MUSEA IN HET WESTLAND IN DIT NUMMER WERK. EN STUDIEGROEPEN. Techniek voor wonen, werken & welzijn

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "MUSEA IN HET WESTLAND IN DIT NUMMER WERK. EN STUDIEGROEPEN. Techniek voor wonen, werken & welzijn"

Transcriptie

1 )t f it:

2 MUSEA IN HET WESTLAND IN DIT NUMMER WESILANDS MUSEUM VOOR STREEK- EN TUINBOUWHÍSTORIE Middel Broekweg 44, 2675 KL HonselersdÍjk telefoon oq4 6zto84. fax oq ni internet: www westlandsmuseum nl Het gehele jaar geopend,,^- lr--l^- + /* --+^-l^van orn5oag T/m zaïeíoag van r4.oo - 17 oo uur MUSEUM DE KORENSCHUUR te LOOSDUINEN Margaretha van Hennebergweg za telefoon oj ; loosduinen@planet n1 internet: www loosduinsmuseum nl Geopend elke zaterdag van 13 oo - 17 oo en elke eerste zondag van de maand van r3 oo - 17 oo uur MUSEUM DE SCHILPEN te MAASLAND 's Heerenstraat 24, telefoon oto -59t3334/ Geopend iedere zaterdag van 10 oo - 17 oo uur MUSEUM TRAMSTATION te SCHIPLUIDEN Otto van ZevendeÍstÍaat z, tel or5-38o8863 Geopend elke woensdag en zaterdag van r4 oo - 16 oo uur (Van r november tot eind april a.lleen op zaterdag) MUSEUM DE TÍMMERWERF te DE LIER Hoofdstraat 63, telefoon ol7 4-SrS77 9 Geopend elke zaterdag van 10 oo - 16.oo uur WERK. EN STUDIEGROEPEN Wie geinteresseerd is in de historie van het Westland kan zich wenden tot het Westlands Museum of de werk- of studiegroepen: Algemeen Historisch Spreekuur Iedere zaterdag van 14 oo tot 17 oo uur Ín het Westlands Museum, Middel Broekwegry4,z675 KL Honselersdijk (ot74) 6zro84 (tussen Honselersdijk en Kwintsheul) Studiegroepen Archenlooie (0774) Gcnerlnoic 10174) Kastelen, \0L74) Kerlretrhierrpn 10174) Plaatselijke Historische werkgroepen Oud-'s-Gravenzande, lar74) Oud-Honselersdijk, pr74) Oud-De Lier, lol7l\ \1 LL1) Oud-Loosdurnen,.070) Oud-Maasland, (010) s9139s9 Oud-Monster, t017l\ )A.t?1\ A,.l Àr^^li-.. lvuu rr4aluvv!à, 10L74) Oud-Schipluiden, (015) Oud-Wateringen & Kwintsheul, (0I74) uit... het Westland! Vroeeer een flinke teelt en dus urlijk in onze HistoÍische Tuin Of de tulpen er nu al zo mooi bij staan als op deze foto van voíig jaar is niet te verwachten, maar de seizoenen zijn de weg een beetje kwijt, dus je weet maar nooit. De kamperfoelie komt tenslotte ook al weer in het blad, het pijpkruid begint de slootkanten al te begroeien en op februari-avonden hoor je hoog in een boom een merel fluiten! Maar het kan verkeren: misschien dat er in de tijd tussen het schrijven van dit stukje en het moment waarop u het Ieest toch weer schaatsers naar Vlaardingen zijn gereden om moppen te kopen... +aalr niaf.^'r aal':àt De seizoenen zijn de kluts kwijt. LULrL rrrtrl zu rr BcK luee van onze (over)grootvaders om onder glas te gaan telen: dan heb je minder last van die vreemde fratsen van de rrroovaná an I En verder.., Effe tuinen... Van de werkgroepen Archeologisch onderzoek Honderdland De Joodse gemeenschap in het Westland Genootschap Oud-Westland Zondagopenstellingen Museum De ramp met de Harwichboot S S 'Berlin Tentoonstellingen, boeken en iezingen ta Middel Broekwe g 154, 267 S KI Honselersdijk (0174) wwwwestlandsmuseum nl. lnfo@westlandsmuseum.nl Westlands StreekHistorie wordt gratis toegezonden aan donateurs van de St Streek- en Tuinbouwhistorie Westland In het Westlands Museum zijn beperkt losse nummers te koop Redactie Westiands StreekHistorie. Mev. MM Dahmeiier-Fousert -*""'"J_- " 10174) L LM van den Ende l^iaà\ 1A121q. la de Brabander 10174) VoÍmgeving/zetwerk, druk, afwerking en distributie Drukkerii Riezebos, De Lier 10L74) s27152 ISSN 138o-o1o8 O St StÍeek- en Tuinbouwhistorie Wesiland OveÍnemen van artikelen uit dit blad is toegestaan, mits de bron duidelilk wordt vermeld De redactie ontvargt graag een bewijsexemplaal Techniek voor wonen, werken & welzijn Naaldwijk '16, Jaargang nummer 1. 1e kwartaal 2007

3 ryffiw WWww* Aan het einde van zoo6 was er nog maar weinig van de winter te merken. Veel regen, hoge temperaturen en enkele dagen zon. Als tuinder heb je het liefst een week vorst met overdag de zon. Andijvie, sla en bloemkool zijn zeer dankbaaí voor zulk weer. Afharden is voor deze gewassen een garantie om gezond de winter door te komen. Met veel kunstgrepen iukt het deze kasgroenten te laten groeien In december werden de prijscouranten van groenten en bloemen bezorgd en is het zaadvoor zoot besteld. In vakbladen wordt soms over vergeten oude gewassen gepubliceerd om deze nuttige groenten weer onder de aandacht te brengen. Op onze tuin zijn we regelmatig bezig om dit te laten zíen Nero (schorseneren), een zeer voedzame groente, werd tot ongeveer955 veel in de open grond geteeld. Enkele vrijwilligers kregen een maaltje mee om het eens te proberen, maar meestal blijft het bij één keer. Schorseneren, ook wel zwarte sparries genaamd, zorgen voor flink wat gasvorming, wat voor medebewoners niet altijd plezierig is. Eind januari kregen we nog een paar lichte nachtvorsten, dit is voor het open buitenland wel prettig om later goed de grond te kunnen bewerken. Als de dagen lengen gaat de winter strengen, is het oude spreekwoord. Eind januari hebben we de eerste stormschade gehad, een omgewaaide boom en twee eenruiters op het ramenwarenhuis. De oorzaak van de glasschade was dat er bij de goot vergeten was een spijker in de raamlijst te slaan toen het hele dek er af geweest was. Nu werd door windkracht ro de ruit eruit geblazen De nieuwste mode bij de weermannen en weervrouwen Ís het z.g. weeralarm, om op een'telegraafachtige'manier aandacht te krijgen Was in het verleden bij windkracht tien slecht weeí op komst of zware storm, nu praten ze al over hurricanes Bij windkracht elf, zeeí zwaíe storm, dan wordt het ln de glastuinbouw wel gevaarlijk en windkracht twaalf is orkaankracht, dan gaat er van alles mis, niet in de tuin of buiten komen. Dan is er wel weeralarm. Het voorjaar komt er weer aan. Hopelijk krijgen we niet te veel raar weer en wel een goed groeiseizoen. Kom binnenkort weer eens 'effe tuine' want dan zai er wel weer het een en ander te zien zijn op onze mooie historische tuin. P vd. Hout Het ramenwarenhuis op onze tuin Jaargang 15, nummer 1. 1e kwartaal 2007

4 VAN DE WERKGROEPEN Op z4 oktober is de acte bij de notaris gepasseerd, waardoor het samengaan van Honselersdijk en Naaldwijk officieel een felt ls geworden. De 'nieuwe'vereniging bruist van de activiteiten. Gerard Beijer is bezig met de huizen aan de zuidkant van de Dijkstraat, welke huizen stonden er en wie woonden er? Hij werkt van heden terug in het verleden, naar de r6e eeuw. Verder geeft hij adviezen en documentatie voor het boek Monumentaal Westland, waar Harry Groenenwegen aan werkt Zij samen werken aan een overzicht van de historische waterlopen in Naaldwijk. Ondertussen werkt Harry ook nog aan een artíkel voor het jaarverslag20c^6 van de Historische Werkgroep Oud- Wateringen & Kwintsheul over de adellijke familie Sweijn in de r4e eeuw in Wateringen/Kwintsheul Verder loopt er onder andere nog een onderzoek naar een kasteel van lan Dirkszn van Teylingen, dat ten zuiden van de oude kern van Naaldwijk, bij het Potterslaantje, heeft geiegen. Naar aanleiding van contacten het afgelopen jaar met Marieke Spliethoff, conservator Schilderijen van Paleis Het Loo, wordt er binnenkort geadvlseerd over twee schilderijen uit de buitenplaats Honselersdijk; het ene bevindt zlch in het archief in Naaldwijk en het andere hangt in de kapel van het H GeesthoÍje. Marieke Spliethoff schrijft hier een artikel over voor het jaarboek zoot voor Oud- Westland De acties die ondernomen zijn om de interesse op te wekken bij de gemeente voor de pandjes Prinsegracht z en 3 zijn tot nu toe tevergeefs. Ondanks het feit dat ze op de monumentenli.jst voorkomen, is de gemeente niet geneigd enige vorm van voorbescherming te organiseren, nu de pandjes sinds kort leeg staan. De mogelijkheden om archeologisch onderzoek uit te voeíen op de plaats van een inmiddels gesioopt pand aan de Dijkstraat, Iiepen ook op een teleurstelling uit. De eigenaar gaf geen toestemming en de gemeente verklaarde geen mogelijkheid te hebben iets daarover in de sloopvergunning op te nemen De vereniging houdt sinds kort haar bestuursvergaderineen in De Nederhof Ourl-ltVateringen presenteert... zichzelí! Het jaar 2oo7 ís begonnen en daarmee is zoo6 definitief in de geschiedenisboekjes terechtgekomen. Nog een keer wordt in Wateringen teruggekeken naar dit bijzondere jaar tijdens de jaarvergadering van de Historische Werkgroep Oud-Wateringen & Kwintsheul. Op dinsdag 24 april2007 om uur zijn alle leden, donateurs en belangstellenden van harte welkom in de HoÍboerderij in het Hofpark. Voor het eerst is niet gekozen voor een lezing over een boeiend historisch onderwerp, maar de leden van de werkgroep vertellen het publiek wat voor werk er allemaal wordt verricht Welk historisch onderzoek vindt er plaats, wat komt er kijken bij het maken van een expositie, waar zijn de interessantste archeologische vondsten gedaan? Het jaar 2006 is voor de werkgroep een succes geweest Wederom is het aantal leden gestegen en de expositie met trouwfoto's uit Wateringen en Kwintsheul heeft in zes weken vele honderden bezoekers getrokken De collectie is verrijkt met bijzondere objecten en documenten Daarnaast heeft de werkgroep sinds kort de beschikking over twee vitrines in de hal van de Hofboerderij om de bezoekers een deel van de collectie te laten zien Het complete overzicht komt in het jaarverslag dat in maart verschijnt 2oo7 is uitgeroepen tot laar van de Molen In dat kader organiseren de werkgroep en de Culturele Raad van Wateringen een gezamenlijke expositie in september in de Hofboerderij. AIIe inwoners van Kwintsheul en Wateringen worden uitgenodigd een kunstwerk in te sturen met als thema 'molen Windlust' Alle vormen van kunst mogen: olieverf, aquarel, video-art en zelfs molens van luciferhoutjes mogen Ook is de werkgroep nog op zoek naar oude en nieuwe foto's van de molen. Dit kunnen ook familiefoto's zijn met de molen op de achtergrond Contact opnemen is mogelijk via info@oud-wateringen nl Vorig jaar heeft vrijwillig molenaar Rotteveel foto's gekregen van de opbouw van de zogenaamde molen van Maat aan de Naaldwijkseweg in 1907 en van de molenbouwer. Naar aanleiding van een onderzoek in het Historisch Archief Westland konden door de werkgroep de diverse molenaars en bouwtekeningen worden achterhaald. Resultaat hiervan was dat in januari een paneel in de korenmolen is opgehangen met daarop een overzicht van de eerste vestiging van de graanmaalderij en de herkomst en bijbouw van de huidige molen. Op de bouwfoto is goed te zien hoe dat toen op een slimme manier in zijn werk ging toen er nog gewerkt moest worden zonder grote bouwkranen. De molen is te bezichtigen op de Iaatste zaterdag van de maand. ffif;ehïeffi MtrUWBËMRUF " h*tët_rït?jë#utèj - VERS&UW - *il{nerh&ï"jb?é násr hssnnreu s-#n*xsnrenris*:'4la? 1&3 - Y&71 J*dl. hlê" lás'!ií t&1741,fr3 4fi $Ë " Ë ({1v4i 6.8 Ë$91. '',ft,*fxv.ëw*r?$ i,l

5 enkele jaren geleden bedekt met kassen en dat wordt in fases veranderd in bedrijventerrein. De eerste fase van bedrijventerrein Honderdland is begonnen in het zuidoosten van het gebied bij de Nolweg. Het Honderdland is in de eerste helft van de r3de eeuw ingepolderd en werd dus altijd beschouwd als nieuw jong gebied waar geen bewoningssporen van vóór rz5o werden verwacht. Archeologisch gezien had het gebied daardoor een wat lagere prioriteit. Het Westland werd in de rzde eeuw geteisterd door twee grote overstromingsrampen in n34 en u65, waarna grote delen van het Westland langere tijd onder water hebben gestaan. In het stroomgebied van de vloedkreken zoals Booma, Gantel, lee of lier en de Gaag werden dikke kleipakketten afgezet. Verondersteld werd dat van de oeverzone van de rivier de Maas delen waren weggespoeld tijdens de overstromingen. Het is dus niet bekend waar de noordelijke Maasoever zich bevond in de Romeinse tijd en de Vroege Middeleeuwen. Tot voor kort ging men er van uit dat die ongeveer had gelopen langs de denkbeeldige Iijn Maassluis - Monster. Sinds 1999 zijn er echter in 's-gravenzande, ten westen van het St. Jorispad en in het Honderdland, archeologische sporen gevonden uit de Romeinse tijd en Vroege Middeleeuwen, die zich bevonden in origl.nele grondlagen. Dit waren aanwijzingen dat bij de overstromingen van de 12de eeuw niet alles was weggespoeld en ook dat de noordeiijke Maasoever een heel stuk zuidelijker had gelegen dan men altijd dacht. Dit was de reden om het Honderdland bij verdere bouwwerkzaamheden nauwkeuriger te onderzoeken op aanwezige archeologische sporen. Hierbij kwamen in het middendeel van het gebied drie locaties met bewoning uit de Middeleeuwen tevoorschijn. Bij twee daarvan bleek het om verspoeld of van elders aangevoerd materiaal te gaan, maar op één locatie werd een origineie bewonings- Iaag gevonden. Bij grondboringen vond men aardewerk uit de roe tot en met de 12e eeuw. Het grondboringsonderzoek was zo veelbelovend dat besloten werd die locatie geheel op te graven. Daarbij werd de plattegrond van een boerderij gevonden uit de roe-rze eeuw. Naast de boerderij werden bovendien paalsporen gevonden van een zogenaamde spieker, een gebouwtje op poten, waarin het graan werd bewaard. In een spieker lag het graan veilig en droog bij wateroverlast was het ook beschermd tegen ongedierte (knaag- ) Naast de boerderij werd ook nog een waterput gevonden, met daarin een eikenhouten ladder. Dit laatste is een zeldzame en unieke vondst, omdat in Delfland ooit maar één keer iets vergelijkbaars gevonden is. De boerderij was van hout en riet met de afmetingen van 16 bij 5,5 meter, met tien zware palen voor de draagconstructie. De wanden zijn waarschijnlijk van vlechtwerk geweest, aangesmeerd met leem. Van het gebouw zijn alleen de paalgaten terug gevonden, maar op basis daarvan kon de vorm gereconstrueerd worden. Sommige palen waren ooit vervangen, omdat vrijwel naast elkaar twee paalgaten van ongeveer 30 cm doorsnede werden teruggevonden. De boerderij was gebouwd op een zogenaamde kwelderwal, een natuurlijke hoogte die door aanslibbing is ontstaan. Deze kwelderwal bevond zich naast een geul van ongeveer rz5 meter breed. Deze geul was waarschijn- Iijk een zijarm van de Maas, mogelijk het begin van het befaamde rlviertje de Heij, dat ten noorden van de zandplaat van's-gravenzande stroomde en bij Ter Heijde in de Noordzee uitmondde. Rondom de boerderij werden ook diverse rijen paalsporen teruggevonden die vrijwel zeker gebruikt zijn als afrastering om zo het vee van elkaar en van de boerderij te scheiden In een latere bewoningsperiode heeft men waarschijnlijk te maken gekregen met steeds terugkerende wateroverlast.mogelijkeenvoorbodevandeoverstromingen'>>>

6 met daarín waarschljnlijk de bewoningssporen, verdween in de bouwlaag en is in de Late Middeleeuwen geëgaliseerd. De meeste vondsten werden geborgen in de grachtbedding die rondom de terp liep Zoals al gezegd ging het hier om aardewerk uit de roe tot en met de rzde eeuw voornamelijk kogelpot en zogenaamd Andenne. Deze nederzetting is vrijwel zeker veriaten en/of verwoest na de overstromingsramp van Over de kwelderwal en een deel van de terp is toen een kleipakket afgezet, dat alle vondsten goed geconserveerd heeft Om toch nog droge voeten te houden heeft men toen op de kwelderwal een terp aangelegd, een kunstmatige aarden verhoging van t5 bij z5 meter. Rondom de terp was een gracht uitgegraven en de daaruit komende aarde was gebruikt voor het ophogen van de terp De top van de terp, De vondst van de boerderij en de terp is zeer bíjzonder, omdat er uit de periode van de 1oe eeuw maar heel weinig nederzettingen bekend zijn in het Westland. De plaats van het Honderdland te Maasdijk is nog verrassender omdat er altijd van werd uitgegaan dat dit in de Míddeleeuwen water was (de rivier de Maas) of in het gunstigste geval een slikken- en gorzengebied waar geen bewoning mogelijk was. Dit archeologisch onderzoek Ievert dan ook een interessante aanvulling voor de Westlan d s geschiedenis. EXPOSITIE ISCHAP IN HET WESTLAND' Dit jaar is het tweehonderd jaar geleden dat er een zelfstandige synagoge voor de Joodse gemeenschap in het Westland werd. gesticht. Naar aanleiding van deze herdenking wordt er van 3r maart tot en met z september zoo7 een expositie georganiseerd over het Joodse leven in het Westland. Zo omstreeks r75o vestigden zich enkele Joodse familles in het Westland Het eerst in 's-gravenzande, maar niet veel later vestigden zich ook enkele families in Naaldwijk. Het waren over het algemeen uit Duitsland afkomstige joden die zich in het Westland vestigden als slachter. Aan het eind van de t8e eeuw was het aantal loodse ingezetenen zo gegroeid dat de behoefte gevoeld werd om een eigen kerkelijke gemeente op te richten. Toen er eenmaal een Joodse gemeente was opgericht wilde men ook graag de overledenen van de gemeenschap begraven in de nabije omgeving en niet zoals tot dan toe gebruikelijk op de Joodse begraafplaats in Den Haag. Op 6 oktober 1793 stuurden HeÍjman Emanuël en Mozes Jacob van Praag als 'Parnassius en Kerkenraden van de loodsche gemeente te 's-gravenzande' een brief aan de plaatselijke bestuurders, waarin ze meldden dat hun gemeente verplicht was om hun doden voor begraving naar Den Haag te vervoeren Dit leverde voor hun toch al 1n een zeer behoeftige toestand verkerende gemeente grote financiële bezwaren op Zij meldden dat ze reeds lang hebben uitgezien naaí een plaats in het Westland waar zij hun doden konden begraven. De Joodse gemeente kreeg dan de beschikking over een stukje 'leedige' 'op grond van z5 roeden dat zich bevond de Geesten agter Naaldwijk' in eeuwigdurende erfpacht. >>).:..:..,.'.. r...,. i.:: l. I i..:,,,::, i :::.::.:: rr'.rl.r_.rrr'r"rr':' 1 lllilllll :.:,::,:,...,.:,a:.,.,.a..... ilrli:ii,'rri'f,ll,,,lllltltlti.l.,,: llrlllllililuiii & Jaargang 15, nummer 1.1e kwartaal 2007

7 ,, :r,,,,,,,,r, De,,,begraafplaats aan de Opstalweg was redelijk centraal :"::",::t:t:::..:,,,::,.:gle1ígerr tussen de dorpen 's-gravenzande, Monster waar de meeste loodse families woonden. 'ï,a,., Iiil*e49 werd de begraafplaats vergroot en later bouwde q?r:rràiên ook een'lijkenhuisje'. Het baarhuisje was tot ver in de jaren zestig van de zoste eeuw nog aanwezig en is waarschijnlijk pas gesloopt bij de reconstructie van de Opstalweg. De Joodse gemeente bestond toen al lang niet meer. Vanwege een sterk teruglopend ledental werd de Westlandse Joodse Gemeente omstreeks rgzo opgeheven. De overgebleven leden sloten zich aan bij de Nederlands Israëlitische Gemeente van Den Haag, waarna in r9z4 ook de bezittingen van de Westlandse gemeente overgedragen werden aan de Haagse gemeente. In r9z8 werden de synagoge en de Joodse begraafplaats in Naaldwijk zonder geldelijke vergoeding overgedragen aan de burgerlijke gemeente Naaldwijk Het Naaldwijkse gemeentebestuur zegde daarbij toe dat zíj de begraafplaats in een behoorlijke staat zal houden. Hiervoor betaalde de Nederlands Israëlitische gemeente f 5o,- per jaar, waarbij zij het recht behield om op de open plekken der begraafplaats overledenen ter aarde te bestellen. De laatste begraving vond plaats in In Naaidwijk woonde toen nog maar één loodse familie, die in de Tweede Wereldoorlog door de Duitsers naar een concentratiekamp werd gevoerd. Van deze familie, Van Tijn genaamd, werd het jongste kind op een onderduikadres ondergebracht. Dit dochtertje is het enige familielid dat de oorlog overleefde. De eerste synagoge was waarschijnlíjk gevestigd in het huis van Mozes Jacob van Praag, die woonde op de Vaart (nu Vaartplein) in 's-gravenzande. Nadat Van Praag kwam te overlijden is de leiding van de gemeente overgegaan op Hijman Emanuël (de Bok) uit Naaldwijk en zal zijn woonhuis waarschijnlijk ingericht zijn als synagoge Kort daarna, na het uitroepen van de Bataafsche Republiek, ontstond er godsdienstvrijheid en kregen ook de Joden de gelegenheid hun religie in het openbaar uit te oefenen. Men ging toen op zoek naar een gebouw om een zelfstandige synagoge te stichten. Dat gebouw werd in 18o6 gevonden toen de kapel van het Heilige Geesthofje voor afbraak werd verkocht Het bestuur van de Joodse gemeente wist het gebouw te verwerven, waarna het verbouwd werd tot synagoge en in juli r8o7 officieel geopend kon worden. Op de expositie zal een beeld gegeven worden van de Joodse gemeenschap, het leven van de verschillende families en de synagoge, alles geïllustreerd met foto's, voorwerpen, schilderijen en verhalen.

8 a..1; ;i: nniaaí;oem,^uu rt,,,,,u geb'ièd,,àef:-iwékende moge-l lijkhéden óul^ het he-le jaar óó,or'te ratandelen en'tê' genieten van naiuur en cèltuur. De poldert bieden weidse vergezichten. Verspreid in het landschap liggen oude boerderijen, verscholen in het groen. langs de randen zijn de laatste jaren recreatiegebieden aangelegd met plassen en bossen. Het Iandschap van Midden-Delfland is oud. Vanaf de elfde eeuw werd de oorspronkelijke veenwildernis ontgonnen en ontstond het patroon van sloten en waterwegen, zoals dat nu nog aanwezig is. De boeren bouwden toen nog op terpjes, maar sinds de dertíende eeuq na voltooiing van de Maasdijk, verplaatsten zij hun bedrijven naar inmiddels droo ggevallen prehistorische kreekbeddingen. In de weilanden iopen koeien en schapen. De plantengroei in deze weilanden is niet erg gevarieerd, maar de poldersloten vormen kleine natuurgebiedjes op zich Bijzonder is de aanwezigheid van de zwanebloem, een beschermde soort. De watergentiaan duidt op een kleiige bodem in sommige sloten. Ook egelskop, pijlkruid, watermunt en vele andere plantensoorten groeien langs en in het water. In alle jaargetijden is het goed wandelen in Midden- Delfland om te genieten van natuur en landschap en om de rijke cultuurhistorie van het gebied te ontdekken. ln 2oo7 zal de Midden-Delfland Vereniging een groot aantal van deze wandelingen in georganiseerd verband gaan wandelen. - Zaterdag 7 aprli zo o7 Lickebaertsroute; - Zaterdag n meí zoot Ackerdijkroute; - Zaterdag z juní zoot Vockestaertroute; - ZaterdagT juli zoot Broekpolderroute; - Zaterdag4 augustus zoot Poldervaartroute; - Zaterdagr september zoot Holierhoekseroute Voor de wandelingen kunt u zich aanmelden via: secretariaat@middendelfl andvereniging.nl ljvv -Il Lrd,l Lnl Op dinsdag 16 mei om 2o.oo uur geeft Blom een lezing in locatie De Kiem, Kon. Julianaweg 9r, 's-gràveirzandá.?itéi:,','geschiedenis van dé Joden in Nederland, waar mogelijk toegespitst op het Westlaíd. Hans (J.C.H.) BIom werd geboren in leiden in t943. Hij studeerde geschiedenis aan de Universiteit van Leiden en promoveerde daar in Vanaf 1970 was hij werkzaam bij de studierichting geschiedenis van de Universiteit van Amsterdam, sinds 1983 als hoogleraar Nederlandse Geschiedenis In 1996 werd hij directeur van het Nederlands Instituut voor Oorlogsdocumentatie in Amsterdam. Vanaf r januari is hij gepensioneerd. Met betrekking tot de geschiedenis van de Joden heeft hij onder meer een essay geschreven over het vergelijkenderwljze zeer hoge percentage Joden uit Nederland dat in de Tweede Wereldoorlog is omgebracht en verder is hij de auteur van het hoofdstuk in de, mede onder ziin redactie staande, Geschiedenis van de loden in Nederland over de periode t87o-t94o Op zondag 3 juni organiseert het Genootschap om r4.oo uuí een excursie naar de van oorspíong Portugees loodse synagoge in Den Haag. De rondleiding wordt verzorgd door rabbijn in opleiding Albert Ringer De synagoge is gelegen aan de Prinsessegracht. De ingang is aan de Jan EvertstraatT Deze prachtig gerestaureerde, van oorspíong Portugees loodse synagoge uit 1726, met uitzicht op het Malieveld, Iigt verscholen achter patriciërswoningen. De synagoge is nu in het bezit van en wordt gebruik door de Liberaal Joodse Gemeente Beth Jehoeda. De synagoge is beroemd in de hele wereld. Het LJG heeft een prachtige site, waarin u al het een en ander kunt lezen en bekijken. Het bestuur van het Genootschap is vootnemens om door middel van een plaquette aandacht te schenken aan het feit dat op z6 mei zoot het zoo jaat geleden is dat er in het kapelletje van het Heilige Geesthofje in Naaldwijk een synagoge werd ingericht, die dienst heeft gedaan tot rgzo In r9z8 werden de synagoge en de Joodse begraafplaats verkocht aan de gemeente Naaldwijk, omdat de Joodse bevolking sterk was teruggelopen In dit kader heeft het bestuur tevens het initiatief genomen tot het houden van een tentoonstelling over de geschiedenis van de Joden in het Westland in het Westlands Museum De tentoonstelling wordt ingericht door het museum met hulp van Harry Groeneweqen. l-' I l' lo*"i t. l':ï' r l JUlr -t-t-lllrrr t ZONDAGOPENINGEN WESTLANDS MUSEUMI i uet w.rtirnds Museum is op onderstaande,or,a"g.r, i I geopend van 13.oo tot 17.oo uur. Buiten deze zondag- r openingen is het museum het gehele jaar geopend van. ; dinsdag t/m zaterdag van 14.oo tot r7.oo uur. I I Op officiële feestdagen is het museum gesloten. I r 4 maart historische tweedehands boekenmarkt r l' *prit Westland tuinbouw Kom in de Kas.. 15 april Nationaal Museumweekend, 5o% korting. "l op oe ïoegangsplus. I demonstraties pottenpersen, verspenen en I oppotten van plantjes. r demonstraties druiven krenten, uitdunnen I druiventrossen. I stationaire motorendag, demonstratíer rr"r, l I oude tuinbouwmachines. 5 au8ustus demonstraties klokveilen van producten uit I - de historlsche tuin. r ] z september jam maken en demonstrsliss fiicnteelt áoor de Ímker, honingslingeren.'...,.-- I ] Z oktober veílen van de druivenoogst via de histori- : Lr-r-r-r-r-.-.J

9 ' DE RAMP MET DE HARWICHBOOT BERLIN Ap zr februari 2oo1 was het roo jaar geleden dat deze scheepsramp voor Hoek van Holland plaatsvond. Aan de hand van gegevens uit het Historisch Archief Westland geven wij u hierbij in het kort een verslag van de gebeurtenissen. Verder vonden wij in kranten de verslagen van een matroos die de ramp overleefde en een redder. Deze verslagen, die een indringend beeld geven van de ramp, kunt u in de volgende StreekHistorie lezen. Om kwart over vijf in de ochtend van donderdag zr februari r9o7 werd door de loodsdienst in Hoek van Holland groot alarm geslagen. De bínnenkomende Harwichboot, het S.S. Berlin, van de Great Eastern Railway Company, was tijdens een noordwesterstorm en een hoog lopende zee gestrand op de kop van de noorderpier van de Nieuwe Waterweg Kort daarna werden pogingen gedaan om vanaf de stoomreddingsboot President Van Heel, die onder bevel stond van schipper G. Jansen, lijnen naar het schip over te schieten, maar dat mislukte. Het schip lag zeer ongunstig: dwars op de kop van de pier. Rond 9 oo uur brak het voorschip onder het geweld van de storm en de beukende golven af en zonk met opvarenden weg in de Nieuwe Waterweg. Vanaf de reddingboot had men gezien dat er op het achterschip, dat half op de dam en half in het water lag, nog passagiers waren Daarom werd er opnieuw een reddingspoging gedaan, die ook mislukte Bij iaag water zou opnieuw een reddingsactie worden ondernomen, màar door het slechte weer en de hoge wateístand konden de redders niet dichtbij het wrak komen. Die ochtend werd een overlevende in de Waterweg opgevíst en werden de eerste iijken aan land gebracht, die in de wachtkamer van het station werden opgebaard 's Nachts bij laagwater zou men proberen om vanaf de reddingboot per jol op de pier te landen. Dat was de enige manier om dicht bij het wrak te kunnen komen. Dit plan kon die nacht niet uitgevoerd worden door de woeste zee, de hevige sneeuwbuien en de zware brekende golven die voortdurend over het wrak heen sioegen. Ook vrijdagochtend 22 februari lukte dat niet Aan het begin van de middag voer de reddingboot nnniarrrar rrií vrouwen op het wrak achtergebleven. Zij werden in de nacht van vrljdag op zaterdag bij het volgende lage tij, toen de storm intussen aanzienlijk was verminderd, met behulp van de sleepboot Wodan alsnog gered. Ondanks het zeer slechte weer was er al snel na het eerste alarm een groot aantal kijkers naar de Hoek gekomen. Dat werden er de volgende dagen steeds meer o a. als gevolg van het krantenbericht datzk H. Prins Hendrik vrijdag de 22e februari persoonlijk naar Hoek van Holland zou komen Het nieuws van deze grote scheepsramp was al snel de wereld over gegaan en overal werd het verloop van de reddingspogingen met grote spanning gevolgd De geredde schipbreukelingen werden ondergebracht in de bovenzalen van hotel Amerika, waar sommigen nog weken lang verpleegd werden. Later heeft Prins Hendrik hen nog enige malen bezocht Omdat er steeds meer lijken aanspoelden werd de wachtkamer op het station te klein en werden deze in lange rijen geplaatst in een loods van de Holland-Amerikaliin niet ver van het station. Deze dramatische scheepsramp heeft aan ongeveer 129 bemanningsleden en passagiers het leven gekost; slechts 15 mensen konden worden gered Over de oorzaak van de ramp verschillen de meningen, mogelijk is een zware grondzee het schip fataal geworden. In verband met de omvang van de ramp was Z.K.H Prins Hendrik naar Hoek van Holland gekomen, hij stond er op om getuige te zijn van de reddingspogingen. Daarom voer hij uit met de loodsboot Hellevoetsluis, die in de buurt van het wrak ankerde. Na een aantal pogingen lukte het de bemanning van de reddingsboot, geholpen door een aanta1 leerling-loodsen, om 11 personen van het achterschip te halen. Een deel van de geredden werd met de loodsboot waarop Prins Hendrik aanwezig was, in veiligheid gebracht Door het verslechterende weer moesten verdere reddingspogingen worden gestaakt. Er waren nog drie Dit was éen van de ernstigste scheepsrampen voor de Nederlandse kust Een groot aantal omgekomenen die door de familie herkend waíen werden naar elders vervoerd om begraven te worden. Op maandag z5 februari en woensdag z7 februarí werd een aantal slachtoffers, waaronder leden van een Duits Operagezelschap, in tegenwoordigheid van tal van autoriteiten en een zeer groot aantal belangstellenden op de Algemene Begraafplaats in 's-gravenzande in een gemeenschappelljk graf bijgezet. Op zr februari t932, z5 jaar na de ramp, vond op de begraafplaats in's-gravenzande een herdenkingsplechtigheid plaats, in aanwezigheid van onder andere Z K.H. Prins Hendrik, de Duitse gezant en burgemeester Brunt Daarbij werd een herdenkingsmonument onthuld voor de overwegend Duitse slachtoffers. Op het monument van Beiers granietbeton is de Duitse adelaar afgebeeld met daaronder de tekst 'Lebet weiter in Gott'.

10 Museum zijn in zoot de volgende Nog tot en met 4 maart 2oo7'sojaar Westlands Mannenkoor'. Een overzicht van de geschiedenis van dit wereldberoemde koor. 3r maart t/m z september zoot: 'De Joodse gemeenschap in het Westland'. Zie voor meer informatie elders in dit blad. z5 september zoot tlm z maart zoo8: 'Westlands Molens'. zoot is het jaar van de molen In deze expositie wordt dan ook een overzicht gegeven van alle Westlands molens, poldermolens èn korenmolens. Daarnaast zal ook de werking van de verschillende molens uítgelegd worden en de bouwhistorie aan bod komen. àn Museum Het Tramstation te Schipluiden is t/m z5 augustus zoot Íe zien de expositie 'Middeleeuwse kastelen in en om Schipluiden'. Deze tentoonsteiling gaat over Huis ten Dorp, Keenenburg, Hodenpiji en Groeneveld in Schipluiden, Made en Altena in Delft, Uterlier en Diepenburch in De Lier, Huis te Blotinge, Te Werve en Den Burch in Rijswijk en Holy in Vlaardingen. Museum Het Tramstation is geopend op zaterdag van 14 oo tot r6.oo uur. 11[n Museum De Timmerwerf in De Lier is tot en met zaterdag4 aprll een tentoonstelling te zien over 1oo jaar stijl, die verzorgd is door leerlingen van de Hoiland Accent Groep van de afdeling Lining and Design. Vanaf z8 april is er een expositie van lierse amateurkunstenaars, die voorheen tijdens de Lierse feestweek was te zien in het oude gemeentehuis. Elke Lierenaar heeft hier de kans één of twee van zijn of haar kunstzinnige producten tentoon te stellen, met de mogelijkheid van verkoop. Vanaf zaterdag z juni is er een tentoonsteiling van oude ansichten van De lier onder de titel'van Westerlee tot de Oostbuurt' Naast elke ansichtkaart hangt een foto van de huidige situatie. Er zijn bijzondere foto's te zien, waarvan een aantal nog nooit gepubliceerd is. \*Het toosduins Museum De Korenschuur is vanaf Driehonderd jaar lang lagen unieke VOC-kaarten verborgen in een bibliotheek in Engeland. Dankzij het Corpus Christi College in Oxford kwamen ze tevoorschrjn. Vanaf r7r5 werden de kaarten in Oxford bewaard en zijn in de vergetelheid geraakt De VOC-kaarten vertellen over de Nederlandse expansie in Indonesië, China, India en Sri Lanka, de handelsgebieden van de Nederlanders. Bij de gebouwen wapperen Hollandse vlaggen en er staan route-aanwijzingen, ankerplaatsen en gezonken schepen op: uiterst belangrijke en geheime informatie. Alle kaarten worden t/m 9 september zoot aan het publiek getoond. Het Maritiem Museum is gelegen aan de Leuvehaven r, Rotterdam-centrum. IÍr',,::toa:6'.'vetscheen het boek De kasteeltékeningen van Abraham Rademaker onder redactíe van Charles Dumas, Waanders Uitgevers, Zwolle zoo6, prijs 40 euro. In dit lijvige boek van tuim 5oo bladzijden worden de kasteeltekeningen van Abraham Rademakers door Willem Beelaerts van Blokland en Charles Dumas beschreven en een aantal er van afgebeeld. Abraham Rademaker leefdevant676/ Hij werd geboren in Lisse, maar verhuisde via Haarlem naar Amsterdam, waar hij een omvangrijk oeuvre schiep. Zijn tekeningen van gebouwen, kastelen, enz. werden goed verkocht, verzameld en in albums gedaan. Veel musea in Nederland en daarbuiten zijn in het bezit van tekeningen van zijn hand De Nederlandse Kastelenstichting brengt door middel van dit lijvige boek de kasteeltekeningen van Rademaker naar voren en wel op een manier, waarbij,,onze nieuwe benadering een schat aan gegevens opleverde, die ons niet alleen in staat stelde de werkwijze van Rademaker in kaart te brengen, maar ook nieuw llcht te werpen op de wereld van opdrachtgevers, verzamelaars en'oudheidkundigen' in de eerste decennla van de achttiende eeuw" Rademaker 1s veelal afgedaan als onbetrouwbaar, maar deze studie laat zien dat zijn tekeningen wel degelijk hun waarde hebben. Verder roept dít mooi uitgevoerde boek minstens het gevoel op dat er zeer waarschijnlijk nog heel wat tekeningen verborgen llggen in de diverse musea en particuliere collecties, die menig gebouw, ruïne, kasteel van het Westland/Delfland uit woegere tijden kunnen laten zien. Harry Groenewegen lli,:il{et Historisch Archief Westland werkt momenteel aan een tentoonstelling over de scheepsramp Berlin voor de kust van Hoek van Hoiland (toen nog gemeente 's-gra-venzande). De tentoonstelling zal reizen langs de verschillende bibliotheken in het Westland. Daarnaast is het HAW nauw betrokken geweest bij een tv-uitzending van Andere Tijden, waarin aandacht werd besteed aan deze scheepsramp (tv-uitzending heeft plaatsgevonden op zz februari j.l.). Tot slot verleent het HAW haar medewerking aan het Maritiem Museum Rotterdam die een grote tentoonstelling over de scheepsramp Berlin gaat openen op 5 april zoo7.zíe wvuw.maritiemmuseum.nl bij komende tentoonstellingen. In het Maritiem Museum te Rotterdam is de tentoonstelling 'De schat van Corpus Christi'te zien. Kasteel Polanen

De Westlandroute ( 35,1 Kilometer )

De Westlandroute ( 35,1 Kilometer ) De Westlandroute ( 35,1 Kilometer ) Het Westlandse landschap leent zich goed voor een mooie natuurrijke route met veel bezienswaardigheden op het gebied van tuinbouw. Bij de ontwikkeling van de tuinbouw

Nadere informatie

Nieuwsbrief 1 maart 2012

Nieuwsbrief 1 maart 2012 Nieuwsbrief 1 maart 2012 De Heemshof Het gebied rond De Heemshof in Heemskerk wordt bedreigd door nieuwbouwplannen van de gemeente. Op verzoek van Lambert Koppers, eigenaar van De Heemshof en deelnemer

Nadere informatie

Beste Donateurs, Voor u ligt de nieuwsbrief voorjaar 2013 van Stichting Historie Stedum.

Beste Donateurs, Voor u ligt de nieuwsbrief voorjaar 2013 van Stichting Historie Stedum. Beste Donateurs, Voor u ligt de nieuwsbrief voorjaar 2013 van Stichting Historie Stedum. Agenda 27 maart; donateursavond; ontvangst vanaf 19:30. Aanvang 19:45 15 maart onthulling monument armenlap om 15.00

Nadere informatie

Heemkundekring Willem Snickerieme en Museum Zwaluws Erfgoed

Heemkundekring Willem Snickerieme en Museum Zwaluws Erfgoed Heemkundekring Willem Snickerieme en Museum Zwaluws Erfgoed Vastgesteld door het bestuur van de heemkundekring op 9 maart 2015. Wat is het Museum Zwaluws Erfgoed? Het museum Zwaluws Erfgoed is een etnografisch

Nadere informatie

Onderdeel A Het landschap en het ontstaan van terpen en wierden

Onderdeel A Het landschap en het ontstaan van terpen en wierden opdrachtvel naam Onderdeel A Het landschap en het ontstaan van terpen en wierden Ben je eerder klaar met de vragen? Dan mag je beginnen met de woordzoeker op de laatste pagina. 1. Welk antwoord is goed?

Nadere informatie

Midden-Delflandroute. Route. 47.1 km

Midden-Delflandroute. Route. 47.1 km Route 6 47.1 km Midden-Delflandroute Midden-Delfland is een mini-groen Hart, dat ingeklemd ligt tussen Den Haag, Rotterdam en Delft. Het is nog steeds verrassend rustig en landelijk in dit mooie polderland.

Nadere informatie

6Plekjes met voelbare historie

6Plekjes met voelbare historie 6Plekjes met voelbare historie Waterwegen hebben in heel veel belangrijke gebeurtenissen in de geschiedenis een rol gespeeld. Voor aanval en verdediging tijdens oorlogen, voor het vervoer van goederen

Nadere informatie

Waar verleden en heden elkaar ontmoeten

Waar verleden en heden elkaar ontmoeten Waar verleden en heden elkaar ontmoeten Introductie Graafs Museum Het Graafs Museum is gevestigd in de Hampoort, de laatste overgebleven stadspoort van de vestingstad Grave. Een locatie die mede het verhaal

Nadere informatie

jaargang 18 nummer 5 oktober 2015 Uitnodiging

jaargang 18 nummer 5 oktober 2015 Uitnodiging Secr. Gerard Thijssen Rozenbloemstraat 34, 4921 KG Made Tel: 0162-683323 Mail: heemkundemadedrimmelen@gmail.com NIEUWSBRIEF jaargang 18 nummer 5 oktober 2015. Uitnodiging Op dinsdag 20 oktober organiseert

Nadere informatie

Oerboeren in de Friese Wouden.

Oerboeren in de Friese Wouden. Stichting IJstijdenmuseum Buitenpost. www.ijstijdenmuseum.nl. Oerboeren in de Friese Wouden. Het grootste deel van de geschiedenis van ons mensen ligt in de prehistorie. Met prehistorie duiden we een tijd

Nadere informatie

Opwindende ontdekkingen in oud-oosterhout! Wo uter is

Opwindende ontdekkingen in oud-oosterhout! Wo uter is rcheobode Opwindende ontdekkingen in oud-oosterhout! Wo uter is archeoloog. Hij hoort bij de groep archeologen die nu aan het opgraven is in Oosterhout in het gebied Vrachelen. Daar wordt over een jaar

Nadere informatie

Archiefinstellingen aan het woord: Van Nelle s vormgevingsarchief

Archiefinstellingen aan het woord: Van Nelle s vormgevingsarchief Archiefinstellingen aan het woord: Van Nelle s vormgevingsarchief Jantje Steenhuis, voorzitter BRAIN (Branchevereniging Archiefinstellingen Nederland) en directeur Gemeentearchief Rotterdam Die plaat voor

Nadere informatie

Holland 1000 jaar geleden. Meer weten? Klik hier

Holland 1000 jaar geleden. Meer weten? Klik hier Holland 1000 jaar geleden Meer weten? Klik hier de plaat Holland 1000 jaar geleden INHOUD Waar kijken we naar? Abdij van Egmond Huldtoneel Kerkje van Velsen Ridders over de Heerenweg Haarlem Rijnsburg

Nadere informatie

Nieuwsbrief mei

Nieuwsbrief mei Nieuwsbrief mei 2011 Met de uitgave van een nieuwsbrief zullen we u in de toekomst regelmatig informeren over interessante activiteiten van de Historische Vereniging Den Dolder. Website Historische Vereniging

Nadere informatie

Beeldverslag van een Haagse wijk

Beeldverslag van een Haagse wijk Beeldverslag van een Haagse wijk In deze opdracht maken de leerlingen een beeldverslag van een Haagse wijk of een deel daaruit over de situatie in de periode van rond en tijdens de Tweede Wereldoorlog.

Nadere informatie

De laatste wens van Maarten Ouwehand

De laatste wens van Maarten Ouwehand De laatste wens van Maarten Ouwehand Een verhalend ontwerp voor CKV waarin leerlingen op school een museum ontwerpen, inrichten en openen. Gemaakt voor en door: Andreas College Katwijk en Bureau voor Educatief

Nadere informatie

Inhoudsopgave...2. Voorwoord...3. Inleiding...3. Hoofdstukken...4. 1. Wat is een verpleeghuis?...4. 2. De geschiedenis van het verpleeghuis...

Inhoudsopgave...2. Voorwoord...3. Inleiding...3. Hoofdstukken...4. 1. Wat is een verpleeghuis?...4. 2. De geschiedenis van het verpleeghuis... Naam: School: Groep: 8 Laurens Tap De Trinoom Datum: 10 december 2012 Hoofdstuk: Inhoudsopgave Pagina 1 INHOUDSOPGAVE Inhoudsopgave...2 Voorwoord...3 Inleiding...3 Hoofdstukken...4 1. Wat is een verpleeghuis?...4

Nadere informatie

Voorbereidende les bij:

Voorbereidende les bij: Voorbereidende les bij: 1 U heeft een bezoek aan de tentoonstelling 24 uur met Willem in het Nationaal Archief gepland. Wij verheugen ons op uw komst, u bent van harte welkom! Om uw bezoek aan het Nationaal

Nadere informatie

Naam: Waar woon jij? Vraag 1b. Waarom wonen veel mensen in Kenia in een hut? Vraag 1a. In wat voor soort huis woon jij?

Naam: Waar woon jij? Vraag 1b. Waarom wonen veel mensen in Kenia in een hut? Vraag 1a. In wat voor soort huis woon jij? Naam: Waar woon jij? Wonen over de hele wereld Heb jij wel eens in een tent gewoond? Waarschijnlijk niet. In de vakantie is het leuk. Maar voor altijd? Toch zijn er mensen op de wereld die altijd in een

Nadere informatie

Naam: Werken voor geld

Naam: Werken voor geld Naam: Werken voor geld Dat niet alle Nederlanders koeien melken en kaas maken voor hun werk wist je waarschijnlijk al. Maar wat doen Nederlanders nog meer en wat maakt Nederland zo bijzonder om in te werken?

Nadere informatie

Informatie over de versterking van de Noord-Hollandse kust Voor je spreekbeurt of werkstuk

Informatie over de versterking van de Noord-Hollandse kust Voor je spreekbeurt of werkstuk Informatie over de versterking van de Noord-Hollandse kust Voor je spreekbeurt of werkstuk De kust is (niet) veilig! De dijk aan de kust van Petten ziet er zo sterk en krachtig uit, maar toch is hij niet

Nadere informatie

Lesbrief. watersnoodramp. 1 februari Afdeling Communicatie waterschap Hollandse Delta

Lesbrief. watersnoodramp. 1 februari Afdeling Communicatie waterschap Hollandse Delta Lesbrief watersnoodramp 1 februari 1953 www.wshd.nl/1953 Afdeling Communicatie waterschap Hollandse Delta 1 februari 1953 Op zaterdagmiddag 31 januari 1953 stak een hevige wind op. Die wind groeide s nachts

Nadere informatie

Interview over de geschiedenis van Joodse Hagenaars

Interview over de geschiedenis van Joodse Hagenaars Interview over de geschiedenis van Joodse Hagenaars In deze opdracht maak je een interview met een of meer personen over de Joodse bevolkingsgroep in Den Haag tijdens de Tweede Wereldoorlog. Je moet in

Nadere informatie

Van Welkom op de 250 e verjaardag van de Hazerswoudsche Droogmakerij. Vierheemkinderenweg 7 Hazerswoude

Van Welkom op de 250 e verjaardag van de Hazerswoudsche Droogmakerij. Vierheemkinderenweg 7 Hazerswoude Van Welkom op de 250 e verjaardag van de Hazerswoudsche Droogmakerij Vierheemkinderenweg 7 Hazerswoude 8 + 9 september 2012 Vanaf dit punt had u voor 1759 uitzicht op de Hazerswoudse Plas, al het ingekleurde

Nadere informatie

Reisverslag Boedapest 2015 Deel 2 [1]

Reisverslag Boedapest 2015 Deel 2 [1] Gepubliceerd op Willem-Jan van der Zanden (http://www.wjvanderzanden.nl) Home > Reisverslag Boedapest 2015 Deel 2 Reisverslag Boedapest 2015 Deel 2 [1] Door wjvanderzanden[2]op vr, 07/24/2015-13:29 Tags:reizen

Nadere informatie

Inleiding. Monumenten, symbolen en iconen Kindermonumentendag in Midden-Delfland Symbolen in deze tijd

Inleiding. Monumenten, symbolen en iconen Kindermonumentendag in Midden-Delfland Symbolen in deze tijd Monumenten, symbolen en iconen Kindermonumentendag in Midden-Delfland 2016 Lesbrief voor de groepen 7 van de basisscholen in Midden-Delfland Deze les is de voorbereiding voor de Kindermonumentendag op

Nadere informatie

Koninklijk Zeeuwsch Genootschap Der Wetenschappen (1768- )

Koninklijk Zeeuwsch Genootschap Der Wetenschappen (1768- ) Koninklijk Zeeuwsch Genootschap Der Wetenschappen (1768- ) Oprichting In 1768 werd het Zeeuwsch Genootschap der Wetenschappen officieel opgericht. De aanleiding vormde een initiatief uit Vlissingen tot

Nadere informatie

B1 Hoofddorp pagina 1

B1 Hoofddorp pagina 1 B1 Hoofddorp pagina 1 Inhoud 1. Inleiding 2. Geschiedenis 3. Ontwikkeling 4. Bezienswaardigheden 1. Inleiding Hoofddorp is een stad in de provincie Noord-Holland en de hoofdplaats van de gemeente Haarlemmermeer.

Nadere informatie

EERSTE NEDERLANDSE BARBACANE ONTDEKT BIJ KASTEEL IN ALKMAAR

EERSTE NEDERLANDSE BARBACANE ONTDEKT BIJ KASTEEL IN ALKMAAR 17 juli 2019, 14:54 (CEST) EERSTE NEDERLANDSE BARBACANE ONTDEKT BIJ KASTEEL IN ALKMAAR In Oudorp is de allereerste barbacane in Nederland ontdekt bij Kasteel De Middelburg. Een unieke vondst omdat dit

Nadere informatie

Waar het landschap een verhaal vertelt

Waar het landschap een verhaal vertelt Waar het landschap een verhaal vertelt Introductie Graafs KazemattenMuseum Het Graafs KazemattenMuseum is officieel geopend op 17 september 2011, exact 67 jaar nadat Amerikaanse parachutisten de nabij

Nadere informatie

Dongen s Gravenmoer Klein-Dongen Vaart. Wandel mee in Dongen en s Gravenmoer! MET KALENDER 2015!

Dongen s Gravenmoer Klein-Dongen Vaart. Wandel mee in Dongen en s Gravenmoer! MET KALENDER 2015! Dongen s Gravenmoer Klein-Dongen Vaart Wandel mee in Dongen en s Gravenmoer! MET KALENDER 2015! 1 Laat je rondleiden in Dongen en s Gravenmoer! In de gemeente Dongen kun je heerlijk wandelen. Zelf of onder

Nadere informatie

VERHALEN RONDLEIDINGEN WORKSHOPS ARCHEOLOGIE ONDER WATER FORT DE SCHANS KAAP SKIL MUSEUM VAN JUTTERS & ZEELUI

VERHALEN RONDLEIDINGEN WORKSHOPS ARCHEOLOGIE ONDER WATER FORT DE SCHANS KAAP SKIL MUSEUM VAN JUTTERS & ZEELUI VERHALEN RONDLEIDINGEN FORT DE SCHANS WORKSHOPS 2015 ARCHEOLOGIE ONDER WATER KAAP SKIL MUSEUM VAN JUTTERS & ZEELUI Kaap Skil, de Vuurtoren, de Oudheidkamer en Ecomare zijn onderdeel van Stichting Texels

Nadere informatie

INFORMATIEBULLETIN - EN TUINBOUWHISTORIE JAARGANG I. NUMMER 7 SEPTEMBER L992 STICHTING STREEK WESTLAND PORT BETMLD 'S-GRAVEIIZANDE PORT PAYE PAYS-BAS

INFORMATIEBULLETIN - EN TUINBOUWHISTORIE JAARGANG I. NUMMER 7 SEPTEMBER L992 STICHTING STREEK WESTLAND PORT BETMLD 'S-GRAVEIIZANDE PORT PAYE PAYS-BAS INFORMATIEBULLETIN STICHTING STREEK WESTLAND PORT BETMLD 'S-GRAVEIIZANDE PORT PAYE PAYS-BAS - EN TUINBOUWHISTORIE JAARGANG I. NUMMER 7 SEPTEMBER L992 MiddeI Broekweg L54 2675 KL HONSELERSDIJK *-==- T{ESTLÀNDS

Nadere informatie

INHOUD. Inleiding Anne Frank Huis Boijmans Van Beuningen Corpus reis door de mens Gevangenismuseum...

INHOUD. Inleiding Anne Frank Huis Boijmans Van Beuningen Corpus reis door de mens Gevangenismuseum... INHOUD Inleiding...6 1 Anne Frank Huis...8 2 Boijmans Van Beuningen... 10 3 Corpus reis door de mens... 12 4 Gevangenismuseum... 14 5 Beeld en Geluid... 16 6 Museon... 18 7 Museum of the Image, MOTI...

Nadere informatie

Ontdekking. Dorestad teruggevonden

Ontdekking. Dorestad teruggevonden Dorestad teruggevonden Ontdekking Het vroegmiddeleeuwse Dorestad verdween na de negende eeuw van de kaart. Pas rond 1840 werd de stad teruggevonden, bij toeval. Kort daarna deed het RMO opgravingen en

Nadere informatie

N I E U W S B R I E F - december

N I E U W S B R I E F - december N I E U W S B R I E F - december 2017 - Redactioneel Deze keer een nieuwsbrief met vooral 'inkijkjes' in verschillende zaken die voorbij komen bij Baduhenna. Wij houden u graag op de hoogte. Spectaculaire

Nadere informatie

Ontdek. ons zoute DNA. Zonder de scheepvaart geen Nederland. basisonderwijs 2015/2016

Ontdek. ons zoute DNA. Zonder de scheepvaart geen Nederland. basisonderwijs 2015/2016 Ontdek ons zoute DNA Zonder de scheepvaart geen Nederland basisonderwijs 2015/2016 Welkom in het scheepvaartmuseum amsterdam Ontdek Het leven aan boord van verschillende schepen, doe mee aan het havenspel

Nadere informatie

GROOT-BRITTANNIË en zeeklimaat

GROOT-BRITTANNIË en zeeklimaat Naam GROOT-BRITTANNIË en zeeklimaat Groot Brittannië Groot-Brittannië is Schotland, Engeland en Wales samen. Engeland is het grootst van Groot-Brittannië en Wales het kleinst. Engeland heeft meer dan 46

Nadere informatie

Lesbrief. Dijken. Kijken naar dijken. www.wshd.nl/lerenoverwater. Afdeling Communicatie waterschap Hollandse Delta

Lesbrief. Dijken. Kijken naar dijken. www.wshd.nl/lerenoverwater. Afdeling Communicatie waterschap Hollandse Delta Lesbrief Dijken Kijken naar dijken www.wshd.nl/lerenoverwater Afdeling Communicatie waterschap Hollandse Delta Kijken naar dijken Zonder de duinen en de dijken zou jij hier niet kunnen wonen: bijna de

Nadere informatie

s-gravenzande & Heenweg Monster Poeldijk & Ter Heijde

s-gravenzande & Heenweg Monster Poeldijk & Ter Heijde Wetenswaardigheden uit de geschiedenis van de Gemeente Westland en haar elf kernen. De Lier s-gravenzande & Heenweg Monster Poeldijk & Ter Heijde Naaldwijk Honnselersdijk & Maasdijk Wateringen & Kwintsheul

Nadere informatie

Soorten bronnen hv123. CC Naamsvermelding-GelijkDelen 3.0 Nederland licentie. http://maken.wikiwijs.nl/62210

Soorten bronnen hv123. CC Naamsvermelding-GelijkDelen 3.0 Nederland licentie. http://maken.wikiwijs.nl/62210 Auteur VO-content Laatst gewijzigd 25 June 2015 Licentie CC Naamsvermelding-GelijkDelen 3.0 Nederland licentie Webadres http://maken.wikiwijs.nl/62210 Dit lesmateriaal is gemaakt met Wikiwijsleermiddelenplein.

Nadere informatie

Schokland Werelderfgoed Kijktocht voortgezet onderwijs

Schokland Werelderfgoed Kijktocht voortgezet onderwijs Schokland Werelderfgoed Kijktocht voortgezet onderwijs Opdracht 1 Bij de tekst Schokland Werelderfgoed op de grond. 1a. Deze luchtfoto is gemaakt rond 1930. Toen was Schokland nog echt een eiland. Waarom

Nadere informatie

SYNAGOGE SCHOOL OPDRACHT. Dienst in de Grote Synagoge Vervaardiger: Martin Monnickendam. Materiaal: pastel, aquarel, plakkaatverf.

SYNAGOGE SCHOOL OPDRACHT. Dienst in de Grote Synagoge Vervaardiger: Martin Monnickendam. Materiaal: pastel, aquarel, plakkaatverf. b WAT GA JE DOEN? Binnenkort geef je samen met een klasgenoot een presentatie in het. Het onderwerp van je presentatie is: ONDERWERP: SCHOOL OPDRACHT e g o g a Syn Dienst in de Grote Synagoge Vervaardiger:

Nadere informatie

Gemeenteblad Westland

Gemeenteblad Westland Gemeenteblad Westland Gbw 2012, 19 BIJLAGE I bij Gemeent eblad 2012, 19 Nieuwe voorstellen Kern Locatie standplaats Toeg. Dag(en) per dag Periode Monster Monster Burgemeester Woutersplein Helmstraat 2

Nadere informatie

Zo werden er vanaf 1942 honderden tonnen boeken, brieven en andere geschriften per vrachtwagen naar de Van Gelderfabriek in Wormer vervoerd. Al dat pa

Zo werden er vanaf 1942 honderden tonnen boeken, brieven en andere geschriften per vrachtwagen naar de Van Gelderfabriek in Wormer vervoerd. Al dat pa Dames en heren, jongens en meisjes, Ook dit keer bent u gelukkig met velen naar de jaarlijkse herdenking gekomen. Onze gedachten gaan vanavond terug naar het kwaad dat vijf jaar lang Nederland beheerste,

Nadere informatie

Kastelen in Nederland

Kastelen in Nederland Kastelen in Nederland J In ons land staan veel kastelen. Meer dan honderd. De meeste van die kastelen staan in het water. Bijvoorbeeld midden in een meer of een heel grote vijver. Als er geen water was,

Nadere informatie

landelijk, licht EN eclectisch interieur

landelijk, licht EN eclectisch interieur interieur landelijk, licht EN eclectisch TEKST: ANNEMIE WILLEMSE - FOTOGRAFIE: JAN VERLINDE De bewoners van dit huis woonden eerder al in hetzelfde park. Ze waren het erover eens dat dit het leukste en

Nadere informatie

www.gratisaanbiedingen.nl Valkenburg Ruud van Capelleveen Nummer: 2 kijk op www.gratisaanbiedingen.nl voor meer gratis downloads

www.gratisaanbiedingen.nl Valkenburg Ruud van Capelleveen Nummer: 2 kijk op www.gratisaanbiedingen.nl voor meer gratis downloads Valkenburg Ruud van Capelleveen Nummer: 2 kijk op www.gratisaanbiedingen.nl voor meer gratis downloads Valkenburg DOOR RUUD VAN CAPELLEVEEN Colofon Dit is een uitgave van: Absolute Figures Margrietstraat

Nadere informatie

Open Monumentendag 'Op reis' in en buiten het provinciehuis

Open Monumentendag 'Op reis' in en buiten het provinciehuis Groningen, 4 september 2014 Open Monumentendag 'Op reis' in en buiten het provinciehuis Op zaterdag 13 september organiseert de provincie Groningen verschillende activiteiten in en buiten het provinciehuis

Nadere informatie

Tijdwijzer. Het begin. Voor en na Christus

Tijdwijzer. Het begin. Voor en na Christus 138 Tijdwijzer Het begin Op deze tijdbalk past niet de hele geschiedenis van de mens. Er lopen namelijk al zo n 100.000 jaar mensen rond op aarde. Eigenlijk zou er dus nog 95.000 jaar bij moeten op de

Nadere informatie

Een Egyptische collectie in Leiden

Een Egyptische collectie in Leiden Een Egyptische collectie in Leiden Naam: Klas:.. Het Rijksmuseum van Oudheden, de naam zegt het al, toont voorwerpen uit oude tijden. De collectie bestaat uit objecten van beschavingen die vandaag de dag

Nadere informatie

Reisverslag Heidelberg 2016 Deel 7 (2 augustus 2016) [1]

Reisverslag Heidelberg 2016 Deel 7 (2 augustus 2016) [1] Gepubliceerd op Willem-Jan van der Zanden (http://www.wjvanderzanden.nl) Home > Reisverslag Heidelberg 2016 Deel 7 (2 augustus 2016) Reisverslag Heidelberg 2016 Deel 7 (2 augustus 2016) [1] Door wjvanderzanden[2]op

Nadere informatie

INFORMATIEBULLETIN STREEK- EN TUINBOUWHISTORI WESTLAND FEBRUARI 1993 STICHTING NUMMER? JAARGANG 2 PORT BETMLD PORT,S-GRAVENZANDE PAYE PAYS-BAS

INFORMATIEBULLETIN STREEK- EN TUINBOUWHISTORI WESTLAND FEBRUARI 1993 STICHTING NUMMER? JAARGANG 2 PORT BETMLD PORT,S-GRAVENZANDE PAYE PAYS-BAS INFORMATIEBULLETIN STICHTING PORT BETMLD PORT,S-GRAVENZANDE PAYE PAYS-BAS STREEK- EN TUINBOUWHISTORI WESTLAND JAARGANG 2 NUMMER? FEBRUARI 1993 MiddeI Broekwes 154 2675 KL HONSELERSDIJK.4--' '-.*--;;--

Nadere informatie

Nieuwsbrief 2 april 2017

Nieuwsbrief 2 april 2017 Nieuwsbrief 2 april 2017 Nieuwsbrief 2 april 2017 In deze nieuwsbrief zijn de volgende onderwerpen te lezen: 1. Historische canon van Castricum en Bakkum 2. Tentoonstelling Vervaagd agrarisch verleden

Nadere informatie

Nieuwsbrief lente uitgave, 2012 Werkgroep Archeologie Schijf,

Nieuwsbrief lente uitgave, 2012 Werkgroep Archeologie Schijf, Nieuwsbrief lente uitgave, 2012 Werkgroep Archeologie Schijf, De kinderen maken geschiedenis in Schijf. In de kerstvakantie hebben we op donderdag 5 januari 2012 met 7 personen een harde wind doorstaan

Nadere informatie

WAT ANDEREN DOEM. NAERDINCKLANT 9 november 1983 Lezing door dr.ir. T. van Tol: Nederzettingsgeschiedenis van Laren.

WAT ANDEREN DOEM. NAERDINCKLANT 9 november 1983 Lezing door dr.ir. T. van Tol: Nederzettingsgeschiedenis van Laren. WAT ANDEREN DOEM NAERDINCKLANT 9 november 1983 Lezing door dr.ir. T. van Tol: Nederzettingsgeschiedenis van Laren. Plaats : De Vaart, Hilversum, aanvang 20.00 uur. 25 januari 1984 Lezing, samen met "Albertus

Nadere informatie

Nieuwsbrief. Conservator Marije van Rijnswou neemt afscheid

Nieuwsbrief. Conservator Marije van Rijnswou neemt afscheid Nieuwsbrief Gemeentemuseum Maassluis, 7 januari 2013 Conservator Marije van Rijnswou neemt afscheid Marije van Rijnswou. Foto: Herwin Jan Steehouwer Met de opening van een spetterende tentoonstelling en

Nadere informatie

OPDRACHTEN bij de FIETSEXCURSIE van het project MOOI HOOGLAND-WEST!

OPDRACHTEN bij de FIETSEXCURSIE van het project MOOI HOOGLAND-WEST! ietsroute Hoogland West OPDRACHTEN bij de FIETSEXCURSIE van het project MOOI HOOGLAND-WEST! 5 4 6 3 2 1 Let op het verkeer en zet je fiets goed aan de kant! Mooi Hoogland-West! 1 Bolle akker locatie 1

Nadere informatie

Canonvensters Michiel de Ruyter

Canonvensters Michiel de Ruyter ARGUS CLOU GESCHIEDENIS LESSUGGESTIE GROEP 8 Canonvensters Michiel de Ruyter Michiel Adriaanszoon de Ruyter werd op 23 maart 1607 geboren in Vlissingen. Zijn ouders waren niet rijk. Michiel was een stout

Nadere informatie

Maand van de archeologie 2014

Maand van de archeologie 2014 Met het project Maand van de archeologie plaatst de Archeologische Dienst Waasland (ADW) archeologisch erfgoed via verschillende activiteiten op een originele manier in de kijker. Bijzondere aandacht gaat

Nadere informatie

Goudse Rembrandts bekend!

Goudse Rembrandts bekend! PERSBERICHT 17 juli 2014 Goudse Rembrandts bekend! De jury (directeur Museum Gouda, Gerard de Kleijn) heeft ruim honderd tekeningen en schilderwerken ontvangen voor de tekenwedstrijd: Wie is de beste Rembrandt

Nadere informatie

Crash gaat verhuizen.. Inhoud

Crash gaat verhuizen.. Inhoud Crash 40-45 gaat verhuizen.. Inhoud 1. Projectinformatie 2. Uitwerking opdracht 3. Vaktaalveld 4. Beroep en opleiding 5. Organisatie 6. Afronding project 7. Bijlagen: A. Plan van aanpak B. Persoonlijk

Nadere informatie

In 1618 vaart Jan Janse met zijn schip in de buurt van de Canarische Eilanden als het plotseling hard begint te waaien. Hij stuurt als de bliksem

In 1618 vaart Jan Janse met zijn schip in de buurt van de Canarische Eilanden als het plotseling hard begint te waaien. Hij stuurt als de bliksem Enteren De eerste maanden op het kaperschip zijn machtig mooi. Jan geniet van het leven op zee: dit is nog eens wat anders dan een boottochtje op het Spaarne. Iedere keer als ze een Spaans galjoen op volle

Nadere informatie

Nieuwsbrief mei 2013. Onderzoek naar resten Kasteel Rietwijk

Nieuwsbrief mei 2013. Onderzoek naar resten Kasteel Rietwijk Onderzoek naar resten Kasteel Rietwijk In de kastelenbuurt van Heemskerk werd in november 2012 vanwege de sloop en nieuwbouwplannen een proefsleuvenonderzoek verricht. Dit werd uitgevoerd door het archeologische

Nadere informatie

Gent 24b. De Predikherenlei anno 1820 door de Hollandse soldaat Wynantz. Onderbergen. Het pand van de Dominicanen. Predikherenlei

Gent 24b. De Predikherenlei anno 1820 door de Hollandse soldaat Wynantz. Onderbergen. Het pand van de Dominicanen. Predikherenlei De Predikherenlei anno 1820 door de Hollandse soldaat Wynantz Gent 24b Onderbergen. Het pand van de Dominicanen Predikherenlei Rue de la Valléé nr 40 /Onderbergen Onderbergen nr 57 in 1940 Tweede gedeelte

Nadere informatie

Kwekerij Veelzorg: vijf generaties bollenrijkdom Zaterdag 1 september 2018 Hillegom

Kwekerij Veelzorg: vijf generaties bollenrijkdom Zaterdag 1 september 2018 Hillegom Open Monumentendag SPECIAL Kwekerij Veelzorg: vijf generaties bollenrijkdom Zaterdag 1 september 2018 Hillegom Bloembollen zijn onlos makelijk verbonden met de Nederlandse cultuur. Het kan daarom gerust

Nadere informatie

JAARVERSLAG OUDERVERENIGING 2014 2015

JAARVERSLAG OUDERVERENIGING 2014 2015 JAARVERSLAG OUDERVERENIGING 2014 2015 Hieronder vindt u een aantal verslagen van excursies en activiteiten die mede door de Oudervereniging zijn georganiseerd en gefinancierd. LUSTRUM WEEK oktober 2014

Nadere informatie

Rondje Vledder. een (virtuele) wandeling langs enkele gebouwen van historische betekenis

Rondje Vledder. een (virtuele) wandeling langs enkele gebouwen van historische betekenis Rondje Vledder een (virtuele) wandeling langs enkele gebouwen van historische betekenis 10 11 1 8 9 2 4 5 6 7 3 Het plattegrondje geeft een beeld van Vledder tussen ca. 1930 en 1940. De nummers langs de

Nadere informatie

Korte lesbrief Koningsbomen Ter gelegenheid van het planten van de Lindeboom voor Koning Willem Alexander Op 30 april 2013

Korte lesbrief Koningsbomen Ter gelegenheid van het planten van de Lindeboom voor Koning Willem Alexander Op 30 april 2013 Korte lesbrief Koningsbomen Ter gelegenheid van het planten van de Lindeboom voor Koning Willem Alexander Op 30 april 2013 Geschiedenis Op 30 april 2013 wordt de Prins van Oranje, beter bekend als Prins

Nadere informatie

VOORBEREIDING DOCENTENHANDLEIDING INFORMATIE

VOORBEREIDING DOCENTENHANDLEIDING INFORMATIE VOORBEREIDING DOCENTENHANDLEIDING INFORMATIE 1 Utrecht, 2013 Beste docent, Wij hopen u en uw groep binnenkort te mogen verwelkomen in het Centraal Museum, waar u met de groep deelneemt aan het programma

Nadere informatie

Programma van activiteiten in Oktober Kennismaand en de Week van de Geschiedenis in Heerlen www.thermenmuseum.nl www.rijkcheyt.nl www.kasteelhoensbroek.nl Historisch Goud is het de erfgoedbedrijf van de

Nadere informatie

WERKPLAN 2014. Geplande tentoonstellingen 2014 (onder voorbehoud)

WERKPLAN 2014. Geplande tentoonstellingen 2014 (onder voorbehoud) 1 WERKPLAN 2014 1 COLLECTIE Beheer en behoud collectie. Het hele jaar door worden de gebruikelijke voorzorgs- en controlemaatregelen genomen. Het klimaat (de luchtvochtigheid en de temperatuur) worden

Nadere informatie

VERSLAGEN VAN WERKZAAMHEDEN

VERSLAGEN VAN WERKZAAMHEDEN VERSLAGEN VAN WERKZAAMHEDEN 1. ACTIVITEITEN VAN DE WERKGROEP APELDOORN (AWA) Door Chris Nieuwenhuize (veldwerkleider). Inventarisatie cultuurhistorie Bruggelen De Stichting Probos heeft samen met een aantal

Nadere informatie

Open Monumentendag Hoogeveen 2012: Groen van Toen Deel 2: Overige activiteiten

Open Monumentendag Hoogeveen 2012: Groen van Toen Deel 2: Overige activiteiten Het groen in Hoogeveen: Van Park naar Park. Wandeltocht langs oud en jong groen. Speciaal voor Open Monumentendag 2012 is er een tweedaagse wandelroute door Hoogeveen ontwikkeld. Deze route is voor de

Nadere informatie

Lesbrief Door het stof kruipen Op onderzoek naar je eigen school

Lesbrief Door het stof kruipen Op onderzoek naar je eigen school Lesbrief Door het stof kruipen Op onderzoek naar je eigen school Inhoud: 1. Inleiding 2. Algemene informatie 3. Opbouw van de les 4. Voorbereiding en lestips 1 Door het stof kruipen De gemeente Hoogezand-Sappemeer

Nadere informatie

Cultuurhistorische verkenning Zandwijksingel Woerden. Datum 2 mei 2011

Cultuurhistorische verkenning Zandwijksingel Woerden. Datum 2 mei 2011 Cultuurhistorische verkenning Zandwijksingel Woerden Datum 2 mei 2011 Colofon Projectnaam Cultuurhistorische verkenning Zandwijksingel Woerden Auteur Willem de Bruin Datum 2 mei 2011 1. Inleiding 1.1

Nadere informatie

ARION een Griekse mythologische figuur als fameuze springbron in de tuinen van het Huys Ootmarsum

ARION een Griekse mythologische figuur als fameuze springbron in de tuinen van het Huys Ootmarsum ARION een Griekse mythologische figuur als fameuze springbron in de tuinen van het Huys Ootmarsum ARION. ets van Albrecht Dürer Tekening Koepeltuin Huys Ootmarsum door Schoenmaker. 1723.Rijksarchief Zwolle

Nadere informatie

Lesbrief ZAND BOVEN WATER OPDRACHT 1 - NEDERLAND EN WATERBOUW

Lesbrief ZAND BOVEN WATER OPDRACHT 1 - NEDERLAND EN WATERBOUW Lesbrief Primair onderwijs - BOVENBOUW ZAND BOVEN WATER Rotterdam is de belangrijkste haven van Europa. Steeds meer spullen reizen via Rotterdam. Sinds 2008 wordt hard gewerkt om de haven uit te breiden.

Nadere informatie

INFORMATIEBULLETIN STORII JAARGANG 1 NUMMER 4 APRIL L992 STICHTI NG STREEK- EN TUINBOUWHI WESTLAND PORT BETMLD PORT,S-GRAVENZANOE PAYE PAYS-BAS

INFORMATIEBULLETIN STORII JAARGANG 1 NUMMER 4 APRIL L992 STICHTI NG STREEK- EN TUINBOUWHI WESTLAND PORT BETMLD PORT,S-GRAVENZANOE PAYE PAYS-BAS INFORMATIEBULLETIN STICHTI NG STREEK- EN TUINBOUWHI WESTLAND PORT BETMLD PORT,S-GRAVENZANOE PAYE PAYS-BAS STORII JAARGANG 1 NUMMER 4 APRIL L992 Middet Broekweg L54 KL HONSELERSDIJK WESTLÀNDS STREEK- EN

Nadere informatie

Schokland Werelderfgoed Kijktocht basis onderwijs

Schokland Werelderfgoed Kijktocht basis onderwijs Schokland Werelderfgoed Kijktocht basis onderwijs Opdracht 1 Bij de tekst Schokland Werelderfgoed op de grond. 1a. De grote foto op de grond is gemaakt in 1930. Toen was Schokland nog een eiland. Waarom

Nadere informatie

Gent 6,3 omgeving de van de Brugse Vaart tot Van Beverenplein. Spijtig genoeg beschik ik bijna niks over deze jonge wijk.

Gent 6,3 omgeving de van de Brugse Vaart tot Van Beverenplein. Spijtig genoeg beschik ik bijna niks over deze jonge wijk. Gent 6,3 omgeving de van de Brugse Vaart tot Van Beverenplein Spijtig genoeg beschik ik bijna niks over deze jonge wijk. Ik zie aan de overkant de J. Guislainstraat niet liggen tenzij de brug vroeger bijna

Nadere informatie

LAARZENPAD ZALK. ROUTE 6 km

LAARZENPAD ZALK. ROUTE 6 km LAARZENPAD ZALK ROUTE 6 km Het laarzenpad is een prachtige route die dwars door de natuur rondom Zalk loopt. Langs de IJssel, door de weilanden of over het boerenerf. Kies zelf vanaf waar en hoe u deze

Nadere informatie

info@pietnowee.nl Pagina 1

info@pietnowee.nl Pagina 1 "Thuis heb ik nog een ansichtkaart" Ik heb er zelfs meer dan één van het dorp waar ik geboren ben. Mijn voorouders waren tuinders en woonden voornamelijk in Den Hoorn en omgeving. Veel is er veranderd

Nadere informatie

Baarlo. Ontmoeten Verbinden Informeren. Activiteiten 2 e kwartaal 2017.

Baarlo. Ontmoeten Verbinden Informeren. Activiteiten 2 e kwartaal 2017. Baarlo Ontmoeten Verbinden Informeren. Activiteiten 2 e kwartaal 2017. 1 2 Open Inloop. Tijdens de open inloop kunt u vrijblijvend binnenlopen. Het is een ruimte voor alle mensen uit Baarlo. Een gemeenschapsruimte,

Nadere informatie

Geschiedenis van de duinen

Geschiedenis van de duinen Geschiedenis van de duinen Bijna de hele Nederlandse kust bestaat uit duinen. We weten hier niet beter, dan dat dat heel normaal is. Toch is dat niet zo. De kust van Frankrijk, Spanje en Portugal bijvoorbeeld

Nadere informatie

INFORMATIEBULLETIN STREEK. EN TUINBOUWHISTORIE WESTLAND NOVEMBER L992 STICHTI NG NUMMER 9 JAARGANG I- PORT BETAALD PORT 'S-GRAVEI,IZAHÍ)E

INFORMATIEBULLETIN STREEK. EN TUINBOUWHISTORIE WESTLAND NOVEMBER L992 STICHTI NG NUMMER 9 JAARGANG I- PORT BETAALD PORT 'S-GRAVEI,IZAHÍ)E INFORMATIEBULLETIN STICHTI NG PORT BETAALD PORT 'S-GRAVEI,IZAHÍ)E PAYE PAYS-BAS STREEK. EN TUINBOUWHISTORIE WESTLAND JAARGANG I- NUMMER 9 NOVEMBER L992 Middel Broekweg L54 2675 KL HONSELERSDIJK WESTI,ANDS

Nadere informatie

OPEN MONUMENTENDAG 2019

OPEN MONUMENTENDAG 2019 OPEN MONUMENTENDAG 2019 Plekken van Plezier Zaterdag 14 september van 10.00 uur tot 17.00 uur Opening om 10.00 uur in de Wintertuin in het Cantonspark Voorwoord Tijdens Open Monumentendag staan de deuren

Nadere informatie

april Mededelingenblad 04 jaargang 46

april Mededelingenblad 04 jaargang 46 april 2019 - Mededelingenblad 04 jaargang 46 heemkundige kring 'De Oude Vrijheid' Sint-Oedenrode Uitnodiging voor: maandag 01 april: heem-natuur dinsdag 16 april: heem Vooruitblik voor: zondag 05 mei:

Nadere informatie

DE OVERBIEST. Een wegenkaart uit eind 18 e eeuw, links in het midden zie je het gebied de OVERBIEST.

DE OVERBIEST. Een wegenkaart uit eind 18 e eeuw, links in het midden zie je het gebied de OVERBIEST. DE OVERBIEST. Een wegenkaart uit eind 18 e eeuw, links in het midden zie je het gebied de OVERBIEST. De naam is zeer oud. In een document van 1421 wordt dit gedeelte van Boxmeer reeds genoemd. Doch lang

Nadere informatie

NIEUWSBRIEF SEPTEMBER 2015

NIEUWSBRIEF SEPTEMBER 2015 Terugblik: Stadswandeling door Haastrecht Terugblik Exposi e Die schöne Müllerin Architectuurroute Workshop Column schrijven Agenda 2015/2016 Samen met de Historische Vereniging Haastrecht organiseerde

Nadere informatie

DE ROMEINEN KOMEN!! Groep 5 en 6. Vragenlijst Museumzaal Thermenmuseum. 1. Namen leerlingen: Naam van de school: Te:

DE ROMEINEN KOMEN!! Groep 5 en 6. Vragenlijst Museumzaal Thermenmuseum. 1. Namen leerlingen: Naam van de school: Te: DE ROMEINEN KOMEN!! Groep 5 en 6 Vragenlijst Museumzaal Thermenmuseum 1. Namen leerlingen: Naam van de school: Te: 1 In de museumzaal hangen banieren met tekst. Een banier is een soort vlag. Er staan ook

Nadere informatie

Eindexamen vwo aardrijkskunde 2012 - I

Eindexamen vwo aardrijkskunde 2012 - I Leefomgeving Opgave 7 Proefproject Zandmotor langs de Delflandse kust Bestudeer de bronnen 1 tot en met 3 uit het bronnenboekje die bij deze opgave horen. 1p 25 Hoe wordt het type kustbeheer genoemd waarvan

Nadere informatie

Beste ouders/verzorgers van kinderen van De Waterkant,

Beste ouders/verzorgers van kinderen van De Waterkant, Info 4 Datum: 9-10-2015 Beste ouders/verzorgers van kinderen van De Waterkant, We hebben op de Waterkant een intensieve, soms ook wat emotionele week achter de rug. In deze Info kunnen jullie lezen over

Nadere informatie

Reisverslag Berlijn 2015 Deel 7 [1]

Reisverslag Berlijn 2015 Deel 7 [1] Gepubliceerd op Willem-Jan van der Zanden (http://www.wjvanderzanden.nl) Home > Reisverslag Berlijn 2015 Deel 7 Reisverslag Berlijn 2015 Deel 7 [1] Door wjvanderzanden[2]op zo, 07/26/2015-13:43 Tags:reizen

Nadere informatie

Rampzalig dijkbestuur

Rampzalig dijkbestuur Watersnood 1717 Rampzalig dijkbestuur koste duizenden levens De Kerstvloed van 1717 was een van de grootste natuurrampen uit de geschiedenis van het land. Vooral Groningen werd zwaar getroffen. Maar hoe

Nadere informatie

Leerlingen hand-out stadswandeling Amsterdam

Leerlingen hand-out stadswandeling Amsterdam Leerlingen handout stadswandeling Amsterdam Groep 1: de Surp Hoki Armeens Apostolische kerk Adres: Kromboomsloot 22, Amsterdam Namen leerlingen: In deze handout staat alle informatie die je nodig hebt

Nadere informatie

OPGRAVING BEST-AARLE AFGEROND

OPGRAVING BEST-AARLE AFGEROND OPGRAVING BEST-AARLE AFGEROND In het najaar van 2011 en de lente van 2012 deed een team archeologen van Archeologisch Onderzoek Leiden (Archol bv) en Diachron UvA bv opgravingen in Aarle in de gemeente

Nadere informatie

Verantwoording van de reconstructie van de ijzertijd nederzetting aan het riviertje de Tongelreep te Eindhoven.

Verantwoording van de reconstructie van de ijzertijd nederzetting aan het riviertje de Tongelreep te Eindhoven. Verantwoording van de reconstructie van de ijzertijd nederzetting aan het riviertje de Tongelreep te Eindhoven. Anneke Boonstra. De Stichting Prehistorisch Huis Eindhoven (opgericht in december 1982) zocht

Nadere informatie

WERKBLAD mijn landschap

WERKBLAD mijn landschap WERKBLAD mijn landschap Hoe zie jij het landschap? Wat vind je mooi of belangrijk? Ga alleen of in groepjes aan de slag en maak - een presentatie op papier of digitaal - een gedicht, een verhaal of een

Nadere informatie