Eigen Kracht-conferenties bij mensen met een beperkt sociaal kapitaal. Werkt het?
|
|
- Leopold Eilander
- 8 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 Eigen Kracht-conferenties bij mensen met een beperkt sociaal kapitaal. Werkt het? Lezing KU Leuven 27 februari 2015 Dr. Gideon de Jong Afdeling Metamedica Vrije Universiteit medisch centrum (VUmc) van der Boechorststraat BT Amsterdam g.dejong@vumc.nl tel: Eigen Kracht-conferentie De opkomst van de Eigen Kracht-conferentie (EK-c) in Nederland kan gezien worden als de voorloper van uiteenlopende initiatieven die veranderingen met zich meebrengen in de verhouding tussen overheid en burger. In binnen- en buitenland wordt de rol van de verzorgingsstaat heroverwogen en is er een groeiende nadruk op de inzet van de burgergemeenschap. In Nederland is dit te zien in de opkomst van uiteenlopende initiatieven die de burgers in de benen proberen te brengen en de inzet van de voorzieningen trachten af te remmen. Zonder volledig te zijn gaat het hier om de invoering van de Wet maatschappelijke ondersteuning en Welzijn Nieuwe Stijl, de belangstelling voor burgerkracht en de herwaardering van sociale netwerkstrategieën; zichtbaar in de aanduidingen van sociale interventies als wrap around care, beschermjassen, community support, vangnetwerk. De EK-c neemt in dit rijtje een prominente plaats in. Een EK-c is een bijeenkomst waarin een individu of een gezin met het sociale netwerk oplossingen zoekt voor een probleem en een gezamenlijk plan opstelt om hiermee om te gaan. EK-c s zijn ontstaan in Nieuw Zeeland en worden daar aangeduid als Family Group Conferencing (FGC). Sinds 2001 worden EK-c s succesvol ingezet in de Nederlandse jeugdzorg. Aan een EK-c nemen verschillende partijen deel. Niet alleen de cliënt of het gezin, de familie en hulpverleners zijn aanwezig, ook vrienden en buurtgenoten kunnen participeren. Hulpverleners informeren, de eigen kring maakt het plan. Het plan beschrijft de taken en verantwoordelijkheden van de verschillende actoren. De traditionele wijze van besluitvorming waarbij hulpverleners de touwtjes in handen hebben, wordt in een EK-c omgedraaid juist cliënten en hun netwerk bepalen de agenda en de inhoud van het plan. De benadering is met andere woorden niet gericht op het sociale netwerk, maar bereikt resultaten door het netwerk.
2 Het onderzoeken van Eigen Kracht-conferenties Het aantal EK-c s dat de afgelopen jaren in de Nederlandse jeugdzorg is ingezet laat een exponentiële groei zien. Tegelijkertijd is de effectiviteit van dit besluitvormingsmodel onderwerp van discussie geworden. EK-c s zouden alleen werkzaam zijn als dit door middel van gerandomiseerd onderzoek zou zijn vastgesteld (Stams & Van der Helm, 2013). Het is alom bekend dat binnen de medische wetenschappen gerandomiseerd onderzoek als de gouden standaard wordt gezien. De hoogste vorm van bewijs zou zijn als de effecten binnen een interventiegroep afgewogen worden ten opzichte van een controlegroep, het liefst één met een placebo-behandeling. De sociale wetenschappen ondergaat steeds meer invloed van randomized controlled trials (RCT s), met een nadruk op evidence-based resultaten. Maar hoe evidence-based is eigenlijk dit onderzoek wanneer het wordt uitgevoerd buiten de gecontroleerde setting van de kliniek in de sociale werkelijkheid? En dan vooral wanneer er met kleine steekproeven wordt gewerkt. Ik bespreek hier waarom er getwijfeld kan worden aan het bewijs uit RCT s naar EK-c s door een vergelijking te maken met hoe RCT s in geneesmiddelenonderzoek worden uitgevoerd. Kan RCT-onderzoek naar EK-c s wel eenzelfde robuustheid van onderzoeksresultaten claimen als geneesmiddelenonderzoek dat volgens de vereiste regels van de Wet medischwetenschappelijk onderzoek met mensen (WMO) en good clinical practices (GCP) wordt uitgevoerd? Ik schets twee redenen waarom de RCT niet de gouden standaard is om de effecten van EK-c s vast te stellen. De weerbarstige praktijk van EK-c s is moeilijk controleerbaar De eerste kritiek is dat de praktijk waarin EK-c s worden uitgevoerd weerbarstig is en daarom moeilijk controleerbaar. Het betreft vooral multiproblem gezinnen waarvoor EK-c s worden georganiseerd. Als deze gezinnen het zelf hadden kunnen oplossen zou het nooit tot een EK-c zijn gekomen. Gezinnen die wél over voldoende sociaal kapitaal individuele capaciteiten en een sterk sociaal netwerk beschikken hebben een EK-c niet nodig omdat ze zichzelf wel kunnen redden. Het leven van multiproblem gezinnen is dikwijls chaotisch. Meervoudige problemen zijn met elkaar verweven, oorzaak en gevolg lastig van elkaar te onderscheiden. Deze gezinnen kennen vaak schurende verhoudingen met instanties en hun vertegenwoordigers. Het is aannemelijk dat het voorstel om een EK-c te organiseren dan ook eerst op weerstand stuit, vooral wanneer dit door een professional wordt gedaan. En in welke mate is er sprake van vrijwillige deelname hieraan als de donkere wolk van een ondertoezichtstelling of uithuisplaatsing boven het hoofd hangt wanneer er niet tot een EK-c wordt overgegaan? De motivatie is dan ook lager dan die van proefpersonen die vrijwillig ervoor kiezen om aan een geneesmiddelenstudie deel te nemen enerzijds omdat ze er financieel voor worden beloond (bij fase-1 onderzoek met gezonde vrijwilligers), anderzijds omdat ze er directe baat bij hebben doordat het vrijwel zeker is dat hun gezondheid er door verbetert (bij fase-2 onderzoek met patiënten), en niet bestraft, zoals een gezin als het na de EK-c niet volgens plan verloopt. Gezinnen leven niet in klinische setting waarin de condities naar juiste omstandigheden worden gecontroleerd en waar de interventie (medicijn of placebo toedienen, bloed of urine afnemen) op een exact moment wordt uitgevoerd. Causale gevolgen in een kliniek zijn daarnaast direct vast te stellen door fysiek onderzoek. Maar in hoeverre kan een causaal verband in de sociale werkelijkheid van gezinnen worden bewezen, waarin onverwachte gebeurtenissen grote, onbedoelde neveneffecten sorteren? Denk bijvoorbeeld aan het wegvallen van steunpilaren nadat er ruzie in de familie is ontstaan en die juist een belangrijke rol hadden bij het laten slagen van het in de EK-c opgestelde plan. In
3 geneesmiddelenonderzoek zou een neveneffect zodanig worden gereduceerd dat het geen impact meer heeft op de eindresultaten. Dat doet het, zoals GCP vereist, door proefpersonen en hun leefomstandigheden 24 uur per dag te controleren. Wie gaat multiproblem gezinnen 24 uur per dag nauwlettend in de gaten houden of het plan wel volgens afspraak wordt uitgevoerd? Bovendien verschillen de interventies. Een geneesmiddel is steeds weer identiek, terwijl een EK-c wordt uitgevoerd door mensen en is dikwijls op de situatie en behoeften van het betreffende gezin is afgestemd. De vraag is dan ook hoe wetenschappers denken klinisch onderzoek naar EK-c s uit te kunnen voeren terwijl gezinnen in een sociale werkelijkheid leven, in de samenleving én dus buiten de kliniek (zie NJi, 2013, p. 2). De kracht van EK-c s is dat deze in de sociale werkelijkheid worden georganiseerd, en niet in een jeugdzorgkliniek waarin juist professionals en niet de cliënt en diens netwerk na de conferentie de overhand zullen nemen bij de uitvoering van het EK-c plan. Wil je statistisch aantoonbaar bewijs leveren, dan zijn grote steekproeven geboden Geen enkele RCT-studie naar EK-c s kan bogen op een grote steekproef. Vaak worden de effecten van een klein aantal participanten in de interventiegroep afgewogen ten opzichte van een even klein aantal in de controlegroep. We hebben het over aantallen van 50 tot 250 gezinnen (zie bijvoorbeeld Berzin et al., 2008; Sundell & Vinnerljung, 2004). Met de moeilijk te controleren, weerbarstige werkelijkheid van multiproblem gezinnen in het achterhoofd, zullen onbedoelde neveneffecten bij 10 gezinnen, waar een pedagogische hulpverlener eens in de week een vinger aan de pols komt houden, al snel een dusdanige impact sorteren dat de positieve effecten bij de andere gezinnen komen te vervagen. Het uitsluiten van neveneffecten is door het beperkte zicht op gezinnen moeilijk te realiseren. Om dan toch tot statistisch significante resultaten te komen zou de steekproef uit tenminste 250 (het aantal dat in fase-2 geneesmiddelenonderzoek als minimaal aantal proefpersonen geldt) gezinnen moeten bestaan, en zelfs dat blijft een beperkt aantal waarin de hoeveelheid outliers groot kan zijn en de resultaten een niet gewenste richting op zullen duwen. Wanneer medicijnen in geneesmiddelenonderzoek met een kleine steekproef effectief zijn bewezen worden deze in fase-3 studies verder onderzocht in het ziekenhuis of de thuissituatie. Medische onderzoekers zijn zich bewust van de beperkte invloed die zij hebben op de condities in deze omstandigheden. Om toch tot significante resultaten te komen wordt er daarom gewerkt met grotere steekproeven van minimaal 2500 patiënten waarin de effecten van outliers zodanig kunnen worden geïsoleerd dat deze geen impact meer hebben op de uiteindelijke onderzoeksresultaten. Zou dit ook niet voor effectstudies van EK-c s de ondergrens moeten zijn willen we daadwerkelijk statisch significante resultaten genereren? Alternatieven Welke alternatieven zijn er dan wel om EK-c s adequaat te onderzoeken? We doen hier twee suggesties: 1) discrete-time survival analysis bij het werken met grotere cohorten en 2) proces- en productevaluatie bij een kleinere onderzoeksgroep. Deze twee benaderingen kunnen elkaar goed aanvullen doordat de eerste tracht te bewijzen en de ander te begrijpen ( verstehen ). Gezien de moeilijk controleerbare omstandigheden in de sociale werkelijkheid en de impact van onbedoelde neveneffecten zijn, zoals reeds gezegd, grotere steekproeven nodig om tot daadwerkelijk significante resultaten te komen. Het werken met een kleine steekproef volstaat dan niet. Een alternatief voor RCT s waarin toch sprake is van een controlegroep is discrete-time survival analysis. In een grote steekproef (doorgaans 2500 of meer zoals bij fase-3 geneesmiddelenonderzoek) worden de effecten van
4 een interventiegroep geïsoleerd van die van een controlegroep (zie bijvoorbeeld Wang et al., 2012). In het geval van EK-c s bij multiproblem gezinnen zouden effecten van een groot cohort gezinnen waarvoor een conferentie is georganiseerd worden afgewogen ten opzichte van gezinnen die een traditionele vorm van hulpverlening hebben ontvangen. Alleen al in Amsterdam zijn de laatste jaren voldoende EK-c s georganiseerd om met terugwerkende kracht het effect hiervan vast te stellen. Gezinnen worden dan niet ad-random in een interventie- of controlegroep ingedeeld. Desalniettemin zouden de gezinnen in de controlegroep naar gelijke achtergrond met die van de EK-c gezinnen geselecteerd kunnen worden zodat er geen appels met peren worden vergeleken. Verder moet consensus worden bereikt over de te meten effecten en welke meetinstrumenten valide resultaten opleveren. Effecten zoals in hoeverre er wel of niet tot een dwangmaatregel is overgegaan en hoe vaak een kind binnen de familie is opgevangen in plaats van in een pleeggezin of residentiële zorg. Dossieronderzoek hiernaar, mits adequaat bijgehouden, zou volstaan om de juiste data te traceren. Het tweede alternatief (het combineren van proces- en productevaluatie) biedt perspectief wanneer er maar een beperkt aantal gezinnen voor handen is. Veeleer dan het bewijzen van het effect bij een klein aantal cases, is het interessanter om het verloop van de conferenties en de resultaten die zijn verkregen in kaart te brengen. Door iedereen die bij de EK-c betrokken is geweest te laten reflecteren op het verloop en de impact van de conferentie ontstaat een congruent beeld van de effectiviteit van dit besluitvormingsmodel bij deze specifieke groep gezinnen. Bovendien krijg je hierdoor zicht op hoe de interventie wordt uitgevoerd, en is het mogelijk te achterhalen of er verschillen bestaan in respondentengroepen, daar het sociale netwerk van een gezin zich wel eens kritischer zou kunnen opstellen over de resultaten na de EK-c dan het gezin in kwestie zelf. Doordat de achtergrond en sociale werkelijkheid in dit type onderzoek een prominente rol spelen is het ook mogelijk om de veranderende context en opmerkelijke neveneffecten in kaart te brengen die door middel van een RCT-onderzoek niet aan het daglicht zouden zijn gekomen, maar wel degelijk invloed uitoefenen op de uitkomsten van een EK-c. Dergelijke evaluaties leveren exemplarische meerwaarde op, waar andere praktijken met overeenkomende gevallen lering uit kunnen trekken. Een voorbeeld van een proces- en productevaluatie is de studie naar het verloop en de opbrengsten van 41 Eigen Kracht-conferenties die tussen 2011 en 2013 in de openbare geestelijke gezondheidszorg netwerken van de provincie Groningen (Nederland) is uitgevoerd (Schout & De Jong, 2013); een doelgroep die vaak beschadigde en verwaterde contacten hebben en dus een beperkt sociaal kapitaal hebben. Eigen Kracht-conferenties in de OGGz EK-c s in de OGGz zijn relatief nieuw. Voordat wij met onze studie begonnen was er wereldwijd maar mondjesmaat met dit besluitvormingsmodel in aanpalende velden geëxperimenteerd. Met de film Keerpunt - Eigen Kracht-conferenties in de OGGz wil ik u een idee geven van hoe EK-c s in de OGGz verlopen en wat deze kunnen opleveren (zie De conferentie van Bram was één van de eerste EK-c s die wij analyseerden. De situatie van Bram was exemplarisch voor die van vele OGGz-cliënten: een neerwaartse spiraal van negatieve levensgebeurtenissen die uitmonden in drankverslaving, vereenzaming en verloedering. Laat ik kort ingaan op hoe de OGGz en haar doelgroep begrepen kan worden.
5 Mensen die gebruik maken van de OGGz hebben vaak meerdere problemen tegelijk. Het betreffen onder meer probleemhuurders, mensen zonder hulpvraag, overlastveroorzakers, daklozen, zwerfjongeren, zorgwekkende zorgmijders met psychiatrische problemen, en mensen die verpieteren achter de geraniums. Vaak zijn cliënten onvoldoende sociaal wendbaar om zich in de samenleving staande te houden. Adequaat gebruik maken van bestaande voorzieningen doen ze vaak niet. Soms zoeken ze wel hulp maar kloppen ze bij de verkeerde instelling aan. De OGGz dient als een vangnet voor cliënten die anders geen hulp zouden ontvangen. Cliënten zoeken dus in veel gevallen niet zélf hulp, maar worden door anderen (zoals buurtbewoners of familieleden) aangemeld bij een speciaal meldpunt Zorg en Overlast. De uitdaging voor de OGGz bestaat eruit om mensen te helpen die ogenschijnlijk niet geholpen willen worden. In het huidige tijdsbestek van transities in de zorg en het welzijn, ook wel aangeduid als de overgang van de verzorgingsstaat naar een participatiesamenleving, moet dit met steeds minder professionele hulp worden gedaan. Met andere woorden, hulpverleners in de OGGz zijn gedwongen een bescheiden rol aan te nemen en zoveel mogelijk hulp uit het eigen netwerk van cliënten op gang te brengen. In mijn promotieonderzoek heb ik getracht een antwoord te vinden op de vraag of de doelgroep van de OGGz kan profiteren van de beschermende werking van sociale netwerken die met EK-c s worden geactiveerd (De Jong, 2014). Het onderzoek Gedurende twee jaar zijn er case studies gemaakt van EK-c s in de OGGz-netwerken van de provincie Groningen. Van iedere EK-c is een beschrijving gemaakt van de beginsituatie (het probleem, de actoren, de context) en het verloop van de conferentie zelf. Het onderzoek is per EK-c uitgevoerd door twee studenten van de Hanzehogeschool Groningen. Meer dan 100 studenten zijn vooraf met scholing voorbereid op het type onderzoek dat ze gingen uitvoeren. Zo ontstonden er onderzoeksrapportages over 41 EK-c s in de OGGz. Hieruit werd mijn proefschrift afgeleid. De EK-c s zijn onderzocht met behulp van responsieve evaluatiemethoden. In nauwe samenspraak met de cliënt, het sociale netwerk, Eigen Kracht-coördinatoren, hulpverleners en andere professionals, is gekeken naar de aard van de situaties waarin EK-c s wel of niet nuttig bleken te zijn. In iedere case study werd systematisch teruggeblikt op het proces en de opbrengsten van de EK-c. Bij deze evaluatiemethoden zijn zowel kwalitatieve als kwantitatieve data verzameld. Bij de kwantitatieve data ging het om indicatoren die in de conferenties werden afgesproken. Dit betroffen veelal de mate waarin de deelnemers regie kregen over hun eigen leven; de mate waarin onveiligheid, overlast en leefbaarheidsproblemen, maar ook verkommering en verloedering werden teruggedrongen; de mate waarin dwang werd uit- of afgesteld en; de mate waarin sociaal isolement werd doorbroken. Kwalitatieve indicatoren waren de beleving van cliënten, familieleden en hulpverleners; de mate waarin het werk van hulpverleners werd vervangen door het sociale netwerk en; de aard van de samenwerking tussen hulpverleners en Eigen Kracht-coördinatoren. Ieder van de 23 OGGz-netwerken in Groningen kon ongeveer twee aanmeldingen voor het project doen. Relatief veel ogenschijnlijk uitzichtloze cases werden in het onderzoek geïncludeerd. Bevindingen en conclusie Iets meer dan de helft van de EK-c s (N=23, 56,1%) kan op grond van het behalen van de doelen in de plannen, geslaagd genoemd worden. OGGz-cliënt(systemen)en werden sterker door EK-c s. De kracht nam echter niet spectaculair toe. Hun leefsituatie verbeterde weliswaar, zij het beperkt. De sociale steun
6 nam toe, zowel in het aantal personen als in de kwaliteit, deze toename was significant. De caseload van hulpverleners werd nauwelijks verlicht. De geringe afname van professionele ondersteuning is voor de OGGz echter geen ongunstig teken omdat toegang krijgen tot de hulpverlening de bedoeling is in de OGGz. Gelet op de kenmerken van de onderzoekspopulatie zijn dit weliswaar bescheiden, maar wél opmerkelijke resultaten. Dat de impact niet groter is, is wel te verklaren. De groep die naar ons onderzoek verwezen is heeft een eenzijdig netwerk (nauwelijks kruiwagens) en weinig sociale hulpbronnen. De EK-c herstelt wel contacten, maar vergroot de kring niet of nauwelijks. Velen kiezen er niet voor om de vuile was buiten te hangen en verkiezen een route naar de hulpverlening waar schaamte niet zo n grote rol speelt. De kwalitatieve analyse van de geslaagde en ogenschijnlijk mislukte conferenties brengt een aantal patronen naar voren die een succesvol verloop van EK-c s bij deze onderzoekspopulatie begrijpelijk maken: De complexiteit en meervoudigheid van de problemen vraagt om de denkkracht van een grote groep. Alleen een keukentafelgesprek biedt niet de vooruitgang die geboden is. Het zijn bovendien oplossingen die aansluiten bij de cultuur van de mensen zelf. Schaamte werkt als een beschermende factor. Cliënten willen zich niet weer zo hoeven te schamen. Daarnaast willen cliënten niet meer geconfronteerd worden met de ellende die zij anderen berokkenen en het verdriet dat hiermee gepaard gaat. Ook hier gaat een preventieve werking van uit. Een belangrijk deel van de onderzoekspopulatie wil niet voor hulpverleners veranderen, maar voor familie, vrienden of oud-collega s wel. Deze kunnen woorden in de mond nemen die hulpverleners nooit (zouden) mogen bezigen, maar die soms wel nodig zijn om cliënten tot ander gedrag aan te zetten. Inbedding in een sociaal netwerk dringt kwetsbaarheid terug, evenals risico op terugval. Dit is ook in de dierenwereld te zien: een kudde olifanten kan alleen veilig een rivier oversteken wanneer er samenwerking is; krokodillen liggen altijd op de loer en slaan toe wanneer een olifant zich buiten de kudde begeeft of hier uit wordt gestoten. Duurzaamheid van in EK-c s gemaakte plannen is sterk afhankelijk van of wederkerigheid op gang wordt gebracht en of er een sterke kracht in het netwerk is die iedereen na de conferentie bij de les weet te houden. Groepsconferenties rondom buurtoverlast waarin OGGz-cliënten zijn betrokken blijken succesvol wanneer zowel amokmakers als degenen die hinder van overlast ondervinden participeren en samen tot een plan komen dat door instanties en professionals op veiligheid en werkzaamheid wordt beoordeeld. De EK-c biedt een platform voor het bespreken van conflicten en herstel van verhoudingen. Een platform waarin cliënten zich veilig voelen om schaamtevolle situaties bespreekbaar te maken, terwijl tegelijkertijd het netwerk de mogelijkheid heeft om ongenoegens jegens de cliënt te kunnen uiten. Daarnaast helpt dit platform vraag- en handelingsverlegenheid te doorbreken.
7 Op grond van dit onderzoek kan geconcludeerd worden dat sociaal isolement eerder een indicatie is voor een EK-c dan een contra-indicatie, juist omdat EK-c s condities tot contactherstel kunnen scheppen. Opvallend is dat de geanalyseerde groepsconferenties rondom leefbaarheidsproblemen duurzame opbrengsten bleken te genereren terwijl deelnemers zich juist sceptisch uitten over het verloop ervan. Van de zes cases waarvan bleek dat de groepsconferentie op de korte termijn een positief effect sorteerde op het verbeteren van de leefbaarheid is een jaar na dato de situatie nog steeds stabiel. Ook hier werkt schaamte preventief: kennelijk wilden betrokkenen niet meer in een arena van conflicten terechtkomen en zichzelf tegenover een grote groep moeten verantwoorden. Daarnaast is het beroep dat in deze cases op professionals werd gedaan aanzienlijk afgenomen: doordat de burgermaatschappij zichzelf corrigeerde hoefden instanties dat niet meer te doen. Literatuur Berzin, S.C., Cohen, E., Thomas, K. & Dawson, W. (2008). Does Family Group Decision Making affect child welfare outcomes? Findings from a randomized control study. Child Welfare, 87 (4), De Jong, G. (2014). Family Group Conferencing in public mental health care. A responsive evaluation. Enschede: Gildeprint/Amsterdam: VU University. Nederlands Jeugdinstituut (NJi) (2013). Advies over verplicht netwerkberaad in kader van OTS. Utrecht: Nederlands Jeugdinstituut. Schout, G. & De Jong, G. (2013). Eigen Kracht-conferenties in de Openbare Geestelijke Gezondheidszorg. Een onderzoek naar proces en uitkomsten. Groningen: Lectoraat OGGz, Hanzehogeschool Groningen. Stams, G.J. & Helm, P. van der (2013). Eigen Kracht-conferentie is onvoldoende onderzocht om verder uitgerold te worden. Sociale Vraagstukken. Retrieved at 19 January 2014 via Sundell, K. & Vinnerljung, B. (2004). Outcomes of family group conferencing in Sweden: A 3-year follow-up. Child Abuse & Neglect, 28 (3), Wang, E.W., Lambert. M.C., Johnson, L.E., Boudreau, B., Breidenbach, R. & Baumann, D. (2012). Expediting permanent placement from foster care systems: The role of family group decision making. Children and Youth Services Review, 34 (4),
Advies over verplicht netwerkberaad in kader van OTS
Advies over verplicht netwerkberaad in kader van OTS NJi 1 oktober 2013 Naar aanleiding van de plannen rond de nieuwe jeugdbeschermingsmaatregelen heeft het ministerie van Veiligheid en Justitie het Nederlands
Nadere informatieEffectiviteit van familienetwerkberaden in de jeugdzorg
Vakgroep Forensische Orthopedagogiek Sharon Dijkstra MSc Promovendus Universiteit van Amsterdam Effectiviteit van familienetwerkberaden in de jeugdzorg Promotie onderzoek: Effectiviteit van familienetwerkberaden
Nadere informatieDe inzet van familienetwerkberaden in de jeugdzorg:
De inzet van familienetwerkberaden in de jeugdzorg: Een systematische review en meta-analyse van de uitkomsten van studies naar de effectiviteit van familienetwerkberaden Universiteit van Amsterdam, Forensische
Nadere informatieEigen Kracht-conferenties in de Openbare Geestelijke Gezondheidszorg
Eigen Kracht-conferenties in de Openbare Geestelijke Gezondheidszorg Een onderzoek naar proces en uitkomsten Gert Schout & Gideon de Jong COLOFON Eigen Kracht-conferenties in de Openbare Geestelijke Gezondheidszorg.
Nadere informatieVerandering begint met een Eigen Kracht-conferentie
Zelf beslissen over zorg en hulp Verandering begint met een Eigen Kracht-conferentie Nu heb ik weer de touwtjes in handen. Met mijn mensen heb ik een plan gemaakt voor de toekomst. Hoe krijg ik mijn leven
Nadere informatieIk sta er niet meer alleen voor!
Ik sta er niet meer alleen voor! Zelfredzaamheid en eigen kracht zijn centrale begrippen in onze participatiesamenleving. Eén gezin, één plan, één hulpverlener is al uitgangspunt van beleid. Daaraan wordt
Nadere informatieSamen een plan maken... Samen beslissen...over de toekomst!
Eigen Kracht-conferentie voor individuen en families Samen een plan maken... Samen beslissen......over de toekomst! Dat ik zelf kan kiezen wat er gaat gebeuren en zoveel mensen me daarbij steunen, dat
Nadere informatieBalancing the Scale of Responsibility. The Effectiveness of Family Group Conferencing in Child Welfare S. Dijkstra
Balancing the Scale of Responsibility. The Effectiveness of Family Group Conferencing in Child Welfare S. Dijkstra Samenvatting Vanuit de roep voor een effectiever jeugdzorgstelsel is gedurende de afgelopen
Nadere informatieOpbrengst Eigen Kracht-conferenties: resultaten en baten
Opbrengst Eigen Kracht-conferenties: resultaten en baten Uit alle in Nederland verrichtte onderzoeken blijkt dat Eigen Kracht-conferenties effectief zijn, ook in complexe situaties zoals in de jeugdbescherming,
Nadere informatieProf. dr. Geert Jan Stams Universiteit van Amsterdam
Prof. dr. Geert Jan Stams Universiteit van Amsterdam Samen met Jeugdige Taken van de Gezinsvoogd/Casemanager/ Gezinsmanager Opvoeder(s) / verzorger(s) Hulpverleners, behandelaars Andere professionals en
Nadere informatieTherapeutisch versus niet-therapeutisch onderzoek bij minderjarige en wilsonbekwame proefpersonen
Therapeutisch versus niet-therapeutisch onderzoek bij minderjarige en wilsonbekwame proefpersonen In de Wet medisch-wetenschappelijk onderzoek met mensen (WMO) staat: Het is verboden wetenschappelijk onderzoek
Nadere informatiePerspectief in Pleegzorg:
Perspectief in Pleegzorg: hoe lang zoekend en hoe snel biedend? Peter van den Bergh Pleegzorg Laatste 20 jaar populair Verdubbeling van het aantal plaatsingen Weinig onderzoek naar effectiviteit Veel retrospectief
Nadere informatieMultiprobleemgezinnen: een onderdeel van de (participatie)samenleving?!
Multiprobleemgezinnen: een onderdeel van de (participatie)samenleving?! Universitair Medisch Centrum Groningen (UMCG) Afdeling Gezondheidswetenschappen Els Evenboer, Danielle Jansen, Menno Reijneveld Inhoud
Nadere informatieDit seminar zal ons, de vandaag hier aanwezige sectoren, leiden in het exploreren van de inmiddels wereldwijd bekende Eigen Kracht.
Speech ter gelegenheid van Seminar Eigen Kracht / Forsa Propio 3 september 2015 Integrale aanpak vanuit een heldere visie Dit seminar gaat over Eigen Kracht. Welke associaties roept Eigen Kracht eigenlijk
Nadere informatieNederlandse samenvatting
Nederlandse samenvatting 207 208 Deel I Het wordt steeds belangrijker gevonden om kinderen een stem te geven. Hierdoor kunnen kinderen beter begrepen worden en kan hun ontwikkeling worden geoptimaliseerd.
Nadere informatieSamenvatting (Summary in Dutch)
163 Samenvatting (Summary in Dutch) Er zijn slechts beperkte financiële middelen beschikbaar voor publieke voorzieningen en publiek gefinancierde diensten. Als gevolg daarvan zijn deze voorzieningen en
Nadere informatieOVERZICHT VAN STUDIES GEDAAN NAAR DE EFFECTIVITEIT VAN DE METHODE COMMUNITY SUPPORT
OVERZICHT VAN STUDIES GEDAAN NAAR DE EFFECTIVITEIT VAN DE METHODE COMMUNITY SUPPORT De directie van probeert waar mogelijk de resultaten die geboekt worden door middel van onderzoek te objectiveren. Er
Nadere informatieSamenvatting. Omschrijving OGGz
Samenvatting Naar schatting 150 000 mensen in Nederland hebben de greep op het eigen bestaan verloren, door een combinatie van psychische en andere problemen. Ze verkommeren, verloederen en veroorzaken
Nadere informatieDE AANPAK VAN SOCIAAL ISOLEMENT. KNELPUNTEN EN DILEMMA S.
DE AANPAK VAN SOCIAAL ISOLEMENT. KNELPUNTEN EN DILEMMA S. Presentatie DAK bijeenkomst 16 juni 2014 Dr. Marina Jonkers ONDERWERPEN Wat doet LESI? Aanpak sociaal isolement in gemeenten Beleidsurgentie en
Nadere informatieNederlandse samenvatting
Nederlandse samenvatting 200 NEDERLANDSE SAMENVATTING Duizeligheid is een veel voorkomend probleem bij ouderen. Tot 30% van de thuiswonende ouderen van 65 jaar en ouder ervaart enige vorm van duizeligheid.
Nadere informatieDit proefschrift presenteert de resultaten van het ALASCA onderzoek wat staat voor Activity and Life After Survival of a Cardiac Arrest.
Samenvatting 152 Samenvatting Ieder jaar krijgen in Nederland 16.000 mensen een hartstilstand. Hoofdstuk 1 beschrijft de achtergrond van dit proefschrift. De kans om een hartstilstand te overleven is met
Nadere informatieIn binnen- en buitenland vindt er een heroverweging plaats over wat van de verzorgingsstaat verwacht mag worden en waaruit de inzet van de gemeenschap
In binnen- en buitenland vindt er een heroverweging plaats over wat van de verzorgingsstaat verwacht mag worden en waaruit de inzet van de gemeenschap kan bestaan. In Nederland is dat te zien in de kanteling
Nadere informatiehet psychisch functioneren van de ouder, de tevredenheid van de ouders met de (huwelijks)relatie en de gezinscommunicatie. Een beter functioneren van
9 Samenvatting 173 174 9 Samenvatting Kanker is een veel voorkomende ziekte. In 2003 werd in Nederland bij meer dan 72.000 mensen kanker vastgesteld. Geschat wordt dat het hier in 9.000 gevallen om mensen
Nadere informatieSamenvatting Samenvatting
Samenvatting Samenvatting Binnen het domein van hart- en vaatziekten is een bypassoperatie de meest uitgevoerde chirurgische ingreep. Omdat bij een hartoperatie het borstbeen wordt doorgesneden en er meestal
Nadere informatieCall Gebiedsgerichte gezondheidsaanpakken fase 1 voor Programma Gezonde Toekomst Dichterbij
Call Gebiedsgerichte gezondheidsaanpakken fase 1 voor Programma Gezonde Toekomst Dichterbij Aanleiding Fonds NutsOhra heeft met het programma Gezonde Toekomst Dichterbij de ambitie om de gezondheidsachterstanden
Nadere informatieBegeleiding in de thuissituatie
Begeleiding in de thuissituatie Wie zijn wij? Profila Zorg is een evangelische zorgorganisatie die naast de mogelijkheid voor wonen en dagbesteding ook begeleiding en ondersteuning biedt in de eigen woonomgeving
Nadere informatieDe gemeenteraad aan zet Wat wilt u weten over de jongeren met een beperking in uw regio?
De gemeenteraad aan zet Wat wilt u weten over de jongeren met een beperking in uw regio? Transities sociale domein Gemeenten staan zoals bekend aan de vooravond van drie grote transities: de decentralisatie
Nadere informatieGezondheid en arbeidsparticipatie: determinanten, gevolgen en bouwstenen voor reïntegratie
Gezondheid en arbeidsparticipatie: determinanten, gevolgen en bouwstenen voor reïntegratie Prof Dr Lex Burdorf Afdeling Maatschappelijke Gezondheidszorg Erasmus MC, Rotterdam Gezondheid van uitkeringsgerechtigden
Nadere informatieSamenvatting Leefbaarheid in kaart voor sociale wijkteams Land van Cuijk
Samenvatting Leefbaarheid in kaart voor sociale wijkteams Land van Cuijk Onderzoek naar de wensen, behoeften en bijdragen van inwoners uit Padbroek, Cuijk Alex de Veld, Daniëlle Damoiseaux MSc., dr. Martha
Nadere informatieChapter 11. Nederlandse samenvatting
Chapter 11 Nederlandse samenvatting Chapter 11 Reumatoïde artritis (RA) is een chronische aandoening die wordt gekenmerkt door ontstekingen van de gewrichten. Symptomen die optreden zijn onder andere pijn,
Nadere informatieSamenvatting. Samenvatting
Samenvatting In Nederland is het Cerebro Vasculair Accident (CVA= hersenbloeding of herseninfarct) de derde doodsoorzaak. Van degenen die getroffen worden door een CVA overleeft ongeveer 75%. Veel van
Nadere informatieHet voorkomen van geneesmiddel gerelateerde problemen bij oudere patiënten met polyfarmacie ontslagen uit het ziekenhuis
Samenvatting Het voorkomen van geneesmiddel gerelateerde problemen bij oudere patiënten met polyfarmacie ontslagen uit het ziekenhuis Hoofdstuk 1 bevat de algemene inleiding van dit proefschrift. Dit hoofdstuk
Nadere informatieJuridische notitie. Toestemming jongere niet medisch wetenschappelijk onderzoek. Mr. S.J.C. Höfte. Uitwerking
Juridische notitie Toestemming jongere niet medisch wetenschappelijk onderzoek Mr. S.J.C. Höfte Het lectoraat Residentiële Jeugdzorg doet onderzoek naar het leef- leer- en werkklimaat in residentiële (jeugd)inrichtingen.
Nadere informatieOnderzoek naar de nazorg bij dikke darmkanker door de huisarts of de chirurg en het gebruik van een persoonlijke interactieve website (I CARE studie).
Onderzoek naar de nazorg bij dikke darmkanker door de huisarts of de chirurg en het gebruik van een persoonlijke interactieve website (I CARE studie). Verbetert de zorg na de behandeling van dikke darmkanker
Nadere informatieAdvies van de Wetenschappelijke Commissie Wijkaanpak
Advies van de Wetenschappelijke Commissie Wijkaanpak De Wetenschappelijke Commissie Wijkaanpak is in 2010 ingesteld door de Minister van Wonen, Wijken en Integratie met als opdracht de Minister te adviseren
Nadere informatieDe gordijnen gaan weer open Maart 2011
De gordijnen gaan weer open Maart 2011 Bij alle beleidnoties, evaluaties e.d. over Multiproblem gezinnen komen de termen als zelfredzaamheid of empowerment altijd sterk naar voren toe. Over het algemeen
Nadere informatieMedischwetenschappelijk. onderzoek. Algemene informatie voor de proefpersoon
Medischwetenschappelijk onderzoek Algemene informatie voor de proefpersoon Inhoud Inleiding 5 Medisch-wetenschappelijk onderzoek 6 Wat is medisch-wetenschappelijk onderzoek? Wat zijn proefpersonen? Wie
Nadere informatieDe krachtgerichte methodiek
Het Centrum Voor Dienstverlening is u graag van dienst met: De krachtgerichte methodiek Informatie voor samenwerkingspartners van het CVD Waar kunnen we u mee van dienst zijn? Centrum Voor Dienstverlening
Nadere informatieDe inzet van familienetwerkberaden in de jeugdbescherming
De inzet van familienetwerkberaden in de jeugdbescherming Samenvatting Universiteit van Amsterdam, Forensische Orthopedagogiek Sharon Dijkstra, MSc dr. Hanneke Creemers dr. Jessica Asscher prof. dr. Geert
Nadere informatieMedisch-wetenschappelijk onderzoek Algemene informatie voor de proefpersoon
Uitgave Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport Postadres Postbus 20350 2500 EJ Den Haag Bezoekadres Parnassusplein 5 2511 VX Den Haag Telefoon (070) 340 79 11 Informatie Voor informatie en vragen
Nadere informatieOrganiseren van samenwerking in het jeugddomein
Organiseren van samenwerking in het jeugddomein De overkoepelende resultaten van vier afstudeeronderzoeken Publiek Management In opdracht van Integraal Toezicht Jeugdzaken (ITJ) hebben vier studenten Bestuurs-
Nadere informatieAnalyse eindrapport onderzoek WODC 2016 De inzet van familienetwerkberaden in de jeugdbescherming
Analyse eindrapport onderzoek WODC 2016 De inzet van familienetwerkberaden in de jeugdbescherming Algemeen Zowel literatuuronderzoek (deel I) als praktijkonderzoek (delen II, III, IV en V) hebben betrekking
Nadere informatieCentrum klinische farmacologie: deelnemen aan een klinische studie
Centrum klinische farmacologie: deelnemen aan een klinische studie informatie voor gezonde proefpersonen en patïenten INLEIDING 3 KLINISCHE STUDIES: EEN INLEIDING 4 De ontwikkeling van een nieuw geneesmiddel
Nadere informatievan Eigen Krachtcoördinator iets voor u? Het mooie vertrouwen hebben en geven. Mensen kunnen prima hun eigen dingen oplossen.
Werken met Eigen Kracht-conferenties Eigen Kracht-coördinator: iets voor u? Het mooie van Eigen Krachtcoördinator zijn is vertrouwen hebben en geven. Mensen kunnen prima hun eigen dingen oplossen. Deze
Nadere informatieResource Group Project
Resource Group Project F-ACT Congres Amsterdam 17 september 2015 Wat is een resource group? Een resouce group is een groep mensen die nauw betrokken zijn bij de informele zorg Cliënten krijgen meer regie
Nadere informatieAchtergrond transities als natuurlijk experiment voor de publieke gezondheid
21 mei 2015 NVAG themamiddag: Gemeentelijke transities als een natuurlijke experiment? Achtergrond transities als natuurlijk experiment voor de publieke gezondheid Prof. dr. Anton Kunst Afdeling Sociale
Nadere informatie8 Samenvatting Samenvatting Het is alom bekend dat te weinig bewegen schadelijk is voor de gezondheid van zowel kinderen als volwassenen. Ondanks dat de positieve effecten van een actieve jeugd talrijk
Nadere informatieEigen Kracht conferenties als het nieuwe sociaal psychiatrisch wondermiddel? Henk-Willem Klaassen, Inleiding De ontstaansgeschiedenis
Eigen Kracht conferenties als het nieuwe sociaal psychiatrisch wondermiddel? Henk-Willem Klaassen, spv bij GGZ NHN en freelance docent bij de Hogeschool van Amsterdam Inleiding Jaren geleden maakte ik
Nadere informatieNederlandse samenvatting
Dit proefschrift gaat over de invloed van inductieprogramma s op het welbevinden en de professionele ontwikkeling van beginnende docenten, en welke specifieke kenmerken van inductieprogramma s daarvoor
Nadere informatieSaMenvatting (SUMMARy IN DUTCH)
Samenvatting (summary in Dutch) Samenvatting In hoofdstuk 1 wordt de algemene introductie van dit proefschrift beschreven. De nadruk in dit proefschrift lag op patiënten met hoofd-halskanker (HHK) en
Nadere informatieDatum 13 oktober 2015 Onderwerp Antwoorden Kamervragen over het bericht 'Aantal vechtscheidingen groeit explosief'
1 > Retouradres Postbus 20301 2500 EH Den Haag Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Postbus 20018 2500 EA Den Haag Turfmarkt 147 2511 DP Den Haag Postbus 20301 2500 EH Den Haag www.rijksoverheid.nl/venj
Nadere informatieVoor en met elkaar : burgerinitiatieven worden beloond
Voor en met elkaar : burgerinitiatieven worden beloond Verenigingen, stichtingen en instellingen barsten doorgaans van de ambities en toekomstplannen. Maar om ze te realiseren heb je financiële middelen
Nadere informatieHulp voor jonge ouders. Informatie voor professionals
Hulp voor jonge ouders Informatie voor professionals Zorg voor kwetsbare meiden Meiden tussen de 16 en 27 jaar die zwanger zijn, of een kind hebben gekregen, kunnen terecht bij Vitree. Het gaat om kwetsbare
Nadere informatieDe inzet van familienetwerkberaden in de preventieve jeugdbescherming. Samenvatting
De inzet van familienetwerkberaden in de preventieve jeugdbescherming Samenvatting Universiteit van Amsterdam, Forensische Orthopedagogiek S. Dijkstra, MSc dr. H. E. Creemers dr. J. J. Asscher prof. dr.
Nadere informatieSamenvatting. april 2006
Samenvatting Alzheimer Nederland spant zich in om de zorg voor mensen met dementie en hun familieleden te verbeteren. Het streven is de zorg in de regio beter af te stemmen op mensen met dementie en degenen
Nadere informatieHoe gaat het met pleegkinderen in Nederland?
Hoe gaat het met pleegkinderen in Nederland? Pleegzorgsymposium 19 juni 2014 Em. prof. dr. Jo Hermanns, dr. F.B. van Rooij, M. Arntz MSc, drs. A.M. Maaskant (spreker) Introductie In Nederland ruim 20.000
Nadere informatieEvidence Based Practise versus Practice Based Evidence
Evidence Based Practise versus Practice Based Evidence Dr. John Verhoef (Lector) Lectoraat Eigen Regie Hogeschool Leiden, Cluster Zorg verhoef.j@hsleiden.nl Waar hebben we het over? Evidence Based Practice
Nadere informatieHoofdstuk 1. Inleiding.
159 Hoofdstuk 1. Inleiding. Huisartsen beschouwen palliatieve zorg, hoewel het maar een klein deel van hun werk is, als een belangrijke taak. Veel ongeneeslijk zieke patiënten zijn het grootse deel van
Nadere informatieOpvoeden in andere culturen
Opvoeden in andere culturen Bevorderen en versterken: competenties vergroten Een betere leven DVD 1 Bevolkingsgroepen aantal Allochtoon3.287.706 Autochtoon13.198.081 Europese Unie (exclusief autochtoon)877.552
Nadere informatieTijd voor écht onderzoek!!!
Tijd voor écht onderzoek!!! Robert Vermeiren, hoogleraar (forensische) kinder- en jeugdpsychiatrie Curium-LUMC/ VUMC AW Gezin aan Zet / Risicojeugd @robertvermeiren Blogs Kenniscentrum KJP Wie weet wat
Nadere informatieSamenvatting (Summary in Dutch)
Samenvatting (Summary in Dutch) Introductie In dit proefschrift evalueer ik de effectiviteit van de academische discussie over de ethiek van documentaire maken. In hoeverre stellen wetenschappers de juiste
Nadere informatieStimuleren van eigen kracht en sociale netwerken. Ervaringen uit het veld
Stimuleren van eigen kracht en sociale netwerken Ervaringen uit het veld Overzicht programma Wie ben ik: - Philip Stein - masterstudent sociologie - afgerond A&O-psycholoog Programma: - half uur presentatie,
Nadere informatieAchtergrondinformatie. Man 2.0. Programma ter bevordering van emancipatie en participatie van sociaal geïsoleerde mannen
Achtergrondinformatie Man 2.0 Programma ter bevordering van emancipatie en participatie van sociaal geïsoleerde mannen April 2010 1 Inleiding Het is het Oranje Fonds gebleken dat veel maatschappelijke
Nadere informatie3.6 Diversiteit is meer dan verschil in cultuur 91 3.7 Antwoorden uit de gezondheidswetenschappen
Inhoud Inleiding 7 1 Diversiteit in jouw leven 13 1.1 Identiteit 13 1.2 Sociale identiteit 15 1.3 Sociale deelidentiteiten 17 1.4 Multiculturele persoonlijkheden 20 1.5 Aspecten van persoonlijkheden 24
Nadere informatieSamenvatting (Summary in Dutch)
Samenvatting (Summary in Dutch) Samenvatting (Summary in Dutch) Een goede hand functie is van belang voor interactie met onze omgeving. Vanaf het moment dat we opstaan, tot we s avonds weer naar bed gaan,
Nadere informatie> Kennisagenda MIND _. Wensen voor aandoeningsoverstijgend onderzoek van GGz-cliënten en hun naasten
> Kennisagenda MIND _ Wensen voor aandoeningsoverstijgend onderzoek van GGz-cliënten en hun naasten Concept Kennisagenda korte versie Mei 2017 1 Inleiding De Kennisagenda MIND beschrijft welke wensen voor
Nadere informatieStudents Voices (verkorte versie)
Lectoraat elearning Students Voices (verkorte versie) Onderzoek naar de verwachtingen en de ervaringen van studenten, leerlingen en jonge, startende leraren met betrekking tot het leren met ICT in het
Nadere informatiekinderen toch blijven ondersteunen. Het maakt niet uit wat (Surinaamse vader, 3 kinderen)
In opdracht van de Gemeente Amsterdam (Dienst Maatschappelijke Ontwikkeling) Als ik mijn vader had gehad vanaf mijn jeugd, dan zou ik misschien anders zijn in het leven. (...) Wat ik allemaal wel niet
Nadere informatieAfgeronde onderzoeksprojecten Lectoraat Zorg voor Mensen met een Verstandelijke Beperking (periode 2008 2012)
Afgeronde onderzoeksprojecten Lectoraat Zorg voor Mensen met een Verstandelijke Beperking (periode 2008 2012) In de periode 2008-2012 heeft het Lectoraat Zorg voor Mensen met een Verstandelijke Beperking
Nadere informatieEigen Kracht-conferentie
Eigen Kracht-conferentie Cora Bartelink Maart 2013 Nederlands Jeugdinstituut Infolijn t (030) 630 65 64 e infolijn@nji.nl i www.nji.nl Samenvatting Doel: Met de Eigen Kracht-conferentie wordt beoogd dat
Nadere informatierapporteerden. Er werden geen verschillen gevonden in schoolprestaties, spijbelgedrag en middelengebruik tussen de verschillende groepen.
Samenvatting Samenvatting Depressie en angst zijn de meest voorkomende psychische stoornissen in de adolescentie met een enorme impact op het individu. Veel adolescenten rapporteren depressieve en angst
Nadere informatieNederlandse samenvatting
Nederlandse samenvatting De levensverwachting van mensen met een ernstige psychiatrische aandoening (EPA) is gemiddeld 13-30 jaar korter dan die van de algemene bevolking. Onnatuurlijke doodsoorzaken zoals
Nadere informatieSMART4U: een app om sociale contacten uit te breiden voor mensen met ernstige psychische aandoeningen. Dr. Willeke Manders Léon van Woerden MScN
SMART4U: een app om sociale contacten uit te breiden voor mensen met ernstige psychische aandoeningen Dr. Willeke Manders Léon van Woerden MScN Inhoud presentatie Wat is Smart4U Doel van het onderzoek
Nadere informatieNotitie effect- en inzetstudie wijkcoaches Velve Lindenhof
Notitie effect- en inzetstudie wijkcoaches Velve Lindenhof Pieter-Jan Klok Bas Denters Mirjan Oude Vrielink Juni 2012 Inleiding Onderdeel van het onderzoek zou een vergelijkende studie zijn naar de effectiviteit
Nadere informatieEigen Kracht-conferentie
Eigen Kracht-conferentie Cora Bartelink April 2010 Nederlands Jeugdinstituut Infolijn t (030) 630 65 64 e infolijn@nji.nl i www.nji.nl Samenvatting Doel: Met de Eigen Kracht-conferentie wordt beoogd dat
Nadere informatiebut no statistically significant differences
but no statistically significant differences Astma is een chronische aandoening, die niet te genezen is. Met de passende zorg kunnen symptomen tot een minimum worden gereduceerd en zou een astma patiënt
Nadere informatiePsychosocial Problems in Cancer Genetic Counseling: Detecting and Facilitating Communication W. Eijzenga
Psychosocial Problems in Cancer Genetic Counseling: Detecting and Facilitating Communication W. Eijzenga Nederlandse samenvatting INLEIDING Mensen met een mogelijk verhoogde kans op kanker kunnen zich
Nadere informatieSamenvatting en Discussie
101 102 Pregnancy-related thrombosis and fetal loss in women with thrombophilia Samenvatting Zwangerschap en puerperium zijn onafhankelijke risicofactoren voor veneuze trombose. Veneuze trombose is een
Nadere informatieRecente ontwikkelingen in de ethische normen voor medisch-wetenschappelijk onderzoek
Recente ontwikkelingen in de ethische normen voor medisch-wetenschappelijk onderzoek Prof dr JJM van Delden Julius Centrum, UMC Utrecht j.j.m.vandelden@umcutrecht.nl Inleiding Medisch-wetenschappelijk
Nadere informatieVoorwoord 7 Leeswijzer 9
Inhoudsopgave Voorwoord 7 Leeswijzer 9 Deel I Traumatische ervaringen 1 Wat kinderen kunnen meemaken 15 2 De reacties van kinderen op trauma 21 3 De impact op het gezin en de school 33 Deel II Kinderen
Nadere informatieSamenvatting. Samenvatting 8. * COgnitive Functions And Mobiles; in dit advies aangeduid als het TNO-onderzoek.
Samenvatting In september 2003 publiceerde TNO de resultaten van een onderzoek naar de effecten op het welbevinden en op cognitieve functies van blootstelling van proefpersonen onder gecontroleerde omstandigheden
Nadere informatieDeelnemen aan een klinische studie in Az Damiaan. Informatie voor de patiënt SAP 12496
Deelnemen aan een klinische studie in Az Damiaan Informatie voor de patiënt SAP 12496 Bron: clinical trial center UZ Leuven 2010 2 Inhoud Inleiding 4 Wat is een klinische studie? 5 Waarom deelnemen aan
Nadere informatiePATIËNTINFORMATIE STUDIE NAAR HET EFFECT VAN INTRA ARTERIËLE
PATIËNTINFORMATIE STUDIE NAAR HET EFFECT VAN INTRA ARTERIËLE BEHANDELING OP DE GEZONDHEIDSTOESTAND BIJ EEN HERSENINFARCT Geachte heer / mevrouw, Wij vragen u vriendelijk om mee te doen aan een medisch
Nadere informatieSamenvatting. Introductie
200 Introductie Kinderparticipatie is een cruciaal aspect van kinderbescherming en jeugdhulpverlening. Sinds de jaren 90 is er vanuit het perspectief van de rechten van het kind meer aandacht voor het
Nadere informatieKennissynthese arbeid en psychische aandoeningen. Dr. F.G.Schaafsma Dr. H. Michon Prof. dr. J.R. Anema
Kennissynthese arbeid en psychische aandoeningen Dr. F.G.Schaafsma Dr. H. Michon Prof. dr. J.R. Anema Ernstige Psychische Aandoeningen (EPA) Definitie consensus groep EPA¹ - Sprake van psychische stoornis
Nadere informatieAnalyse van de cursus De Kunst van het Zorgen en Loslaten. G.E. Wessels
Analyse van de cursus De Kunst van het Zorgen en Loslaten G.E. Wessels Datum: 16 augustus 2013 In opdracht van: Stichting Informele Zorg Twente 1. Inleiding Het belang van mantelzorg wordt in Nederland
Nadere informatieOrganisaties. Onderzoeksvraag Wat werkt? 3 aandachtsgebieden. Wat werkt? 3 aandachtsgebieden. Wat werkt? 3 aandachtsgebieden
Organisaties Symposiumleider: Carlo Schuengel Focus op Onderzoek 2 december 2011 Marja Hodes, Marieke Meppelder, Jos de Kimpe, Carlijn Nieuwenhuis, Sabina Kef, Cees Janssen, Lieneke Claassens, Elleke Lemmers,
Nadere informatieThe Turn to Parenting in Four European Welfare States
The Turn to Parenting in Four European Welfare States Parenting support in professional practice Dr. Marit Hopman Prof. Trudie Knijn Universiteit Utrecht, Nederland Achtergrond Vier betrokken landen: Duitsland,
Nadere informatieSummery. Effectiviteit van een interventieprogramma op arm-, schouder- en nekklachten bij beeldschermwerkers
ummery amenvatting Effectiviteit van een interventieprogramma op arm-, schouder- en nekklachten bij beeldschermwerkers 207 Algemene introductie Werkgerelateerde arm-, schouder- en nekklachten zijn al eeuwen
Nadere informatieTransitie en transformatie van de zorg voor jeugd
Transitie en transformatie van de zorg voor jeugd Een geslaagde transformatie & transitie? Vanaf januari 2015 worden gemeenten verantwoordelijk voor het preventieve en curatieve jeugdbeleid. Hieronder
Nadere informatieSamenvatting Hoofdstuk 1 Hoofdstuk 2 hoofdstuk 3
Vallen komt in alle leeftijdsgroepen voor, maar vormt vooral bij ouderen een groot gezondheidsprobleem. Onder een val wordt verstaan een gebeurtenis waarbij de betrokkene onbedoeld op de grond of een lager
Nadere informatieInleiding Deel I. Ontwikkelingsfase
Inleiding Door de toenemende globalisering en bijbehorende concurrentiegroei tussen bedrijven over de hele wereld, de economische recessie in veel landen, en de groeiende behoefte aan duurzame inzetbaarheid,
Nadere informatieSamenvatting derde rapport
Samenvatting derde rapport Gronings Perspectief onderzoekt gezondheid, ervaren veiligheid en toekomstperspectief van bewoners in alle 23 Groningse gemeenten. Het onderzoek is een samenwerking tussen onderzoekers
Nadere informatieFunctioneel meten en vakmanschap www.divosa.nl
De sociale dienst als lerende organisatie Functioneel meten en vakmanschap www.divosa.nl De sociale dienst als lerende organisatie Functioneel meten en vakmanschap Prof. dr. Roland Blonk, Chris Goosen
Nadere informatieErvaringsdeskundigheid in de zorg voor mensen met een verstandelijke beperking. Petri Embregts
Ervaringsdeskundigheid in de zorg voor mensen met een verstandelijke beperking Petri Embregts Inhoud Waarom een kans in de zorg voor mensen met een verstandelijke beperking? Inzetbaarheid en effectiviteit
Nadere informatieWIJKGERICHT WERKEN AAN GEZONDHEID
WIJKGERICHT WERKEN AAN GEZONDHEID 1. GEZONDE WIJKEN Gebaseerd op Factsheet Gezond leven: Gezonde wijken. NIGZ, 2001 Gezonde-wijkenbenadering In achtergebleven stadsdelen en oude centrumbuurten ziet men
Nadere informatieAutobiografisch geheugen in longitudinaal perspectief
Samenvatting Autobiografisch geheugen in longitudinaal perspectief Stabiliteit en verandering in gerapporteerde levensgebeurtenissen over een periode van vijf jaar Het belangrijkste doel van dit longitudinale,
Nadere informatieUitwerking workshops 'Avond voor de Jeugdhulp ' 30 augustus in de Kunstmin.
Bijlage 6: Uitwerking workshops 'Avond voor de Jeugdhulp ' 30 augustus in de Kunstmin. Op 30 augustus gingen ouders, kinderen, raadsleden en wethouders, professionals en ambtenaren met elkaar in gesprek
Nadere informatieSamenvatting. Auteur: Anno Droste Co-auteurs: Karien Dekker, Jessica Tissink
ÉÉN KIND, ÉÉN GEZIN, TWEE STELSELWIJZIGINGEN Een onderzoek naar de succesfactoren van samenwerking tussen onderwijs en gemeenten ten aanzien van de verbinding tussen passend onderwijs en jeugdzorg. Auteur:
Nadere informatieB-vitaminen ter preventie van fracturen en de vermindering van het fysiek functioneren
SAMENVATTING Samenvatting B-vitaminen ter preventie van fracturen en de vermindering van het fysiek functioneren Door de stijgende levensverwachting zal het aantal osteoporotische fracturen toenemen. Osteoporotische
Nadere informatie