In 2013 formuleerden wij voor de afdeling programma's het volgende leerpunt: Actief stimuleren van projectpartners om met goede conceptprogramma's te komen In 2014 hebben we ingezien dat het perspectief van programma's breder is dan één projectpartner. Voor het ontwikkelen van programma's zullen verschillende projectpartners en andere belanghebbenden samen moet werken om programma's te ontwikkelen en implementeren. Het samenbrengen van projectpartners en de samenwerking tussen de verschillende stakeholders faciliteren zien wij als een extra toegevoegde waarde voor Terre des Hommes

11 1.3 PROGRAMMA S Totaal aantal geholpen kinderen KINDERARBEID Wereldwijd werken zo'n 210 miljoen kinderen. Ze verdienen een paar cent per uur. Ze hebben vaak geen tijd om naar school te gaan en zo hun toekomstperspectief te verbeteren. Het werk is schadelijk voor kinderen op lichamelijk, psychisch en moreel vlak. Het gaat om kinderen die als huisslaafjes bij vreemde families werken, waar ze lange dagen maken en als oud vuil behandeld worden. En ook kinderen die uitputtend en gevaarlijk werk verrichten bijvoorbeeld in fabrieken, op vuilnisbelten, in mijnen en steengroeven. KWETSBARE EN UITGEBUITE KINDEREN ONTVANGEN HULP: SLACHTOFFERS VAN UITBUITING KRIJGEN JURIDISCHE BIJSTAND GEMEENSCHAPPEN WORDEN VOORGELICHT OVER KINDERRECHTEN: Italië Zuid Amerika Afrika Azië Binnen de strijd tegen kinderuitbuiting richten wij ons op vijf specifieke thema's: Kinderarbeid Kinderhandel en - migratie Seksuele kinderuitbuiting Kindermisbruik Noodhulp Voor alle thema's meten wij de resultaten van het aantal geholpen kinderen aan de hand van drie KPI's: kwetsbare en uitgebuite kinderen ontvangen hulp slachtoffers van uitbuiting krijgen juridische bijstand gemeenschappen worden voorgelicht over kinderrechten WAT DOEN WE TEGEN KINDERARBEID? In de gebieden waar Terre des Hommes actief is, leven de mensen veelal in ernstige armoede. Hun kinderen zijn een extra inkomstenbron. De algemene opinie die heerst, is dat kinderarbeid 'normaal' is. Terre des Hommes strijdt tegen de ergste vormen van kinderarbeid: Wij bieden medische zorg, passen arbeidsomstandigheden aan en zetten ons in om zoveel mogelijk kinderen de kans te geven (terug) naar school te gaan. Wij geven voorlichting aan ouders om te voorkomen dat de volgende generatie ook in de vicieuze cirkel van armoede belandt. Daarnaast lobbyen wij bij overheden om kinderuitbuiting tegen te gaan en kinderrechten (terug) op de agenda te zetten. De lokale bevolkingen maken wij bewust van de veelvoorkomende desastreuze gevolgen van gevaarlijk en slecht betaald werk, het belang van gezondheidszorg en de noodzaak van onderwijs voor het kind. HOUDING NEDERLAND Producten van kinderarbeid zijn in Nederland nog altijd te koop. Het PvdA-Kamerlid Roelof van Laar diende medio 2014 een initiatiefvoorstel in om de verkoop van producten van kinderarbeid te verbieden. Kinderarbeid staat hoog op de beleidsagenda's van de Ministers van Buitenlandse Zaken en van Buitenlandse Handel en Ontwikkelingssamenwerking. Nederland maakt zich sterk voor universele ratificatie en tenuitvoerlegging van de vier fundamentele arbeidsnormen van de ILO, waaronder het verbod op kinderarbeid en het verbod op dwangarbeid. ONZE PUBLICATIES OP HET THEMA KINDERARBEID At Twelve Years a Slave. Children in Forced Labour (Nederland) De puertas para adentro. Estudio de casos sobre trabajo doméstico infantil en Lima y Cajamarca. (Achter gesloten deuren. Casestudies over kinderarbeid in de huishouding in Lima en Cajamarca) (Peru in samenwerking met de ILO). Lo que pienso y siento. Percepciones y actitudes de ascolescentes hacia el Trabajo Infantil en Trabajo Doméstico en las localidades de Carabayllo y Cajamarca. (Wat ik denk en voel. Percepties en attitudes van jongeren over kinderarbeid in huishoudelijk werk in de steden Carabayllo en Cajamarca) (Peru in samenwerking met de ILO) Cuando acocinar, lavar y planchar no es un juego. La situacion de las niñas y adolescentes trabajadoras del hogar en las ciudades de Sucre. (Wanneer koken, wassen en strijken geen spel is. De situatie van meisjes en adolescenten die in de huishouding werken in Sucre) (Bolivia) Exploitation in Child Labour: Case of Savar Upazila (Bangladesh) No Child Left Alone to Suffer(study on child abuse and exploitation (Bangladesh) 20 21

12 VOORBEELDEN VAN IMPACT VAN ONS WERK TEGEN KINDERARBEID VOORBEELDEN CAPACITEITSOPBOUW Peru In de wijk Carabayllo (Lima) is een hoog percentage van werkende kinderen. Interventies van onze partner CESIP hebben tot veranderingen op beleidsniveau geleid waarbij de gemeente 'de strijd tegen kinderarbeid' als prioriteit op de agenda geplaatst heeft. Deze lobby heeft kinderarbeid sterker onder de aandacht gebracht bij lokale gemeenten. Een concreet resultaat is de goedkeuring van een verordening om een gemeentelijk programma tegen kinderarbeid op te zetten. Onze projectpartner steunt de gemeente door middel van capaciteitsopbouw en adviseert ook bij de ontwikkeling en uitvoering van het programma. India Als resultaat van onze lobbyactiviteiten om bewustwording te creëren over kinderrechten in 2014, beginnen veel werkgevers - met name in de kledingbranche - zich te realiseren dat zij zich schuldig maken aan kinderuitbuiting. Geleidelijk aan zien wij de resultaten: een sterk verminderde inzet van kinderen in deze sectoren. We verwachten dat deze trend zich in de komende jaren voortzet en zullen dit in een later stadium evalueren. Kenia Ons programma tegen kinderarbeid in Kenia heeft aantoonbare impact gehad. In Siaya County heeft onze partner ANPPCAN Kenya samen met lokale instanties kinderarbeid binnen de visindustrie van het meer van Victoria onder handen genomen. Met het ANPPCAN-project hebben we de capaciteit van maatschappelijke organisaties, ontwikkelingspartners, leden van de lokale gemeenschap, scholen en vertegenwoordigers van de regering versterkt en bewustzijn over de rechten van het kind en kinderarbeid verhoogd. Als gevolg zijn al deze spelers bijeengekomen om een Lokale Kinderarbeid Commissie te vormen. Deze commissieleden hebben bijgedragen aan het bereiken en ondersteunen van andere belanghebbende organisaties die zich bezig houden met de problematiek van kinderarbeid in het gebied. De veelvuldige bezoeken van de commissie aan locaties waar kinderen (mogelijk) werken, helpen bij het identificeren van kinderarbeiders, hun leeftijd en hun werkomstandigheden. De commissie overtuigt de kinderen dat zij weer terug kunnen naar school of programma's kunnen volgen voor de ontwikkeling van vaardigheden. Ook spelen ze een actieve rol bij het monitoren van voormalig kinderarbeiders die weer naar school gaan, om ervoor te zorgen dat ze ook daadwerkelijk onderwijs blijven volgen. Totaal: In totaal heeft de Lokale Kinderarbeid Commissie 200 kinderarbeiders geïdentificeerd en uit de visindustrie gehaald, in de periode van Deze voormalige kinderarbeiders volgden in 2014 nog steeds onderwijs dankzij het verhoogde gezinsinkomen van de verzorgers, waarmee de kinderen zowel thuis als op school in hun basisbehoeften voorzien worden. Overige resultaten: Cruciale interventies: het monitoren en onderhouden' van de Lokale Kinderarbeid Commissie. Via de Lokale Kinderarbeid Commissie werden kinderen makkelijk doorverwezen naar andere hulpverleningsinstanties en zijn er via de commissie extra middelen uit het gemeenschapsontwikkelingsfonds vrijgemaakt om het aantal kinderen dat naar school en trainingsinstituten blijft gaan, te verhogen. Organiseren van inkomstengenererende activiteiten, het trainen van ondernemingsvaardigheden bij de ouders of verzorgers om kinderarbeid tegen te gaan. Kenia In 2014 hebben we training over het herkennen van kindermisbruik gegeven aan lokale partners in onze projectgebieden. De focus in onze training lag op de opsporing van misbruik en het op een effectieve wijze behandelen van deze gevallen. Vervolgens zorgde een door ons verzorgde follow-up Training voor Trainers, voor een partnertraining voor de lokale gemeenschappen. Deze trainingen resulteerden in de oprichting van gemeenschaps-commissies die kindermisbruik signaleren in de lokale gemeenschappen. Deze commissies spelen een grote rol bij een adequate doorverwijzing van slachtoffers naar de juiste instellingen voor opvang en hulp. Bolivia Terre des Hommes in Bolivia heeft de laatste jaren sterk geïnvesteerd in het beschermen van kinderen tegen diverse vormen van uitbuiting waaronder kinderarbeid. Wij hebben partnerorganisaties getraind in het ontwikkelen en implementeren van beleid ten aanzien van kinderbescherming en bijpassende gedragscodes. Vervolgens hebben onze partnerorganisaties ervoor gezorgd dat kinderbescherming in de gemeenschappen sterker gewaarborgd wordt, onder meer met het opleiden van gemeentelijke onderwijsautoriteiten. De laatste stap is dat partnerorganisaties zich samen met de gemeenschappen sterk maken om beleid op nationaal niveau te beïnvloeden zodat kinderarbeid daadwerkelijk voorkomen wordt. Hiervan zijn echter nog geen concrete resultaten zichtbaar. GELEERDE LESSEN Voor processen van succesvolle samenwerking tussen het maatschappelijke middenveld en lokale overheden bij de implementatie van overheidsbeleid, is het van essentieel belang om heel goed de lokale context en realiteit in de interventiegebieden te kennen. Het vertrouwen tussen de NGO's en overheid is cruciaal voor een succesvolle samenwerking. Het creëren van bewustwording bij werkgevers over de risico's van kinderarbeid voor jonge kinderen, is cruciaal in het proces van de lobby voor kinderrechten in de informele arbeidssector. Bewustwording van werkgevers over de kwetsbaarheid van kinderen voor misbruik in de informele sector is van groot belang. UITDAGINGEN Kinderarbeid wordt vaak in informele sectoren uitgevoerd (denk aan huisslaafjes). Aangezien deze sectoren niet gereguleerd zijn, is het vaak lastig om werkgevers verantwoordelijk te stellen. In veel gevallen zijn zij niet bereid tot samenwerking met Terre des Hommes om kinderarbeid terug te dringen. Er heerst vaak een traditioneel geloof dat kinderen dienen bij te dragen aan het gezins inkomen. De traditionele aanname dat kinderen zodra ze klaar zijn met school, en zelfs wanneer ze vroegtijdig met school stoppen, aan het inkomen van het huishouden dienen bij te dragen, komt met name in de verarmde rurale gebieden nog veel voor. Armoede leidt er toe dat kinderen bij hun familieleden gaan wonen, waar ouders maar weinig toezicht hebben. Kinderen worden in de nieuwe omgeving vaak gedwongen om kinderarbeid te verrichten en met name huishoudelijk werk. Daar ondergaan ze vele soorten misbruik zoals mishandeling en lange dagen gevuld met extreem zwaar werk. Ze ontvangen daarvoor weinig of geen salaris. Aangezien ze bij hun familieleden verblijven, is het lastig voor de misbruikte kinderen om hun situatie te rapporteren. Vooral voor kinderen druist het tegen traditionele culturele waarden en familiebanden in om misbruik door volwassen familieleden te melden. ARMOEDESPIRAAL Terre des Hommes is ervan overtuigd dat in de strijd tegen kinderarbeid toegang tot hoogwaardig onderwijs de sleutel tot succes is. Niet alleen voorkomt onderwijs dat kinderen het slachtoffer van kindermisbruik - waaronder kinderarbeid - worden, maar het speelt ook een belangrijke rol bij het vergroten van een beter toekomstperspectief van de kinderen. Onderwijs helpt hen om op de lange termijn structureel uit de armoedespiraal te breken

13 PROJECT UITGELICHT Projectpartner: ANPPCAN Projectpartner: Asociación Mujer Familia (AMF) OP VELE MANIEREN UITGEBUIT Wogen Berhanu is sinds het overlijden van haar vader en moeder het gezinshoofd. Ze is pas 16 jaar, maar heeft nu al de verantwoordelijkheid om voor haar twee jongere zusjes te zorgen. Met elkaar wonen zij in een heel simpel huis in Dabat town, een klein dorpje in het noorden van Ethiopië. Een afgelegen berggebied waar veel armoede heerst vanwege de onbereikbaarheid en het gebrek aan infrastructuur. Wogen's vader was een kleine boer en de kostwinner van het gezin. Hij sloeg haar moeder regelmatig. Vanwege dit huislijk geweld is de destijds 8 jarige Wogen bij haar oom gaan wonen. Haar oom zorgde ervoor dat zij naar de basisschool ging, maar toen zij 13 jaar was, overleed haar vader en moest zij school verlaten vanwege geldgebrek. Zij verhuisde naar de hoofdstad Addis Ababa om bij haar tante te wonen die het meisje beloofde dat zij haar school af kon maken. Maar de tante hield zich niet aan haar belofte: ze weigerde Wogen naar school te laten gaan en dwong haar om huishoudelijk werk te verrichten. Nadat Wogen's moeder in 2012 overleed verhuisde het meisje terug naar Dabat om voor haar zusjes te zorgen. Weer moest ze aan de slag als huisslaafje, dit keer nabij Gondar, om geld te verdienen. Vanuit een wanhoopsdaad trapte ze in de leugens van een handelaar die haar groenere weiden beloofde als ze naar Sudan zou migreren. Zij gaf deze man 175,- (hetgeen ongeveer 10 keer haar maandsalaris is..) als een aanbetaling maar hij vertrok met de noorderzon; Wogen zat volledig vast in haar erbarmelijke situatie. De lokale kinderbescherming identificeerde het meisje, omdat ze niet naar school ging, extreem arm en kwetsbaar was en op het punt stond de prostitutie in te gaan. De Gemeenschapscoalitie verwees Wogen midden 2014 door naar onze projectpartner ANPPCAN. Met de hulp van ANPPCAN startte Wogen een vaardigheidstraining in catering en werd ze opgeleid in het ondernemerschap en getraind in levensvaardigheden. Met een starterskapitaal en de supervisie van de Gemeenschapscoalitie Zorg staat ze op het punt haar eigen, kleine restaurant te beginnen. Wogen benadrukt: "Ik ben meer dan bereid om hard te werken voor een betere toekomst!" Zij heeft grote ambities: nadat zij haar restaurant heeft geopend, wil zij haar eigen huis bouwen. Ze is extreem gemotiveerd om verder te gaan met haar opleiding via avondonderwijs voor verpleegster. Maar meisjes behoeden voor het gevaar van migreren, is wat zij uiteindelijk het liefste wilt doen:"jonge meisjes adviseren aan de hand van mijn eigen ervaringen, om niet te migreren voor werk, en hen op allerlei manieren helpen, zoals ik geholpen ben!" NIET MEER EENZAAM Xiomara (14) vertelt over haar situatie in een gezin met een zieke vader en haar moeder die de eindjes niet aan elkaar kunnen knopen om in de basisbehoeften van het gezin te voorzien. "Ik werk elke ochtend, behalve de zondag, als huishoudelijke hulp bij een familie verderop. Ik maak schoon, doe de was en boodschappen en zorg voor een kindje van drie jaar. Ik verdien hier maandelijks 50 soles (ongeveer 15 euro) mee. Mijn huiswerk probeer ik tijdens mijn werk te doen. 's middags ga ik naar school waar mijn prestaties wel wat te wensen overlaten. De school gaat om half zeven uit. Ik kook dan eerst in het huis van mijn werkgever. Als ik dan om uur thuis kom, kook ik voor ons eigen gezin, mits er eten in huis is. Helaas is dat niet elke dag het geval. Vaak loop ik dan weer om uur naar de stad om wasgoed op te halen. Die was ik dan 's morgens vroeg om uur tegen een kleine vergoeding. Voorheen was ik heel verlegen, ik hield er niet van om veel te praten, ook niet op school. Ik voelde me soms heel eenzaam. Mijn leven was een beetje triest omdat ik geen vrienden had, heel soms sprak ik met mijn klasgenootje. Ik leerde het AMF kennen omdat een van de medewerkers mijn huis had bezocht en een gesprek voerde met mijn ouders over het centrum en de activiteiten die zij er uitvoeren: zij zouden ons kunnen helpen. Bij het AMF heb ik veel verschillende dingen geleerd: omgaan met computers, hoe je sieraden, kussens en knuffels kunt maken. We hebben veel plezier! Ook heb ik veel geleerd over mijn rechten als werknemer: dat we niet zomaar uitgebuit mogen worden, dat de werkgever ons moet betalen! Dat we hulp moeten krijgen als het werk te zwaar is en dat we het recht hebben om naar school te gaan; dat is het belangrijkste in ons leven! De workshops hebben mij geholpen om te beseffen dat ik er toe doe, dat alle mensen anders zijn en dat is prima. Het gaat erom dat wij elkaar en onszelf accepteren hoe we zijn. Ik heb veel geleerd van het AMF, ik vind het fijn om daar te zijn, en te merken dat zij om ons geven. Mijn moeder volgt de workshops over koken. Zij kan niet lezen dus ik lees haar de recepten voor om bijvoorbeeld gekonfijte appels en pinda's te maken, of kokosnootsnoepjes. Deze verkopen wij; met de opbrengst kunnen wij dan ons eigen eten te kopen. Ik heb een broer die ook werkt. Hij gaat ook naar het AMF waar ze hem ondersteunen. Ik ben heel dankbaar met de steun van het AMF, met deze hulp worden wij betere mensen. Ik ben nu gelukkig want ik heb mijn familie: we houden veel van elkaar. Mijn doel is verder vooruit te gaan; mijn leven zal heel anders zijn dan hoe het tot nog toe geweest is. Ik wil mijn school afmaken zodat ik dan echt mijn familie kan helpen." 24 25

14 1.3.2 KINDERHANDEL EN -MIGRATIE Terre des Hommes helpt kinderen die vanuit sociaal-economische of politieke situaties 'onderweg' zijn. De thematiek van ontheemde kinderen is complex. De gemeenschappelijke factor is dat deze kinderen onderweg extra kwetsbaar voor uitbuiting zijn. De kinderen vallen tussen wal en schip: ze hebben vaak geen toegang tot onderdak, voedsel en onderwijs; over de grens worden zij vaak als bedreiging gezien en als crimineel behandeld. WAT DOEN WE TEGEN KINDERHANDEL EN MIGRATIE? Terre des Hommes vindt dat alle kinderen 'onderweg' - hetzij verhandeld, verlaten, gedwongen of gevlucht - de bescherming moeten krijgen waar zij recht op hebben. Wij richten ons in eerste instantie op het voorkomen van het verlaten van hun veilige omgeving door het verstevigen van de thuisbasis. Onze focus ligt hierbij op het vergroten van mogelijkheden tot onderwijs en het vergroten van het gezinsinkomen. Het bewust worden van de gevaren van kinderen die migreren is ook een aandachtspunt, waarbij wij gehele gemeenschappen voorlichten. Wij willen hiermee de structuur om kinderen te beschermen van de gemeenschap versterken zodat ouders goed op hun eigen en elkaars kinderen letten. In 2014 zijn er (weer) in veel gemeenschappen oudercomités opgericht en succesvol. Slachtoffers van kinderhandel helpen wij door hen uit de situatie te halen en hen een veilig onderkomen te bieden waar zij therapie en onderwijs krijgen. Uiteindelijk willen wij ze herenigen met hun familie en re-integreren in de samenleving. ONZE PUBLICATIES OP HET THEMA KINDERHANDEL EN MIGRATIE Van je familie moet je het hebben. Een verkennend onderzoek naar de achtergronden en (on)mogelijkheden voor terugkeer van Guineese slachtoffers van mensenhandel (Nederland samen met CKM) The Child's Journey in search of Rights. Determining and a ddressing points of vulnerability in idependent child migration in Thailand (Thailand) Mencegah dan Memberantas Perdagangan Anak: Melalui Pendidikan Komunitas dan Advokasi di Tingkat Lokal, Indonesia Against Child Trafficking / Preventing and combating child trafficking: through community education and advocacy at the local level. Terre des Hommes Netherlands, Stop Perdagangan Anak "Aku Pasti Bisa...! Indonesia Against Child Trafficking (Indonesië) Preliminary Raid Assessment Child Trafficking in Urban Kenia (Kenia) Op 20 november 2014 bestond het Kinderrechtenverdrag precies 25 jaar. Samen met UNICEF en Centrum Kinderhandel mensenhandel (CKM) heeft Terre des Hommes in het kader van de viering van deze mijlpaal een Ronde Tafel Discussie georganiseerd. Politie, Justitie, ambtenaren van het Ministerie van Veiligheid&Justitie en het Ministerie van Volksgezondheid, Wetenschap&Sport waren goed vertegenwoordigd. Twee jonge slachtoffers hebben hun ervaringen met hulpinstellingen en politie gepresenteerd. De presentatie toonde duidelijk aan dat er nog een wereld te winnen valt op het gebied van de signalering van én de informatievoorziening aan buitenlandse minderjarige slachtoffers van kinderhandel. Samen met UNICEF en CKM zal Terre des Hommes zich ook in 2015 hard maken voor de rechten van deze groep kwetsbare kinderen in Nederland. WERKEN AAN HET RELATIEF ONBEKENDE PROBLEEM VAN STEDELIJKE KINDERHANDEL IN KENIA In 2014 hebben we een onderzoek uitgevoerd om de geloofwaardigheid van recente rapporten te verifiëren omtrent de stijging van het aantal kinderen dat in Kenia naar steden verhandeld werd. Deze snelle beoordeling onthulde daadwerkelijk vele gevallen waarbij kinderen van en naar de informele nederzettingen Mathare en Mukuru verhandeld werden. Respondenten gaven aan dat kinderen, en vooral meisjes, vaak vanaf een leeftijd van 7 jaar en ouder verhandeld worden. Zij zijn met name kwetsbaar zodra ze groep acht verlaten en als ze wees geworden zijn. De kinderen komen meestal vanuit een arme thuissituatie. Het grootste deel wordt voor huishoudelijk werk of voor seksueel werk misbruikt, maar andere vormen van kinderarbeid komen ook voor. VERBETERPUNTEN! Als antwoord op deze bevindingen zijn we, samen met drie lokale maatschappelijke partnerorganisaties het project Beëindiging van Kinderhandel in de Mathare en Mukuru Sloppenwijken begonnen. De officiële launch van dit project was op 29 oktober 2014 waarbij de Nederlandse Ambassadeur van Kenia aanwezig was. Via een geïntegreerde aanpak willen wij met het project de volgende aspecten verbeteren: Onvoldoende hulpverlening voor slachtoffers van kinderhandel, en kinderen die hier risico op lopen, evenals slechte coördinatie van bestaande diensten. Beperkte institutionele capaciteit van dienstverleners. Met name in de informele nederzettingen beperkte kennis over stedelijke kinderhandel, en beperkt begrip over het probleem bij belangrijke spelers. Gebrek aan relevante informatie over de prevalentie van kinderhandel in informele nederzettingen. Op overheidsniveau is zowel financiële als menselijke ondersteuning nodig. Ook is er de behoefte aan middelen om wetgeving en beleid op het gebied van anti-mensenhandel effectief te implementeren en handhaven. Een belangrijk element van dit project is de uitvoering van een 'actie-onderzoek' dat als doel heeft om kennis te vergaren en het opstellen van wetenschappelijk onderbouwde programma's verder te stimuleren. Terre des Hommes neemt de leidende rol in dit proces op zich

15 VOORBEELDEN VAN IMPACT VAN ONS WERK TEGEN KINDERHANDEL EN MIGRATIE VOORBEELDEN CAPACITEITSOPBOUW Cambodja Het systeem van maatregelen om kinderbescherming te waarborgen, is dankzij de uitvoerige aanpak van ons Destination Unknown-programma tot stand gekomen. Eén van de doelstellingen van het programma was om het systeem van maatregelen vanaf het lokale en het regionale tot aan het nationale niveau te verbeteren. Deze is behaald en het resultaat is dat wij nu verwijsmechanismen hebben die overlevenden van mensenhandel en kwetsbare kinderen in hun families, gemeenschappen en in de algemene samenleving kunnen reïntegreren. Dienstverleners hebben nu de capaciteit in huis en het zelfvertrouwen om zaken te behandelen, die ze voorheen naar grotere netwerken doorverwezen zouden hebben. Terre des Hommes Nederland faciliteerde een bijeenkomst tussen de provinciale gouverneur van Svey Rieng in Cambodja en de provinciale gouverneurs en wetshandhavers van Longan en Thanien in Vietnam in Dankzij deze bijeenkomsten werden in Cambodjaanse kinderen gered en terug naar huis in Cambodja gebracht. Veroordeling in Davao Dankzij onze ondersteuning aan onze partnerorganisaties is een mensenhandelaar veroordeeld voor de poging om drie meisjes als seksslavinnen te verhandelen. In 2005 namen de meisjes de bus vanuit Davao, zonder dat hun ouders het wisten, om in Manilla te gaan werken. Eén van de ouders rapporteerde haar vermiste dochter aan het radiostation en het busbedrijf. De kinderen konden tijdens een overstap in Bicol uit de bus worden gehaald. De dader werd gearresteerd. Vervolgens trad het systeem in werking: in Bicol werd er een klacht ingediend. Eén van de politieagenten was lid van projectpartner PACT. De burgemeester van Davao gaf deze zaak veel ondersteuning, inclusief financiële middelen. Het contract van de meisjes beschreef dat ze in een restaurant in Kawite zouden werken. Onze netwerkpartner ter plaatse ontdekte dat dit restaurant als dekmantel van een bordeel fungeerde. Uiteindelijk, na bijna 10 jaar, werd de mensenhandelaar in 2014 veroordeeld. Oeganda In 2014 hebben we samen met drie maatschappelijke partnerorganisaties en de Makerere University - het grootste onderzoeksinstituut van het land - het Geïntegreerde Reactie Tegen Kinderhandel project opgestart. Het doel van dit project is om kinderhandel in Oeganda tegen te gaan. Het is een direct antwoord op de door de Anti-Mensenhandel Commissaris van het Oegandese Ministerie van Binnenlandse Zaken geïdentificeerde gaten in de wet. Wij implementeren het project in nauwe samenwerking met het Ministerie van Gender, Arbeid en Sociale Ontwikkeling (MoGLSD). Focus van het project Het versterken van de nationale reactie- en preventiemechanismen, zodat op de lange termijn kinderen die het slachtoffer zijn van, of risico lopen op, mensenhandel geschikte zorg en bescherming ontvangen. Werken aan adequate, gecoördineerde verwijzingen, het bouwen van capaciteit onder de voornaamste belanghebbenden, het delen van kennis om het maken van wetenschappelijk onderbouwde programma's te steunen en het op beleidsniveau lobbyen voor de implementatie van effectieve wetgeving op het gebied van anti-mensenhandel. Eerste resultaten Het project is pas vanaf juni 2014 in werking getreden, maar onze partners hebben al 78 slachtoffers van kinderhandel gered en hulpverlening geboden. Bovendien heeft het project directe invloed gehad op het aanscherpen van de opgestelde richtlijnen met betrekking tot de export van arbeid. Laos In Laos werkt onze partner VFI nauw samen met de grenspolitie; ook heeft VFI hen een training gegeven. Dankzij onze training is de grenspolitie beter in staat om slachtoffers van kinderhandel te identificeren; zij neemt contact met onze partner op voor ondersteuning en verwijzing naar diensten. Ethiopië In ons Kinderen Onderweg-programma in Ethiopië hebben we een innovatieve aanpak geïmplementeerd, waarbij we nauw samenwerken met de Multi Belanghebbenden Gemeenschappelijke Kinderbeschermingsstructuur (MSCCPS). De MSCCPS bestaat uit relevante lokale overheidsinstanties, gemeenschapsgroepen voor voorlichting, gemeenschapsbemiddelaars, schoolclubs, de commissie tegen mensenhandel, politie, IDDRs Coalitie (een traditionele zelfhulp-associatie), volksgezondheidscommissies en Ouders-Leraren Associaties (PTAs). Met de ondersteuning, begeleiding en het mentorschap van Terre des Hommes heeft MSCCPS de capaciteit opgebouwd om verhandelde en/of seksueel misbruikte kinderen te identificeren en ze vervolgens uit hun situatie van misbruik te redden en veilig te herenigen met familie. De MSCCPS-aanpak is sinds dit jaar best practice; districten buiten het door Terre des Hommes gesteunde projectgebied passen deze modelaanpak toe. De ervaring van de MSCCPS draagt bij aan de vermindering van kinderhandel en daarmee het kindermisbruik in deze districten. Deze resultaten stijgen uit boven onze eigen interventies om kinderhandel tegen te gaan! GELEERDE LESSEN Lobbyactiviteiten op provinciaal niveau zijn van toegevoegde waarde voor lobby op landelijk niveau. Samenwerking tussen formele verwijsnetwerken, samenwerkingsverbanden en lokale kinderbeschermingsorganisaties is noodzakelijk om te voorkomen dat kinderen onvoldoende hulp krijgen of onvoldoende beschermd worden als ze van de ene locatie naar de andere locatie verwezen worden en er geen dubbel werk wordt uitgevoerd. UITDAGINGEN Regeringen tekenen en ratificeren relevante internationale verdragen en conventies. Het vervolg, de implementatie van de betreffende regelingen in de nationale wetgeving, voeren zij niet altijd uit. Daarom lobbyt Terre des Hommes voortdurend bij de regeringen in deze regio om ze te overtuigen hun beloften na te komen. Alle kinderen die potentieel slachtoffer zijn van mensenhandel te bereiken met een voorlichtings-en preventieprogramma

16 PROJECT UITGELICHT Projectpartner: Cambodja ACTs Het meisje op de foto is niet Chan. Chan was 16 jaar oud toen zij slachtoffer werd van kinderhandel. Vanuit haar huis in de Battambong provincie, Cambodja, werd zij door de vrouwelijke mensenhandelaar Zwho verhandeld naar Maleisië. Zwho gaf haar een vals identiteitsbewijs waarop de leeftijd van 19 jaar vermeld stond. Zij beloofde Chan een goed betaalde baan in Maleisië zodat zij haar haar familie kon ondersteunen. Chan's ouders moesten dag in dag uit strijden voor voedsel om hun 13 kinderen te onderhouden; Chan nam het aanbod aan om zo bij te dragen aan het gezinsinkomen. Ze stopte met school en verliet huis en haard. In Maleisië werd Chan volledig uitgebuit door haar werkgever. Zij werd gedwongen om van 's ochtends vroeg tot 's avonds laat te werken. "Ik ontving elke dag nieuwe, onverwachte taken," legt Chan uit, "Ik werd gedwongen om meer te doen dan ik aankon, het kostte mij al mijn energie. Ik werd ziek van al het werken." Onze projectpartner Cambodia ACTs werd ingelicht over Chan's erbarmelijke situatie. Zij hielp Chan om te vertrekken bij de werkgever en voorzag haar van juridische steun. De mensenhandelaar werd dankzij deze hulp veroordeeld en gaat voor twee jaar de gevangenis in. Chan waarschuwt haar vriendinnen en kennissen om voorzichtig te zijn met overzeese aanbiedingen voor werk. Ze krijgt nu een kappersopleiding in haar geboortestad. "Na afronding van mijn opleiding hoop ik mijn eigen salon te kunnen beginnen," zegt Chan met een glimlach SEKSUELE UITBUITING VAN KINDEREN Seksuele uitbuiting van kinderen is een groeiend probleem in ontwikkelingslanden. Zo werken wereldwijd ruim drie miljoen kinderen in de seksindustrie. De fysieke en emotionele schade bij de kinderen is enorm. Meisjes zijn vaak nog maagd wanneer ze hun eerste klant ontvangen. Velen raken na enkele maanden besmet met het HIV-virus. Ook zijn veel kinderen slachtoffer van kindersekstoerisme, ook online via de webcam en kinderporno. WAT DOEN WE TEGEN SEKSUELE UITBUITING? Al jarenlang pakt Terre des Hommes deze extreme, mensonterende vorm van kinderuitbuiting hard aan. In de landen waar we werken besteden we aandacht aan het voorkomen van seksuele uitbuiting, het beschermen en opvang van slachtoffers en het veroordelen van daders. Beleidsbeïnvloeding is hierbij van groot belang om te zorgen voor een wettelijk kader waarin kinderen beschermd worden tegen seksuele uitbuiting. Wetten gericht op preventie en bestrijding van kinderprostitutie en kindersekstoerisme, maar ook toezicht op naleving van de wetgeving. Vanuit Nederland zet Terre des Hommes zich in om politieke wil te creëren voor het uitvoeren van nationale en internationale programma's. STRAFFELOOSHEID Nog altijd is de straffeloosheid in de landen waar kinderen seksueel uitgebuit en misbruikt worden een groot probleem. Uit het overzicht van het Ministerie van Buitenlandse Zaken blijkt medio 2014 dat 37 Nederlanders in het buitenland zijn gedetineerd vanwege een verdenking van of een veroordeling voor seksueel misbruik van minderjarigen. Voor Nederland geldt dat in beginsel Nederlandse verdachten van zedenmisdrijven gepleegd in het buitenland, in het buitenland opgespoord, vervolgd en berecht zouden moeten worden. Helaas is straffeloosheid in de 'bestemmingslanden' eerder regel dan uitzondering. In 2014 heeft Terre des Hommes gelobbyd voor het opsporen, vervolgen en berechten van Nederlandse kindersekstoeristen mede vanuit Nederland. De Nederlandse zedenwetgeving kent immers extra-territoriale werking: dat wil zeggen dat bepaalde misdrijven die in het buitenland zijn begaan, in Nederland strafbaar zijn. ONZE PUBLICATIES OP HET THEMA SEKSUELE UITBUITING Sexual exploitation of children in Brazil; putting a spot on the problem. An investigation on the scope and magnitude of a social problem still in the dark (Nederland, in samenwerking met Plan Nederland, ECPAT Nederland en Free a Girl) PRIORITAIR THEMA In september 2014 verscheen van het Ministerie van Veiligheid en Justitie de "Voortgangsrapportage Kinderpornografie en Kindersekstoerisme". Voor het Ministerie van Veiligheid en Justitie is de aanpak van deze twee problemen een prioritair thema. Dat is een belangrijk resultaat van het werk van Terre des Hommes, mede voortvloeiend uit het rapport van Terre des Hommes : "Aanpakken, oppakken, doorpakken. Aanbevelingen voor een betere balans rondom de bestrijding van kindersekstoerisme" uit september PILOT Terre des Hommes is nauw betrokken bij een pilot van de politie om de strafrechtelijke aanpak van kindersekstoerisme te versterken door bij het opsporingsonderzoek de informatie van NGO's te betrekken. Deze pilot komt voort uit de jarenlange lobby van Terre des Hommes om de samenwerking tussen politie en NGO's in de opsporing van kindersekstoeristen te verbeteren. De werkwijze ziet erop toe dat informatie uit een melding door de politie wordt gedeeld met de pilotpartners ten behoeve van verificatie en duiding van de melding of verdenking. NGO's op hun beurt spelen actief informatie door naar politie over verdachte Nederlandse kindersekstoeristen. Daarnaast is de rol van de NGO's gericht op het geven van inzicht in omgevings- en locatiefactoren en algemene informatie die niet opsporingsgericht is. Bijvoorbeeld de verificatie van een bepaalde locatie als bekende 'hotspot' van kindersekstoerisme. Dit heeft inmiddels geleid tot een samenwerking tussen politie en NGO's met als pilotlanden de Filipijnen en Thailand. VERENIGDE NATIES Mede dankzij het door ons op de kaart zetten van webcam kindersekstoerisme tijdens de Human Rights Convention in maart dit jaar staat het onderwerp nu op de agenda van de nieuwe VN-Speciaal Rapporteur inzake kinderhandel, kinderprostitutie en kinderpornografie Maud de Boer bij de Verenigde Naties

17 VOORBEELDEN VAN IMPACT VAN ONS WERK TEGEN SEKSUELE UITBUITING Filipijnen Als een resultaat van de Sweetie-campagne is Terre des Hommes in Zuidoost-Azië, en specifiek de Filipijnen, erkend als een autoriteit op het gebied van webcam kindersekstoerisme. Onze lobby in 2014 was aantoonbaar politiek succesvol op provinciaal niveau: Provinciale verordening: nummer van de "2014 Anti-kinder sekstoerisme van de provincie Cebu" dat kindersekstoerisme en andere handelingen met kinderen bestraft; Provinciale verordening nummer dat jaarlijks de eerste week van oktober verklaart als de "De week van de anti-kindersekstoerisme in Cebu om bewustwording van dit probleem te vergroten. Ethiopië Lokale gemeenschappen spelen een cruciale rol bij het identificeren en rapporteren van gevallen van kinderhandel. Ons geïntegreerde Kinderen Onderweg-programma in Ethiopië leunt zwaar op een vruchtbare samenwerking met desbetreffende gemeenschappen. Dit werd grotendeels bereikt door gemeenschappen eerst over kinderbeschermingsproblematiek voor te lichten en te onderwijzen, en daarna te stimuleren om formele kinderbeschermingsgroepen op te richten. In 2014 waren in totaal 102 maatschappelijke kinderbeschermingsgroepen opgericht en ondersteund. Deze groepen waren in staat om 792 jonge slachtoffers van kinderhandel en andere vormen van misbruik (mishandeling, seksueel uitbuiting en kinderarbeid) te identificeren. De slachtoffers zijn doorverwezen naar lokale kinderbeschermingsinstanties voor hulp op het gebied van rehabilitatie, hereniging, psychosociale ondersteuning en het volgen van onderwijs of een beroepsopleiding. Dankzij deze lokale kinderbeschermingsstructuren waren we in staat om in 2014 aan meer dan het dubbele aantal slachtoffers van kindermisbruik hulpverlening en bescherming te bieden dan in het jaar daarvoor: van 373 in 2013 naar 792 kinderen in VOORBEELDEN CAPACITEITSOPBOUW Peru De lokale partner Via Libre heeft door middel van bewustwording, training van lokale grassroot- organisaties en lokale overheden, ingezet op de preventie, opsporing en rapportage van gevallen van seksuele uitbuiting van kinderen. Het resultaat hiervan was dat op gemeentelijk niveau een geautomatiseerd registratiesysteem is ingevoerd. Het belang van dit systeem is om de zichtbaarheid van lokale seksuele uitbuiting van kinderen te vergroten. Thailand We werken nauw samen met de politie om ervoor te zorgen dat zij slachtoffers van seksuele uitbuiting behandelen als slachtoffer en niet als crimineel voor het breken van de wet tegen prostitutie. Door training en continu het gesprek aan te gaan werken we aan het vermijden van de criminalisering van de slachtoffers. Het is echter wel een traag proces: maar geleidelijk plukken we de vruchten van ons werk zoals de toepassing van een kindvriendelijk verhoor. GELEERDE LESSEN Kinderen die seksueel uitgebuit worden, zijn vaak moeilijk te bereiken. Onze ervaring is dat een aanpak als niet-bedreigend ervaren wordt, als wij hen benaderen met hulp voor hun gezondheid. Stap voor stap bouwen we een band met de kinderen op. Vanuit die basis kunnen wij hen stimuleren om weer naar school te gaan, vaardigheidstrainingen te volgen of een andere vorm van rehabilitatie aanbieden. Door samen te werken met andere kinderbeschermingspartners waarbij iedereen haar eigen expertise en sterke punten in zet, kunnen wij projecten een relevante omvang geven die door één enkele partner of verscheidene losse projecten nooit bereikt zouden zijn. Het van begin af aan betrekken van belangrijke overheidsfunctionarissen bij onze nieuwe projecten leidt tot hogere effectiviteit voor beleidshervormingen. UITDAGINGEN Het proces van arrestatie naar veroordeling voor zaken op het gebied van kinderhandel of kindersekstoerisme is in veel Aziatische landen enorm traag. Het kan zomaar jaren duren voordat iemand eindelijk is veroordeeld. Een bijkomende uitdaging is dat de daders soms hun vrijheid afkopen

18 PROJECT UITGELICHT Projectpartner: Forge HET BEROEP VAN WEBCAMSEKSGIRL IS ANGSTAANJAGEND Projectpartner: ANPPCAN Uganda VOORMALIG KINDERPROSTITUEE KIJKT WEER NAAR DE TOEKOMST Als Babes (14) denkt aan de tijd dat zij als callgirl werkte voor de webcam, komen alle traumatische ervaringen weer boven. Ze kent veel kinderen die door volwassenen gedwongen werden seksuele handelingen uit te voeren voor de webcam voor buitenlandse mannen. Babes verdiende zes tot twintig euro per optreden. Tijdens een optreden voor de webcam vroegen mannen aan haar om zich uit te kleden en allerlei seksuele handelingen voor de camera te verrichten. Ze raakte op een gegeven moment volledig in paniek van het werk. Ze hoorde in november 2013 dat de politie op zoek was naar kinderen die zich bezig hielden met webcamseksactiviteiten in het gebied waar ze werkte. Babes besloot om zich aan te melden bij onze projectpartner Forge zodat zij hulp kreeg om te stoppen met het werk. Ook wilde zij van haar angsten afkomen. Babes krijgt nu psychosociale hulp in het opvanghuis en stap voor stap leert ze omgaan met haar ervaringen. Ze kan nu normaal communiceren met andere kinderen en de gemeenschap. "Ik wil een opleiding volgen, zodat ik kans heb op een toekomst", zegt Babes. Sarah Namuli (16 jaar) is afkomstig uit de wijk Nakaseke, een gebied ongeveer twee uur ten noordwesten van de Oegandese hoofdstad Kampala. Ze verloor haar moeder op 2,5 jarige leeftijd. Sarah ging samen met haar vader en zusje bij haar grootmoeder wonen. In 2009 was zij in haar laatste jaar van de lagere school toen haar leven een dramatisch andere wending nam: eerst overleed haar vader, daarna haar grootmoeder. Hoewel ze de basisschool met goed resultaat had afgesloten om naar de middelbare school te gaan, was er niemand om voor haar te zorgen. Evenmin om haar schoolgeld te betalen. Erger nog: direct na de begrafenis van haar oma, werd ze meegenomen naar Kampala door een van de aanwezigen om te worden gebruikt als een huishoudelijke kinderhulp. Ze was op dat moment pas 11 jaar oud en helemaal alleen. Als huisslaafje werd Sarah aangerand, misbruikt, valselijk beschuldigd en nooit betaald door haar werkgever. Haar leven zag er hopeloos uit. Een jaar later besloot zij om te stoppen met het denigrerende werk en liep weg. Een groep meisjes die op straat 'rondhingen', introduceerden haar in de wereld van de prostitutie. Ze was toen 12 jaar oud. "Het was echt te erg voor woorden. Mannen verkrachtten mij en sloegen mij in elkaar, sommigen gingen weg zonder te betalen, en anderen weigerden om bescherming te gebruiken. Maar ik kon niet anders om te overleven en voor mijzelf zorgen." Drie jaar later werd Sarah tijdens een inventarisatie in de sloppenwijken van Bwaise geïdentificeerd door onze partner ANPPCAN Uganda. Dankzij onze steun kon zij naar een middelbare beroepsopleiding. Psychosociale steun en diverse motiverende coachingssessies hielpen haar om haar werk als prostitué definitief vaarwel te zeggen. Sarah studeerde in november af als kapper en vond een baan bij een schoonheidssalon. Zij verdient nu tussen de 2.50 en 3.50 per dag - vijf keer meer dan wat zij dagelijks verdiende in de prostitutie. Zij besluit stralend: "Ik heb nu een baan waarbij ik geld verdien om mijn eigen eten te kopen en mijn eigen huur te betalen. Ik ben heel blij en trots dat ik ben afgestudeerd. Mijn droom is om mijn eigen, gerenommeerde schoonheidssalon voor bruiden te hebben in het centrum van Kampala." 34 35

19 1.3.4 KINDERMISBRUIK Kindermishandeling omvat elke bedreigende of gewelddadige interactie van fysieke, psychische of seksuele aard die mogelijk lichamelijke of psychische schade veroorzaakt bij het kind. Hieronder vallen ook verwaarlozing en onthouden van essentiële hulp, medische zorg en onderwijs. Seksuele en lichamelijke mishandeling zijn vormen van lichamelijk geweld; daarnaast bestaan vormen van geestelijke mishandeling. Kinderen hebben recht op bescherming tegen alle vormen van mishandeling, misbruik, verwaarlozing en geweld. De Wereldgezondheidsorganisatie rapporteert dat naar schatting 20 procent van de vrouwen slachtoffer is van seksueel misbruik. De gevolgen van kindermishandeling en kindermisbruik zijn ver strekkend: niet alleen de gezondheid, maar ook de economische vooruitzichten van slachtoffers worden geraakt. In conflictgebieden - waar veel vluchtelingen worden opgevangen zijn meisjes bijzonder kwetsbaar voor seksueel misbruik en mishandeling. WAT DOEN WE TEGEN KINDERMISBRUIK? Terre des Hommes is van mening dat een multidisciplinaire aanpak van kindermisbruik en -mishandeling nodig is, in Nederland en juist ook in conflictgebieden. Hierom zetten wij ons wereldwijd in voor kinderen die slachtoffer zijn van verschillende vormen van misbruik: Wij halen de kinderen uit de situaties waarin zij mishandeld worden, vangen hen op en verschaffen medische en psychosociale hulp. Ook steunen wij de slachtoffers met juridische hulp. Armoede blijft een van de grootste oorzaken voor kindermishandeling en daarom helpen wij met het vergroten van het inkomen van gezinnen van misbruikte kinderen. Ook voeren wij politieke lobby voor het verhogen van de minimale wettelijke leeftijd om te trouwen. Meisjes stimuleren wij onderwijs te blijven volgen en geven hen vaardigheidstrainingen. Ook proberen wij hen mee te nemen in meisjesclubs zodat de meisjes mondiger worden. IMPACT VAN ONS WERK TEGEN KINDERMISBRUIK Bangladesh De overheid van Bangladesh ontwierp een wet om kindhuwelijken te voorkomen. Nadat de wet was goedgekeurd, is een beleid ontwikkeld waarin een bepaling is opgenomen met een minimumleeftijd van 16 jaar voor kinderen om te trouwen. Een coalitie voor kinderrechten - waar Terre des Hommes deel van uitmaakt - heeft voor verhoging naar een minimumleeftijd van 18 jaar gelobbyd voor meisjes en 21 voor jongens. Onze inspanningen werden beloond en het beleid is aangepast. Bolivia De leden van het Netwerk Seksueel Geweld (waar onze projectpartner CUBE voorzitter van is), hebben in 2014 twee wetsvoorstellen ingediend bij de Derde Commissie van de Departementale KINDHUWELIJKEN Naar schatting worden jaarlijks 14,2 miljoen meisjes slachtoffer van kindhuwelijken. Dit zijn kinderen die afkomstig zijn uit arme gezinnen, geen toegang hebben tot onderwijs en in de meeste gevallen in afgelegen dorpen en gebieden leven. In landen als Bangladesh, Nepal en Pakistan komen kindhuwelijken op grote schaal voor: jonge meisjes worden door hun huwelijk volledig afhankelijk van hun man en raken zwanger nog voordat hun lichaam volgroeid is. Deze jonge meisjes krijgen vaak geen medische zorg bij zwangerschap. Het komt vaak voor dat de baby dood geboren wordt of dat de nog zeer jonge moeder overlijdt. Kindhuwelijken komen niet alleen voor in Zuid-Azië (46%), maar ook in Sub-Sahara Afrika (37%) en in Latijns-Amerika en het Caribisch gebied (29%). Wetgevende macht van Cochabamba. Het eerste wetsvoorstel behandelde de noodzaak van een uitgebreid centrum voor kinderen en adolescenten die het slachtoffer zijn van seksueel geweld. Het tweede voorstel was om de maand augustus te verklaren als de maand van de preventie van seksueel geweld voor kinderen en adolescenten. De commissie heeft besloten om de twee voorstellen te integreren in één wetgeving: het wetsvoorstel " Integrale Wet op preventie, zorg en bescherming van slachtoffers (kinderen en adolescenten) van seksueel geweld in het departement Cochabamba" is opgesteld en is op 1 april 2014 in werking getreden. Met deze doorbraak kunnen kinderbeschermingsinstanties niet alleen werken onder een wettelijke paraplu, maar kunnen we de provinciale overheid ook aanspreken op kindermisbruik. VOORBEELDEN CAPACITEITSOPBOUW Bangladesh Als onderdeel van onze capaciteitsopbouw in Bangladesh, trainden wij 45 Gemeente-commissies. Wij trainden hen op lobbyvaardigheden en hoe zij het beste beleidsmakers bij kinderrechten kunnen betrekken. In het geval dat kinderen van plan zijn om te trouwen, neemt de Commissie contact op met de lokale overheid en de leden van de opgezette kinderbeschermingsstructuren. Met de overheidsfunctionarissen en gemeenschapsleden die dicht bij de kinderen staan, begint de commissie een discussie om hen van gedachten te veranderen en het huwelijk te stoppen. De commissies zijn er met de verbeterde vaardigheden in geslaagd om het aantal daadwerkelijk gesloten huwelijken te verminderen. Kenia In 2014 hebben we ons programma in Tanzania naar de regio Kahama/ Shinyanga en het Mtwara-district uitgebreid. De uitbreiding naar de Kahama/Shinyanga-regio hebben we toegepast vanwege de hoge prevalentie van kindhuwelijken in Shinyanga, die op 59% geschat wordt en daarmee landelijk het hoogste is. Plus daarbij de grote aantallen diamant- en goudmijnen in de regio, waar veel kinderen de ergste vormen van kinderarbeid ondergaan. De recente ontdekking van olie en gas voor de kust van Mtwara heeft geleid tot economische groei in een gebied dat nog steeds één van de armste van het land is. De kans is groot dat het gebied grote aantallen economische migranten aan zal trekken. Volgens recente schattingen zal de bevolking in de regio het komende decennium waarschijnlijk vertienvoudigen. De migratie van de omliggende arme gebieden naar de voorname kustdistricten is al begonnen. Deze snelle instroming zal de kwetsbaarheid van kinderen met het oog op misbruik en mishandeling vergroten en wijst op de urgente noodzaak om kinderbeschermingssystemen te versterken. Als onderdeel van ons nieuwe project Versterk de formele en informele Kinderbeschermings-systemen in het Mtwara-district, die door Terre des Hommes zelf in samenwerking met het Ministerie van Sociaal Welzijn op nationaal en regionaal niveau geïmplementeerd wordt, zijn zeven District Kinderbeschermingsteams (DCPTs) gevormd. Wij hebben hen met onze eigen kinderbeschermingsexperts getraind om actieplannen voor het district te ontwikkelen. Deze DCPTs dragen in 2015 in het district bij aan de bescherming van kinderen tegen kindermisbruik en -mishandeling. GELEERDE LESSEN Geboorteregistratie is onmisbaar om vroeg trouwen te voorkomen. Als kinderen niet officieel geregistreerd worden, kunnen de verzorgers vervalste identiteitskaarten ontwikkelen, met hogere leeftijden dan de kinderen in werkelijkheid hebben. Volgens de identiteitskaart is het kind oud genoeg om te trouwen, terwijl dit in werkelijkheid niet zo is, en hij/zij veel jonger is. Door de werkelijke leeftijd op de identiteitskaart te registreren wordt dergelijke fraude voorkomen. In de afgelopen jaren is er veel gepraat in de pers over een toename van gevallen van seksueel geweld. De houding en het bewustzijn in de gemeenschap ten aanzien van kinderrechten is positief veranderd evenals het belang van het melden van dergelijke daden. Geweld tegen kinderen komt helaas nog steeds voor omdat het veelal vanuit cultureel oogpunt geaccepteerd is, maar slachtoffers melden deze geweldsdelicten steeds vaker dankzij groeiende bewustwording. UITDAGINGEN Veel families willen hun dochters niet naar een opleidingsinstituut sturen. Traditioneel geven ze er de voorkeur aan dat hun dochter thuisblijft en in het huishouden meehelpt. Om dit soort traditionele opvattingen en praktijken te veranderen is een strategie voor bewustzijn op de lange termijn nodig. Informeren van functionarissen die kindhuwelijken sluiten op de hoogte brengen van de negatieve effecten en van hun verplichting aangifte te doen. Door veranderende politieke context is beleidsbeïnvloeding vaak lastig

20 PROJECT UITGELICHT Projectpartner: Wote Sawa ALS IN EEN GEVANGENIS Kinderen die geboren zijn in een extreem arme familie, hebben vaak een zwaar leven, vooral meisjes. Chausiku Mafwele van 11 jaar is zo'n meisje. Zij woont met haar ouders, een broer en drie zussen in Buhongwa, een dorp met veel gezinnen met lage inkomens, negen kilometer van Mwanza (Tanzania). Wegens extreme armoede gaat geen van de kinderen uit het gezin naar school. Haar vader is werkloos en haar moeder verdient onregelmatig wat bij met werk op een van de boerderijen in de buurt. Geld is schaars en het gezin heeft nooit genoeg voedsel, laat staan dat er in de andere basisbehoeften voorzien wordt. In deze situatie leek het aanbod van een mevrouw om Chausiku mee te nemen naar Mwanza, en haar naar een goede school te laten gaan in ruil voor licht werk, een geschenk uit de hemel. De realiteit was echter grimmig. Chausiku ging niet naar school; in plaats daarvan werd zij een huisslaafje. Ieder dag, nadat zij klaar was met het zware huishoudelijke werk, werd ze gedwongen om de straat op te gaan en ijs, mandazis (soort donut) en aardnoten te verkopen. Als zij te weinig verkocht had, werd zij gestraft. "Het voelde alsof ik in een gevangenis zat. Ik moest urenlang werken zonder te rusten, en erger nog: ik werd er niet voor betaald. Ik werd gebruikt als slaaf. Mijn eten bestond uit leftovers en ik werd geslagen, ook al maakte ik geen fouten." Een van de buren kon de uitbuiting en mishandeling van het meisje niet verdragen en bracht de lokale autoriteiten hiervan op de hoogte. Zij schakelde onze projectpartner Wote Sawa in die Chausiku in mei 2014 redde. Voordat zij herenigd werd met haar familie, werd zij eerst opgevangen in een opvangtehuis met fysieke en mentale steun voor haar gezondheid. Via onze hulp kon Chausiku eindelijk weer naar school. Om de situatie van de gehele familie te verbeteren waardoor ook de broers en zussen van Chausiku naar school konden gaan, kregen de ouders een ondernemerstraining en ontvingen een subsidie om een eigen bedrijf te starten. De ouders runnen nu samen een bedrijfje waarbij zij hun eigen gedroogde vis verkopen; het inkomen voor het gehele gezin is aanzienlijk verbeterd. Chausiku besluit: "Jullie werk heeft van mij een gelukkig meisje gemaakt. Ik heb nu normale kleren aan en krijg voldoende eten; zelfs de mensen in het dorp kijken anders naar ons. Ik voel mij nu gerespecteerd en heb nu een veel positievere instelling. Ik had niet verwacht dat ik ooit nog naar school zou kunnen gaan. Nu durf ik weer over mijn toekomst te dromen: ik zou heel graag een advocaat worden zodat ik kinderen in nood, zoals ik ooit was, kan helpen." NOODHULP Terre des Hommes werkt aan de verbetering van de leefsituatie van kinderen, ook in rampgebieden waar wij noodhulp verlenen. Kinderen zijn in het bijzonder kwetsbaar in noodsituaties en daarom verleent Terre des Hommes ook noodhulp, met de focus op de opvang en bescherming van kinderen en hun families. Terre des Hommes streeft naar gerichte en efficiënte noodhulp waarbij we zoveel mogelijk samenwerken met andere, lokale organisaties. Preventie, onderwijs, gezondheid en de bescherming van kwetsbare groepen kinderen staan hierbij centraal. WAT DOEN WE AAN NOODHULP? Noodhulp in was een jaar met enorm veel brandhaarden en natuurrampen. Het noodhulpteam van Terre des Hommes is hierdoor vaak in actie gekomen. De oorzaak van noodsituaties waarvoor wij humanitaire hulp verlenen, is meestal een natuurramp of oorlogsgeweld. In 2014 ontwikkelde zich met ebola ook een medische noodsituatie in drie landen met diepgaande sociale gevolgen. In 2014 verleende Terre des Hommes noodhulp aan slachtoffers van tropische stormen op de Filipijnen en van overstromingen in Indonesië, Bangladesh en India. In Noord-Irak verleende Terre des Hommes humanitaire hulp aan vluchtelingen uit de oorlogsgebieden in Syrië en Irak. In Thailand ondersteunden we vluchtelingen uit Birmese conflictgebieden. Met geld van de Giro555-actie Stop Ebola startte Terre des Hommes in Guinee een project tegen de verspreiding van ebola dat in 2015 doorloopt. Daarnaast zijn er voorbereidingen getroffen voor twee projecten die in 2015 verder doorlopen. Het betreft de opvang van Syrische vluchtkinderen in Libanon en het demilitariseren van kindsoldaten in Zuid-Soedan. Overstromingen in Jakarta (Indonesië) Begin 2014 hebben we noodhulp verleend in verscheidene wijken van Jakarta die waren getroffen door ernstige overstromingen. Welke noodhulp hebben wij geboden? In 2014 financierden we voedselhulp, kleding en schoolmaterialen voor kinderen en hun families. Vluchtelingen in Birma en Thailand Op de vlucht voor oorlogsgeweld in Birma leven tienduizenden vluchtelingen langs de Thais-Birmese grens, voornamelijk van het Karen-volk. Hieronder bevinden zich veel kinderen zonder ouders of begeleiders. In 2014 zette Terre des Hommes de humanitaire hulp aan deze kwetsbare groep voort, aan beide kanten van de grens. Welke noodhulp hebben wij geboden? In 2014 zorgde Terre des Hommes voor opvang, voeding, gezondheidszorg en onderwijs voor meer dan 400 kinderen in tien internaten. We verzorgden trainingen en onderwijs in het thema kinderbescherming, waar ongeveer kinderen van profiteerden. In de vluchtelingenkampen voor de Karen in Thailand hebben wij kinderen, jonger dan vijf jaar oud, de mogelijkheid gegeven om naar kleuterscholen te gaan. Daarnaast kregen zij te eten en verzorging; 482 kinderen en jongeren met een handicap konden naar school. Indirect ondersteunden we hiermee hun families, ongeveer mensen. Om Birmese en stateloze kinderen in zowel Thailand als Birma toegang te geven tot onderwijs, ondersteunden we acht Migranten Opleidingscentra en 93 leraren, waardoor kinderen naar school kunnen. KONINKLIJKE ERKENNING Wote Sawa, onze partner in Mwanza Tanzania, is opgericht door Angela Benedicto Mnagoza om het lot van kinderarbeid aan te pakken. Angela is zelf uitgebuit en misbruikt als huisslaafje nadat haar moeder en tante waren overleden. Haar persoonlijke verleden vol ontberingen heeft Angela geïnspireerd om haar leven te wijden aan de strijd voor de rechten van ( voornamelijk) meisjes die uitgebuit worden via één van de ergste vormen van kinderarbeid. Angela's belangrijke werk heeft koninklijke erkenning gekregen in 2014, toen ze werd onderscheiden met de 2014 Queen's Young Leaders Award - een prestigieuze prijs ter ere van het diamantenjubileum van Koningin Elizabeth II