BURGERRECHTELIJKE EN FISCALE ASPECTEN VAN MAATSCHAP EN STICHTING ALS VEHIKEL IN DE FAMILIALE VERMOGENSPLANNING

Transcriptie

1 UNIVERSITEIT GENT FACULTEIT ECONOMIE EN BEDRIJFSKUNDE ACADEMIEJAAR BURGERRECHTELIJKE EN FISCALE ASPECTEN VAN MAATSCHAP EN STICHTING ALS VEHIKEL IN DE FAMILIALE VERMOGENSPLANNING Masterproef voorgedragen tot het bekomen van de graad van Master of Science in de Handelswetenschappen Alexander D havé onder leiding van Mevr. Sarah Van Bree

2 Vertrouwelijkheidsclausule Vertrouwelijkheidsclausule PERMISSION Ondergetekende verklaart dat de inhoud van deze masterproef mag geraadpleegd en/of gereproduceerd worden, mits bronvermelding. Alexander D havé I

3 Woord vooraf Woord vooraf Geachte lezer, Voor u ligt de masterproef die het finaal werkstuk vormt van mijn opleiding Master in de Handelswetenschappen, optie Accountancy en Fiscaliteit, aan de Faculteit Economie en Bedrijfskunde van de Universiteit Gent. Bij het schrijven van deze masterproef heb ik getracht om de relevante rechtsleer zo accuraat mogelijk weer te geven in het voetnotenapparaat. Het was geenszins de bedoeling om een encyclopedische benadering te bekomen, doch om alle tegenstellingen en verschillende standpunten weer te geven. Dit finaal werk probeert een afspiegeling te zijn van een goed theoretisch onderbouwd kader met verwijzingen naar de praktische aanwendingsmodaliteiten van de maatschap en de private stichting in de vermogensplanning. Graag had ik bij de aanvang van deze masterproef enkele mensen bedankt. Meer in het bijzonder gaat een woord van dank uit naar mijn promotor, mevrouw SARAH VAN BREE, voor de goede opvolging en ondersteuning. Daarnaast had ik ook graag de heer JAN DERMAUX (Director Tax & Legal) van kantoor Vandelanotte bedankt voor het uitgebreid beantwoorden van mijn vragen. Ten slotte gaat ook een bijzonder woord van dank uit naar LOUISE BERRIER. Naast de nuttige hulp bij de redactie van dit werk zorgde zij voor een omvangrijke meerwaarde door het verstrekken van haar kritische visie op de inhoud. Alexander D havé II

4 Inhoudsopgave Inhoudsopgave VERTROUWELIJKHEIDSCLAUSULE... I WOORD VOORAF... II INHOUDSOPGAVE... III LIJST MET GEBRUIKTE AFKORTINGEN... VII INLEIDING... 1 DEEL I: DE MAATSCHAP ALS VEHIKEL IN DE FAMILIALE VERMOGENSPLANNING... 2 HOOFDSTUK 1: INLEIDING... 2 HOOFDSTUK 2: DEFINITIE EN WETTELIJK KADER... 4 HOOFDSTUK 3: KENMERKEN... 6 Afdeling 1: Het intuïtu personae-karakter... 6 Afdeling 2: Het maatschapsvermogen als doelgebonden onverdeeldheid... 6 Afdeling 3: Gebrek aan rechtspersoonlijkheid... 9 HOOFDSTUK 4: OPRICHTING Afdeling 1: Formele geldigheidsvereisten Afdeling 2: Materiële geldigheidsvereisten Meerhoofdigheid Inbreng Winstoogmerk Winstverdeling Affectio societatis Afdeling 3: Burgerlijk doel Afdeling 4: Maatschappelijke zetel en benaming Afdeling 5: Toepassing HOOFDSTUK 5: BESTUUR EN VERTEGENWOORDIGING Afdeling 1: De zaakvoerder Algemeen Soorten zaakvoerders en aanstelling Afzetting en ontslag Afdeling 2: Bestuurs- en vertegenwoordigingsbevoegdheid Afdeling 3: Algemene vergadering Afdeling 4: Toepassing HOOFDSTUK 6: AANSPRAKELIJKHEID Afdeling 1: Aansprakelijkheid van de vennoten Schuldeisers van de vennootschap III

5 Inhoudsopgave 2 Persoonlijke schuldeisers Afdeling 2: Aansprakelijkheid van de zaakvoerder Interne aansprakelijkheid ten aanzien van de vennoten Externe aansprakelijkheid ten aanzien van derden HOOFDSTUK 7: AANDELEN Afdeling 1: Begrip Afdeling 2: Omvang Afdeling 3: Disproportionele toebedeling van de aandelen als planningstechniek HOOFDSTUK 8: ONTBINDING Afdeling 1: Nietigheid van de maatschapsovereenkomst Afdeling 2: Ontbinding van rechtswege Verstrijken van de duur Eenhoofdigheid Overlijden of onbekwaamverklaring van een vennoot Afdeling 3: Gerechtelijke ontbinding Afdeling 4: Conventionele ontbinding en ontbinding door opzegging Afdeling 5: Enkele andere ontbindingsgronden Afdeling 6: Vereffening en scheidingsaandeel HOOFDSTUK 9: CONTINUÏTEITSCLAUSULES Afdeling 1: Verhouding continuïteitsclausule verboden erfovereenkomst Verblijvingbeding Voortzettingbeding Beding van aanwas HOOFDSTUK 10: BURGERLIJKE MAATSCHAP EN SCHENKING: HET PERFECTE HUWELIJK Afdeling 1: Meerwaarde maatschap Afdeling 2: Schenking als planningstechniek Aan de oprichting voorafgaande schenking Schenking na de oprichting Afdeling 3: Toepassing HOOFDSTUK 11: FISCAALRECHTELIJKE ASPECTEN VAN DE MAATSCHAP Afdeling 1: De boekhouding Afdeling 2: De oprichting fiscaalrechtelijk Registratierechten Inkomstenbelastingen Afdeling 3: De werking fiscaalrechtelijk Inkomstenbelastingen Registratierechten Afdeling 4: De ontbinding fiscaalrechtelijk Registratierechten IV

6 Inhoudsopgave DEEL II: DE PRIVATE STICHTING ALS VEHIKEL IN DE FAMILIALE VERMOGENSPLANNING HOOFDSTUK 1: INLEIDING HOOFDSTUK 2: DEFINITIE EN WETTELIJK KADER HOOFDSTUK 3: KENMERKEN Afdeling 1: Omschrijving van artikel 27 V&S-Wet Afdeling 2: Onderscheid met vereniging zonder winstoogmerk Afdeling 3: Onderscheid met stichting van openbaar nut HOOFDSTUK 4: WETTELIJKE SPECIALITEIT Afdeling 1: Omschrijving Afdeling 2: Belangeloos doel Afdeling 2: Uitkeringsverbod Afdeling 3: Mogelijkheden tot aanwending in de familiale vermogensplanning HOOFDSTUK 5: OPRICHTING Afdeling 1: Rechtshandeling van één of meer personen Afdeling 2: Authentieke akte Afdeling 3: Het verwerven van rechtspersoonlijkheid Afdeling 4: Statutaire specialiteit Afdeling 5: Maatschappelijke zetel en benaming Afdeling 6: Toepassing Private stichting voor de zorg van een gehandicapt kind HOOFDSTUK 6: VORMING VAN HET DOELVERMOGEN Afdeling 1: Vermogen bij de oprichting Afdeling 2: Vereiste van minimumvermogen Afdeling 3: De inbreng Aard en modaliteiten van de inbreng Juridische kwalificatie van de inbrenghandeling Verhouding inbreng reservataire erfgenamen Afdeling 4: Toepassing Private stichting voor de zorg van een gehandicapt kind HOOFDSTUK 7: INTERNE ORGANISATIE Afdeling 1: Raad van bestuur Collegiaal orgaan Bestuurs- en vertegenwoordigingsbevoegdheid Benoeming en ontslag Duur van het mandaat en opvolging Belangenconflict Vergoeding Afdeling 2: Dagelijks bestuur Facultatief orgaan Bevoegdheid en vertegenwoordiging V

7 Inhoudsopgave Afdeling 3: Orgaan van vertegenwoordiging Afdeling 4: Andere organen Afdeling 5: Aansprakelijkheid van bestuurders en dagelijks bestuurders Aansprakelijkheid ten aanzien van de stichting Aansprakelijkheid ten aanzien van de medecontractant van de stichting en ten aanzien van derden Afdeling 6: Statutenwijziging Afdeling 6: Toepassing Private stichting voor de zorg van een gehandicapt kind HOOFDSTUK 8: ONTBINDING Afdeling 1: Verplichte rechterlijke tussenkomst Afdeling 2: Belangeloze bestemming van het liquidatiesaldo en terugnamerecht Afdeling 3: Toepassing Private stichting voor de zorg van een gehandicapt kind HOOFDSTUK 9: FISCAALRECHTELIJKE ASPECTEN VAN DE PRIVATE STICHTING Afdeling 1: Oprichting van een private stichting Afdeling 2: Vermogensaffectatie Schenking Legaat Inbreng om niet Inbreng onder bezwarende titel Afdeling 3: Bestaan en werking van de private stichting Rechtspersonenbelasting of vennootschapsbelasting BTW Taks tot vergoeding van de successierechten Uitkeringen door de stichting Afdeling 4: Ontbinding van de private stichting met recht van terugname Afdeling 5: Toepassing Private stichting voor de zorg van een handicapt kind HOOFDSTUK 10: AANWENDING VAN DE STICHTING ALS ADMINISTRATIEKANTOOR Afdeling 1: Uitgangshypothese overdracht aandelen van familiebedrijf Afdeling 2: Certificatie van aandelen basisbegrippen en werking Afdeling 3: Concentratie van de macht, gelijke verdeling van financiële belangen Continuïteit van het bestuur aanwendingsopportuniteit private stichting Overdracht gecertificeerde aandelen en certificaten Decertificering of royering Afdeling 4: Specifieke fiscale gevolgen bij de aanwending als administratiekantoor Overdracht van de aandelen Rechtspersonenbelasting of vennootschapsbelasting Fiscale transparantie Taks tot vergoeding van de successierechten Gunstige regeling inzake schenking en vererving van certificaten Afdeling 5: Verhouding met erfrechtelijke reserve Afdeling 6: België versus Nederland VI

8 Inhoudsopgave ALGEMEEN BESLUIT LIJST VAN DE GERAADPLEEGDE WERKEN... VIII DE MAATSCHAP... VIII Wetgeving... VIII Rechtspraak... VIII Rechtsleer... IX DE STICHTING... XIV Wetgeving... XIV Rechtspraak... XV Rechtsleer... XV VII

9 Lijst met gebruikte afkortingen Lijst met gebruikte afkortingen BTW Bvba BW CBN Belasting over de Toegevoegde Waarde Besloten vennootschap met beperkte aansprakelijkheid Burgerlijk Wetboek Commissie van Boekhoudkundige Normen CommIB Commentaar op het Wetboek van de Inkomstenbelastingen 1992 Cvba DVB Faill.W. Ger.W. KB OM V&S-Wet Vzw WAO WBTW Coöperatieve vennootschap met beperkte aansprakelijkheid Dienst voorafgaande beslissingen in fiscale zaken Faillissementswet Gerechtelijk Wetboek Koninklijk besluit Openbaar Ministerie Wet van 2 mei 2002 betreffende de vereniging zonder winstoogmerk, de internationale verenigingen en de stichtingen Vereniging zonder winstoogmerk Wet betreffende de Arbeidsovereenkomsten Wetboek van de Belasting over de Toegevoegde Waarde WIB Wetboek van de Inkomstenbelastingen 1992 W.Succ. W.Venn. Wetboek der Successierechten Wetboek van Vennootschappen VII

10 Inleiding Inleiding 1. Familiale vermogensplanning is een brandend actueel onderwerp. De wetgeving wordt steeds complexer en onverzichterlijker, denk hierbij bijvoorbeeld aan de regionalisering van de fiscaliteit. Vermogende families wensen hun vermogen zo te organiseren dat zij de overdracht ervan naar de volgende generatie op een fiscaalvriendelijke manier kunnen laten gebeuren zonder dat zij de controle erover verliezen. Hiervoor doen zij veelal beroep op een vehikel dat rechtszekerheid en bijgevolg gemoedsrust met zich meebrengt. Een dusdanige planning kan zowel bij leven als bij overlijden effect sorteren. 2. Waar het doel van de maatschap er meestal in bestaat om roerende goederen, zoals een beleggingsportefeuille, over te dragen naar de volgende generatie mits behoud van de controle tijdens het leven, wordt een stichting vaak aangewend als administratiekantoor. In deze bijdrage wordt betracht na te gaan in welke mate het interessant is om te kiezen voor een burgerlijke maatschap dan wel een private stichting. 3. In het eerste deel wordt de burgerlijke maatschap besproken. Het vehikel wordt gedefinieerd en het toepasselijk wettelijk kader wordt onder de loep genomen. Ook wordt nagegaan welke kenmerken de maatschap typeren. Vervolgens komen de relevante vennootschapsrechtelijke aspecten aan bod zoals formele en materiële geldigheidsvereisten bij de oprichting, bestuur en vertegenwoordiging, alsook de ontbinding wordt uitgebreid besproken. Evenwel wordt er uiteengezet in welke mate de vennoten en de zaakvoerder gehouden zijn jegens elkaar en jegens derden. Gelet op het praktisch belang wordt er een hoofdstuk gewijd aan de aandelen van de maatschap. Men kan hier immers een planning mee opzetten door de techniek van de disproportionele toebedeling. Daarnaast wordt besproken welke meerwaarde een maatschap heeft ten aanzien van een schenking met modaliteiten. Ten slotte worden de fiscaalrechtelijke aspecten uitgediept, zowel bij de oprichting als bij de werking en ontbinding. 4. Het tweede deel wordt de stichting behandeld. Essentiële begrippen zoals de wettelijke en statutaire specialiteit worden van naderbij bekeken. In deze context wordt dieper ingegaan op wat de wetgever precies bedoelt met belangeloos doel. De uitlegging van deze notie zal de stichting immers maken of kraken als planningsvehikel. Daarnaast wordt er in het bijzonder stilgestaan bij het vermogen van de stichting, haar bestuur en haar ontbinding. Net zoals bij de maatschap wordt als laatste ook nagegaan wat de fiscale gevolgen van dit alles zijn. 1

11 Deel I Hoofdstuk 1: Inleiding DEEL I: DE MAATSCHAP ALS VEHIKEL IN DE FAMILIALE VERMOGENSPLANNING Hoofdstuk 1: Inleiding 5. In de familiale vermogensplanning is de burgerlijke maatschap een vaak aangewende controlestructuur. Vermogende families zijn op zoek naar een vehikel dat toelaat om hun vermogen zodanig te structureren dat de overgang naar de volgende generatie zo gunstig mogelijk kan gebeuren op fiscaal vlak. Niettegenstaande het voorgaande wensen zij vaak een zo absoluut mogelijke controle te blijven uitoefenen over dit vermogen. Bijkomend maar niet onbelangrijk is het kostenplaatje en de discretie van deze controlestructuur. Het is immers niet de bedoeling dat een substantieel deel van het vermogen naar bijkomende overdreven onderhoudskosten gaat. Daarnaast wordt er veelal naar een uiterst discreet vehikel gezocht. Om privacyredenen verkiezen sommige families vaak voor een gelijkaardige buitenlandse rechtsfiguur. De centrale vraag is of de maatschap aan deze vereisten kan tegemoetkomen. 6. Het eerste deel van deze masterproef gaat na of de maatschap kan fungeren als een solide instrument in de familiale vermogensplanning. Zowel de burger- en vennootschapsrechtelijke aspecten als de fiscale implicaties komen aan bod. 7. Om bepaalde aandachtspunten bij de aanwending van de maatschap als planningsinstrument praktisch toe te lichten, wordt gebruik gemaakt van een uitgangshypothese in de vorm van een casus. Het is niet de intentie om een volledig overzicht te geven van alle specifieke juridische vragen en problemen, doch ligt het in de ambitie van deze praktische aanwending om bepaalde cruciale aandachtspunten toepassingsgericht weer te geven. 8. Jasper en Murielle, respectievelijk 45 en 50 jaar oud, zijn gehuwd onder het wettelijk stelsel, bij gebreke aan een huwelijkscontract. Zij hebben één kind: Maarten (17 jaar oud). Maarten is een goede student en zit in zijn laatste jaar Economie-Wiskunde. Jasper is geïnteresseerd in de beurs. Hij krijgt iedere dinsdag De Belegger in zijn brievenbus en leest dit magazine met volle aandacht. Dit laat hem geen windeieren na. Door de jaren heen heeft hij een aanzienlijke portefeuille kunnen opbouwen. De waarde bedraagt Dit behoort tot het gemeenschappelijk vermogen van het echtpaar. Jasper en Murielle beseffen dat 2

12 Deel I Hoofdstuk 1: Inleiding in geval van hun overlijden de successierechten, die hun kind zal dienen te betalen, substantieel zullen zijn. Deze substantiële successierechten kunnen vermeden worden door (een deel van) het vermogen reeds te schenken. De nalatenschap waarop de successierechten berekend worden, zal immers veel kleiner zijn. Het echtpaar is bereid om te schenken maar zij willen volledige controle behouden over het beheer van de effectenportefeuille. Ook wensen zij de vruchten ervan te dragen teneinde zichzelf te voorzien in levensonderhoud. Indien de omstandigheden het toelaten, wensen ze tevens om de drie jaar een cruise naar de Bahamas te maken. 3

13 Deel I Hoofdstuk 2: Definitie en wettelijk kader Hoofdstuk 2: Definitie en wettelijk kader 9. De maatschap is slechts beperkt geregeld door de wet en bovendien zijn de bestaande wettelijke bepalingen voor het grootste deel suppletief van aard. Dit impliceert dat een afwijkende regeling in de statuten mogelijk is. Zo kan de structuur aangepast worden aan de specifieke vereisten van de partijen. 1 Wanneer van deze wettelijke bepalingen niet statutair wordt afgeweken, vigeert het gemeen recht Vandaag vindt de burgerlijke maatschap haar juridische grondslag in het Wetboek van Vennootschappen. 3 Voor de invoering van dit wetboek 4 werd de regeling van de vroegere maatschap als burgerlijke vennootschap opgenomen in de artikelen BW. 5 Aangezien de vroegere burgerlijke vennootschap ook een commercieel doel kon hebben, was de mogelijkheid tot verwarring niet veraf. Zo koos de vennootschapswetgever er voor om de nieuwe benaming maatschap over te nemen uit het Nederlandse recht. 6 Dit is dan ook de verklaring voor het feit dat in de rechtsleer daterend van vóór de invoering van het Wetboek van Vennootschappen, over de burgerlijke vennootschap wordt gesproken in plaats van over de maatschap. 11. Artikel 46 W.Venn. definieert de maatschap als volgt: De maatschap is een vennootschap met een burgerlijk of handelsdoel die geen rechtspersoonlijkheid bezit. Verder hanteert het wetboek de volgende begripsomschrijving: Een vennootschap wordt opgericht door een contract op grond waarvan twee of meer personen overeenkomen iets in gemeenschap te brengen met als doel één of meer nauwkeurig omschreven activiteiten uit te oefenen en met het oogmerk aan de vennoten een rechtstreeks of onrechtstreeks voordeel te bezorgen. 7 Deze begripsbepaling vormt dan ook het gemeen recht voor alle vennootschapstypes. 8 1 D. ANECA, J. DEMAN en W. BLONDE, De burgerlijke vennootschap: een thuishaven voor uw vermogen, Mechelen, Kluwer, 2003, 11; M. DELBOO, De familiale burgerlijke maatschap, Not.Fisc.M. 2003, 265; D. DE MAREZ en B. KEIRSBILCK, "De maatschap als instrument van successieplanning", in Vennootschapsrecht, Brugge, die Keure, 2012, 2, nr. 2; B. SMETS en J.P. VINCKE, De maatschap. De burgerlijke vennootschap zonder rechtspersoonlijkheid, Antwerpen, Standaard, 2000, M. DELBOO, De familiale burgerlijke maatschap, Not.Fisc.M. 2003, Wet van 7 mei 1999 houdende het Wetboek van Vennootschappen, BS 6 augustus In werking getreden op 6 februari M. DELBOO De familiale burgerlijke maatschap, Not.Fisc.M. 2003, 265; S. DEVOS, Een maatschap is maatwerk, TRV 2001, S. DEVOS, Een maatschap is maatwerk, TRV 2001, Art. 1 W.Venn. 8 M. DELBOO, De familiale burgerlijke maatschap, Not.Fisc.M. 2003, 266; S. DEVOS, Een maatschap is maatwerk, TRV 2001,

14 Deel I Hoofdstuk 2: Definitie en wettelijk kader 12. Wanneer een maatschap wordt gebruikt in de familiale vermogensplanning zal het doel in de regel burgerrechtelijk van aard zijn. Daarom spreekt men over een burgerlijke maatschap. 9 9 D. DE MAREZ en B. KEIRSBILCK, "De maatschap als instrument van successieplanning", in Vennootschapsrecht, Brugge, die Keure, 2012, 4, nr. 5. 5

15 Deel I Hoofdstuk 3: Kenmerken Hoofdstuk 3: Kenmerken 13. De burgerlijke maatschap heeft drie belangrijke kenmerken die bepaalde typische burgerrechtelijke gevolgen hebben. Deze zijn het intuïtu personae-karakter, de doelgebonden onverdeeldheid die ontstaat bij de inbreng door de vennoten en de ontstentenis van rechtspersoonlijkheid. Afdeling 1: Het intuïtu personae-karakter 14. Het persoonsgebonden karakter van de burgerlijke maatschap houdt in dat de maatschapsovereenkomst wordt geacht te zijn afgesloten door ieder van de vennoten vanwege de identiteit van de andere vennoten. Dit wordt uitgedrukt met de term intuïtu personae. 10 Het concrete gevolg hiervan is dat derden slechts vennoot kunnen worden mits akkoord van de andere vennoten. 11 Anders gezegd zullen de aard en de hoedanigheid van de medevennoten doorslaggevende factoren zijn bij het aangaan van het samenwerkingscontract Omwille van dit persoonsgebonden karakter zijn de aandelen in beginsel niet overdraagbaar, behoudens met unanimiteit van de vennoten. De vennootschap eindigt 13 bij het overlijden, het kennelijk onvermogen of bij de onbekwaamheidsverklaring van één der vennoten. 14 Niettemin is het ten stelligste aan te raden hier statutair van af te wijken. Afdeling 2: Het maatschapsvermogen als doelgebonden onverdeeldheid 16. Artikel 46 W.Venn. bepaalt dat de burgerlijke maatschap niet beschikt over rechtspersoonlijkheid. Om die reden vormen de door de vennoten gedane inbrengen een onverdeeldheid of een propriété collective, ook maatschapsvermogen genoemd. 15 De rechtsleer is het erover eens dat het niet om een gewone zakenrechtelijke onverdeeldheid gaat maar om een doelgebonden onverdeeldheid. 16 DELBOO, DEKNUDT en NELIS spreken over een 10 M. DELBOO, De familiale burgerlijke maatschap, Not.Fisc.M. 2003, 269; M. DELBOO, G. DEKNUDT en S. NELIS, Vermogensplanning en burgerlijke maatschap: uw 65 antwoorden, Antwerpen, Intersentia, 2010, W. PINTENS, C. DECLERCK, J. DU MONGH en K. VANWINCKELEN, Familiaal vermogensrecht, Antwerpen, Intersentia, 2010, 1313, nr D. ANECA, J. DEMAN en W. BLONDE, De burgerlijke vennootschap: een thuishaven voor uw vermogen, Mechelen, Kluwer, 2003, Art. 39 W.Venn. 14 M. DELBOO, De familiale burgerlijke maatschap, Not.Fisc.M. 2003, 269; M. DELBOO, G. DEKNUDT en S. NELIS, Vermogensplanning en burgerlijke maatschap: uw 65 antwoorden, Antwerpen, Intersentia, 2010, 96; S. DEVOS, Een maatschap is maatwerk, TRV 2001, D. DE MAREZ en B. KEIRSBILCK, "De maatschap als instrument van successieplanning", in Vennootschapsrecht, Brugge, die Keure, 2012, 10, nr D. DE MAREZ en B. KEIRSBILCK, "De maatschap als instrument van successieplanning", in Vennootschapsrecht, Brugge, die Keure, 2012, 10, nr. 18. Vgl. onder meer met M. DELBOO, De familiale burgerlijke maatschap, Not.Fisc.M. 2003, 270; S. DEVOS, Een maatschap is maatwerk, TRV 2001, 272; A. NIJS, A. VAN ZANTBEEK en A. 6

16 Deel I Hoofdstuk 3: Kenmerken onverdeeldheid met een vennootschapsrechtelijk jasje rond. 17 Het gaat immers om een duurzame en vrijwillig georganiseerde vorm, aangegaan in het gemeenschappelijke belang van de vennoten. 18 Dit laatste overstijgende kenmerk wordt omvat onder de notie affectio societatis. 17. Wanneer de statuten geen afwijkende regeling bevatten, zijn een aantal regels met betrekking tot de gemeenrechtelijke onverdeeldheid, zoals bepaald in artikel BW, van toepassing op het maatschapsvermogen. 19 Artikel 577-2, 1 BW voorziet immers dat bij ontstentenis van overeenkomsten en bijzondere bepalingen de eigendom van een zaak die onverdeeld aan verscheidene personen toebehoort, geregeld wordt door de bepalingen in de paragrafen die volgen. Zo zou volgens een deel van de rechtsleer artikel 577-2, 2 BW uitwerking hebben op deze doelgebonden onverdeeldheid. Daarnaast zouden de artikelen 577-2, 3 BW en 577-2, 7 BW ook van toepassing zijn. 20 Artikel 577-2, 3 BW stelt dat elke mede-eigenaar deel heeft in de rechten en bijdraagt in de lasten van de eigendom naar verhouding van zijn aandeel. De wetgever bepaalt in artikel 577-2, 7 BW dat iedere mede-eigenaar bijdraagt in de nuttige uitgaven tot behoud en onderhoud, alsook in de kosten van beheer, de belastingen en andere lasten betreffende de gemeenschappelijke zaak. Deze twee paragrafen betreffen een participerend kenmerk van de zakenrechtelijke onverdeeldheid dat evenzeer van toepassing is op de burgerlijke maatschap. Iedere vennoot moet, behoudens afwijkende statutaire bepalingen, naar verhouding van zijn aandeel delen in de winst en bijdragen in de verliezen en lasten. 21 In deze context dient steeds rekening te worden gehouden met het verbod op het zogenaamd leonijns beding. VERBEKE, "Statuten van een Burgerlijke Maatschap, TEP 2006, 34, nr. 30; J. VANOVERBEKE, De familiale burgerlijke vennootschap Een instrument voor successieplanning, TFR 2000, M. DELBOO, De familiale burgerlijke maatschap, Not.Fisc.M. 2003, 270; M. DELBOO, G. DEKNUDT en S. NELIS, Vermogensplanning en burgerlijke maatschap: uw 65 antwoorden, Antwerpen, Intersentia, 2010, 96; M. DELBOO en S. NELIS, Burgerlijke maatschap en administratiekantoor: controlevehikels bij uitstek in een klassieke successieplanning, in Fiscaal Praktijkboek Indirecte belastingen, Kluwer, Mechelen, 2009, M. DELBOO, De familiale burgerlijke maatschap, Not.Fisc.M. 2003, 270; M. DELBOO, G. DEKNUDT en S. NELIS, Vermogensplanning en burgerlijke maatschap: uw 65 antwoorden, Antwerpen, Intersentia, 2010, 96; S. DEVOS, Een maatschap is maatwerk, TRV 2001, 272; J. VANOVERBEKE, De familiale burgerlijke vennootschap Een instrument voor successieplanning, TFR 2000, A. NIJS, A. VAN ZANTBEEK en A. VERBEKE, "Statuten van een Burgerlijke Maatschap, TEP 2006, 34, nr. 30; J. VANOVERBEKE, De familiale burgerlijke vennootschap Een instrument voor successieplanning, TFR 2000, D. DE MAREZ en B. KEIRSBILCK, "De maatschap als instrument van successieplanning", in Vennootschapsrecht, Brugge, die Keure, 2012, 10, nr. 18 en de verwijzingen aldaar. 21 J. VANOVERBEKE, De familiale burgerlijke vennootschap Een instrument voor successieplanning, TFR 2000,

17 Deel I Hoofdstuk 3: Kenmerken 18. Zoals reeds vermeld zijn slechts een aantal regels van de gemeenrechtelijke onverdeeldheid van toepassing op de doelgebonden onverdeeldheid die het maatschapsvermogen uitmaakt. De bepalingen die geen toepassing vinden, zijn namelijk strijdig met de essentiële kenmerken van een vennootschapsovereenkomst waarbij het gemeenschappelijke belang primeert boven het individuele belang van de vennoten. 22 In die zin gelden enerzijds de artikelen 577-2, 8 BW, 815 BW en 1561 Ger.W. en anderzijds artikel 577-2, 4 BW niet voor de onverdeeldheid van de burgerlijke maatschap. 23 De rechtsleer 24 is het er over eens dat artikel 577-2, 8 juncto artikel 815 BW niet zomaar kan doorgetrokken worden naar de doelgebonden onverdeeldheid van de burgerlijke maatschap. Bij het aangaan van een vennootschapsovereenkomst hebben partijen voor ogen een vermogensbestanddeel voor een langere termijn in te brengen. Deze duurzaamheid als hoger doel is echter niet verenigbaar met het feit dat elke deelgenoot eenvoudigweg te allen tijde de uit onverdeeldheidtreding zou kunnen eisen. Artikel 577-2, 8 BW schrijft voor dat de verdeling van de gemeenschappelijke zaak 25 onderworpen is aan de regels die gelden voor erfenissen. Er wordt verwezen naar artikel 815 BW. Dit artikel bepaalt dat in beginsel niemand kan genoodzaakt worden om in onverdeeldheid te blijven. De verdeling kan te allen tijde gevorderd worden behoudens hiermee strijdige verbodsbepaling of overeenkomst. De tweede paragraaf van hetzelfde artikel zorgt niettemin voor enige mildering. Het schept de mogelijkheid een overeenkomst te sluiten die de verdeling voor een bepaalde tijd uitstelt. Een dusdanige overeenkomst mag evenwel niet langer dan vijf jaar bindend zijn. Er is wel een mogelijkheid tot hernieuwing. Zowel de mogelijkheid om uit onverdeeldheid te treden (artikel 815, lid 1 BW) als het sluiten van een pactum van onverdeeldheid voor maximum vijf jaar (artikel 815, lid 2 BW) zijn niet van toepassing op de burgerlijke maatschap. De wetgever legt nergens een beperkte duur op voor de maatschap maar bepaalt expliciet dat deze pas eindigt na het verstrijken van de duur 22 M. DELBOO, De familiale burgerlijke maatschap, Not.Fisc.M. 2003, D. DE MAREZ en B. KEIRSBILCK, "De maatschap als instrument van successieplanning", in Vennootschapsrecht, Brugge, die Keure, 2012, 10, nr M. DELBOO, De familiale burgerlijke maatschap, Not.Fisc.M. 2003, 270; S. DEVOS, Een maatschap is maatwerk, TRV 2001, 273; J. VANANROYE, Technieken van vermogensafscheiding, vermogensovergang en vermogensvereffening in het burgerlijk- en ondernemingsrecht in JAN RONSE INSTITUUT (ed.), Onverdeelde boedel en rechtspersoon in Vennootschaps- en Financieel Recht, Kalmthout, Biblio, 2014, , nr ; J. VANOVERBEKE, De familiale burgerlijke vennootschap Een instrument voor successieplanning, TFR 2000, Vgl. ook met W. PINTENS, C. DECLERCK, J. DU MONGH en K. VANWINCKELEN, Familiaal vermogensrecht, Antwerpen, Intersentia, 2010, , nr Hiermee wordt het einde van de zakenrechtelijke onverdeeldheid bedoeld: De onverdeeldheid wordt als het ware verdeeld onder de mede-eigenaars. 8

18 Deel I Hoofdstuk 3: Kenmerken waarvoor ze is aangegaan, ook al bedraagt deze langer dan vijf jaar. 26 In de eerder uitzonderlijke situatie waarin de maatschap werd opgericht voor een onbepaalde duur, zal deze in principe slechts eindigen bij de opzegging ervan. 27 In het kader van successieplanning zal de duur veelal gekoppeld worden aan de het overlijden van de schenker. 28 Afdeling 3: Gebrek aan rechtspersoonlijkheid 19. Zoals aangegeven heeft de burgerlijke maatschap geen rechtspersoonlijkheid. Zij kan als dusdanig geen rechten en plichten verwerven, bezitten of afdwingen omdat zij geen afzonderlijke juridische entiteit is. 29 De oprichtingsovereenkomst zal steeds in hoofde van de vennoten tot stand komen. Bijgevolg zijn zij drager van rechten en plichten ten aanzien van het ingebrachte maatschapsvermogen. De burgerlijke maatschap kan dan ook niet als dusdanig optreden in het kader van een procedure. 30 Zo zal een derde die de maten van de burgerlijke maatschap wenst te dagvaarden in principe verplicht zijn om hen allen afzonderlijk te dagvaarden en dus niet de burgerlijke maatschap op zich, tenzij hij er in slaagt het bestaan van een mandaat vanwege de gezamenlijke maten aan één van hen te achterhalen De mogelijkheid bestaat dat de verschillende maten aan elkaar of aan één van hen een volmacht verlenen om vorderingen te stellen namens hen. Doorgaans wordt een dusdanige volmacht verleend aan de zaakvoerder. Hierbij dient wel rekening gehouden te worden met het adagium Nul ne plaide par procureur, wat betekent dat een anonieme vordering niet mogelijk is. De namen van de lastgevers moeten bekend gemaakt worden. De vertegenwoordiger treedt immers op in naam van de maten-lastgevers en niet in naam van de maatschap als zodanig De activa van de maatschap maken deel uit van het vermogen van de maten zelf, net zoals zij met hun persoonlijk vermogen instaan voor het passief van de vennootschap. 33 Sinds kort 26 S. DEVOS, Een maatschap is maatwerk, TRV 2001, M. DELBOO, De familiale burgerlijke maatschap, Not.Fisc.M. 2003, M. DELBOO, G. DEKNUDT en S. NELIS, Vermogensplanning en burgerlijke maatschap: uw 65 antwoorden, Antwerpen, Intersentia, 2010, D. ANECA, J. DEMAN en W. BLONDE, De burgerlijke vennootschap: een thuishaven voor uw vermogen, Mechelen, Kluwer, 2003, 12; M. DELBOO, G. DEKNUDT en S. NELIS, Vermogensplanning en burgerlijke maatschap: uw 65 antwoorden, Antwerpen, Intersentia, 2010, M. DELBOO, G. DEKNUDT en S. NELIS, Vermogensplanning en burgerlijke maatschap: uw 65 antwoorden, Antwerpen, Intersentia, 2010, 140; A. VAN ZANTBEEK en S. SLAETS, Keuze voor een vennootschap zonder rechtspersoonlijkheid in A. VERBEKE en D. VAN GERVEN (eds.), Handboek estate planning Vermogensplanning met Effect bij Leven: Rechtspersoon, Brussel, Larcier, 2009, 200, nr M. DELBOO, G. DEKNUDT en S. NELIS, Vermogensplanning en burgerlijke maatschap: uw 65 antwoorden, Antwerpen, Intersentia, 2010, M. DELBOO, G. DEKNUDT en S. NELIS, Vermogensplanning en burgerlijke maatschap: uw 65 antwoorden, Antwerpen, Intersentia, 2010, D. ANECA, J. DEMAN en W. BLONDE, De burgerlijke vennootschap: een thuishaven voor uw vermogen, Mechelen, Kluwer, 2003, 12. 9

19 Deel I Hoofdstuk 3: Kenmerken wordt in de rechtsleer 34 veel aandacht besteed aan het statuut van het maatschapsvermogen. 35 Vroeger werd integraal aangenomen dat de maatschap niet over een eigen afgescheiden vermogen beschikte. 36 Een strekking in de recente rechtsleer nuanceert dit laatste. 37 Gelet op het doelgebonden karakter van het maatschapsvermogen, zou de ontstentenis van rechtspersoonlijkheid niet wegnemen dat de maatschap toch over een soort afgescheiden vermogen beschikt. 34 Zie bijvoorbeeld J. VANANROYE, Technieken van vermogensafscheiding, vermogensovergang en vermogensvereffening in het burgerlijk en ondernemingsrecht in JAN RONSE INSTITUUT (ed.), Onverdeelde boedel en rechtspersoon in Vennootschaps- en Financieel Recht, Kalmthout, Biblio, 2014, 411 p; J. VANANROYE, Slingerende toerekening: de zakelijke rechten van een maatschap, TRV 2014, D. DE MAREZ en B. KEIRSBILCK, "De maatschap als instrument van successieplanning", in Vennootschapsrecht, Brugge, die Keure, 2012, 11-12, nr D. ANECA, J. DEMAN en W. BLONDE, De burgerlijke vennootschap: een thuishaven voor uw vermogen, Mechelen, Kluwer, 2003, Zie bijvoorbeeld ook: A. VAN ZANTBEEK en S. SLAETS, Keuze voor een vennootschap zonder rechtspersoonlijkheid in A. VERBEKE en D. VAN GERVEN (eds.), Handboek estate planning Vermogensplanning met Effect bij Leven: Rechtspersoon, Brussel, Larcier, 2009, 200, nr Zie bijvoorbeeld J. VANANROYE, Technieken van vermogensafscheiding, vermogensovergang en vermogensvereffening in het burgerlijk en ondernemingsrecht in JAN RONSE INSTITUUT (ed.), Onverdeelde boedel en rechtspersoon in Vennootschaps- en Financieel Recht, Kalmthout, Biblio, 2014, 411 p; J. VANANROYE, Slingerende toerekening: de zakelijke rechten van een maatschap, TRV 2014,

20 Deel I Hoofdstuk 4: Oprichting Hoofdstuk 4: Oprichting Afdeling 1: Formele geldigheidsvereisten 22. De burgerlijke maatschap is een consensueel contract dat zijn oorsprong vindt in het loutere akkoord tussen de oprichters. Anders gezegd kan een maatschap opgericht worden enkel op basis van een wilsovereenstemming tussen de oprichtende partijen, zonder naleving van enige vormvereiste. 38 Om die reden kan een burgerlijke maatschap bestaan zonder dat de partijen zich daarvan rekenschap geven. Van het moment dat in hoofde van deze partijen een affectio societatis (zie infra) kan vastgesteld worden, kunnen de door hen bedongen afspraken als vennootschapscontract kwalificeren. 39 Dit heeft ook tot gevolg dat de potentiële akte van oprichting niet hoeft verleden te worden voor een notaris. Wanneer een in België gelegen onroerend goed wordt ingebracht is dit echter wel het geval. 40 Omwille van het bovenstaande is zelfs een mondelinge overeenkomst voldoende, een geschreven onderhands contract is dus niet noodzakelijk. Toch is een (onderhandse) akte, overeenkomstig artikel 1325 BW, aangewezen met het oog op de bewijsvoering. Een geschrift is, conform artikelen 49 W.Venn. juncto artikel 1341 BW, vereist voor het bewijs van het bestaan van de burgerlijke maatschap als de waarde van de akte hoger ligt dan 375 euro. 41 Vermits de maatschap ingevolge artikel 46 W.Venn. niet over rechtspersoonlijkheid beschikt, is dit bewijs van primordiaal belang. Derden kunnen het contract bewijzen met alle middelen van recht Aangezien er geen openbaarmakingsverplichtingen met betrekking tot de vennootschapsovereenkomst of een latere wijzing ervan gelden, fungeert de burgerlijke maatschap als een zeer discreet controlevehikel binnen de familiale vermogensplanning. Evenmin dient er een jaarrekening te worden opgesteld. De enige verplichting tot registratie die 38 D. DE MAREZ en B. KEIRSBILCK, "De maatschap als instrument van successieplanning", in Vennootschapsrecht, Brugge, die Keure, 2012, 8, nr. 13; S. DEVOS, Een maatschap is maatwerk, TRV 2001, 271; B. SMETS en J.P. VINCKE, De maatschap. De burgerlijke vennootschap zonder rechtspersoonlijkheid, Antwerpen, Standaard, 2000, M. MOREAU en J. VANOVERBEKE, De burgerlijke vennootschap. De oplossing voor familiale vermogensplanning, Diegem, Ced. Samsom, 1997, D. ANECA, J. DEMAN en W. BLONDE, De burgerlijke vennootschap: een thuishaven voor uw vermogen, Mechelen, Kluwer, 2003, 18; M. DELBOO, G. DEKNUDT en S. NELIS, Vermogensplanning en burgerlijke maatschap: uw 65 antwoorden, Antwerpen, Intersentia, 2010, 97; M. MOREAU en J. VANOVERBEKE, De burgerlijke vennootschap. De oplossing voor familiale vermogensplanning, Diegem, Ced. Samsom, 1997, D. DE MAREZ en B. KEIRSBILCK, "De maatschap als instrument van successieplanning", in Vennootschapsrecht, Brugge, die Keure, 2012, 8, nr. 13; M. DELBOO, De familiale burgerlijke maatschap, Not.Fisc.M. 2003, 271; B. SMETS en J.P. VINCKE, De maatschap. De burgerlijke vennootschap zonder rechtspersoonlijkheid, Antwerpen, Standaard, 2000, S. DEVOS, Een maatschap is maatwerk, TRV 2001,

21 Deel I Hoofdstuk 4: Oprichting de maatschap kent, bestaat uit de inbreng van een onroerend goed. (zie infra) Dit heeft naast de zeer hoge mate van discretie eveneens een kostenbesparend effect tot gevolg. Ook de fiscale transparantie (zie infra) die gepaard gaat met de burgerlijke maatschap draagt bij tot het vertrouwelijk karakter van deze vennootschapsvorm. 43 Daarnaast wordt er in heel wat statuten een uitdrukkelijke discretieverplichting tussen de vennoten opgenomen. 44 Afdeling 2: Materiële geldigheidsvereisten 24. Gelet op het feit dat de burgerlijke maatschap een contract is, moet er voldaan worden aan de algemene geldigheidsvereisten 45 uit het verbintenissenrecht, met name een geldige wilsovereenstemming, bekwaamheid, voorwerp en oorzaak. 25. Bovendien is het merendeel van de rechtsleer 46 het eens dat, behoudens uitzonderingen, aan vier vennootschapsrechtelijke voorwaarden moet voldaan worden om te kunnen spreken van een valabele vennootschapsovereenkomst. Deze zijn meerhoofdigheid, inbreng, winstoogmerk en winstverdeling. Naast deze vier kenmerken die voortvloeien uit artikel 1 W.Venn. wordt ook de affectio societatis besproken. Samen vormen zij de vijf geldigheidsvereisten waaraan een maatschap dient te voldoen. 1 Meerhoofdigheid 26. De maatschap vereist minstens twee contractanten, wat de meerhoofdigheid van dit samenwerkingsverband inhoudt. De pluraliteitsvereiste van dit contract is een kenmerk van openbare orde en is fundamenteel voor het bestaan en voortbestaan van de vennootschap. 47 Wanneer de maatschap in een situatie van eenhoofdigheid terecht komt, heeft dit de ontbinding van rechtswege tot gevolg. 48 Een voorzettings- of verblijvingsbeding kan een oplossing bieden om het eenhoofdig worden en kan derhalve de ontbinding van rechtswege voorkomen. 27. Op grond van de letterlijke interpretatie van het begrip eenhoofdigheid, is een maatschap eenhoofdig wanneer één persoon het eigendomsrecht bezit van alle aandelen. Volgens DELBOO, DEKNUDT en NELIS mag de eenhoofdigheid van een maatschap niet al te letterlijk 43 M. DELBOO, G. DEKNUDT en S. NELIS, Vermogensplanning en burgerlijke maatschap: uw 65 antwoorden, Antwerpen, Intersentia, 2010, M. DELBOO, De familiale burgerlijke maatschap, Not.Fisc.M. 2003, Art BW. 46 D. DE MAREZ en B. KEIRSBILCK, "De maatschap als instrument van successieplanning", in Vennootschapsrecht, Brugge, die Keure, 2012, 8, nr. 6 met verwijzing aldaar. 47 M. DELBOO, De familiale burgerlijke maatschap, Not.Fisc.M. 2003, 268; S. DEVOS, Een maatschap is maatwerk, TRV 2001, M. DELBOO, De familiale burgerlijke maatschap, Not.Fisc.M. 2003, 268; S. DEVOS, Een maatschap is maatwerk, TRV 2001, 268; M. DELBOO, G. DEKNUDT en S. NELIS, Vermogensplanning en burgerlijke maatschap: uw 65 antwoorden, Antwerpen, Intersentia, 2010,

22 Deel I Hoofdstuk 4: Oprichting worden opgenomen. 49 Ook bij meerdere hoofden, kan er volgens deze auteurs sprake zijn van eenhoofdigheid. Gelet op het belang voor de praktijk, wordt hierna dieper op ingegaan. 28. In beginsel beschikt een vennoot over zowel lidmaatschapsrechten als vermogensrechten die verbonden zijn aan een aandeel. Aldus voorgaande auteurs stelt zich een probleem in het geval de rechten van een aandeel verdeeld zijn over meerdere personen. Dit is bijvoorbeeld zo bij een opsplitsing van de delen in vruchtgebruik en blote eigendom onder verschillende personen. Het vruchtgebruik, dat recht geeft op het ontvangen van dividenden en winsten, is een vermogensrecht en niet louter een lidmaatschapsrecht. 50 Bijgevolg stelt zich geen probleem in het kader van eenhoofdigheid bij het opdelen van de rechten over de aandelen tussen meerdere naakte eigenaars en vruchtgebruikers aangezien niet alle vermogensrechten in het bezit van eenzelfde persoon zijn. In de situatie waarbij slechts één persoon het vruchtgebruik heeft over alle aandelen en één andere persoon de naakte eigendom over alle aandelen zou de maatschap kunnen beschouwd worden als eenhoofdig. De naakte eigenaar en de vruchtgebruiker hebben immers samen de rechten die één volle eigenaar zou hebben. In dezelfde context zouden er zich ook problemen voordoen in een situatie met één blote eigenaar en meerdere vruchtgebruikers. Zij voeren per slot van rekening allen samen de rechten uit van één volle eigenaar. 51 Omwille van het voorgaande is het aangewezen om minstens twee blote eigenaars te hebben. Zo stelt het probleem van de eenhoofdigheid zich niet. 29. Daarnaast is extra voorzichtigheid aangewezen wanneer twee echtgenoten een inbreng doen. Als een bestanddeel bestaande uit louter gemeenschappelijk vermogen ingebracht wordt, zouden de echtgenoten samen gezien kunnen worden als één inbrenger en overeenkomstig als één vennoot. 52 In dit geval kan een situatie van eenhoofdigheid ontstaan. 49 M. DELBOO, G. DEKNUDT en S. NELIS, Vermogensplanning en burgerlijke maatschap: uw 65 antwoorden, Antwerpen, Intersentia, 2010, M. DELBOO, G. DEKNUDT en S. NELIS, Vermogensplanning en burgerlijke maatschap: uw 65 antwoorden, Antwerpen, Intersentia, 2010, M. DELBOO, G. DEKNUDT en S. NELIS, Vermogensplanning en burgerlijke maatschap: uw 65 antwoorden, Antwerpen, Intersentia, 2010, M. DELBOO, De familiale burgerlijke maatschap, Not.Fisc.M. 2003, ; K. VERHEYDEN, De burgerlijke maatschap bij de familiale opvolging, in Fiscaal Praktijkboek Indirechte belastingen, Kluwer, Mechelen, 2004, 166; L. WEYTS, Vennootschappen en patrimoniaal familierecht, TPR 1985, 268 e.v. 13

23 Deel I Hoofdstuk 4: Oprichting Deze hypothese doet zich mogelijk voor wanneer de ouders eerst een burgerlijke maatschap oprichten door middel van een inbreng die uitsluitend bestaat uit gemeenschappelijk vermogen en vervolgens de delen van deze maatschap schenken aan hun kinderen. Als de inbreng ook eigen goederen bevat, stelt dit probleem zich niet aangezien deze onder het exclusieve beheer van elke echtgenoot vallen. 53 Evenwel is er geen sprake van eenhoofdigheid als samen met gemeenschappelijke goederen van de echtgenoten, eveneens een inbreng wordt gedaan door een derde, bijvoorbeeld een toekomstige begiftigde Door de wet van 1 april werd een vijfde lid toegevoegd aan artikel 1401 BW waarin bepaald wordt dat de lidmaatschapsrechten verbonden aan gemeenschappelijke aandelen in vennootschappen waarin alle aandelen op naam zijn, indien die toebedeeld zijn aan of ingeschreven zijn op naam van één echtgenoot alleen, eigen zijn. 56 Ouders die een inbreng doen met gemeenschappelijke goederen zullen als afzonderlijke vennoten beschouwd worden als aan de twee voorwaarden van voorgaande bepaling is voldaan. 57 Enerzijds dienen de delen van de burgerlijke maatschap op naam te zijn, wat geen probleem vormt aangezien er geen mogelijkheid meer bestaat om toonderstukken uit te geven. Anderzijds dienen de delen van de burgerlijke maatschap toegekend te zijn aan iedere echtgenoot afzonderlijk of ingeschreven te zijn in het delenregister op naam van iedere echtgenoot apart. De stemrechten die verbonden zijn aan de aandelen dienen bijgevolg verdeeld te worden over beide echtgenoten. Anders gezegd: iedere echtgenoot oefent zijn stemrecht individueel uit. 58 De betreffende bepaling voorziet niet in een expliciete regeling van de vermogensrechten van de aandelen. Volgens MAELFAIT mag ervan uitgegaan worden dat zij onderdeel zijn van het gemeenschappelijk vermogen, ongeacht het toebehoren van de stemrechten tot het eigen vermogen. 59 DELBOO stelt dienaangaande dat de vermogensrechten van de delen dus nog perfect in het gemeenschappelijke vermogen van beide echtgenoten mogen vallen, zonder dat het risico bestaat dat de maatschap vervalt in een situatie van eenhoofdigheid M. DELBOO, De familiale burgerlijke maatschap, Not.Fisc.M. 2003, M. DELBOO, De familiale burgerlijke maatschap, Not.Fisc.M. 2003, 268; M. DELBOO, G. DEKNUDT en S. NELIS, Vermogensplanning en burgerlijke maatschap: uw 65 antwoorden, Antwerpen, Intersentia, 2010, Wet 1 april 1987, BS 22 april Art. 1401, 5 lid BW. 57 M. DELBOO, De familiale burgerlijke maatschap, Not.Fisc.M. 2003, Ibid. Zie ook: A. MAELFAIT, Kan een maatschap de positie van de langstlevende echtgenoot versterken in het geval van stiefkinderen? in W. PINTENS en J. DU MONGH (eds.), Patrimonium 2006, Antwerpen, Intersentia, 2006, 477, nr A. MAELFAIT, Kan een maatschap de positie van de langstlevende echtgenoot versterken in het geval van stiefkinderen? in W. PINTENS en J. DU MONGH (eds.), Patrimonium 2006, Antwerpen, Intersentia, 2006, 477, nr M. DELBOO, De familiale burgerlijke maatschap, Not.Fisc.M. 2003,

24 Deel I Hoofdstuk 4: Oprichting 31. Over de interpretatie van artikel 1401, lid 5 BW en over de toepassing van deze bepaling op vennootschappen zonder rechtspersoonlijkheid zoals de burgerlijke maatschap bestaat er echter geen eensgezindheid. 61 Zoals reeds aangegeven is het in deze context aan te raden om naast gemeenschapsgoederen ook een (eventueel kleine) inbreng van eigen vermogen te doen. Zo is er geen discussie mogelijk. 2 Inbreng 32. Er kan slechts sprake zijn van een burgerlijke maatschap wanneer er door de vennoten een inbreng van een vermogensbestanddeel plaatsvindt. Overeenkomstig artikel 19 W.Venn. kan een inbreng bestaan uit geld, andere goederen of nijverheid. Alles met een vermogenswaarde kan het voorwerp van de inbreng uitmaken. Zo kunnen bijvoorbeeld immateriële activa zoals een niet-concurrentieverbintenis ingebracht worden De verbintenis tot inbreng berust louter op de aanwezigheid van een wilsovereenstemming 63 en heeft bijgevolg geen zakelijk karakter. 64 Een materiële overhandiging (traditio) is dus niet nodig om de inbreng te doen ontstaan. 65 Dit betekent in concreto dat er geen onmiddellijke volstorting dient te gebeuren, wat nuttig kan zijn in het geval dat de schenker twijfelt aan de bereidwilligheid tot medewerking van de begiftigde bij de oprichting van de maatschap (zie infra) Het is geen vereiste dat de inbreng evenwaardig, proportioneel of gelijkaardig is aan de inbreng van een andere vennoot maar toch betreft zij een noodzakelijkheid om vennoot te worden van de maatschap. 67 Na de toezegging van de inbrenger om een inbreng te doen, wordt hij schuldenaar van de andere vennoten tot op het moment van de effectieve terbeschikkingstelling van het vermogensbestanddeel. 68 Afwijkend van het gemeen recht bepaalt artikel 23 W.Venn. dat de inbrenger van een geldsom van rechtswege en zonder ingebrekestelling interest is verschuldigd op die som, te rekenen van de dag dat deze betaald moest worden. 61 M. DELBOO, G. DEKNUDT en S. NELIS, Vermogensplanning en burgerlijke maatschap: uw 65 antwoorden, Antwerpen, Intersentia, 2010, S. DEVOS, Een maatschap is maatwerk, TRV 2001, M. DELBOO, De familiale burgerlijke maatschap, Not.Fisc.M. 2003, 266; S. DEVOS, Een maatschap is maatwerk, TRV 2001, D. DE MAREZ en B. KEIRSBILCK, "De maatschap als instrument van successieplanning", in Vennootschapsrecht, Brugge, die Keure, 2012, 6, nr M. DELBOO, De familiale burgerlijke maatschap, Not.Fisc.M. 2003, 266; S. DEVOS, Een maatschap is maatwerk, TRV 2001, M. DELBOO, De familiale burgerlijke maatschap, Not.Fisc.M. 2003, 266 en M. DELBOO, De familiale burgerlijke maatschap, Not.Fisc.M. 2003, 268; S. DEVOS, Een maatschap is maatwerk, TRV 2001, M. DELBOO, G. DEKNUDT en S. NELIS, Vermogensplanning en burgerlijke maatschap: uw 65 antwoorden, Antwerpen, Intersentia, 2010, 93; S. DEVOS, Een maatschap is maatwerk, TRV 2001,

25 Deel I Hoofdstuk 4: Oprichting 35. Zowel een inbreng in eigendom als een inbreng in genot zijn uitvoerbaar. Een inbreng in genot kan bestaan uit het inbrengen van enerzijds een zakelijk recht (bv. vruchtgebruik) en anderzijds een persoonlijk genotsrecht. Bij de inbreng van een persoonlijk genotsrecht dient er extra aandacht besteed te worden aan de vergoeding van de inbrenger. Deze mag niet vast zijn. De uitkering dient immers afhankelijk te zijn van de winst of het verlies (zie infra), anders bestaat de mogelijkheid dat de inbreng als een lening of huur wordt gekwalificeerd Een inbreng in nijverheid is mogelijk onder de vorm van een toezegging door de inbrenger van een persoonlijk vorderingsrecht op zijn inkomen uit een activiteit die hij in eigen naam uitvoert. Daarnaast zou de inbrenger zijn nijverheid rechtstreeks ter beschikking kunnen stellen aan de vennootschap. In dit geval int de vennootschap rechtstreeks de inkomsten. Een combinatie van de twee methodes is ook mogelijk Wanneer de aard van de inbreng niet vastgelegd wordt in het vennootschapscontract zou er mogelijks twijfel kunnen ontstaan of de betreffende inbreng in eigendom dan wel in genot werd gedaan. Zo is het aangewezen om in de statuten te verduidelijken wat de aard van de inbreng is. 71 De wet bevat immers geen aanvullende regeling hierover. Het probleem omtrent de aard van de inbreng doet zich vooral voor bij roerende goederen. Bij een inbreng van een onroerend goed zal de notariële akte zorgen voor duidelijkheid. Wanneer er onduidelijkheid heerst, zal via feitelijke aanwijzingen moeten aangetoond worden of de inbreng in eigendom dan wel in genot plaatsvond. Het tijdelijk karakter van de vennootschap zou bijvoorbeeld kunnen aangeven dat het om een inbreng in genot gaat. 72 Het is dus aangewezen om de aard van de inbreng statutair te verduidelijken. 3 Winstoogmerk 38. Artikel 1 W.Venn. omschrijft het winstoogmerk als het oogmerk van de vennoten een rechtstreeks of onrechtstreeks vermogensvoordeel te bezorgen. Dit is een zeer ruime definiëring. Er wordt aangenomen dat een risicospreiding en het oogmerk om kosten te besparen ook kunnen kwalificeren als winstoogmerk. 73 Deze vereiste wordt echter niet altijd gerespecteerd zoals bijvoorbeeld in het arrest Malou. 74 In deze zaak ging het om een burgerlijke 69 M. DELBOO, G. DEKNUDT en S. NELIS, Vermogensplanning en burgerlijke maatschap: uw 65 antwoorden, Antwerpen, Intersentia, 2010, 93; S. DEVOS, Een maatschap is maatwerk, TRV 2001, S. DEVOS, Een maatschap is maatwerk, TRV 2001, M. DELBOO, G. DEKNUDT en S. NELIS, Vermogensplanning en burgerlijke maatschap: uw 65 antwoorden, Antwerpen, Intersentia, 2010, 93; S. DEVOS, Een maatschap is maatwerk, TRV 2001, S. DEVOS, Een maatschap is maatwerk, TRV 2001, M. DELBOO, De familiale burgerlijke maatschap, Not.Fisc.M. 2003, 266; M. DELBOO, G. DEKNUDT en S. NELIS, Vermogensplanning en burgerlijke maatschap: uw 65 antwoorden, Antwerpen, Intersentia, 2010, 92; S. DEVOS, Een maatschap is maatwerk, TRV 2001, Cass. 30 juli 1868, Pas. 1869, I.,