Notitie Instellen InvesteringsKrediet Grond Natuur

Transcriptie

1 Notitie Instellen InvesteringsKrediet Grond Natuur Aanleiding In 2009 hebben Provinciale Staten (PS) het Investeringskrediet Grond (IKG) ingesteld. Dit krediet was primair bedoeld om gronden aan te kunnen kopen die nodig waren voor de uitvoering van het provinciaal Meerjarenprogramma Landelijk Gebied (pmjp), met name voor de onderdelen landbouwstructuurverbetering en natuurontwikkeling. Ook is het IKG als instrument ingezet voor aankopen voor doelen die buiten het pmjp lagen. Hiervoor is de categorie anticiperende grondaankopen ingesteld. In eerste instantie is het IKG ingesteld voor de periode tot en met 2013, waarbij -afhankelijk van de vraag of er een vervolg aan de bestuursovereenkomst ILG zou worden gegeven- deze verlengd zou kunnen worden tot Inmiddels is het pmjp vrijwel afgerond, en zijn er belangrijke ontwikkelingen geweest in het Rijks- en provinciale beleid. In hoofdstuk 1 wordt verder op deze ontwikkelingen ingegaan. Er blijft een aanzienlijke opgave op het gebied van de natuurontwikkeling. Voor het realiseren van deze opgave is een grote grondpositie nodig. Wanneer deze volledig uit de exploitatiemiddelen moet worden gedekt, ontstaat er een liquiditeitsprobleem, vooral in de periode Om dit te voorkomen dient de provincie over een financieringsinstrument te beschikken. Dit maakt dat een besluit over verlenging en herziening van het IKG voor de natuuropgave noodzakelijk is. In deze notitie wordt uitgewerkt hoe en onder welke voorwaarden het IKG voor de natuurontwikkelingsopgave ingezet kan worden. Hierbij wordt rekening gehouden met de aanbevelingen uit de evaluatie van het IKG, die in 2014 is uitgevoerd (zie bijlage). Opzet van de notitie In deze notitie wordt op de volgende onderdelen ingegaan: 1. Rol van het IKG in het natuurbeleid 2. Afbakening IKG natuur 3. Afwikkeling huidige IKG 4. Inrichting en hoogte van het plafond van het IKG natuur 5. Risicobeheersing 6. Rentetoerekening en exploitatie 7. Inbedding in de organisatie en administratieve beheersing 8. Rapportage en Verslaglegging 9. Looptijd en tussentijdse evaluatie 1. Rol van het IKG in het natuurbeleid Eind 2011 hebben provincies en het Rijk (kabinet Rutte-1) in het Onderhandelingsakkoord Natuur (Bleker-akkoord) afspraken gemaakt over de decentralisatie van het natuurbeleid. Het Rijk blijft richting Europa eindverantwoordelijk voor het voldoen aan de internationale verplichtingen. De provincies nemen het als kerntaak op zich om invulling en uitvoering te geven aan het natuurbeleid, waaronder de afronding van de (herijkte) Ecologische Hoofdstructuur (EHS). De consequenties van het Onderhandelingsakkoord Natuur voor Fryslân zijn uitgewerkt in de Nota Natuer & Lanlik gebiet, Mei-inoar fierder! In deze nota hebben Gedeputeerde Staten aangegeven hoe zij met de gevolgen van het akkoord wil omgaan, zowel beleidsmatig als financieel. Een onderdeel hiervan is een herijking van de EHS omdat er minder rijksgeld beschikbaar is gesteld voor de afronding van de EHS.

2 PS hebben op 27 juni 2012 ingestemd met de Nota Natuer & Lanlik gebiet en gekozen voor scenario 2 plus: realisatie van de EHS-taakstelling volgens het Onderhandelingsakkoord Natuur, plus de afronding van enkele prioritaire Friese natuurprojecten: Achtkarspelen Zuid, Beekdal Linde en Beekdal Koningsdiep. Begin 2014 is vervolgens het Natuurpact met het Rijk afgesloten. Hierin is onder andere de overname van gronden in bezit van Bureau Beheer Landbouwgronden door de provincies geregeld. De provincie heeft dus een belangrijke verantwoordelijkheid op zich genomen voor de realisatie van de EHS. Om de natuuropgave te kunnen realiseren is een aanzienlijke grondpositie nodig. Binnen de exploitatie natuurontwikkeling zijn onvoldoende liquide middelen om alle gronden op tijd te kunnen verwerven en door te kunnen leveren. Dit komt omdat de rijksmiddelen gefaseerd (tot en met 2027) beschikbaar worden gesteld. Een deel van de benodigde gronden is al in bezit van de provincie en maakt onderdeel uit van het IKG. Een ander deel moet nog verworven worden. Na verwerving worden de gronden ingericht conform het gewenste natuurdoeltype en ten slotte doorverkocht aan een eindbeheerder. Dit betekent dat gronden geruime tijd in bezit van de provincie zullen zijn. Om sturing te kunnen geven aan de uitvoering van deze opgave, is een portefeuillestrategie natuur opgesteld. Deze portefeuillestrategie geeft aan waar de prioriteiten liggen bij verwerving en inrichting van gronden, gerelateerd aan de beschikbare financiële middelen. Het Rijk heeft aangegeven dat de internationale opgave voorrang heeft. Dit betekent dat prioriteit moet worden gegeven aan grondaankopen en die nodig zijn in het kader van de Programmatische Aanpak Stikstof (PAS), gronden die nodig zijn om de maatregelen voor de Kaderrichtlijn Water (KRW) te kunnen realiseren en gronden voor de afronding in de Natura 2000 gebieden. Daarnaast zijn gronden nodig voor de (prioritaire) provinciale opgave. Voor de internationale opgave gaat het om ongeveer 1068 ha nog te verwerven gronden, voor de prioritaire provinciale opgave nog eens om 560 ha. De bestuursovereenkomst met het Rijk en de uitgangspunten van de portefeuillestrategie hebben we vertaald in een business case natuur. Hierin is de planning van de prestaties en de financiële middelen opgenomen van de opgaven in de programmaperiode , en geeft daarmee inzicht in de financiële uitkomsten van de portefeuillestrategie. De planning heeft zowel betrekking op grondaankopen, de inrichting als op grondverkopen. Verkopen kunnen zowel betrekking hebben op gronden die niet meer nodig zijn als gevolg van veranderde doelstellingen, als op gronden waarvan de inrichting is afgerond en die doorverkocht kunnen worden aan de eindbeheerder. De verkochte hectares worden na verkoop uit het voorraadoverzicht van het IKG gehaald, en de boekwaarde van deze gronden wordt teruggestort in het IKG. Dit gebeurt vanuit de verkoopopbrengst en de exploitatiemiddelen voor natuurontwikkeling. Hierdoor ontstaat weer ruimte in het IKG, die opnieuw ingezet kan worden voor grondaankopen. 2. Afbakening IKG In de periode is er gewerkt met één IKG dat was onderverdeeld in verschillende plafonds voor verschillende provinciale doelen, te weten: EHS, Landbouw/EHS, Kavelruil en Anticiperende grondaankopen. Dat betekent dat aan elk van deze categorieën uit het IKG een plafond ofwel een kredietlimiet was ingesteld. Uit de evaluatie is gebleken dat er omdat niet alle categorieën gekoppeld waren aan de uitvoering van het pmjp veel onduidelijkheid is ontstaan bij de sturing op de verkoop van de gronden, de rentetoerekening en risicobeheersing. Om deze onduidelijkheid in de toekomst te voorkomen, wordt in deze notitie het IKG natuur uitgewerkt. Het IKG wordt volledig toegespitst op de natuuropgave, zodat helder en transparant is voor welke gronden deze leenfaciliteit wordt ingezet. Voor het realiseren van de landbouwdoelstellingen is geen grondpositie, en daarom geen IKG meer nodig.

3 Indien andere programma s ook gebruik willen maken van een soortgelijk instrument, zal dat met een afzonderlijk besluit aan PS worden voorgelegd. Daarbij moet de kanttekening worden geplaatst dat de nota grûnbelied voorschrijft dat voor alle aankopen een aankoopstrategieplan moet worden opgesteld waarin geregeld is voor welk doel en uit welk budget de aankopen worden betaald. Omdat dit voor ieder nieuw project geregeld moet worden lijkt het nu onnodig een algemeen IKG open te houden voor andere projecten. Door de keuze voor een IKG toegespitst op de natuuropgave ontstaat er wel een overgangssituatie voor de huidige grondvoorraad binnen het IKG. In het volgende hoofdstuk gaan we hier verder op in. 3. Afwikkeling huidige IKG Bij het instellen van het IKG natuur, is het ook nodig te bepalen wat er met de huidige grondvoorraad uit het IKG moet gebeuren. In het onderstaande overzicht staat de grondvoorraad per voor de verschillende categorieën. Grondvoorraad IKG per ha bedrag (* 1 mln.) 1. EHS 115,9 3,44 2. Landbouw/EHS binnen gebiedsontwikkeling 441,0 19,54 3. Kavelruil 19,1 0,79 4. Anticiperende grondaankopen 143,4 5,48 5. Natuurpact 1.044,1 22,76 De eerste vier categorieën maakten onderdeel uit van het oorspronkelijke voorstel IKG. Met uitzondering van de categorie anticiperende grondaankopen waren deze gekoppeld aan de uitvoering van het pmjp Het ging daarbij om het verwezenlijken van landbouwdoelen en natuurdoelen. De landbouwdoelstellingen van het rijk zijn bij het openbreken van de bestuursovereenkomst ILG in 2010 komen te vervallen. Voor het verwezenlijken van de provinciale landbouwdoelstellingen is geen grondpositie meer nodig. Dat betekent dat de gronden die voor deze doelstellingen zijn aangekocht, in principe weer verkocht kunnen worden. Het is niet zinvol om een apart IKG landbouw in te stellen. Deze gronden worden opgenomen in het IKG natuur. Nadat definitief is vastgesteld dat ze niet nodig zijn voor de realisatie van de natuuropgave worden ze zo snel mogelijk verkocht. Deze gronden worden gelabeld als zijnde Gronden buiten de EHS In de categorie Anticiperende grondaankopen zijn nog 2 aankopen opgenomen die voor andere programma s zijn aangekocht. Het gaat om gronden in het kader van de projecten Meer van Oudega en Natuurcompensatie Polderhoofdkanaal. Totaal gaat het om 69 ha met een boekwaarde van 3,6 mln. Op korte termijn wordt met de betreffende projecten overlegd of deze gronden nog in portefeuille gehouden moeten worden, en zo ja, hoe de dekking kan plaatsvinden en hoe de verantwoordelijkheid voor rente, risico en sturing geregeld wordt. Tot dit geregeld is, moet voor deze dekking een tijdelijk plafond in het IKG worden opgenomen, totdat de betreffende gronden zijn verkocht of elders ondergebracht. Bij de P&C instrumenten zal over de voortgang van de afhandeling worden gerapporteerd. De vijfde categorie Natuurpactgronden is toegevoegd nadat de provincie met het Rijk het Natuurpact heeft afgesloten. In het Natuurpact is afgesproken dat de provincie in totaal 1273 ha grond van het Rijk overneemt, waarvan een deel tegen betaling en een deel om niet. Conform het PS-besluit worden deze gronden gefinancierd uit het IKG. In de afspraken is ook het betalingsritme aan het Rijk opgenomen en de betaling aan de provincie Drenthe. Deze gronden zijn bij de jaarrekening 2014 geactiveerd. Hierbij moet worden opgemerkt dat een deel van de Natuurpactgronden conform de afspraken met het rijk pas in 2016 betaald zullen worden. Het gaat om een bedrag van bijna 6 mln. Een deel van de gronden is niet meer nodig voor realisatie van de natuuropgave en kan verkocht worden.

4 4. Inrichting van het IKG natuur en de hoogte van het plafond Zoals in hoofdstuk 1 is aangegeven, kan de natuuropgave onderverdeeld worden in de internationale opgave en de provinciale opgave. De vraag is of deze onderverdeling vertaald moet worden in deelplafonds binnen het IKG natuur, of dat het volstaat om de gronden zodanig te labelen dat duidelijk is voor welke deelopgave deze nodig zijn. Op het eerste gezicht lijkt het instellen van deelplafonds voor de internationale en de provinciale opgave logisch, omdat dit sturing op de aankopen mogelijk maakt. Echter, in het IKG natuur wordt ook de huidige IKG-grondvoorraad opgenomen. Deze voorraad moet dan aan één van de deelplafonds toebedeeld, en bepaalt daarmee voor een belangrijk deel de hoogte van deze plafonds. Bij verkoop van grond kan de ruimte die hierdoor in het IKG ontstaat alleen binnen het deelplafond worden ingezet waaronder deze grond viel. Bovendien ligt een deel van de gronden in het IKG buiten de herijkte EHS. De hectares die mogelijk geruild kunnen worden met hectares binnen de EHS worden in portefeuille gehouden, de andere hectares worden verkocht zodat er binnen het IKG natuur ruimte ontstaan voor de aankoop van natuurgronden. Om de hierboven genoemde redenen kiezen wij ervoor om binnen de kredietlimiet van het IKG natuur geen deelplafonds aan te brengen. Wel moet duidelijk zijn met welk doel de gronden zijn aangekocht. Daarom worden de gronden binnen het IKG natuur gelabeld. Dit gebeurt zowel in de gronddatabase natuur als in de financiële administratie. Hierbij onderscheiden wij 3 categorieën: 1. Gronden ten behoeve van de internationale opgave 2. Gronden ten behoeve van de provinciale opgave 3. Gronden buiten de herijkte EHS Zoals in hoofdstuk 1 is beschreven, is de prioritering en sturing van aankopen binnen de natuuropgave geregeld in de portefeuillestrategie en business case natuur. Het IKG natuur is bedoeld als financieel instrument, en niet als sturingsinstrument. Hoogte van het plafond IKG natuur Voor de bepaling van het plafond is aan de hand van de business case natuur een aantal scenario s doorgerekend. In deze scenario s is met de volgende variabelen rekening gehouden: De snelheid van verkoop van de bestaande grondvoorraad en de ingerichte natuurgronden. Hoe minder snel dit kan, de hoger de grondvoorraad met als gevolg een hoog beslag op het IKG plafond. De snelheid van de aankoop van gronden. Voor de natuuropgave kan het instrument onteigening niet ingezet worden, waardoor aankopen op vrijwillige basis moeten plaatsvinden. Dit bemoeilijkt het proces van aankopen, en daarom is in een aantal scenario s uitgegaan van een moeizame aankoop. Het plafond van 52,9 mln. is gebaseerd op een voorzichtig scenario en hanteert de volgende uitgangspunten; De raming van mogelijkheid aankoop en verkoop van de afdeling vastgoed voor 2015 is als basis genomen voor de jaren t/m 2027 Voorzichtigheidshalve zijn de aankoopkosten voor de aan te kopen grond toegerekend aan het jaar dat de grond wordt aangekocht, en de opbrengsten van de verkoop van de gronden worden in het jaar erna geteld Er is uitgegaan van een moeizame aankoop Er is (beperkt) rekening gehouden met onvoorziene omstandigheden

5 Tijdelijk aflopend plafond IKG Het benodigde plafond is berekend exclusief het beslag op het huidige IKG voor de categorie anticiperend grondaankopen. Deze gronden zijn gekoppeld zijn aan andere programma s of projecten. Het gaat om gronden die zijn aangekocht in het kader van het project Meer van Oudega (Centrale As) en Natuurcompensatie Polderhoofdkanaal (Fries Merenproject). Totaal gaat het om 69 ha met een boekwaarde van 3,6 mln. Voor deze gronden is het nodig een tijdelijk aflopend- plafond in het IKG op te nemen. Dit plafond is nodig totdat de betreffende gronden zijn verkocht of elders ondergebracht. Zodra de grond geen onderdeel meer uitmaakt van de voorraad IKG vervalt het bijbehorende plafond uit het tijdelijke IKG. Bij de P&C instrumenten zal over de voortgang worden gerapporteerd. 5. Risicobeheersing Bij de aankoop van gronden en gebouwen kan zich het risico s voordoen dat er waardevermindering optreedt. Om dit risico op te vangen is bij het instellen van het IKG een risicovoorziening in het leven geroepen. In eerste instantie werd een risicovoorziening van 20% van het aankoopbedrag getroffen. Dit was geen onderbouwd percentage. In overleg met de accountant is de risicovoorziening naar een reële waarde gebracht door de hoogte te bepalen op basis van taxaties van de grondvoorraad. Jaarlijks wordt één derde deel van de grondvoorraad getaxeerd. Wanneer de getaxeerde waarde lager is dan de boekwaarde, wordt er een voorziening getroffen ter hoogte van het verschil. Voor de huidige grondvoorraad is al een risicovoorziening getroffen. Omdat deze gronden worden opgenomen in het IKG Natuur, zal deze risicovoorziening gekoppeld worden aan het IKG Natuur. Aanpassingen van de risicovoorziening worden gedekt uit of komen ten gunste van de exploitatiemiddelen voor de natuuropgave (Natuurpactmiddelen). Uitzondering hierop is de risicovoorziening voor de categorie Anticiperende grondaankopen omdat deze gronden niet in het IKG natuur worden opgenomen. Indien er een aanvullend besluitpunt aan PS wordt voorgelegd over deze categorie, zal de risicovoorziening en rentetoerekening hierin worden meegenomen. In de evaluatie is geconstateerd dat de opstallen niet meegenomen zijn in deze taxaties, terwijl het risico op waardedaling op opstallen juist het grootst is. Bij het IKG natuur wordt ook voor de opstallen de hoogte van de risicovoorziening op basis van taxaties bepaald. Hiervoor zal in 2015 eenmalig een volledige taxatie van alle opstallen uitgevoerd worden, waarna jaarlijks 1/3 deel van de opstallen getaxeerd zal worden. Overigens is het streven om de opstallen te verkopen. 6. Rentetoerekening en exploitatie Evenals in het huidige IKG wordt rente toegerekend aan het openstaande saldo van het IKG natuur. Op basis van de aanbeveling uit de evaluatie is de rentetoerekening in lijn gebracht met het provinciaal financieel beleid. Dat wil zeggen dat de rentetoerekening aan het IKG conform de richtlijn begroting is die jaarlijks door het college wordt bepaald. De rente komt ten laste van de exploitatiemiddelen voor de natuuropgave. Gronden en opstallen in het bezit van de provincie brengen aanvullende kosten en opbrengsten met zich mee zoals verzekeringskosten, kosten voor tijdelijk beheer en bescherming en opbrengsten door verhuur van opstallen en het tijdelijk verpachten van gronden. De kosten en opbrengsten komen ten laste c.q. ten gunste van de exploitatiemiddelen voor de natuuropgave. 7. Inbedding in de organisatie en administratieve beheersing De uitwerking van de natuuropgave is opgenomen in het programma Lanlik Gebiet Het IKG natuur is één van de instrumenten die ingezet wordt voor de realisatie van deze natuuropgave. De aansturing van de verwerving en verkoop van gronden gebeurt door het programma Lanlik Gebiet, op basis van de portefeuillestrategie en de business case natuur. De uitvoering ligt bij de afdeling Vastgoed. In de 'Nota Grûnbelied uit februari 2013 zijn

6 regels vastgelegd die gelden bij het aan- en verkopen van gronden, en het beheren van gronden. Deze regels worden uiteraard ook toegepast op het IKG natuur. Naar aanleiding van de herziening van het IKG zal ook de AO IKG aangepast worden. Een belangrijk aandachtspunt uit de evaluatie is de administratieve beheersing. Bij het oude IKG was sprake van drie systemen waarin zaken werden geregistreerd. Deze systemen sloten niet goed op elkaar aan. Er is behoefte aan een eenduidige registratie van de gronden, zowel in hectares als in euro s. Hierin wordt voorzien door het inrichten van een gronddatabase natuur, die aansluit bij de provinciale financiële administratie. Binnen deze systemen zullen de gronden gelabeld worden zodat duidelijk is op welk deel van de opgave ze betrekking hebben. 8. Rapportage en verantwoording Er wordt bij de P&C instrumenten (BERAP s en jaarverslag) gerapporteerd over de stand van het IKG. Dit gebeurt in de paragraaf Grond. Er wordt gerapporteerd over de gehele grondvoorraad, waarbij onderscheid gemaakt wordt tussen gronden voor de internationale opgave, gronden voor de provinciale opgave en gronden die buiten de herijkte EHS liggen. Bij de gronden die voor de internationale of provinciale opgave aangekocht zijn, wordt in beeld gebracht hoeveel hectare op voorraad is (dat wil zeggen dat er nog niet met de inrichting begonnen is), en hoeveel hectare in exploitatie genomen is (dat wil zeggen dat de inrichting is gestart. Rapportage Grondvoorraad IKG natuur peildatum xx-xx-xxxx Categorie Nadere onderverdeling Ha op voorraad bedrag Natuurgronden ten behoeve van internationale opgave Gronden op voorraad In exploitatie genomen gronden Natuurgronden ten behoeve van provinciale opgave Gronden op voorraad In exploitatie genomen gronden Gronden buiten herijkte EHS Gronden op voorraad In de begrotingsparagraaf Grond wordt alleen gerapporteerd over de grondvoorraad in het IKG natuur. Daarnaast wordt in begrotingsprogramma 5 (paragraaf 5.1 natuur) inhoudelijk gerapporteerd over de voortgang van de natuuropgave. Daarin wordt dus aangegeven hoeveel hectares EHS zijn verworven, ingericht, doorgeleverd en in beheer zijn genomen. 9. Looptijd van het IKG en tussentijdse evaluatie Het Natuurpact en daarmee de internationale opgave- loopt tot en met Dit betekent dat in ieder geval tot en met 2027 een IKG natuur nodig zal zijn. De uitvoering van de natuuropgave wordt uitgesplitst in een program Lanlik Gebiet , en een vervolg daarop voor de periode

7 Aan het einde van de eerste periode zal het IKG natuur worden geëvalueerd. Hierbij zal dan gekeken worden of het IKG natuur nog steeds nodig is als financieringsinstrument, of het plafond nog past bij de financieringsbehoefte en welke wijzigingen in de voorwaarden eventueel nodig zijn.