Werkstuk Geschiedenis Ieper

Transcriptie

1 Werkstuk Geschiedenis Ieper Werkstuk door STM 4077 woorden 27 mei ,2 65 keer beoordeeld Vak Geschiedenis Achtergrondinformatie. Ieper is een Belgisch plaatsje in het zuiden van de provincie West-Vlaanderen. Het wordt vaak de hoofdstad van de Westhoek genoemd. De stad telt nu ongeveer inwoners en over het algemeen Belgen. De oorlog liet grote gevolgen na voor het plaatsje Ieper te België. De eerste wereldoorlog betekende voor het plaatsje, het tragische dieptepunt van haar geschiedenis. Het stadje omringd door heuvels en hoogten, in het middelpunt van de boogvormige frontlijn, had het zwaar te verduren gehad tijdens de oorlog. Meer dan een miljoen doden, gewonden en vermisten. En een totaal verwoeste stad. De Britten verdedigden de stad terwijl de Duitsers de stad systematisch probeerden in te nemen. Het was verschrikkelijk, maar Ieper herstelde zich beetje bij beetje. De stad werd in haar oorspronkelijke stijl wederopgebouwd en herwon haar economische slagkracht. Intussen blijven talrijke stille getuigen herinneren aan de diepe wonden die zich in het hart van de stad en omstreken kerfde. Authentieke loopgraven in Sanctuary Wood, de dagelijkse Last Post onder de Menenpoort, In Flanders Field Museum, levensgrote reconstructies van taferelen uit het oorlogsverleden in het Hooge Crater Museum, St. George's Memorial Church, 170 Britse militaire begraafplaatsen, de bunkers van John McCrae, waar hij het gedicht 'In Flanders Fields' schreef en noem maar op. Ieper, het plaatsje dat ligt tussen de twee landen die de grootste ruzie hadden. Ieper was den dupe van die ruzie. De gevechten speelden zich dan ook vier lange jaren rond Ieper af. En dat terwijl Ieper helemaal geen ruzie wilde. Er zijn vier grote slagen geweest bij Ieper. Drie slagen van Ieper staan in de geschiedenisboeken vermeld. De eerste slag situeert zich in oktober 1914, wanneer de Britten met succes Ieper een eerste maal uit de handen van de Duitsers houden. Op 22 november 1914 staat de historische Lakenhalle in brand... De tweede slag in Ieper gaat de geschiedenis in als de slag waarin voor het eerst in de wereldgeschiedenis gifgas werd gebruikt als oorlogswapen, later Yperiet genoemd. In Steenstrate was het op 22 april 1915 zover, maar het Geallieerde front brak niet. In de derde slag stonden de gevechten rond Passendale (1917) centraal. Ook tijdens het Duitse slotoffensief kon Ieper nooit ingenomen worden. Nochtans was de tol erg zwaar geweest: toen op 11 november 1918 de vrede werd getekend, bleef van deze stad alleen nog wat puin over. De wederopbouw van de stad duurde lang en ging moeizaam. De oude, mooie gebouwen, herrijzen een na een uit hun as. In 1967 kan, met de inhuldiging van het laatste wederopgebouwde deel van de Lakenhalle, het Stadhuis, een punt worden gezet achter de lange wederopbouw. Rond diezelfde periode verschijnen er ook enkele lichtpunten aan de economische hemel: nieuwe, meestal buitenlandse, bedrijven vestigen zich Pagina 1 van 7

2 in de stad en zorgen ervoor dat de mensen van Ieper en omgeving iets meer dan vroeger werk in eigen streek kunnen vinden. Nu is Ieper een mooie stad met een groot historisch verleden. De stad is heel culturistisch en erg gezellig. Ook komen er veel toeristen kijken voor de schoonheid van de stad en om de verhalen van het verleden te horen. Inleiding Ieper, een Belgisch plaatsje ten zuiden van West-Vlaanderen. Een plaatsje met een rijk historisch verleden. Er zijn in Ieper vier grote slagen geweest en er zijn vele mensen gesneuveld. De oorlog was verschrikkelijk en het plaatsje dat neutraal was, maar net tussen de vechtende landen ligt, leed onder de ruzie. De oorlog die vele mensen in herinnering achterliet. Grote vlakken land van Ieper zijn besteedt aan overledenen. Mensen die niet thuiskwamen, mensen die dapper hebben gevochten maar het niet gehaald hebben. Of mensen die het niet wilde halen of niet meer konden. Vele overledenen zijn bij elkaar begraven en (als je geen Duitser was) met een witte grafsteen. De Duisters waren de schuldigen. Ze kregen van alles de schuld. Diep in de schulden zat Duitsland, niet alleen met de financiële kant van het verhaal, maar ook de herinneringen van gesneuvelden die achterblijven en voort zullen leven. De oorlog laat velen wonden achter dat is duidelijk. En als je eenmaal in Ieper komt zie je dat maar al te goed. De plaats is inmiddels helemaal herbouwd en je ziet de nieuwe gebouwen dan ook staan. De herinneringen van de oude gebouwen zie je ook. Bij vele belangrijke gebouwen staan bordjes met uitleg van hoe de oorlog verliep, waar het gebouw voor diende, wat het was voor de oorlog en waar het nu voor dient. Scholen komen er over het algemeen veel. En niet alleen uit het binnenland, maar ook veel uit het buitenland. Allemaal om iets te leren over de eerste wereldoorlog. Zo belangrijk was Ieper voor de eerste wereldoorlog dus. Een groot deel van de oorlog speelde zich er af. Wij maken er een werkstuk over. Met een thema en dat verdeeld in deelvragen met een hoofdvraag. Daarnaast nog een inleiding om het werkstuk in te leiden en te vertellen waar het ongeveer over gaat. (Dit dus.) Ook is er een slot, achtergrondinformatie over het plaatsje Ieper zelf en een bronvermelding. En natuurlijk niet te vergeten het logboek. Ons thema voor dit werkstuk is: De medische situatie aan het front. Dit thema is door ons gekozen, omdat het ons het interessantste en leukste thema om over te vertellen leek, vergeleken met de andere thema s. Twee vielen er overigens al af. Dit thema hebben wij dus onderverdeeld in een hoofdvraag en deelvragen, dat zijn de volgende: Hoofdvraag: Wat was de medische situatie aan het front? Deelvragen: Wat zijn de veranderingen in de medische zorg in de 1ste WO? Wat zijn de gevolgen van de slechte hygiëne en het geweld in de 1ste WO? Hoe was de psychische zorg tijdens de 1ste WO? Toen de deelvragen er eenmaal waren en verdeeld waren, zijn we ervoor gegaan. Dit is het resultaat. Veel plezier met lezen. Hoofdvraag: Wat was de medische situatie aan het front? De situatie aan het front was verschrikkelijk. Veel mensen werden tijdens de oorlog vermoord of raakten Pagina 2 van 7

3 gewond. Het grote verschil is dat de gewonden vaak nog geholpen konden worden en in sommige gevallen nog gered. Mensen raakten gewond door bijvoorbeeld een kogel, granaat of bom. Maar ook konden ze ziek worden door de slechte hygiënische toestanden in de loopgraven, dieren (luizen en ratten), SOA s of besmettelijke ziektes. Deze ziektes konden dus worden verzorgt door de medische verzorgers aan het front. Ook waren er zusters en verplegers om de gewonde soldaten te verzorgen. Er waren echter nooit genoeg artsen om alle gewonden te verplegen. Daarom stierven er ook veel mensen aan hun verwondingen. De medische situatie aan het front was degelijk maar echt goed kun je het niet noemen. Er waren wel erg veel artsen en verplegers maar lang niet genoeg om alle verplegers te verzorgen. Vandaar dat er ook zoveel gewonden uiteindelijk stierven. Dan kwam er ook nog eens bovenop dat als je zelf niet gewond raakt dat je wel al je vrienden en kameraden gewond ziet raken en/of sneuvelen en dat is natuurlijk niet prettig om te zien. Vele soldaten hielden hier na de oorlog nog ernstige trauma s aan over en dat is misschien nog wel een erger dan lichamelijke verwondingen, omdat je hier je hele leven last van kan hebben en de pijn die je bij lichamelijke verwondingen voelt kun je niet meer terug halen. En de artsen en verzorgers hebben het ook moeilijk gehad, omdat hun vele verschrikkelijke dingen aan hebben moeten zien. En net als bij de soldaten kunnen die beelden in de hoofden van de artsen blijven hangen. Al met al was het geen pretje tijdens de 1ste WO, en zeker niet in de medische sector want daar kwamen alle mensen met de meest verschrikkelijke verwondingen terecht. Wat zijn de veranderingen in de medische zorg in de 1ste WO? De medische ontwikkelingen In de oorlog werden er steeds nieuwe uitvindingen gedaan om de tegenstander beter uit te kunnen schakelen. Hierdoor kregen de artsen in de eerste wereld oorlog met veel slachtoffers te maken die verwondingen of ziekten hadden die men voor die tijd nog niet eerder had gezien. Er moesten telkens nieuwe dingen verzonnen worden om een slachtoffer beter te kunnen maken. Dit zorgde voor een enorme sprong in de medische ontwikkeling. Er zijn veel nieuwe uitvindingen gedaan en oude methodes gemoderniseerd waardoor deze sneller konden worden uitgevoerd. Een goede medische behandeling was van levensbelang. Ook particulieren droegen bij aan onderzoek naar nieuwe geneesmiddelen en Medische apparaten. Ook droegen deze particulieren bij aan het verbeteren en bouwen van ziekenhuizen en de eerste ambulances. Medische dienst. In de eerste wereld oorlog werden de medische diensten sterk uitgebreid. Er kwamen meer artsen en verpleegkundige met als doel, het redden van zoveel mogelijk mensenlevens. Ook de chirurgische technieken werden uitgebreid en verbeterd en dan vooral de neuro en de plastische chirurgie. De neuro chirurgie hield zich bezig met het letsel wat de soldaten opgelopen hadden aan hun schedel, bijvoorbeeld door een kogel. Een zesde van de gewonden had letsel aan hun schedel, om deze werd in 1915 de stalen helm ingevoerd. Dit was de reden waardoor een hoofdwond niet fataal hoefde te zijn. De plastische chirurgie hield zich bezig met het aangezichtsletsel. Door granaat splinters kogels en vlammenwerpers liepen de soldaten vaak ernstige wonden op. De hecht methodes werden steeds beter waardoor er minder lelijke littekens overbleven en de kans op infecties aan het gezicht afnam. Röntgen In de eerste wereld oorlog was de röntgen apparatuur onmisbaar voor het opspeuren van kogels en het vinden van breuken. Omdat de röntgen apparatuur groot en moeilijk te verplaatsen was bedacht Marie Curie een effectieven röntgennologische dienst, zodat er snel gebruik kon worden gemaakt van röntgen Pagina 3 van 7

4 foto s. Naar dit voorbeeld kwamen de Britten met X-ray cars en de Duitsers met de Feldrontgenwagen. Verdovende middelen Soldaten leden vaak onmenselijke pijnen. Spoeden operaties werden vaak uitgevoerd zonder verdoving, dit was onmenselijk. Wel werd er in de eerste wereld oorlog gebruik gemaakt van verdovende middelen. Bij een pijnshock kreeg de soldaat vaak morfine ingespoten, wat hem een beetje liet versuffen. En de pijn ietsje verzachtte. Bloed transfusies Door het uitvinden van de verschillende bloedgroepen tijdens de eerste wereld oorlog, kon er sneller en effectiever bloed worden gegeven. Dit redde een hoop levens. Bloed verlies was vaak de reden van het overlijden van de soldaat. Bloed transfusies bleven echter riskant, er moest namelijk erg snel gehandeld worden en vaak was niet het juiste bloed aanwezig. Een groot probleem bleef het stollen van het bloed, hier werd pas na een aantal jaren iets op gevonden. In 1917 werd natriumcitaat ontdekt, hierdoor konden stollings problemen worden voorkomen. Ook hadden de Soldaten hadden veel wonden en dus veel bloedverlies. Om dit bloedverlies te beperken werd in de eerste wereld oorlog druk verband uitgevonden en de arterieklem. Dit diende voor het tijdelijk afsluiten van bloedvaten. Wat zijn de gevolgen van de slechte hygiene en het geweld in de 1ste WO? Hygiëne. In de loopgraven was er geen sprake van hygiëne. De omstandigheden lieten het niet toe. Aan het front verschool men zich achter alles wat boven de grond uitstak. Vanaf 1915 groef het leger zich in de grond. De vette klei maakte dit een hels karwei. Bovendien waren de winters meestal zeer nat en regende het aanhoudend. Het water kon niet door de klei wegsijpelen en zorgde voor een modderpoel. Soldaten stonden dagenlang met doorweekte kleding tot aan de knieën in de modder. Tijdens een moment van rust aan het front, zocht de soldaat één of andere schuilplaats op. Die waren vaak in de wanden van de loopgraven gegraven. Het waren kleine ruimtes, verstevigd door afval en van stro voorzien. Het stro dat maandenlang niet werd ververst trok ongedierte aan. De plaatsing van een houten vloer zorgde ervoor dat het water onder de grond kon doorsijpelen maar die ruimte diende algauw als stort van de soldaten. Hoewel door de legeroverheid werd opgelegd afval te storten achter de eerste linie, stapelde het afval in de loopgraven zich op. Er werden lege conservenblikken, brood en andere etenswaren gedumpt. Hier kwamen heel wat ratten op af. In de zomer zorgde de hitte en de ontbinding voor een immense stank en trok het massaal ongedierte aan. De geschetste onhygiënische omstandigheden leiden tot het aantrekken van heel wat ongedierte: ratten, luizen, muggen en vliegen. Een eerste plaag was die van de ratten. De ratten bevonden zich overal. Ze deden zich tegoed aan het afval en de voedselvoorraden. Het probleem was zo erg dat er zelfs beloningen werden gegeven per gedode rat. Luizen waren nog grotere boosdoeners. De beestjes waren klein, en kropen in de kleren en het haar. Na de loopgravendienst kregen de soldaten wat rust. Daarvoor moesten ze kilometers achter het front een kamp opzoeken. Het kamp beperkte zich tot een onverwarmde ruimte gevuld met stro. Telkens een nieuwe troep te rusten kwam, sliepen ze op hetzelfde onververste stro. Na verloop van tijd was het vuil en een paradijs voor ongedierte. De eerste oorlogsmaanden was er geen tijd geweest wasserijen en publieke badinstellingen op te richten. Men waste zich, tegen betaling bij de burgerbevolking. Vanaf 1915 werden er nabij het front douches opgericht. De soldaten mochten zich gaan wassen terwijl hun kleren werden gewassen, ontsmet en hersteld in bijhorende stoominstallaties. Aanvankelijk bestonden er nog geen veldkeukens. Ze waren aangewezen op de noodrantsoenen van het leger en vulden die aan met hetgeen ze van de Pagina 4 van 7

5 burgerbevolking kregen, kochten of stalen. Begin 1915 werden de diensten van de veldkeukens uitgebouwd. In het begin werd het eten klaargemaakt in grote voederketels. Ook hier kon men niet hygiënisch werken en het eten was niet erg gezond, het zorgde namelijk voor maag- en darmziektes. Dit samenspel van omstandigheden werkte heel negatief op de soldaten. In de loopgraven stonden de soldaten uren in de nattigheid en in het vuil. Vanaf 1915 was de activiteit aan het front ook al danig teruggelopen zodat de soldaten zich vaak verveelde. Bij de aflossing van de wacht mocht hij op stinkend stro rusten. Na zijn taak aan het front moest hij kilometers stappen alvorens tot het kamp te komen, waar hij zich niet eens goed kon wassen of laten drogen. Slechts één maal in maanden kon hij zich echt goed wassen en zijn kleren laten ontsmetten en herstellen. Geweld. Er was een groot verschil in ernst tussen de wonden, de wonden in armen en benen waren vaak goed te genezen. Ook een hoofdwond waren niet altijd fataal doordat de soldaten stevige stalen helmen droegen. De wonden in buikholten en bekken waren dat meestal wel. De buikholte en de bekken waren stukken moeilijker te ontsmette als bijvoorbeeld een arm of been. Als een soldaat in de buikholte of bekken geraakt was moest hij zich binnen 6 uur laten opereren wilde hij kans maken het te overleven. Deze soldaten werden dan naar chirurgische voorposten gebracht, of naar dichts bijzijnde veld hospitalen. Van de soldaten die het geluk hadden dat zij het hospitaal bereikten voordat ze waren overleden, was de helft in een arm of been geraakt, en de andere helft was in hoofd, buik, bekken, of in andere delen van de romp geraakt zoals de borstkas. Op het west front werd bijvoorbeeld gevochten op bemeste grond waardoor veel vuil en bacteriën in de wonden kwam. Aan arm en been wonden stierf nog steeds ongeveer 15 % door infectie ziektes die ontstonden door de vele mest en bacteriën. Die infecties begonnen dan vaak te rotten, op te zwellen en vol gas te raken. Dit werd veroorzaakt door het gevreesde gasgangreen dit kostte veel mannen het leven al waren ze maar licht gewond, de beste behandeling was het aangetast weefsel zo snel mogelijk verwijderen. Dat betekende vaak amputatie. Die gebeurde vaak zonder verdoving. Al het geweld bracht niet alleen lichamelijke verwondingen maar ook geestelijke met zich mee. Er leidde steeds meer soldaten aan het zogeheten shell shock. Er was niks meer met een dergelijke soldaat te beginnen. Shell shock is een ziekte waarbij een soldaat de controle over zijn zenuwen volledig kwijt raakt. Behalve de soldaten die aan shell shock leden waren ook een hoop soldaten die het geweld niet meer aan konden en zichzelf verwondde om zo misschien naar huis te mogen. Door kogels en granaten vielen de meeste doden en gewonden. Dit kwam door dat kogels vaak afketste vervolgens misvormde en op een hele vervelende manier in het lichaam terecht kwamen. De grootste boosdoener bij de granaten waren de granaten gevuld met schrapnel. Bij ontploffing vloog het schrapnel naar alle mogelijke uithoeken. De weinige soldaten die het overleefde waren vaak ernstig gewond. Bij verwondingen liet de dood vaak een lange tijd op zich wachten. Hierdoor legden soldaten vaak een lange lijdensweg af. Hoe was de psychische zorg tijdens de 1ste WO? Tijdens en vooral na de 1ste wereld oorlog was er een groot probleem met de soldaten en dan vooral de psychische toestand. De soldaten leefden is slechte omstandigheden en zonder goede zorg en vaak werden ze als jongelingen die vol goede moed de oorlog in gingen niet goed voorbereid op de gruwelen die hen te wachten stonden. Veel jonge soldaten zagen hun vrienden vlak voor hun ogen sterven en bleven die beelden voor altijd zien, gruwelijke beelden van armen die in het rond vliegen door het bijna altijd aanwezige kanonnenvuur. De wapens die gebruikt werden waren steeds dodelijker en lieten niet alleen fysieke sporen van verderf achter maar veel soldaten werden als speelgoed soldaten naar de frontlinie Pagina 5 van 7

6 gestuurd om daar neergemaaid te worden door de automatische wapens die hun intrede deden. Toen in 1917 het gifgas voor het eerst gebruikt werd betekende dat de intrede van een afschuwelijk wapen waardoor vele soldaten zouden sneuvelen of voor altijd gehandicapt zouden worden. Het deed geen goed aan de toch al zwakke mentale staat van de soldaten dat er ieder moment dood zou kunnen neerdalen op hen. Ze zagen hun vrienden gehavend met doeken om de ogen, verblind voor altijd of hun eigen longen ophoestende maten voorbij komen in de wetenschap dat velen van hen het niet zouden halen. Er was geen goede hulp voor deze traumatische ervaringen en er zijn veel soldaten gestorven omdat ze niet meer konden, fysiek kapot waren en mentaal niks meer over was. De soldaten die het wel overleeft hebben hebben vaak traumatische ervaringen en zijn zonder goede hulp weer naar huis gegaan. Dit is ook een van de redenen geweest waarom na de oorlog het idee en gevoel dat oorlog goed was niet meer bestond. Voor de oorlog waren er veel mensen die blij waren, zeker waren van een snelle overwinning. Maar na de bijna 4 jaar durende oorlog was er weinig meer over van die vreugde. De mensen waren in rouw om de vele gesneuvelden aan beide kanten, de vele soldaten die onherkenbaar waren en dus als anoniem het graf in gingen. Er was een hoop gebeurd in korte tijd. Tijdens de oorlog in de loopgraven Kort nadat de oorlog was uitgebroken en het westfront tot stilstand gekomen was gingen de soldaten zich ingraven. Er werden lange geulen gegraven in de grond: de loopgraven. Veel soldaten hebben slechte herinneringen aan deze loopgraven: hun kameraden stierven er en er zijn heel erg veel doden gevallen. Ook het verblijven in de loopgraven was niet zo aangenaam, het ongedierte en altijd de kanonnen die bulderden. Veel soldaten wilden weg uit de loopgraven, ze lieten zichzelf raken of schoten zichzelf door een fout of arm, ze hoopten zo naar huis te kunnen gaan, weg van de gruwelen en de slachtingen. Na de oorlog Er zijn veel monumenten gebouwd ter nagedachtenis aan de slachtoffers van de oorlog. Heel veel mensen verloren hun man, vrouw of kind, vader, broers of zussen. Veel mensen wilden nooit meer oorlog, maar doordat het niet goed gegaan is met de straffen die de geallieerden de Duitsers en andere tegenstanders gaven bleef er een grote wrok. De Duitsers wilden wraak, dat is een van de redenen geweest voor de 2e wereldoorlog. Overal in België en Noord-Frankrijk zijn grote begraafplaatsen te vinden voor alle slachtoffers van WO I en er staan op heel veel plaatsen, zoals de Arc de triomf in Frankrijk herdenkingsbeelden of andere uitingen als herdenking. Er was nog geen goede begeleiding bij traumatische ervaringen en de psychologie zo als wij die kennen waar je terecht kunt met problemen bestond nog niet. Veel soldaten kregen na de oorlog last van hun ervaringen en hadden nare dromen. Niet alleen de soldaten hadden problemen, de overlevenden waren vaak familieleden verloren, gezinnen waren verscheurd. Slot/conclusie Het werkstuk dat we hebben gemaakt over de eerste wereldoorlog in Ieper was zeker niet gemakkelijk. Omdat we het al voor de tweede keer maken, ligt niet alles wat we nog van Ieper weten, vers in het geheugen. Voor ons was het alweer een aantal maanden terug dat we naar Ieper gingen, wat het er natuurlijk niet allemaal makkelijker op maakt. Maar aan de andere kant, als je er eenmaal mee bezig bent, gaat het vanzelf en komen de monumenten en andere gebouwen die we hebben bezocht vanzelf weer in ons geheugen terug. Ook konden we aan de hand van de foto s die we toen hebben gemaakt veel weer terug zien. Pagina 6 van 7

7 Dit keer hebben we het onderwerp de medische situatie aan het front gekozen. Simpelweg omdat we kerstbestanden en de veranderde oorlogsvoering niet mochten kiezen. Ook leek ons deze opdracht het leukst. En achteraf gezien was het ook wel leuk. Tijdens de oorlog was de medische situatie niet al te goed aan het front. Er waren veel te veel gewonden om ze allemaal te verzorgen. De doktoren probeerden zoveel mogelijk te redden wat er te redden viel, maar aangezien de oorlog niet gewoon even ophield zodat de artsen en verplegers hun werk konden verrichten en vervolgens hun soldaten weer het leger insturen. Dat ging niet. Artsen moesten tussen de bommen, granaten, geweren en knallen hun werk doen en de gewonde soldaten bleven maar komen. Die kon je niet even in een rij plaatsen en zeggen dat ze maar moesten wachten. Zwaar gewonden gingen voor en daarna de minder gewonden enz. Artsen hadden er hun handen vol aan. Verplegers verzorgden waar ze konden, namen zelfs af en toe het werk van een dokter over. Het was dus niet geweldig de medische situatie aan het front. Voornamelijk door de grote hoeveelheid gewonden en het kleine aantal artsen. Maar ja, wat was er wel geweldig aan de oorlog? Dat er nieuwe gassen zijn ontwikkeld die nog meer mensen kunnen doden? Of dat wij nu kunnen leren dat we nooit oorlog moeten voeren? De oorlog was verschrikkelijk. Dat dat maar even duidelijk mag zijn. Mensen deden eraan mee, vaak omdat ze ertoe verplicht waren. Vele wilden gewoon thuis blijven en de vrede bewaren. En dan hebben we het nog niet eens over de aarde gehad, die het zwaar te verduren heeft gehad. De medische situatie aan het front was best boeiend, alleen omdat we het werkstuk voor de tweede keer maken (sorry, maar Eslie houd absoluut niet van gs!) en de kerstbestanden niet meer gekozen mochten worden en ik dus niet van geschiedenis houd, was het veel minder leuk dan het eerste werkstuk. Aan de andere kant, we wisten van Ieper wel redelijk veel en we wisten wat we fout hadden gedaan, zodat we dat niet nog eens fout konden doen. Het scheelde ook veel dat het in het Nederlands mocht. Dat is dan wel weer een groot voordeel. Ook was ons schema dit keer veel duidelijker. De samenwerking liep echter wat minder af en toe. Aangezien Nard en ik (Eslie) grotendeels het werkstuk hebben gemaakt. Maar dat terzijde, het is af en wij zijn er trots op. (Even geen geschiedenis meer, sorry meneer.) Bronvermelding Internet -> google.nl en dan Ieper en medische zorg Bibliotheek -> op school, de bibliothecaresse heeft een aantal boeken toegewezen over de eerste wereldoorlog. Zoals de tiendelige serie. Daar hebben we grotendeels van de boeken onze info uit. Ieper -> Het plaatsje zelf, vorige keer hebben we er veel foto s genomen dus daar hebben we ook nog veel info van. Deze foto s zitten echter niet in het dossier, aangezien ze nog in het oude dossier geplakt zitten. Het museum in Ieper. Natuurlijk de leraren die mee waren, hun informatie. Pagina 7 van 7