Meer bewegen binnen dagbesteding

Maat: px

Weergave met pagina beginnen:

Download "Meer bewegen binnen dagbesteding"

Maurits de Coninck
8 jaren geleden
Aantal bezoeken:

1 Meer bewegen binnen dagbesteding Interventiestudie gericht op het verhogen van de lichamelijke activiteit van ouderen met een lichte of matige verstandelijke beperking Marieke van Schijndel-speet gezondheidswetenschapper

2 Programma Consortium GOUD Ontwikkeling programma Interventiestudie Studieopzet Programma Uitkomstmaten

3 Consortium GOUD Gezond ouder met een verstandelijke beperking Erasmus MC Rotterdam Rijksuniversiteit Groningen, bewegingswetenschappen Ipse de Bruggen Amarant Abrona

4 GOUD (gezond ouder met een VB) Lichamelijke activiteit en fitheid Stemming, angst en cognitie Voeding en voedingstoestand epidemiologische studie Gezondheidsbevorderend interventie studie dagprogramma

5 Dagprogramma: lichamelijke activiteit Veel ouderen met een VB bewegen te weinig Regelmatig matig intensieve lichamelijke activiteit: bevordert motorische fitheid vertraagt veroudering gunstiger beloop chronische ziekten/ behoud gezondheid specifiek voor ouderen van belang ivm vallen, beperkingen in mobiliteit, zelfstandigheid in adl

6 Doel onderzoek Het ontwikkelen van een praktisch toepasbaar evidence based dagprogramma gericht op het verhogen van lichamelijke activiteit bij ouderen met lichte of matige verstandelijke beperking ten behoeve van hun gezondheid en fitheid Procesevaluatie: inzicht in bruikbaarheid en toepasbaarheid programma vanuit oogpunt cliënten en medewerkers Effectevaluatie: effecten op centrale uitkomstmaten (en eventuele gewenste en ongewenste neveneffecten)

7 Bouchard, 1994 K w a l i t e i t Gezondheid (chronische ziekte) Functioneren in dagelijks leven v a n Motorische fitheid Lichamelijke fitheid b e s t a a n Lichamelijke activiteit Motivatie Dagprogramma

8 Vragen ontwikkeling dagprogramma Wat is nodig om fitheid/ gezondheid te verbeteren? (Aard, frequentie, intensiteit, duur activiteiten) Richtlijnen American College of Sports Medicine, American Heart Association (1998) Expertise medewerkers Hoe zorg je ervoor dat deelnemers meer en actief gaan bewegen en mee blijven doen aan het programma Intervention Mapping (Bartholomew, 2001)

9 Intervention Mapping Protocol ontwikkeling theoretisch onderbouwde interventie voor gedragsverandering (Bartholomew, 2001) 1. Probleem definiëren: 2. Determinanten indiceren:

10 Intervention Mapping Protocol ontwikkeling theoretisch onderbouwde interventie voor gedragsverandering (Bartholomew, 2001) 1. Probleem definiëren: lichamelijke inactiviteit 2. Determinanten indiceren: welke factoren bevorderen of belemmeren lichamelijke activiteiten van ouderen met een lichte of matige verstandelijke beperking.

11 Determinanten literatuur Fysieke omgeving Aanbod, aard activiteiten Materiaal niet geschikt Vervoersproblemen Financien Sociale determinanten Gebrek aan steun van begeleiding/ familie Gebrek aan uitdragen belang Gebrek aan begeleiding Anderen bewegen ook niet Psychische determinanten Ontbreken intrinsieke motivatie Voorkeur sedentaire activiteiten Gebrek aan zelfvertrouwen, beperkte ervaring bewegen Beweegactiviteiten saai e.g. Mahy et al, 2010, Peterson et al, 2009; Temple et al, 2007; Stanish et al, 2006; Lotan et al, 2006; Heller et al, 2004; Messiers et al, 1999.

12 Bronnen onderzoek tot nu toe: vaak familie/ medewerkers, soms VG zelf (jong volwassenen) Kwalitatief onderzoek naar determinanten van lichamelijke activiteit Interviews met ouderen met een lichte of matige verstandelijke beperking (n=40) 14 semi- gestructureerde interviews 4 focus groepen (26 deelnemers; range 4-11 ), semi-gestructureerd

Deelnemers Geslacht Leeftijd 63 jaar (50-84) 14 male Mobiliteit 26 female walks independently 3 7 4 26

13 Deelnemers Geslacht Leeftijd 63 jaar (50-84) 14 male Mobiliteit 26 female walks independently walks indepedently, with limitations walks with aid Verstandelijke beperking 12 mild ID wheelchair 28 moderate ID

14 Resultaten interviews Motiverende determinanten Demotiverende determinanten

15 Motiverende determinanten (1) Sociale determinanten Begeleiders ondersteunen beweegactiviteiten Begeleiders stimuleren beweegactiviteiten Beweegactiviteiten samen met anderen Gezellige sfeer Beloning, medailles Zinvolle activiteit/ waardering Status

16 Motiverende determinanten (2) Kenmerken van beweegactiviteiten Spelelement Koffie/ koekje/ sigaret Muziek Contact met dieren (paard) Buiten zijn Warm water (zwemmen)

17 Motiverende determinanten (3) Psychische determinanten Lichaam voelt lekker soepel Relaxed Geeft energie Er goed in zijn Belang van activiteit Gewoonte

18 Demotiverende determinanten (1) Persoonlijke en gedragsdeterminanten Snel moe zijn Lichamelijke klachten Lichamelijke beperkingen Pijn Afhankelijkheid van begeleiding Verkeersonveiligheid Het is tijd om het rustig aan te doen: om met pensioen te gaan

19 Demotiverende determinanten (2) Psychische determinanten Valangst Watervrees Nutteloze activiteit Bewegen maakt moe Omkleden Te moeilijk, gebrek aan zelfvertrouwen Onzeker voelen (sociale context)

20 Demotiverende determinanten (3) Sociale determinanten Gebrek aan tijd bij begeleiders Begeleiders demotiveren lichamelijke activiteit Determinanten omgeving Slecht weer Vervoer Beperkte financiele middelen Verplaatsen

21 Intervention Mapping 1. Probleem: lichamelijke inactiviteit 2. Determinanten lichamelijke inactiviteit 3. Zoeken theorieën voor verklaring/ oplossing determinanten 4. Vertaling theorieën in praktische strategieën 5. Bundelen praktische strategieën in onderdelen interventie 6. Implementatie en evaluatie

22 Motivatie: Sociale cognitieve theorie (Bandura, 1986) Gedrag hoofdzakelijk bepaald door: De afweging voordelen en nadelen van uit te voeren gedrag Eigen effectiviteitsverwachting (kan ik het?) De sociale steun bij het uit te voeren gedrag Ideale leerproces: Het opdelen van vaardigheden in subvaardigheden Observatie van modellen Het onder begeleiding (met feedback) oefenen in eenvoudige en vervolgens lastige situaties Trans theoretisch model (Prochaska): verschillende fases proces gedragsverandering

23 Vertaling naar praktische strategieën Sociale Steun Activiteiten onder begeleiding Activiteiten met anderen Status: onderzoek GOUD Beloning (feedback, medaille, CD, map, etc.) Kenmerken beweegactiviteiten Bewegen op muziek Spelelementen Activiteiten buiten Koffie en rookpauzes Psychische determinanten Start met simpele activiteiten Opbouw stap voor stap Educatief programma: belang bewegen, bewustwording Bewegingsagogen (valangst, onzekerheid) Persoonlijke determinanten Bewegingsagogen (pijn, lichamelijke klachten) Determinanten omgeving Activiteiten in of vlakbij dagcentrum

24 Succesvolle strategieen

25 Interventiestudie Monday Tuesday Wednesday ThursdayFriday Baseline evaluation evaluation follow up September 2010 January 2011 June 2011 October 2011 Start programma: End programme: October 2010 June 2011 Controlegroep Participatiegroep Interventie

26 Randomised controlled trial Consortium Health care organisation Health care organisation Health care organisation Day care center Control group Day care center Control group Day care center Control group Day care center Control group Day care center Control group Day care center participant Day care center participant Day care center participant Day care center participant Day care center participant

27 Participanten Lichte of matige verstandelijke beperking 45 jaar en ouder Mogelijkheid om deel te nemen aan groepsactiviteiten Niet afhankelijk van rolstoel Geen dementie Informed consent Yes No Unknown Participation Controle Total % 16% 20%

28 Dagprogramma Educatief programma Beweegprogramma

29 Educatief programma Doel: Plezier Vergroten bewustzijn ervaringen bewegen Vergroten bewustzijn belang bewegen gezondheid Inhoud: 13 verschillende thema s Elk thema bestaat uit verschillende oefeningen Ondersteunende materialen zoals plaatjes, pictogrammen, werkbladen, knipvellen Individuele werkmap Marks, B., Sisirak, J. & Heller, T. (2010).

30 Thema s : Voorbeelden Wat is bewegen? Je lichaam: de buitenkant Je lichaam: de binnenkant Je hartslag

31 Beweegprogramma (1) Variatie kenmerken deelnemers: geen uitgewerkt programma in detail Drie keer per week drie kwartier Richtlijnen programma: aard activiteiten, frequentie, duur, (intensiteit) Uithoudingsvermogen Kracht Balans Flexibiliteit

Beweegprogramma (2) Uithoudingsvermogen 3 keer 20 min (20/30%- 40-60% HR) Kracht 2 keer 15 min Balans 2 keer 10 min Nintendo Wii,

32 Beweegprogramma (2) Uithoudingsvermogen 3 keer 20 min (20/30% % HR) Kracht 2 keer 15 min Balans 2 keer 10 min Nintendo Wii, wandelen, gymspellen Oefeningen (kleine gewichtjes), gymspellen Nintendo Wii, gymspellen Rek- en strekoefeningen Flexibiliteit 3 keer 5 min

33 Voorbeelden activiteiten beweegprogramma Component Kracht Component Balans Activiteit Oef met gewichtjes Oef met medicijnbal Oef met curlingsschijf Activiteit Component Zauberschnurr Activiteit Parcours/hindernissen Oef met dynabands Uithoudingsvermogen Oef op Oef loopplank in kringparcours op stoel Oef met Parachute draadje/stickers Tikkertje Mikvormen Wii (hoepels/kegels/pilonnen) Bewegen op muziek Voetbal Wandelen Over zachte matten Skelteren lopen Kegelen/Pittenzakjes Ballontennis

34 Fasen beweegprogramma Initiatiefase: uitproberen, plezier, vertrouwen Opbouwfase: opbouw in: 1) duur 2) intensiteit Fase van behoud: handhaven niveau

35 Uitvoering dagprogramma Monday Tuesday Wednesday Thursday Friday Education Education Aerobic Strength Aerobic Balance Aerobic Strength Balance Educatief programma: begeleiders dagbesteding Beweegprogramma: bewegingsagogen en begeleiders dagbesteding Fysiotherapeuten en gedragsdeskundigen: adviseurs

36 Eerste voorlopige conclusies Uitval 18% (participatiegroep) Ervaringen cliënten overwegend positief Frequentie deelname programma ok Doelen programma fitheidcomponenten in principe behaald

37 K w a l i t e i t Gezondheid (chronische ziekte) Adl vaardigheden, functionele achteruitgang, depressieve gevoelens v a n Uithoudingsvermogen Kracht, Balans Flexibiliteit,Coordinatie Glucose Bloeddruk Vetpercentage b e s t a a n Gemiddeld aantal stappen per dag, duur lichamelijke activiteit, Inspanning tijdens lichamelijke activiteit Self-efficacy Attitude tav bewegen Valangst Dagprogramma

39 Onderwerpen interviews Huidige beweegactiviteiten Waardering beweegactiviteiten en reden Mogelijkheid om gewenste beweegactiviteiten uit te voeren Lichamelijke klachten Sociale steun

Vergelijkbare documenten

Beweegprogramma GOUD Tips en tricks voor effectieve uitvoering

Beweegprogramma GOUD Tips en tricks voor effectieve uitvoering Diet Tielbeek Marieke van Schijndel-Speet Consortium Gezond OUDer met een verstandelijke beperking Deze workshop Doel onderzoek Ontwikkeling