Vlinders in de Klas. Inleiding. Wat hoort bij dit project. Wat moet u zelf regelen. Voor wie is dit project bedoeld. Evaluatie

Transcriptie

1

2 Vlinders in de Klas Inleiding Welkom! bij het project Vlinders. De Klyster wil kinderen graag betrekken bij de natuur in hun eigen leefomgeving. In Noordoost Friesland tref je gelukkig nog veel vlindersoorten aan en dat heeft o.a. te maken met de inrichting van het landschap. Vlinders zijn mooi en geven een zomers, vrij en vrolijk gevoel. De natuur moet je ervaren en daarom gaan de kinderen zelf in de klas vlinders van het Groot Koolwitje verzorgen. Kinderen vinden het fascinerend om mee te maken hoe uit een piepklein eitje een rups kruipt die niks anders doet dan eten, eten en nog eens eten om uiteindelijk te veranderen in een pop waaruit op een dag een mooie vlinder tevoorschijn komt. Een onuitwisbare indruk! Veel plezier bij dit project! Marjolein Staal NME-coördinator Wat hoort bij dit project deze lesbrief ei-rups-pop-pakket poster met verzorgingsinstructies vlinderherkenningskaart loep vlinderhotel Wat moet u zelf regelen onbespoten kool zacht penseel en lepel voor verplaatsen rupsjes keukenpapier materiaal voor de lessen Voor wie is dit project bedoeld Groep 3 van de basisschool Evaluatie In deze lesbrief treft u een evaluatieformulier aan. Wilt u dit formulier invullen en opsturen? U kunt dit ook digitaal doen: Vlinders in de Klas 1

3 Door wie is dit project mogelijk gemaakt? Het project Natuur in de Klas: Vlinders is een initiatief van NME-Centrum De Klyster en samengesteld door Marjolein Staal, NME-coordinator. De Klyster is het intergemeentelijk Centrum voor Natuur en Milieu-educatie van de gemeenten Dongeradeel, Dantumadeel en Kollumerland c.a. Het ei-rups-poppakket en de lessuggesties werden betrokken van De Vlinderstichting uit Wageningen. Tekst en muziek van het liedje Flinterke nim my mei is van Henk van der Meer. De vlinderhotels zijn gemaakt door Pieter van der Galiën en Gjelt Wiersma, vrijwilligers van De Klyster. Dit project is mede mogelijk gemaakt door financiële steun van Connecting Hands, in de agogische zorg ( De lesbrief is bestemd voor de scholen uit de klysterregio die lid zijn van De Klyster. Derden mogen niet zonder voorafgaande toestemming gebruik maken van ons educatief materiaal. Vragen? Bel dan met NME-Centrum De Klyster en spreek de voic in. U wordt z.s.m. teruggebeld. Of mail klyster@wanadoo.nl Meer weten? kijk bij links voor achtergrondinformatie en lessuggesties. Vlinders in de Klas 2

4 Verzorgingsinstructies Eitjes, rupsen, poppen en vlinders hebben ieder hun eigen verzorging nodig. Wat moet u nu precies doen met wat? Op deze pagina staat alles op een rijtje. Deze informatie is tevens te vinden op de poster. Wat doet u met de eitjes? De eitjes vindt u in het petrischaaltje bij de poppen. Ze zitten als een kluitje gele bolletjes op een stukje koolblad. Leg dit koolblad, met de eitjes naar boven, op een vers koolblad. De rupsen die uit de eitjes kruipen, kunnen dan meteen aan het verse voedsel beginnen. Net uitgekomen rupsjes zijn zo klein dat ze met het blote oog bijna niet te zien zijn. Het lijkt alsof er wat vuil op het blad zit. Voordat ze blad gaan eten, eten ze eerst hun eigen eitje op. Als de eitjes dus verdwenen zijn, zijn de rupsjes waarschijnlijk uitgekomen en moet u er goed op letten ze niet per ongeluk weg te gooien. Wat doet u met de rupsen? De rupsen uit het pakketje moet u voorzichtig op een koolblad zetten. Dat kunt u het beste doen door ze met een penseel op een lepel te schuiven. Als u ze tussen de vingers oppakt, gaan ze snel kapot. U kunt ook de oude blaadjes met de rupsen naast de nieuwe leggen. Dan lopen ze er zelf naar toe. Voor kleine rupsjes is die manier altijd het beste. Wat doet u met de poppen? De poppen uit het pakket kunt u op een dekseltje, waarin een stukje keukenpapier ligt, in het vlinderhotel leggen. Leg een takje in het dekseltje, tegen de zijkant van het vlinderhotel omhoog. De vlinders die uit de pop komen, hebben nog natte en opgevouwen vleugels. Ze moeten langs het takje omhoog kruipen om hun vleugels op te pompen en te laten drogen. Vlinders in de Klas 3

5 Wat doet u met de vlinders? De vlinders die uitkomen kunt u gelijk vrijlaten. Een vlinder met dichtgeklapte vleugels kan voorzichtig worden opgepakt door de vleugels licht tussen wijs- en middelvinger te klemmen. Er blijven altijd wat schubben aan uw vingers zitten en nieuwe schubben groeien niet meer aan, dus het beste is om de vlinders zo weinig mogelijk op te pakken. U kunt de vlinders ook in het vlinderhotel laten tot ze eitjes hebben gelegd. Er moet dan een schaaltje suikerwater in het vlinderhotel worden gezet. Een goede manier is om een sponsje in het suikerwater te leggen. De Vlinders kunnen dan met hun roltong het suikerwater uit het sponsje zuigen. De eerste dagen hebben de vlinders nog geen honger, omdat ze als rups al zoveel blaadjes hebben gegeten. Na een paar dagen leggen ze nieuwe eitjes en dan begint de hele cyclus opnieuw. Schoonmaken Tijdens de kweek moet regelmatig (om de dag) goed schoongemaakt worden om ziektes te voorkomen. Maar daar mag geen schoonmaakmiddel voor gebruikt worden. Daar gaan de dieren dood van. Een vochtig doekje is genoeg. De ronde donkergroene korrels zijn poepjes van de rupsen (geen eitjes) en moeten worden verwijderd. Door onderin het vlinderhotel keukenpapier te leggen, kunt u dit makkelijk doen. Ook moeten de koolbladeren regelmatig ververst worden. Losse bladeren moeten dagelijks vervangen worden, planten in een vaas als ze verwelken en planten in een pot als ze kaal gevreten zijn. Verder mag het vlinderhotel niet in de volle zon staan. Daar kunnen de dieren niet tegen. Tip: sier het vlinderhotel op met een vaasje bloemen. Vlinders in de Klas 4

6 Achtergrondinformatie Ei Vlinders beginnen hun leven als eitjes. Deze eitjes worden door een bevrucht vrouwtje gelegd op een plant. Maar niet op zo maar een willekeurige plant, de vlinder kiest die plant zorgvuldig uit. Ze legt de eitjes op de plant die de rupsen lekker vinden. Zo n plant wordt de waardplant genoemd. Lang niet alle planten komen als waardplant in aanmerking, want de meeste rupsen zijn kieskeurige eters. Sommige soorten lusten zelfs maar één of enkele soorten planten. Dit is bijvoorbeeld het geval met de rupsen van de Dagpauwoog. Deze lusten alleen maar brandnetels! Rupsen van het koolwitje eten het liefst... Kool. Er zijn veel soorten eitjes. Rups Zodra de rupsen uit de eitjes gekropen zijn, zoeken ze de waardplant op en beginnen te eten. Rupsen eten veel en zijn daarvoor goed uitgerust: ze hebben grote kaken. Bij etende rupsen zijn deze kaken zelfs met het blote oog goed te zien. Door het vele eten groeien de ruspen pijlsnel. Omdat hun huid echter niet kan meegroeien, barsten ze na verloop van tijd letterlijk uit hun vel. Onder de oude huid heeft zich dan al een nieuwe, grotere huid gevormd, die na het afstropen van de oude huid te voorschijn komt. Dit vervellen doen de rupsen in hun leven zo n vier tot zes keer. Pop Zodra een rups groot genoeg is, zoekt hij een geschikt plaatsje om te verpoppen. De eerste rupsen van de dagvlinders verpoppen zich door middel van een laatste vervelling. Onder de oude huid komt de pop te voorschijn. Slechts enkele soorten spinnen een cocon. In de pop verandert de rups in een vlinder. Ook uitwendig is er af en toe activiteit waar te nemen, want veel poppen kunnen hun achterlijf bewegen. Dit doen zij als ze gestoord worden. Enkele dagen voordat de pop uitkomt, zijn de vleugelkleuren van de vlinder al zichtbaar door de pophuid heen. Op een gegeven moment barst de pop open en komt de vlinder eruit. Als ze pas uit de pop zijn gekropen zien vlinders er nat en verfomfaaid uit. Om te kunnen vliegen moeten zij eerst hun vleugels oppompen en laten drogen. Vlinders in de Klas 5

7 Vlinder Gedurende hun leven voeden de meeste vlinders zich met nectar. Dit is een stroperig vocht, dat ze met hun lange, holle roltong uit bloemen opzuigen. De planten waarbij zij dit doen worden nectarplanten genoemd. Maar anders dan bij rupsen is het eten niet de hoofdzaak in hun bestaan. Bij vlinders is de hoofdzaak de voortplanting. De mannetjes en vrouwtjes zoeken elkaar op en paren. Daarna gaan de bevruchte vrouwtjes op zoek naar een plaatsje om hun eitjes af te zetten, zodat de cyclus weer van voren af aan kan beginnen. Vlinders in de Klas 6

8 Lessuggesties Lessuggestie 1: Vlinders in de Klas Materialen: Werkvorm: Tijdsduur: Uitvoering: Vlinderhotel met eitjes, rupsen, poppen en vlinders Groepjes en kringgesprek 5 minuten per dag Een vlinderhotel trekt de aandacht. Zorg dat er elke dag even tijd is om met de kinderen naar de eitjes, rupsen, poppen en vlinders te kijken. Zijn er al eitjes uitgekomen? Hebben de rupsen veel gegeten en gepoept? Zijn er rupsen verveld of verpopt? Veranderen de kleuren van de pop al? Lessuggestie 2: Rupsen observeren Materialen: Vlinderhotel, een aantal potjes of bakjes, loep, tekenspul, voor de docent: werkblad Anatomie Werkvorm: Groepjes en individueel Tijdsduur: Half uur Uitvoering: Geef elk groepje een bakje met rupsen op een koolblaadje. Laat de kinderen de dieren rustig bekijken, liefst met een loep. Laat ze goed kijken naar de kop (kaken), de poten (echte poten, neppoten en naschuiver), de segmenten, hoe de rups loopt en hoe hij eet. Grote rupsen mogen ze voorzichtig over hun hand laten lopen. Eventueel kan ook een groepje naar de eitjes, de poppen en/of vlinders in het vlinderhotel kijken. Vooral eitjes en kleine rupsjes moeten wel heel voorzichtig worden behandeld. Als ze uitgekeken zijn kunnen ze een tekening maken van de rupsen. Tip: teken de rups van het werkblad op het bord en benoem na afloop de verschillende onderdelen. Lessuggestie 3: Het vlinderhotel verzorgen Materialen: Vlinderhotel, poster Werkvorm: Groepjes Tijdsduur: Kwartier per dag Uitvoering: Elke dag heeft een groepje de zorg voor het vlinderhotel. Op de poster kunnen de leerlingen zien wat ze moeten doen. De kinderen zullen nog wel geholpen moeten worden. In een logboek of op de poster kunnen de kinderen bijhouden wat ze hebben gedaan en wat er in het hotel veranderd is. Per dag kunnen ze noteren: datum en tijd, hoeveel rupsen zijn er, wat doen de rupsen, zijn er rupsen verpopt, waar zitten de poppen, etc. Vlinders in de Klas 7

9 Lessuggestie 4: De Vlinder Materialen: werkblad hoe ziet een vlinder eruit?, gekleurd papier, schaar, lijm, eventueel kleurpotloden Werkvorm: Individueel en klassikaal Tijdsduur: Half uur Uitvoering: De leerlingen knippen de onderdelen van een vlinder uit en plakken ze op het vel papier, zodat er een vlinder ontstaat. Tel samen hoeveel vleugels(4) en voelsprieten (2) een vlinder heeft. Kijk in het vlinderhotel hoeveel poten (6) hij heeft. De kinderen mogen de vlinder mooi opkleuren. Lessuggestie 5: De levenscyclus Materialen: vlinderhotel, werkblad van eitje tot vlinder, schaar, papier, lijm Werkvorm: Individueel en klassikaal Tijdsduur: Half uur Uitvoering: De leerlingen kijken elke dag in het vlinderhotel om te ontdekken wat er gebeurt. Praat met de kinderen over de metamorfose van ei tot vlinder. De leerlingen beelden uit hoe een rups een vlinder wordt. De leerlingen knippen de plaatjes van het werkblad uit en plakken ze in de goede volgorde. Daarna kunnen ze ze inkleuren. Lessuggestie 6: Vlinders vouwen Materialen: Vouwblaadjes, gekleurd stevig papier, lijm, kleurpotloden of stiften Werkvorm: Individueel of in groepjes Tijdsduur: Half uur Uitvoering: Er zijn 3 varianten. Je kunt de vlinders gebruiken als raamdecoratie, mobiel of er een groepswerk op een groot stuk papier van maken. Ter voorbereiding kunt u steeds in stappen voorgevouwen vouwblaadjes opplakken, zodat de kinderen deze stap voor stap zelfstandig na kunnen maken. Vlinders in de Klas 8

10 Variant 1 Neem twee vouwblaadjes waarin je een schuine vouw maakt (stap 1 en 2) en plak ze met de open punten tegen elkaar aan op een papier (stap 3). Met potlood of snippers kunnen de kinderen er vervolgens een vlinder van maken en de vleugels versieren. Variant 2 Neem 4 vouwblaadjes waarin je een schuine vouw maakt (stappen 1 en 2) en plak de vouwblaadjes op zo n manier tegen elkaar, dat er twee vierkanten ontstaan die met één punt tegen elkaar zitten (stap 3). Het geheel kunnen de kinderen weer gaan versieren en zo kan vlinder 2 ontstaan. Variant 3 Neem vijf vouwblaadjes in bijv. drie verschillende kleuren en vouw deze allemaal tot vliegers (stappen 1, 2, 3 en 4). Plak twee keer twee vliegers met de lange kant aan elkaar. Hierna plak je de scherpe punten tegen elkaar (stap 5). De vijfde vlieger komt over deze punten heen, en zo ontstaat een mooie vlinder, die de kinderen weer naar eigen inzicht kunnen versieren. Vlinders in de Klas 9

11 Lessuggestie 7: Frysk Sjonge fan in flinterferske en wurdsjes stimpelje Materiaal: Ferske oer de flinter, sjoch wurkblêd Flinterke Wurkfoarm: Mei de hiele groep Tiid: Heal oere Utfi ering: Sjonge en útbyldzje. Sjong mei de bern it ferske Flinterke nim my mei. It ferske kin ek sjongendewei útbylde wurde. De learkrêft begjint allinich te sjongen en kiest bij tegearre mei dy in bern út. Tegearre byldzje se omheech (op e teannen stean) en omleech (yn e hoksen) út. No begjinne dizze twa wer te sjongen en kieze elts wer in bern út. Sa komme der hyltiid mear bern (fl inters) bij. Stimpelje. De bern krije it wurkblêd mei it ferske en stimpelje wurdsjes nei fan it skoalboerd lykas: rûp, aai, fl in-ter, wjuk, blom. Vlinders in de Klas 10

12

13

14

15

16 Evaluatie De Klyster wil graag weten wat u en uw leerlingen van het project hebben gevonden. Tips, suggesties, verbeterpunten, alles is welkom, want hiermee kunnen we de kwaliteit verbeteren. Wilt u daarom dit formulier invullen en opsturen naar De Klyster? Het invullen van het formulier kan ook digitaal. Surf naar Naam school: Leerkracht: Groep:... met... leerlingen 1. Wat vindt u van de lesbrief? onvoldoende voldoende goed zeer goed 2. Hoe beoordeelt u het geleverde materiaal? onvoldoende voldoende goed zeer goed 3. Hoe beoordeelt u de verzorgingsinstructies? onvoldoende voldoende goed zeer goed 4. Hoe beoordeelt u de rol van De Klyster in dit project? onvoldoende voldoende goed zeer goed 5. Kunt u kort beschrijven wat de kinderen van het vlinderproject hebben gevonden? Hebt u tips, suggesties, verbeterpunten? Wat voor cijfer geeft u het totale project Vllinders in de Klas? (kies uit een cijfer tussen 1 en 10)... Heeft u leuke verhalen of foto s over dit project. Dan houden we ons aanbevolen! info@klyster.nl Hartelijk bedankt voor het invullen. U kunt dit formulier sturen naar: NME-Centrum De Klyster Doniaweg GK DAMWALD U kunt het formulier ook digitaal invullen. U vindt dit formulier op onze site