Ontwikkelingen en uitdagingen voor het pensioenstelsel lokale besturen Antwerpen, 11 maart Marijke De Lange Stafmedewerker gemeentepersoneel

Transcriptie

1 Ontwikkelingen en uitdagingen voor het pensioenstelsel lokale besturen Antwerpen, 11 maart 2009 Marijke De Lange Stafmedewerker gemeentepersoneel 1

2 Evolutie pensioenlast ambtenaren lokale sector Bij ongewijzigd beleid, bedragen aan 100 % Jaar Actieve ambt. Loonmassa Pensioenen Pensioenlast Verdeling ,69 % ,11 % ,22 % Bron: Exsyspen

3 Ongewijzigd beleid Geen wijzigingen pensioenwetgeving en rechtspositieregelingen (april 2007) Constante tewerkstelling (jaar 2003, behalve ziekenhuizen) Vergelijkbare verhouding statutairen/contractanten Onveranderlijke lonen (zonder indexhypothese, noch loonstijgingen) Dezelfde pensioenen (zonder perequatie) Geen overdrachten tussen diverse pensioenstelsels Identieke werknemersbijdrage 7,5 % op loon Mortaliteit op basis van projectie NIS en Planbureau 3

4 VIJF PENSIOENSTELSELS POOL 1 Het gemeenschappelijk pensioenstelsel van de plaatselijke besturen POOL 2 Het stelsel van de nieuw bij de Rijksdienst (RSZPPO) aangeslotenen POOL 3 Het stelsel van de bij een voorzorgsinstelling aangesloten besturen POOL 4 Het stelsel van de besturen met eigen pensioenkas POOL 5 Geïntegreerde politie (sedert 2002)

5 POOL 1 - Het gemeenschappelijk pensioenstelsel van de plaatselijke besturen Omslagkas Binnenlandse Zaken werd in 1987 overgeheveld naar de RSZPPO = Rijksdienst voor Sociale Zekerheid van de Provinciale en Plaatselijke Overheden (paritair beheerd door werkgevers/vakbonden) Toetredingsregel: RSZPPO neemt pensioenlast over van ambtenaren benoemd vanaf datum van aansluiting

6 POOL 1 Over wie gaat het? ( ) vastbenoemden werkgevers Gemiddeld: 172 werknemers/bestuur - waarvan 42 vastbenoemden (24,42 %) - waarvan 67 contractanten (38,95 %) - waarvan 63 gesco s (36,63 %) Dwz verhouding ¼ vastbenoemden tov ¾ contractanten

7 POOL 1 Bijna alle kleine en middelgrote gemeenten en OCMW s Onder andere volgende gemeenten - Brugge - Leuven - Mechelen - Roeselare - Dendermonde - Kortrijk - Sint-Niklaas

8 POOL 1 Aandeel werkgevers * België: op of 87,89 % * Vlaanderen: 639 op 720 of 88,75 % * Wallonië: 555 op 592 of 93,75 % * Brussel-Hoofdstad: 13 op 59 of 22,03 % Aandeel vastbenoemden * Koppen: op of 45,52 % * VTE: op of 43,90 %

9 POOL 1 Evolutie sedert 1997: vastbenoemden * Hoofdzakelijk ingevolge politiehervorming (overheveling naar pool 5) * Netto: quasi constante tewerkstelling van aantal vastbenoemden

10 POOL 1 EVOLUTIE BIJDRAGEVOET PENSIOENEN NU ,4 % 1988 en % 1990 en ,5 % ,5 % ,25 % ,5 % 1995 en ,5 % ,5 % Percentages inclusief 7,5 % werknemers bijdrage

11 POOL 1 Stijging bijdragevoet afgeremd door Pensioenreserves Reservefonds kinderbijslag Ristorno s politie Zonder deze tussenkomsten: bijdragevoet 36,56 % (2007)!

12 Overzicht pensioenreserves (1) Reserve pool 1: opgebouwd met overschot opbrengst pensioenbijdrage: 700 miljoen euro (2009) Ristorno s pool 5 (politie): opgebouwd met overschot opbrengst pensioenbijdrage 154 miljoen euro (2009), 122 miljoen euro (2010), 89 miljoen euro (2011), 54 miljoen euro (2012), 19 miljoen euro (2013), niets (2014) Gaan naar de 4 overige pools voor financiering politiepersoneel gepensioneerd vóór 2001, in verhouding tot loonmassa 12

13 Overzicht pensioenreserves (2) Reservefonds kinderbijslag: overschotten + intresten gecumuleerd over de voorbije jaren ongeveer 313 miljoen euro stijgt met gemiddeld 17,6 miljoen euro/jaar (pool 1) en 3,3 miljoen euro per jaar (pool 2) Voor besturen pool 1, 2 en 3 (niet pool 4) Egalisatiefonds: opbrengst 13,07 % op vakantiegeld 318 miljoen euro gebruikt voor deficit pool 2 (2008) nog 170 miljoen over (2009) stijgt met 40 à 50 miljoen euro/jaar Om bijdrage% pool 1 en 2 op elkaar af te stemmen => Reserves als instrumenten van beheer 13

14 Toekomstige evolutie pensioenlast pool 1 (basisscenario) Jaar Actieve ambt. Loonmassa Pensioenen Pensioenlast Verdeling ,16 % ,38 % ,70 % Bron: Exsyspen

15 POOL 2 - Het stelsel van de nieuw bij de Rijksdienst (RSZPPO) aangeslotenen Ingevoerd door de wet van 6 augustus 1983 Betere aansluitingsvoorwaarden dan voorheen: pensioenlast van ambtenaar gepensioneerd vanaf datum van aansluiting + GEDEELTE van bestaande pensioenlast ten belope van bedrag van effectief betaalde pensioenbijdrage in jaar van aansluiting Vanaf 2003: ten belope van bedrag theoretisch verschuldigde pensioenbijdrage in jaar aansluiting (nu: 42 %) Te beginnen met de jongste pensioenen!

16 POOL 2 Over wie gaat het? ( ) vastbenoemden 37 werkgevers (48 in januari 2009) Gemiddeld: werknemers/bestuur - waarvan 704 vastbenoemden (43,95 %) - waarvan 767 contractanten (47,88 %) - waarvan 131 gesco s (8,18 %) Dwz verhouding 44 % vastbenoemden tov 56 % contractanten

17 POOL Brussel + ziekenhuizen IRIS 1998 Gemeente Verviers 1999 Ziekenhuis Verviers La Tourelle 2000 Ziekenhuis Jan Palfijn Gent en Universitair Ziekenhuis Brugman 2001 Ziekenhuizen IRIS Zuid 2003 Gemeente, OCMW, Ziekenhuis Luik en Gemeente, OCMW Oostende

18 POOL Gemeente, OCMW Gent en Gemeente, OCMW, Havenbedrijf Antwerpen en Gemeente, OCMW Turnhout 2006 IMOG en Gemeente, OCMW Tienen 2007 Provincie Luik en Gemeente Jette 2008 Provincie Antwerpen en Ziekenhuis Oost-Limburg AV

19 POOL Gemeente, OCMW Seraing Gemeente, OCMW, ziekenhuis Charleroi OCMW Jette Vesalius Ziekenhuis Tongeren Virga Jesse Ziekenhuis Hasselt Algemeen Stedelijk Ziekenhuis Aalst + Nog enkele aanvragen lopende 19

20 POOL 2 Aandeel werkgevers ( ): * België: 37 op of 2,70 % * Vlaanderen: 16 op 720 of 2,22 % * Wallonië: 12 op 592 of 2,03 % * Brussel-Hoofdstad: 9 op 59 of 15,25 % Aandeel vastbenoemden: * Koppen: op of 23,53 % * VTE: op of 23,72 %

21 POOL 2 Evolutie sedert 1997: vastbenoemden * Nieuwe aansluitingen * Gevolgen politiehervorming (in feite zijn er nog veel meer vastbenoemden bijgekomen)

22 POOL 2 EVOLUTIE BIJDRAGEVOETEN NU : 28,5 % : 27,5 % 2005: 29,5 % 2006: 32,5 % : 34,5 % Percentages inclusief 7,5 % werknemers bijdrage

23 POOL 2 Stijging bijdragevoet gemilderd door: Reservefonds kinderbijslag Ristorno s politie Zonder deze maatregelen: bijdragevoet 45,30 % (2007)! Deficit voorbije jaren (318 miljoen euro tot 2007) opgevangen door: Egalisatiefonds (gespijsd door 13,07 % op het dubbel vakantiegeld van het personeel lokale besturen) dat ongeveer 500 miljoen euro bevatte (stijgt elk jaar met 40 à 50 miljoen euro)

24 Toekomstige evolutie pensioenlast pool 2 (basisscenario) Jaar Actieve ambt. Loonmassa Pensioenen Pensioenlast Verdeling ,12 % ,34 % ,50 % Bron: Exsyspen

25 POOL 2 Ernstige financieringsproblematiek Deficit in Pool 2 tot 2007 = 318 miljoen euro Geregulariseerd via Egalisatiefonds (daalt tot ± 170 miljoen euro) Dit is slechts enkele jaren vol te houden (tot uitputting Egalisatiefonds) Sanering nodig mbt pensioenen ziekenhuis- en rusthuissector

26 POOL 3 - Het stelsel van de bij een voorzorgsinstelling aangesloten besturen Genieten ook van het Reservefonds Kinderbijslag

27 POOL 3 Over wie gaat het? ( ) vastbenoemden Werkgevers (januari 2009) Limburgse pensioenkas (15 gemeenten/ocmw s) inclusief Genk Hasselt Aalst (gemeente/ocmw), Ronse (gemeente/ocmw), Lier, Namen 6 provinciebesturen 12 Brusselse gemeenten 27

28 POOL 4 - Het stelsel van de besturen met een eigen pensioenkas Genieten NIET van het Reservefonds Kinderbijslag

29 Pool 4 Over wie gaat het? ( ) vastbenoemden 22 werkgevers Wie? (januari 2009) In Vlaanderen: alleen provincie Oost-Vlaanderen en enkele provinciale ontwikkelingsmaatschappijen Ukkel (gemeente/ocmw) Sint-Joost-ten-Node (gemeente/ocmw) OCMW Herstal OCMW Namur 29

30 POOL 3 & 4 Aandeel werkgevers ( ): * België: 127 op of 9,26 % * Vlaanderen: 65 op 720 of 9,03 % * Wallonië: 25 op 592 of 4,22 % * Brussel-Hoofdstad: 37 op 59 of 62,71 % Aandeel vastbenoemden: * Koppen: op of 30,95 % * VTE: op of 32,38 %

31 POOL 3 & 4 Zeer grote verschillen in situaties Steden met zeer ernstige financieringsproblemen b.v. Charleroi; de meeste Brusselse gemeenten (tendens naar pool 2) Besturen met een relatief gezonde financiering b.v. Namen; Aalst; Hasselt; Limburgse gemeenten; provinciebesturen

32 Toekomstige evolutie pensioenlast pool 3 & 4 (basisscenario) Jaar Actieve ambt. Loonmassa Pensioenen Pensioenlast Verdeling ,24 % ,45 % ,45 % Bron: Exsyspen

33 POOL 5 - Geïntegreerde politie (sinds 2002) Lokale en federale politie : 27,5 % Ristorno s naar andere stelsels

34 Spreiding over de pools Aantal werkgevers per gewest en per pensioenstelsel (2008) Pensioenstelsel Brussels Hoofdstedelijk Gewest Vlaams Gewest Waals Gewest TOTAAL Gemeenschappelijk stelsel Nieuwe aangeslotenen Voorzorgsinstelling Eigen pensioenfonds Pensioenstelsel politie Geen vastbenoemden TOTAAL

35 Spreiding over de pools Procentuele verhouding van het aantal vastbenoemden over de pools (2008) 22,03 2,69 35,32 Pool 1 Pool 2 Pool 3 Pool 4 Pool 5 20,82 19,14 35

36 Evolutie pensioenlast ambtenaren lokale sector Bij ongewijzigd beleid Jaar Actieve ambt. Loonmassa Pensioenen Pensioenlast Verdeling ,69 % ,11 % ,22 % Bron: Exsyspen

37 Evolutie bijdragepercentages Bij ongewijzigd beleid Jaar Pool 1 Pool 2 Pool 3 Pool 4 Globaal ,2 % 38,1 % 46,6 % 22,3 % 41,7 % ,4 % 93,3 % 80,2 % 51,1 % 74,1 % ,7 % 84,5 % 82,8 % 77,4 % 82,2 % Bron: Exsyspen

38 Oorzaken financieringsproblemen Uitgaven stijgen: meer gepensioneerden die bovendien langer leven Kosten verdeeld onder besturen pool 1 en 2 op basis van loonmassa statutaire personeelsleden (repartitiestelsel) Inkomsten stijgen niet mee: Gelijk gebleven aantal statutaire personeelsleden (aandeel statutairen in totaal personeelsbestand daalt) Gevolgen fusies gemeenten zinderen nog altijd na Politiehervorming niet neutraal voor pensioenfinanciering Specifieke problematiek fusies zieken- en rusthuizen Vaste benoeming contractanten latere leeftijd! Grote verschillen van bestuur tot bestuur! Complicatie: regionalisering rechtspositieregeling 38

39 Voorstellen van oplossingen Inkomsten verhogen en/of uitgaven afremmen Reserves inzetten 39

40 VVSG-standpunt Mix aan maatregelen 1. Financiering ambtenarenpensioenen 2. Specifieke problematiek Pool 2 3. Laag werknemerspensioen Basisidee: iedereen moet steentje bijdragen Werkgevers: hogere bijdragen Centrale overheden : ziekenhuissector Personeelsleden: minder snelle stijging pensioen 40

41 I. Financiering ambtenarenpensioen 1. Aansluiting bij RSZPPO veralgemenen via stimulansen en onderhandelingen (omslagstelsel) Reserves inzetten voor veralgemeende aansluiting? Paradoxale positie enkele Brusselse gemeenten Samensmelting pool 1 en 2 op langere termijn 2. Bijdragevoet verhogen Bijv. +1 % per jaar voor periode Mechanismen om bijdragevoet te milderen, (blijven) inzetten voor pool 1 en 2: reservefonds kinderbijslag, ristorno s politie, egalisatiefonds 41

42 3. Praktijken die financiering op extreme wijze aantasten, aanpakken Bijv. afgewentelde pensioenlast na fusies besturen, of systematisch niet meer vast benoemen extra RSZPPO-factuur obv billijke verdeelsleutel (!opletten voor nieuwe perversiteiten) Geen boeteheffing, wel responsabilisering 4. Ziekenhuissector uit pool 1 en 2 halen en apart financieren (met steun centrale overheid) Door fusies ziekenhuizen wordt pensioenlast afgewenteld op lokale besturen terwijl geen bijdragen meer geïnd kunnen worden (geen statutairen meer in dienst) 42

43 Aantal werknemers Ziekenhuissector pool Evolutie aantal actieven versus aantal gepensioneerden Ziekenhuispersoneel in pool 2 Bron: J. Gysen en R. Janvier, Jaar ACTIEVEN GEPENSIONEERDEN 43

44 Ziekenhuissector pool Evolutie loonlast versus pensioenlast Ziekenhuispersoneel in pool 2 Bron: J. Gysen en R. Janvier, jaar LOONLAST PENSIOENLAST 44

45 5. Wijziging pensioenberekening: mildering van de stijging van de pensioenen Enkele resultaten Exsyspenstudie Volgens Exsyspenstudie zou de niet-perequatie een besparing opleveren van gemiddeld 11 % op de werkgeversbijdrage Verhoging wettelijke pensioenleeftijd met 2 jaar (tot 67) Schrappen contractuele jaren voor berekening ambtenarenpensioen 45

46 Simulatie: verhoging van de pensioenleeftijd met 2 jaar Vanaf 2010 Jaar Actieven Loonmassa Pensioenen Pensioenlast Verdeling ,69 % ,50 % ,30 % Bron: VVSG-berekeningen op basis van Exsyspenstudie 46

47 Evolutie pensioenlast ambtenaren lokale sector Bij ongewijzigd beleid Jaar Actieve ambt. Loonmassa Pensioenen Pensioenlast Verdeling ,69 % ,11 % ,22 % Bron: Exsyspen

48 Simulatie: schrappen contractuele jaren bij pensioenberekening Vanaf 2010 Jaar Actieven Loonmassa Pensioenen Pensioenlast Verdeling ,69 % ,17 % ,37 % Bron: VVSG-berekeningen op basis van Exsyspenstudie 48

49 Exsyspenstudie VARIANTEN OP HET BASISSCENARIO Nuancering inkomsten Toevoeging correctiefactoren boni en ristorno s, opbouw lokaal zilverfonds Geen invloed op aantal pensioenen, wel op pensioenlast Aanpassing pensioenwetgeving pensioenleeftijd, vermindering refertewedde met 10%, contractuele jaren Wijziging in tewerkstellings- en benoemingspolitiek Verderzetten dalende trend statutaire aanstellingen Ombuigen vastgestelde dalende tendens naar vaste benoemingen 49

50 Evolutie verhouding statutairen/contractanten Lokale besturen (België) Jaar Vastbenoemden Contractanten ,48 % 49,52 % ,59 % 52,41 % ,45 % 55,55 % ,61 % 56,39 % ,46 % 58,54 % 50

51 Voortzetten dalende trend vaste benoeming Jaar Actieven Loonmassa Pensioenen Pensioenlast Verdeling ,69 % ,28 % ,00 % 51

52 Ombuiging dalende trend van vaste benoeming Jaar Actieven Loonmassa Pensioenen Pensioenlast Verdeling ,69 % ,86 % ,14 % 52

53 Iedereen statutair? Keuze voor contractant niet louter op financiële kosten-batenanalyse gestoeld maar ook op grotere nood flexibiliteit Enkele feiten In pool 2 (besturen met grootste aandeel statutairen in personeelsbestand) zijn problemen het grootst! Gesco s Tweede pensioenpijler verhoogt kostprijs contractant => zal corrigerend werken Eenvormige rechtspositieregeling nodig! 53

54 II. Laag werknemerspensioen 1. Gemengd pensioen voor gemengde loopbaan: Ambtenarenpensioen voor statutaire jaren Werknemerspensioen + 2 de pensioenpijler voor contractuele jaren (afspraak Comité A) 2. Tweede pensioenpijler, te financieren met 2 % op loonmassa contractanten, daarna geleidelijk optrekken Eventuele eenmalige transacties (bijv. uitstap Publigas uit Distrigas?) Deel opbrengst vakantiegeldbijdrage? 3. Lange(re) termijn: uniforme rechtspositie 54

55 Ambtenarenpensioen vs werknemerspensioen BIJDRAGEN Werkgeversbijdrage Vastbenoemden: 20 % (pool 1) of 27,5 % (pool 2) Contractanten & op proef benoemden: 8,86 % (met uitzondering van gesco s) Werknemersbijdrage Vastbenoemden: 7,5 % op strikte loon Contractanten & op proef benoemden: 7,5 % op loon 55

56 Ambtenarenpensioen vs werknemerspensioen BEHEER EN UITBETALING Ambtenarenpensioenen in pool 1 & 2 solidair beheerd in schoot RSZPPO, Pensioendienst Overheidssector (PDOS) betaalt uit in pool 3 en 4 niet-gesolidariseerd: voorzorgsinstelling of bestuur zelf staat in voor beheer en uitbetaling Werknemerspensioen = onderdeel algemene sociale zekerheid (RSZ Globaal Beheer); Rijksdienst voor Pensioenen berekent en betaalt pensioen 56

57 Ambtenarenpensioen vs werknemerspensioen BEREKENINGSBASIS EN PLAFONNERING Ambtenarenpensioen: op basis van de gemiddelde wedde van de laatste vijf dienstjaren, zonder begrenzing Wel relatief plafond: maximum 3/4 de van de wedde Absoluut plafond: 5.805,26 euro/maand (oktober 2008) Werknemerspensioen: op grond van gemiddelde van een jaar na jaar begrensd loon, zoals verdiend over de volledige loopbaan Plus limitering obv principe eenheid van loopbaan 57

58 Ambtenarenpensioen vs werknemerspensioen FORMULE Ambtenarenpensioen = Gemiddelde wedde laatste 5 jaar x aantal loopbaanjaren (+ dipl.bonificaties) Werknemerspensioen alleenstaande = Gemiddelde en geplafonneerde loon* x aantal loopbaanjaren x 60 % 45 Werknemerspensioen (gehuwd met partner zonder inkomen) = Gemiddelde en geplafonneerde loon* x aantal loopbaanjaren x 75 % 45 (* verdiend over hele loopbaan) 60 58

59 Ambtenarenpensioen vs werknemerspensioen GEWAARBORGDE MINIMA (okt. 2008) Ambtenarenpensioen 1.428,32 euro/maand (gehuwde) 1.142,66 euro/maand (alleenstande) + evt. forfait zware handicap: 150,47 euro/maand Werknemerspensioen (volledige loopbaan) 1.219,12 euro/maand (gezin) 975,60 euro/maand (alleenstaande) 59

60 Ambtenarenpensioen vs werknemerspensioen AUTOMATISCHE PEREQUATIE ambtenarenpensioen: Pensioen gewezen ambtenaar wordt geherwaardeerd met zelfde verhogingspercentage als wedde actieve personeelsleden om de 2 jaar, obv gemiddelde verhoging maximumwedden betrokken onderhandelingssector WELVAARTAANPASSING werknemerspensioen: Bescheiden herwaardering, met als doel oudste pensioenen zeer beperkt te koppelen aan evolutie algemeen welzijn 60

61 Ambtenarenpensioen vs werknemerspensioen INDIRECTE VERSCHILLEN b.v. deeltijdse prestaties Ambtenaren gewoonlijk aangeworven in voltijds arbeidsregime Brede waaier aan verlofmogelijkheden Zodra afwezigheid als dienstactiviteit wordt beschouwd, telt ze mee voor pensioen Onbezoldigde dienstactiviteit nooit meer dan voor 1/5 volledige loopbaan in rekening gebracht Werknemers vaker van meet af aan in deeltijds arbeidsregime 61

62 Ambtenarenpensioen vs EINDRESULTAAT werknemerspensioen Verschil van meer dan 700 euro bruto/maand Vervangingsratio Ambtenarenpensioen = 66 % van voormalig arbeidsinkomen Werknemerspensioen = 46 % van voormalig arbeidsinkomen Uiteraard afhankelijk van individuele loopbaan 62

63 Tewerkstelling lokale sector Aantal contractanten (+ op proef benoemden): 58,54 % in 2007 (tegenover 49,52 % in 1993) Gemeenten: 62,61 % OCMW s: 75,19 % Intercommunales: 56,57 % Provincies: 41,05 % Politiezones: 5,58 % Vlaanderen: 44 % vastbenoemden; Wallonië 36 % en Brussel: 43 % 63

64 Tewerkstelling lokale sector Type werkgever Aantal Ambtenaren Contractanten Gesubsidieerde contractuelen TOTAAL Gemeente OCMW Provincie Politiezone Andere TOTAAL Situatie 30 juni

65 Bronnen Exsyspenstudie (expertensysteem pensioenen) 2007 Documentatie RSZPPO, onder meer activiteitenverslag 2007 J. GYSEN en R. JANVIER, Betaalbaarheid van de (lokale) ambtenarenpensioenen. Geen kant uit of welke kant op?, Politeia, VVSG-documentatie 65