IPT-groep voor vrouwen met een zwangerschap gerelateerde depressie

Transcriptie

1 IPT-groep voor vrouwen met een zwangerschap gerelateerde depressie Ineke Brands, GZ psycholoog io tot Klinische neuropsycholoog Marion Dijkstra, GZ psycholoog, systeemtherapeut

2 Programma Wat is een post partum depressie, signalen en symptomen Waarom psychotherapie Waarom interpersoonlijke psychotherapie (IPT) en wat is IPT? Bespreking groepssessies Resultaten onderzoek Discussie

3 Welkom en introductie Moeilijkheden met (h)erkenning

4 Wat is een postpartum depressie? Het is de meest algemene postpartum complicatie Relatief weinig onderzoek! Prevalentie first time PPD wereldwijd geschat op 10-15% vrouwen maar: prevalentiecijfers varieren afh van het land van 4-75% (bv Halbreich & Karkun, 2006 en Leahy-Warren & McCarthy, 2007)

5 Wat is een postpartum depressie? Het begin is geleidelijk (Buist, 1995) Onbehandelde depressie kan een jaar of langer aanhouden (Cox, 1989) Onderdiagnostiek, want vrouwen verbloemen voor familie, vrienden, professionals Moeders met PPD hebben 2x zo grote kans op nieuwe depressieve episode in de volgende 5 jaar (O Hara &Swain, 1996)

6 Nieuwe eisen, gebrek aan slaap, verminderde vrije tijd, verminderd betaald werk: UITPUTTING

7 De mythe van het moederschap Dit moet de gelukkigste periode in mijn leven zijn Ik hoor alles zelf te doen Aan mijn leven verandert niets Mijn behoeften doen er niet toe Een band met je kind heb je gewoon Borstvoeding is natuurlijk, dat is makkelijk Moederen is je instinct Ik moet een tevreden moeder zijn

8 Zwangershap en bevalling, gecompliceerde ervaring Sociale situatie en relaties veranderen Rolverandering Her-evaluatie van de relatie met eigen moeder Maar ook: rouw (eerdere miskramen) En: complicaties bij baby

9 Wat zijn tekenen en symptomen 5 of meer vd volgende symptomen, >2weken Aanhoudende depressieve of sombere stemming Gebrek aan interesse of plezier in dingen Gevoelens van waardeloosheid of schuld Uitputting en gebrek aan energie Slechte concentratie of geheugen Veranderd slaap- en of eetpatroon Duidelijke gewichtsafname of toename Terugkerende gedachten aan dood of suicide

10 Bijkomende symptomen Verminderde interesse voor fysiek contact met partner Gevoelens van inadequaatheid ermee om te gaan Gevoelens van extreme boosheid Angst voor het kind Angst om alleen te zijn met het kindje Angst om afgewezen te worden door de partner Angst voor een ongeluk of dood van de partner Nare gedachten van verlaten

11

12 Risicfactoren Rebecca Reay Persoonlijke en familie geschiedenis van depressie Depressie tijdens de zwangerschap De leeftijd van de moeder (<18 of >32) Slechte relatie met de partner of geen partner Slecht steun systeem Problemen tijdens de bevalling of complicaties Ongewenste/ ongeplande zwangerschap In verleden (spontane) abortussen of dood geboortes Persoonlijkheidstype: perfectionistisch, angstig, obsessief Gezondheid baby, temperament en gedrag

13 Risicfactoren vervolg Rebecca Reay Lage eigenwaarde Geschiedenis van misbruik, affectieve verwaarlozing Lage SES, jong

14 IMPACT Individu Kinderen Partners Familie Participatie in maatschappij (werk)

15 Effectieve behandelingen luisteren en begrijpen Interpersoonlijke psychotherapie (O Hara 2000) Cognitieve gedragstherapie (Nardi et al, 2012) Gestructureerde groepsbenaderingen PPD ondersteuningsgroepen Antidepressiva Ondersteunende counseling Moeder en Kind gezondheid ondersteuning Ondersteuning vanuit de eerste lijn (HA, consultatie)

16

17 Interpersoonlijke psychotherapie Ontwikkeld door Klerman ea (1984) Gericht op verbeteren interpersoonlijk functioneren Uitgangspunt is depressie als biologische ziekte Behandeling in het hier en nu, focus Individueel en in groep

18 Wat is IPT? Theoretische achtergrond van IPT: Hechtingstherorieen Interpersoonlijke theorieen Sociale theorie Doelen: Psychiatrische symptomen Interpersoonlijke relaties Sociale steun Tactieken en technieken

19 Wat is IPT? Interpersoonlijke crisis distress Hechtingstijl Biologische kwetsbaarheid Onvoldoende sociale steun

20 Wat is IPT? Theoretische achtergrond van IPT: Doelen: Psychiatrische symptomen Interpersoonlijke relaties Sociale steun Tactieken en technieken

21 Wat is IPT? Theoretische achtergrond van IPT: Doelen: Tactieken en technieken 4 foci: rouw en verlies; interpersoonlijk conflict; rolverandering; interpersoonlijke sensitiviteit/tekort Probleem gericht Oplossingsgericht Tijds restrictie

22 Wat is IPT Technieken IPT-G (Dina Snippe) Verhelderen van gevoelens Aanmoedigen uiten van gevoelens Vasthouden aan het focus Verbinden van probleemgebieden Experimenteren met verschillende coping-stijlen Communicatieanalyse Psycho-educatie

23 From: Efficacy of Interpersonal Psychotherapy for Postpartum Depression Arch Gen Psychiatry. 2000;57(11): doi: /archpsyc Figure Legend: Depression Outcomes for Completer Subjects* Date of download: 11/21/2012 Copyright 2012 American Medical Association. All rights reserved.

24 interlude Waarom ipt? Zeer passende foci (mn rolverandering interpersoonlijk conflict, maar ook rouw) Patient voorkeur (boven medicatie) Effectiviteit bewezen

25 interlude Waarom ipt? specifieke aandacht nodig voor PPD aspecten, zoals: psychoeducatie in sex, contraceptie opvoeding en de aanwezigheid kindjes en partners???

26

27 IPT in RPC-W: Over de groep 8 bijeenkomsten gedurende 2 uur Gesloten gestructureerde groep Aanvankelijk kunnen klachten toenemen Focus op verbeteren van relaties Centraal staan de veranderde roleisen, verwachtingen. Focus op wat goed is voor jou

28 Doelen Verminderen van symptomen van depressie Verbeteren van de vaardigheid om te gaan met rolverandering Verbeteren van vaardigheid om effectief te communiceren.

29 Thema s Oude rol Nieuwe rol Conflicten Directe communicatie Verwachting bijstellen Hulpbronnen

30 Oude rol Nieuwe rol

31 Thema s (2) Communicatieanalyse, rollenspel Patronen in relaties Kijken door je eigen bril Bijstellen Partneravond Follow-up na 6 weken

32 Zitting 1 Kennismaking, groepsregels, vertrouwelijkheid scheppen Psycho-educatie over depressie als ziekte, prognose, behandeling Uitleg IPT Inventarisatie problematiek, persoonlijke doelen, sociogram

33 Zitting 1 VRAAG: Welke groepsregels zou je in ieder geval moeten afspreken?

34 Doelen meer zelfvertrouwen vrolijker meer genieten (minder op automatische piloot) meer geduld (voornamelijk bij huilen/gebrek aan slaap) meer naar buiten/op pad minder belangrijk vinden wat anderen denken/vinden meer vertrouwen in mijn kind (= sterker dan ik denk) normaal kunnen slapen niet zo streng zijn voor jezelf (minder perfect)

35 Zitting 2 Rolverandering bij de geboorte van de baby Oude rol, voor- en nadelen Nieuwe rol, voor- en nadelen

36 Oude rol: positieve aspecten

37 Oude rol: positieve aspecten Vrijheid (baas over eigen agenda) Financiële vrijheid Gelijkwaardigheid met partner Geen zorgen/ zorgeloos Zelf bepalen waar je aandacht voor hebt Vrijheid van leven Energie Vrolijk wakker worden/ opstaan Spontaniteit Aandacht voor elkaar; uitgebreid tijd voor elkaar kunnen nemen

38 Oude rol: negatieve aspecten

39 Oude rol: negatieve aspecten Geen, minder een gezin vormen Teveel bezig met anderen Gevoel hebben dat het echte leven nog moet beginnen Bereiken van een wens Pijn dat het niet lukt/ omgaan met teleurstelling Verdedigen van je positie Te veel werken Minder serieus genomen worden/ niet gehoord worden Verschillende dingen niet afmaken/ meer fladderend Kan ik het wel, doe ik er toe De wereld is (te) groot Zingeving Niet meer vrijen op cyclus

40 Nieuwe rol: negatieve aspecten

41 Nieuwe rol: negatieve aspecten Moe Weinig aankunnen Minder/ geen tijd voor jezelf, vrienden Onzekerheid of ik een goede moeder ben Enorm waakzaam Kwetsbaarheid van de baby Gevangen voelen (het is definitief), verstikkend Verantwoordelijkheid Van alles naar niets en dat continu Einde zelfstandigheid Anderen kunnen alles -> zijn supermoeder en ik faal Aan alles moeten denken

42 Nieuwe rol: negatieve aspecten (2) Minder seks Verandering van je lijf, verandering van je conditie Altijd vroeg op Angst, bezorgdheid om kind Minder ruimte in het huis (letterlijk) Minder vriendin voelen van je partner Zoeken naar nieuwe identiteit Combinatie werk-kind Andere band met (schoon)moeder Vaker het huishouden moeten doen Obsessie met slapen Minder flexibel zijn dan je dacht Afwijken van je plannen

43 Nieuwe rol: positieve aspecten

44 De liefde die je voelt Nieuwe rol: positieve aspecten Andere band met (schoon)moeder Natuurlijke begrenzer in je werk Verantwoordelijkheid voor klein mensje dat van mij is Een lach van mijn kind Het moeder zijn (ik hoor erbij) en verantwoordelijkheid Je partner gelukkig zien Lekker knuffelen Verzorging Minder onzeker over lichaam

45 Nieuwe rol: positieve aspecten Nieuwe mensen leren kennen Een gezin zijn, meer compleet voelen Meer waardering voor schaarse tijd met partner Respect van partner (Hij vindt mij na de bevalling stoer) Zien van ontwikkeling De wereld zien door de ogen van je kind Andere kant van je partner zien Einde van leegte Gestructureerder leven, meer doelgericht

46 Zitting 3 Rolverandering: uitdagingen in de nieuwe rol, oplossingen Samenvoegen oude en nieuwe rol Verheldering van de thema s Begin maken met communicatieanalyse Sociogram

47 Zitting 4 Conflicten en strijd: uitdrukking geven aan je gevoelens Verwachtingen van de ander, hulp vragen Duidelijkheid

48

49 Zitting 5 Bijleggen van ruzie door: Bijstellen van verwachtingen Directe communicatie Hulpbronnen, andere oplossingen? Kwetsbaar opstellen Rollenspel en communicatieanalyse

50 Zitting 6 Patronen in relaties: Hoe gaat ieder relaties aan? Hoe voel je je bij dit probleem? Herken je dat van vroeger? Aan welke relatie uit het verleden doet het denken? Hoe kan ik me anders opstellen? Rollenspel

51 Zitting 7 Nogmaals patronen in relaties en mogelijke aanpassing van communicatie en gedrag Uitwerken en oefenen Bespreken van het einde van de groep

52 Zitting 8 Stilstaan bij veranderingen Doornemen van probleemgebieden Samenvatten van thema s van alle groepsbijeenkomsten Toekomst bespreken, terugvalpreventie Afscheid nemen van elkaar

53 Follow-up Terugvalpreventie Vroege signalen Risicovolle periodes Effectieve strategieën Hulpbronnen

54 Partneravond Uitgebreid stilstaan bij postpartumdepressie, symptomen, signalen, behandeling Delen van ervaringen, overlevingsstrategieën voor partners Wat kunnen partners doen? Video: Baby Blues, Ikon

55 Wat kunnen partners doen Empathie: laten weten dat je de ander begrijpt! Dit betekent vaak NIET oplossen maar eerst luisteren en proberen te begrijpen hoe zij zich voelt. Hierdoor ont-stresst de ander al. Aanbieden van praktische hulp Herformulering: kijk naar het positieve Verheldering van misvattingen Andere strategieën Seks en intimiteit Overlevingstips voor partners

56

57 Metingen Zelf-invullijst depressieve symptomen, IDS- SR Klachtenlijst, SCL-90-R Gezondheidstoestand vragenlijst, SF-36 De Utrechtse Coping lijst, UCL

58 Resultaten

59 Resultaten RPC-W N=24 Lft 31 SCL-90 totaal Vooraf Na afloop BDI UCL-act UCL-pal UCL-ver UCL-soc UCL-pas UCL-exp 7 6 UCL-ger 11 11

60 stellingen

61 Stellingen Mannen moeten ook deelnemen aan de IPT-G voor PPD Zie bv Brockington in the Lancet van Brockington, 2004, over Partner Assisted IPT

62 Stellingen 8 bijeenkomsten is te kort om al deze thema s uit te werken. Minimaal 12 bijeenkomsten nodig

63 Stellingen In het oorspronkelijke draaiboek van deze IPT-g wordt het sociogram niet gemaakt. IPT kan best zonder sociogram

64 Stellingen Een effectieve behandeling van vrouwen met ppd kan niet zonder uitgebreide psycho-educatie over seksualiteit

65 Stellingen Ppd is te ernstig om afdoende behandeld te kunnen worden in 8 weken. Daarom moet er altijd een individuele follow-up behandeling worden afgesproken

66 Stellingen Vrouwen in de groep willen vaak de groep als steungroep gebruiken en mailen elkaar tussendoor. Dit moet vanuit goed therapeutisch milieu worden verboden door de therapeuten

67 Stellingen Partneravond: Partners zouden juist een keer bij de groep moeten aansluiten ipv uitgenodigd op een aparte avond zonder hun partner

68 Stellingen Een partneravond is overbodig. Het gaat immers om de behandeling van de moeders.

69 Stellingen Eén van de groepsregels moet expliciet door therapeuten worden ingebracht: tussentijds stoppen is verboden

70 Stellingen Groepsgrootte: er is een even aantal deelenemrs nodig om the odd-one-out te voorkomen

71 Stellingen Therapeuten moeten niet vooraf de foci kiezen. Alle foci moeten aan bod kunnen komen, naast rolverandering en conflict in ieder geval ook rouw.

72 Stellingen De korte timeframe, het oplossingsgerichte karakter en de focus in het hier en nu, maakt dat IPT voor PPD ongeschikt is voor vrouwen met persoonlijkheidsproblematiek

73 Stellingen Kindjes moeten een aantal keer in de groepssessies aanwezig zijn, dit om de interactie moeder kind mee te nemen in de behandeling

74 Stellingen Partner avond mag niet door de groepstherapeuten worden gedaan, maar door onafhankelijke, en bij voorkeur mannelijke, therapeuten

75 Dank voor jullie aandacht!