Remmen Vragen en antwoorden

Transcriptie

1 Remmen Vragen en antwoorden Autotechniek niveau 2-3

2 MK Publishing Fokkerstraat 39, 3905 KV Veenendaal Telefoon (0318) Delta Press is een merknaam van MK Publishing Eerste druk: 2015 MK Publishing, Veenendaal Antwoorden bij ISBN Dit werk, en al zijn delen inbegrepen, is auteursrechtelijk beschermd. Ieder gebruik buiten de beperkte mogelijkheden die de auteurswet toelaat, is zonder de toestemming van de uitgever ontoelaatbaar, illegaal en dus strafbaar. Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand, of openbaar gemaakt, in enige vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch, mechanisch, door fotokopieën, opnamen, of op enige andere manier, zonder voorgaande schriftelijke toestemming van de uitgever. All rights reserved. No part of this publication may be reproduced, stored in a retrieval system, or transmitted, in any form or by any means, electronic, mechanical, photocopying, recording, or otherwise, without the prior permission from the publisher. Voor zover het maken van kopieën uit deze uitgave is toegestaan op grond van artikel 16B Auteurswet 1912j het Besluit van 20 juni 1974, St.b. 351, zoals gewijzigd bij Besluit van 23 augustus 1958, St.b. 471 en artikel 17 Auteurswet 1912, dient men de daarvoor wettelijk verschuldigde vergoedingen te voldoen aan de Stichting Reprorecht (Postbus 3051, 2130 KB Hoofddorp). Voor het overnemen van gedeelte(n) uit deze uitgave in bloemlezingen, readers en andere compilatiewerken (artikel 16 Auteurswet 1912) dient men zich tot de uitgever te wenden.

3 Inhoud 1 Het remsysteem Inleiding Uitvoeringen van remsystemen Principewerking van hydraulische remmen Schijfremmen Trommelremmen Parkeerrem Wrijvingsmateriaal Remvloeistof Onderhoud aan schijfremmen Onderhoud aan trommelremmen 12 2 Verschillende constructies en onderdelen Trommelremmen Schijfrem Remslangen en remleidingen Wrijving Kracht, massa, vertraging en versnelling Remweg en verloop remproces 20 3 Remvloeistoffen Eigenschappen van remvloeistoffen Kookpunt van remvloeistoffen Vapour lock Remvloeistof testen Remvloeistof verversen en ontluchten Remvloeistofniveau-indicatie Wet van Pascal Hefbomen Vloeistofverplaatsing 26 4 Remsystemen Inleiding Hoofdremcilinder Vacuüm rembekrachtiger Hydraulische rembekrachtiging Remdrukbegrenzing en remdrukregeling Remmen afstellen 35 5 Remfysica Remkrachten Remkrachtverdeling Statische as (wiel) belasting Dynamische as (wiel)belasting Werkelijke, praktische en ideale remkrachtverdeling 39 Inhoud 3

4 6 Antiblokkeersystemen Inleiding Principe van antiblokkeersystemen Opbouw van het antiblokkeersysteem Werking van het hydraulisch gedeelte van het ABS-systeem Antislipregeling (ASR) Elektronisch stabiliteitsprogramma (ESP) ABS/ESP bij elektrische hybride voertuigen 46 4 Remmen

5 1 Het remsysteem 1.1 Inleiding 1 Zoek uit welke drie remsystemen er wettelijk op een auto moeten zitten. Noteer deze systemen in Tabel 1.1. Noteer ook van elk systeem de functie(s). Tabel 1.1 Wettelijk verplichte remsystemen op een auto Remsysteem Functie (taak) Bedrijfsrem Snelheid verminderen Voertuig tot stilstand brengen Stilstaand voertuig op de plaats houden Noodrem Parkeerrem Remmen mogelijk maken als de bedrijfsrem defect is (met een kleinere remcapaciteit) Een stilstaand voertuig op de plaats houden 2 In welke twee groepen zou je remmen kunnen verdelen (Afb. 1.1 en Afb. 1.2)? Trommelremmen en schijfremmen. 3 Bekijk Afb. 1.1 en Afb. 1.2 en kleur: de remschijf rood; de remtrommel geel; de remblokken blauw; de remvoeringen groen. Afb. 1.1 Afb Uitvoeringen van remsystemen 1 De remkracht kan mechanisch, hydraulisch of pneumatisch worden overgebracht van het rempedaal naar de remmen bij de wielen. a Wat wordt hier bedoeld met een mechanische overbrenging? De krachtoverbrenging vindt plaats met kabels en/of stangen. b Wat wordt hier bedoeld met een hydraulische overbrenging? De krachtoverbrenging vindt plaats met behulp van vloeistof. c Wat wordt hier bedoeld met een pneumatische overbrenging De krachtoverbrenging vindt plaats met behulp van luchtdruk. d Geef in Tabel 1.2 aan hoe de remkracht wordt overgebracht bij de genoemde remsystemen. Tabel 1.2 Overbrengen van de remkracht Remsysteem Bedrijfsrem van een zware vrachtauto Parkeerrem van een personenauto Bedrijfsrem van een personenauto Overbrenging pneumatisch mechanisch hydraulisch 1 Het remsysteem 5

6 1.3 Principewerking van hydraulische remmen 1 Bekijk Afb. 1.3 en kleur: de remschijven rood; de remtrommels geel; de rembekrachtiger groen. het remvloeistofreservoir blauw. Afb Zet in Afb. 1.3 de nummers op de juiste plaats. 3 De bedrijfsrem van een auto raakt defect. Kan er nog geremd worden? Verklaar het antwoord. Als de bedrijfsrem defect is, kan er nog met de noodrem worden geremd. 4 Waarom wordt in een hydraulisch remsysteem een rembekrachtiger toegepast? Om met minder spierkracht te kunnen remmen. 5 Afb. 1.4 is een principeschema van een hydraulisch remsysteem. a Zet de juiste nummers bij de componenten. b Kleur de remvloeistof blauw. c Wat gebeurt er als er op het rempedaal wordt gedrukt? De remvoeringen worden dan door de vloeistofdruk tegen de remschijven en remtrommels geduwd. Afb Bekijk Afb. 1.5 en kleur: de remkring 1 rood; de remkring 2 geel. Afb Hoe zijn in Afb. 1.5 de remkringen gescheiden? A diagonaal B links en rechts C voor en achter 8 Schrijf de benamingen op van de onderdelen die in Afb. 1.6 met een nummer zijn aangeduid. 1 wielremcilinder schijfrem 2 zuiger 3 remblok 4 zuiger 5 wielremcilinder trommelrem 6 rempedaal 7 zuiger in hoofdremcilinder 6 Remmen

7 9 Bekijk Afb. 1.6 en kleur: de remkring 1 rood;. de remkring 2 geel. Afb Hoe zijn in Afb. 1.6 de remkringen gescheiden? A diagonaal B links en rechts C voor en achter 11 Verklaar de werking van het remsysteem in Afb Bij het remmen worden de zuigers (7) verplaatst. In de remleidingen naar de vooren achterwielen wordt druk opgebouwd. Er stroomt remvloeistof naar de wielremcilinders. De zuigers in de wielremcilinders worden naar buiten gedrukt. De remvoeringen worden tegen de schijven en trommels gedrukt. 12 Van het remsysteem in Afb. 1.7 raakt de remleiding bij A lek. Teken de zuigers in de hoofdremcilinder in de juiste positie (tijdens het remmen). Verklaar of de remmen I en II nog werken. Remkring I werkt niet meer, remkring II nog wel. De remkringen zijn gescheiden uitgevoerd. Afb Waarom zal men nooit een links en rechts gescheiden remsysteem toepassen? De auto zal dan bij het remmen, als één van de beide circuits wegvalt, sterk naar één kant trekken. 1.4 Schijfremmen 1 Van welk type rem toont Afb. 1.8 het principe? Schijfrem met vaste remklauw. Afb Kleur in Afb. 1.8 de ruimtes waar zich remvloeistof bevindt geel. 3 Verklaar de principewerking van de rem uit Afb. 1.8 Als er geremd wordt drukt de remvloeistof de zuigers in de richting van de remschijf. Vervolgens drukken de zuigers de remblokken tegen de remschijf. 4 Van welk type rem toont Afb. 1.9 het principe? Schijfrem met zwevende remklauw. Afb Het remsysteem 7

8 5 Noteer de namen van de onderdelen uit Afb remzuiger 2 remblok 3 remschijf 4 remklauw 5 steun aan het fuseelichaam 6 remblok 6 Kleur in Afb. 1.9 de ruimte waar zich remvloeistof bevindt geel. 7 Verklaar de principewerking van de rem uit Afb Als het rempedaal wordt ingetrapt, drukt de zuiger (1) het buitenste remblok (2) tegen remschijf (3). Vervolgens schuift remklauw (4) naar links. De remklauw drukt het binnenste remblok (6) tegen de remschijf. 8 Van welk materiaal zijn remschijven meestal gemaakt? Gietijzer. 9 Welke uitvoering van de schijfrem toont Afb. 1.10? Schijfrem met zwevende remklauw. Afb Bekijk Afb en kleur: de remblokken rood; de remzuiger(s) geel; de zuigerafdichtingsring blauw; de stofafdichting groen. 11 Welke uitvoering van de schijfrem toont Afb. 1.11? Schijfrem met vaste remklauw. Afb Bekijk Afb en kleur: de remblokken rood; de remzuiger(s) geel; de zuigerafdichtingsring blauw; de stofafdichting groen. 13 Bekijk Afb a Heeft de rem een vaste of een zwevende remklauw? Zwevende remklauw. b Hoeveel zuigers heeft de rem? Twee. c Welk type remschijf is hier toegepast? Geventileerde remschijf. Afb Remmen

9 1.5 Trommelremmen 1 Welke uitvoering van de rem toont Afb. 1.13? Trommelrem. Afb Bekijk Afb en kleur: de ankerplaat rood; de wielremcilinder geel; de remvoeringen blauw; de handremkabel groen. Afb Zet in Afb het juiste nummer bij de onderdelen. 4 Beschrijf de principewerking van de trommelrem uit Afb Bij het remmen stroomt er remvloeistof naar de wielremcilinder. De zuigers in de wielremcilinder worden naar buiten gedrukt en duwen de remvoeringen tegen de remtrommel. 1.6 Parkeerrem 1 Welk remsysteem toont Afb. 1.15? Parkeerrem. Afb Bekijk Afb en kleur: de handremhefboom rood; de bedieningsstang geel; de handremkabel blauw. 3 Op welke wielen werkt de parkeerrem meestal? Op de achterwielen. 4 Hoe wordt de parkeerrem bediend? A hydraulisch B mechanisch C pneumatisch 5 Bekijk Afb en kleur: de hefbomen die de parkeerrem bedienen rood; de remvoeringen geel; de handremkabel blauw. Afb Het remsysteem 9

10 6 Beschrijf hoe de parkeerrem in principe werkt. Als de hefboom wordt aangetrokken, worden de remvoeringen via kabels en hefbomen tegen de remtrommel of remschijf gedrukt. 7 Noem twee uitvoeringen van de parkeerrem bij auto s die rondom schijfremmen hebben. Parkeerrem met een mechanisme dat de remblokken tegen de remschijf drukt. Parkeerrem met aparte remtrommels voor de parkeerrem (handrem). 1.7 Wrijvingsmateriaal 1 Waarvoor dient wrijvingsmateriaal? Wrijvingsmateriaal zorgt voor de nodige wrijving die nodig is om bijvoorbeeld een auto af te remmen. 2 Zoek uit aan welke eisen remvoeringmateriaal moet voldoen. Noteer er drie. Remvoeringmateriaal is: stroef (hoge wrijvingscoëfficiënt) slijtvast bestand tegen warmte. 3 Waarom moeten remvoeringen hittebestendig zijn? Bij het remmen ontstaat warmte. Remvoeringen moeten hiertegen bestand zijn, omdat de temperatuur van de remvoering de remwerking niet mag beïnvloeden. 1.8 Remvloeistof 1 Hoe heet de vloeistof die in een hydraulisch remsysteem toegepast wordt? Remvloeistof. 2 Welke taak heeft deze vloeistof? Remvloeistof brengt de kracht over van de hoofdremcilinder naar de wielremcilinders. 3 Zoek uit aan welke eisen de vloeistof in een hydraulisch remsysteem moet voldoen. Noteer er drie. De vloeistof: moet een hoog kookpunt hebben; moet dunvloeibaar zijn; mag geen water opnemen. 4 De klant vraagt waarom het nodig is dat de remvloeistof wordt ververst. Leg dit uit aan de klant. Remvloeistof trekt water aan (is hygroscopisch). Het water zorgt ervoor dat het kookpunt daalt. Bij een te laag kookpunt kunnen dampbellen ontstaan. Deze veroorzaken dat de remdruk minder snel wordt opgebouwd, waardoor de remwerking minder is. Daarnaast kan corrosie optreden waardoor de zuigers in de remklauwen en wielremcilinders vast komen te zitten of kunnen gaan lekken. 10 Remmen

11 5 Een nieuwe remvloeistof heeft een kookpunt van 250 C. Na een jaar zit er 2% water in. Hoe hoog is het kookpunt dan? Bij 2% water daalt het kookpunt (2 25 =) 50 graden. Het kookpunt is gedaald tot ( =) 200 C. 6 Welke twee coderingen staan er op de verpakking van een remvloeistof? SAE en DOT. 7 Mag een DOT4 remvloeistof worden vermengd met een DOT5.1 remvloeistof? Verklaar het antwoord. In principe wel. Beide remvloeistoffen zijn op polyglycol-ether basis. 8 Welke codering heeft de remvloeistof die niet met andere remvloeistoffen mag worden vermengd? DOT5. 9 Wat moet je doen als je per ongeluk remvloeistof op de lak morst en waarom? De gemorste remvloeistof onmiddellijk wegspoelen met water. Remvloeistof tast de lak aan. 1.9 Onderhoud aan schijfremmen 1 Noem minimaal twee redenen waarom schijfremmen regelmatig onderhoud nodig hebben. Slijtage. Corrosie. Door corrosie kunnen onderdelen vast gaan zitten. 2 Welke gegevens omtrent het onderhoud aan schijfremmen kun je zoal vinden in de werkplaatsdocumentatie? In de werkplaatsdocumentatie staat bijvoorbeeld: wanneer de schijfremmen gecontroleerd moeten worden; de minimale dikte van de remvoeringen en remschijven. 3 Bij een auto met vaste remklauw vertoont het remblok aan de buitenzijde veel meer slijtage dan het remblok aan de binnenzijde. Noem een voor de hand liggende oorzaak. De zuiger aan de buitenzijde beweegt niet soepel in de remcilinder. 4 Bij een schijfrem met zwevende remklauw beweegt de remklauw niet soepel. Wat is het gevolg? Hierdoor ontstaat extra slijtage aan het buitenste remblok. 5 Waarom mag je de remklauw nooit aan de remslang laten hangen? Er komt spanning op de remslang, waardoor de remslang kan beschadigen. 6 Iemand drukt op het rempedaal terwijl de remblokken verwijderd zijn. Wat is het gevolg? De zuigers worden dan uit de cilinders gedrukt en de remvloeistof stroomt weg. 1 Het remsysteem 11

12 7 Op welke plaatsen moet kopervet worden aangebracht voordat de remblokken worden gemonteerd? Op de glijvlakken en het gedeelte van de remblokken dat tegen de remzuiger of tegen de remklauw rust. 8 Als de remblokken gedemonteerd zijn geweest, moet er enkele keren op het rempedaal worden gedrukt voordat er met de auto wordt gereden. Waarom is dit zo? Zonder vooraf enkele keren het pedaal in te drukken, zou de rem bij de eerste keer remmen niet werken. Verklaring: Bij het terugdrukken van de zuigers in de remcilinder is er remvloeistof teruggestroomd naar het reservoir. In de remcilinder is daardoor onvoldoende remvloeistof om bij het indrukken van het rempedaal de remblokken tegen de remschijf te drukken Onderhoud aan trommelremmen 1 De klant laat aan de trommelremmen van zijn auto geen onderhoud uitvoeren. Geef drie mogelijke gevolgen. Vervuiling door remstof. Er kunnen onderdelen gaan vastzitten (gevolg van corrosie en of oxidatie). De remvoeringen kunnen versleten zijn. Er kunnen bij het remmen groeven in de trommel ontstaan (ijzer op ijzer remmen). 2 Een autotechnicus draagt bij het werken aan trommelremmen geen stofkapje. Verklaar waarom hij dit beter wel kan doen. Bij het demonteren van remtrommels komt remstof vrij. Deze remstof wordt misschien door de neus of mond ingeademd. Remstof kan schadelijke stoffen bevatten en is daardoor schadelijk voor de gezondheid. 3 Waarop moet de parkeerrem worden gecontroleerd? Noteer drie punten. De parkeerrem wordt gecontroleerd op: beweegbaarheid van de hefbomen en kabels; rafelen van de kabels; vrije slag van de bedieningshefboom. 4 De stofkappen van een wielremcilinder zijn gescheurd. Wat kunnen de gevolgen zijn? De zuigers in de remcilinder gaan vastzitten door corrosie. De remmen blijven aanlopen na het loslaten van het rempedaal. 5 Waarom mogen remvoeringen niet vet zijn? Als remvoeringen vet zijn, is de wrijving minder. De remweg wordt dan langer. 6 Hoe kunnen remvoeringen vet worden? Noem twee oorzaken. door de remvoeringen beet te pakken met vette handen; door lekkage van remvloeistof langs de zuigers van de wielremcilinder. 7 Waarom mag je niet op het rempedaal trappen als de remtrommels zijn verwijderd? Er is kans dat de zuigers uit de wielremcilinders worden gedrukt en de remvloeistof wegstroomt. 12 Remmen

13 8 Wat zijn de mogelijke gevolgen van lekkage bij de wielremcilinder? Als er veel lekkage is, kan er remvloeistof op de remtrommel en de remvoering komen. Trommel en voering worden daardoor vet. De remwerking vermindert. 1 Het remsysteem 13

14 14 Remmen

15 2 Verschillende constructies en onderdelen 2.1 Trommelremmen 1 Waarin wordt de bewegingsenergie van een auto omgezet bij afremmen met de wielremmen? In warmte. 2 Zet in Afb. 2.1 de nummers op de juiste plaats. Afb ankerplaat 2 remtrommel 3 remvoering 4 wielremcilinder 5 zuiger 6 rubber cup 7 trekveer 8 stelnok 3 Verklaar stapsgewijs wat er gebeurt bij de rem uit Afb. 2.1 als het rempedaal wordt ingetrapt. Er wordt druk opgebouwd in de wielremcilinder. Daardoor worden de zuigers naar buiten gedrukt. De zuigers duwen de remvoeringen tegen de trommel. Het voertuig wordt afgeremd. 4 Door welke kracht komen de remschoenen uit Afb. 2.1 weer terug in hun ruststand na het loslaten van het rempedaal? Door de trekkracht van de trekveer. 5 Welk type wielremcilinder wordt bij een simplexrem gebruikt? Een dubbelwerkende wielremcilinder. 2 Verschillende constructies en onderdelen 15

16 6 Op de achteras van een auto worden trommelremmen van het type simplex toegepast. Is hierbij de voorste of de achterste remschoen oplopend bij vooruit rijden? De voorste remschoen. 7 Van welk type is de trommelrem in Afb. 2.2? Duplexrem. Afb Welke remschoen (Afb. 2.2) werkt zelfbekrachtigend als er vooruit wordt gereden? A remschoen A B remschoen B C remschoen A en remschoen B D geen van beide remschoenen werkt dan zelfbekrachtigend 9 Welke remschoen (Afb. 2.2) werkt zelfbekrachtigend als er achteruit wordt gereden? A remschoen A B remschoen B C remschoen A en remschoen B D geen van beide remschoenen werkt dan zelfbekrachtigend 10 Welk type trommelrem toont Afb. 2.3? Duo-servorem. Afb Welke remschoen (Afb. 2.3) werkt zelfbekrachtigend als er vooruit wordt gereden? A remschoen A B remschoen B C remschoen A en remschoen B D geen van beide remschoenen werkt dan zelfbekrachtigend 12 Welke remschoen (Afb. 2.3) werkt zelfbekrachtigend als er achteruit wordt gereden? A remschoen A B remschoen B C remschoen A en remschoen B D geen van beide remschoenen werkt dan zelfbekrachtigend 13 Welke twee benamingen worden gebruikt voor een remschoen die zelfbekrachtigend werkt? Oplopende remschoen en primaire remschoen. 2.2 Schijfrem 1 In welke twee hoofdgroepen kunnen we de remklauwen van schijfremmen indelen? vaste remklauwen; zwevende remklauwen. 2 Hoeveel zuigers zitten minimaal in een vaste remklauw? Twee. 16 Remmen

17 3 Wat zijn de drie functies van de rubberring die in Afb. 2.4 met A is aangeduid? afdichten; terugtrekken van de zuiger; bijstellen van de rem. Afb Geef in Afb. 2.5 aan welke stand de rubberring inneemt tijdens het remmen. Afb Leg uit hoe het komt dat een schijfrem 'zelfstellend' is. De rubberring vervormt tijdens het remmen. Als de speling tussen het remblok en de remschijf te groot is geworden, verschuift de zuiger een beetje ten opzichte van de rubberring. Na het loslaten van het rempedaal veert de rubberring terug naar de oorspronkelijke stand. Doordat het remblok is opgeschoven in de rubberring, is de speling kleiner geworden. 6 Remblokken zijn vaak uitgevoerd met slijtage indicatoren. Waarvoor dienen deze? Met behulp van de slijtage indicatoren wordt aangegeven wanneer het remblok de minimale dikte heeft bereikt. 7 Op welke manier(en) kan een slijtage-indicator aangeven dat de remblokken zijn versleten? Door het aansturen van een waarschuwingslampje. Door het geven van een geluidssignaal (piepend geluid bij het remmen). 2.3 Remslangen en remleidingen 1 Bekijk Afb. 2.6 en kleur: de remslangen rood; de remleidingen geel; de handremkabel groen. Afb Waarom moeten remleidingen erg sterk zijn? Remleidingen moeten erg sterk zijn vanwege de zeer hoge druk in de leidingen tijdens krachtig afremmen. 3 Waarom zijn er flexibele remleidingen nodig in een remsysteem? In een remsysteem zijn flexibele remleidingen nodig omdat de wielen ten opzichte van de bovenbouw moeten kunnen bewegen. 4 Waarvan zijn flexibele remleidingen vervaardigd? Flexibele remleidingen zijn vervaardigd van gewapend rubber. 2 Verschillende constructies en onderdelen 17

18 5 Waarom zit er een kunststof strookje tussen de remleiding en de bevestigingsbeugel? Het kunststof strookje beschermt de leiding tegen doorschuren. 6 Op welke manier wordt een stalen remleiding beschermd tegen corrosie? Een stalen remleiding is verkoperd, verzinkt en voorzien van een kunststof laag. 7 Tot hoe hoog kan de druk in een remsysteem oplopen bij een paniekstop? Tot kpa. 8 Welke twee metalen worden gebruikt voor niet-flexibele remleidingen? Staal en koper. 9 Een remslang is in lengterichting voorzien van een band (streep). Wat is het doel hiervan? Hieraan is te zien dat de leiding wel of niet goed is gemonteerd. 10 Waardoor kunnen op remslangen schuurplekken ontstaan? Doordat de leidingen tijdens het veren of sturen tegen een ander deel schuren. 11 Wat moet met een remslang met schuurplekken gebeuren? Een remslang met schuurplekken moet direct worden vervangen. 12 Een remleiding is sterk gecorrodeerd. Wat moet er gebeuren? Verklaar het antwoord. De remleiding moet worden vervangen. Door de corrosie is de wanddikte van de leiding plaatselijk kleiner geworden. Door de hoge druk bij het remmen kan de leiding scheuren. 13 Hoe kun je een remslang controleren op scheurtjes? Door de remslang te buigen, kun je eventuele scheurtjes gemakkelijk ontdekken. 14 De kunststof beschermstrip in de bevestigingsbeugel van een remleiding ontbreekt. Wat kan het gevolg zijn? Corrosie, doordat de beschermlaag van de remleiding doorschuurt. 15 Noteer vier plaatsen waar lekkage van remvloeistof kan optreden. op plekken waar roestvorming aan de remleidingen ontstaan; bij wartels; op plekken waar de slang verdroogd is of doorgeschuurd; bij wielremcilinders. 2.4 Wrijving 1 Een auto geeft een snelheid van 25 m/s. Na 4 seconden remmen is de snelheid 13 m/s. Hoe groot is de vertraging? In 4 seconden vermindert de snelheid met: 25 m/s 13 m/s = 12 m/s. De vertraging is dan: 12 m/s : 4 s = 3 m/s 2 18 Remmen

19 2 De auto in vraag 1 heeft een massa van 1200 kg. Hoeveel kracht is er nodig om de auto af te remmen met de vertraging die je hebt berekend? Kracht = massa x vertraging F = m x a = 1200 kg x 3 m/s 2 = 3600 kgm/s 2 = 3600 N 3 Een auto met een massa van 850 kg staat met geblokkeerde wielen op een wegdek. De wrijvingscoëfficiënt tussen banden en wegdek is 0,2. Bereken welke kracht nodig is om deze auto in beweging te krijgen. Fw = μ x Fn = 0,2 x 8500 N = 1700 N 4 Bekijk Afb Hoe groot is de benodigde remkracht? F = m x a = 1200 kg x 3 m/s 2 = 3600 N Afb Om een auto met een massa van 1200 kg af te remmen, wordt een remkracht uitgeoefend van 2400 N. Bereken de optredende vertraging. F = m x a 2400 kg = 1200 kg x a a = 2400 N / 1200 kg = 2 m/s 2. 6 Het remblok in Afb. 2.8 wordt met een kracht van 3000 N tegen de remschijf gedrukt. De wrijvingscoëfficiënt μ bedraagt 0,5. Bereken de wrijvingskracht tussen het remblok en de remschijf. Fw = μ x Fn = 0,5 x 3000 N = 1500 N. Afb Wat gebeurt er met de wrijvingscoëfficiënt en de wrijvingskracht Fw als de remvoeringen vet worden? De wrijvingscoëfficiënt en de wrijvingskracht Fw worden kleiner als de remvoeringen vet worden. 2.5 Kracht, massa, vertraging en versnelling 1 Bereken de kracht die nodig is om een auto van 1600 kg te laten remmen met 2,5 m/s 2. F = m x a F = 1600 kg x 2,5 m/s 2 F = 4000 N 2 Voor het remmen is de snelheid van de auto 33 m/s. Bereken de snelheid nadat er 5 seconden geremd is met een remvertraging van 2,5 m/s 2. Snelheid voor het remmen is 33 m/s Vertraging = remvertraging x tijd = 2,5 m/s 2 x 5 s = 12,5 m/s Nieuwe snelheid = 33 m/s 12,5 m/s = 20,5 m/s 2 Verschillende constructies en onderdelen 19

20 3 Bereken de remvertraging als de bestuurder van een auto in 8 seconden van 18 m/s naar stilstand afremt. Remvertraging = snelheid / tijd a = 18 m/s / 8 s= 2,25 m/s Remweg en verloop remproces 1 Wat wordt bedoeld met de reactietijd in verband met een remproces? Dat is de tijd die verloopt tussen het moment dat een bestuurder signaleert dat er geremd moet worden en het moment dat de bestuurder het rempedaal in beweging brengt. 2 Wat gebeurt er in de schriktijd die bij een remproces kan voorkomen? We spreken van schriktijd als een bestuurder wordt verrast door een gebeurtenis waardoor hij/zij schrikt. De bestuurder kan dan niet meteen juist reageren. Voordat er actie kan worden ondernomen, moet eerst de schriktijd overwonnen zijn. 3 Wat gebeurt er in de aanspreektijd tijdens een remproces? In de aanspreektijd worden de spelingen in de reminstallatie opgeheven. Hiertoe behoort ook de speling tussen remblokken/remschoenen en schijven/trommels. 4 Wat gebeurt er tijdens de zweltijd gedurende het remproces? Tijdens de zweltijd wordt de druk in het remsysteem opgebouwd. 20 Remmen

21 3 Remvloeistoffen 3.1 Eigenschappen van remvloeistoffen 1 In hydraulische remsystemen wordt bijna altijd een speciale vloeistof (remvloeistof) gebruikt. Zoek uit welke eisen er aan remvloeistoffen worden gesteld en waarom. Voldoende hoog kookpunt. Als remvloeistof gaat koken, kunnen er dampbellen ontstaan. Omdat de dampbellen samendrukbaar zijn, kan de remwerking geheel of gedeeltelijk wegvallen. Voldoende laag stolpunt. Hierdoor blijft het remsysteem ook werken bij extreem lage temperaturen. Remvloeistof moet dunvloeibaar zijn. Hoe dunner de remvloeistof, hoe sneller de remmen reageren. Dit is vooral belangrijk als er regelingen als ABS, ASR en ESP werkzaam zijn. Hoge viscositeitsindex. Hierdoor is er een constante werking van het remsysteem bij wisselende temperaturen. Geen aantasting van de toegepaste rubber onderdelen. Als rubber delen worden aangetast heeft dit lekkage en verstopping tot gevolg. Geen aantasting van metalen. Als metalen worden aangetast kan lekkage ontstaan. Neutraal. Een remvloeistof moet kunnen worden gemengd met remvloeistoffen van een ander merk. Lage verdampingsgraad. Door een hoge verdampingsgraad zou het reservoir te snel leeg kunnen raken. Goede smerende eigenschappen. Hierdoor wordt slijtage van de bewegende onderdelen beperkt. 3.2 Kookpunt van remvloeistoffen 1 Er worden eisen gesteld aan het kookpunt van remvloeistoffen. a In welke specificaties zijn deze eisen vastgelegd? In de SAE J1703 en/of ISO 4925 specificaties. b Wat wordt bedoeld met het droog kookpunt van een remvloeistof? Het droog kookpunt is het kookpunt van verse (nieuwe) remvloeistof. c Wat wordt bedoeld met het nat kookpunt van een remvloeistof? Het nat kookpunt is het kookpunt van de remvloeistof als deze een bepaald percentage water (3,2%) bevat. d Wat moet er gebeuren als het kookpunt van een remvloeistof lager is dan het nat kookpunt? De remvloeistof moet dan worden vervangen. 2 Afb. 3.1 toont een grafiek waarin het kookpunt van de remvloeistof is uitgezet tegen het percentage water. Afb. 3.1 a b Welk kookpunt heeft verse remvloeistof? 550 K (277 C). Hoe hoog is het kookpunt als de remvloeistof 1% water bevat? 500 K (227 C). 3 Remvloeistoffen 21

22 c d Hoe hoog is het kookpunt als de remvloeistof 4% water bevat? 437 K (164 C). Zoek uit hoe hoog het droog en nat kookpunt is voor de volgende remvloeistoffen: DOT3, DOT4, DOT5.1 en DOT5. Tabel 3.1 Droog kookpunt Nat kookpunt DOT3 478 K (205 C) 413 K (140 C) DOT4 502 K (230 C) 428 K (155 C) DOT K (270 C) 458 K (185 C) DOT5 533 K (260 C) -- e f Waarom moeten remvloeistoffen na een bepaalde periode worden ververst? Door wateropname daalt het kookpunt. Als het kookpunt te laag wordt, kunnen er dampbellen ontstaan, waardoor de remwerking geheel of gedeeltelijk wegvalt. Een technicus vergeet de dop op de bus met remvloeistof te doen. De bus blijft daardoor circa 24 uur geopend in het magazijn staan. Is deze remvloeistof nog te gebruiken? Geef een verklaring voor je antwoord. Deze remvloeistof is niet meer bruikbaar. Vanwege de luchtvochtigheid heeft de remvloeistof zoveel water opgenomen dat het kookpunt waarschijnlijk is gedaald tot het nat kookpunt of zelfs lager. 3 Welke van de genoemde remvloeistoffen wijkt sterk af van de andere? Waarom vind je dat? De remvloeistoffen zijn: DOT3, DOT4, DOT5 en DOT5.1. DOT5 is een afwijkende remvloeistof. Deze is op basis van siliconen, de anderen zijn op basis van polyglycol-ether. De eigenschappen verschillen daardoor. 3.3 Vapour lock 1 Bij remsystemen kan vapour lock optreden. a Wat is vapour lock? Vapour lock ontstaat doordat de remvloeistof gaat koken. Er ontstaan dampbellen in het systeem. Omdat deze dampbellen samendrukbaar zijn, verloopt de drukopbouw trager. In het ergste geval wordt er helemaal geen remdruk opgebouwd. Dit heeft dit tot gevolg dat de remmen onvoldoende werken of zelfs geheel kunnen weigeren. b Wanneer is de kans op vapour lock het grootsten waarom? De kans op vapour lock is het grootst als de auto wordt stilgezet na langdurig remmen. Er is dan geen rijwindkoeling meer. De temperatuur van de remvloeistof neemt toe doordat de vloeistof warmte opneemt van onder andere de remblokken/remschijven. c Hoe kan vapour lock worden voorkomen? Door remvloeistof te gebruiken met een hoog kookpunt. Door met beleid te remmen (dus niet onnodig veel remmen en gebruikmaken van her afremmend vermogen van de motor). 3.4 Remvloeistof testen Er zijn geen vragen bij deze paragraaf. 22 Remmen

23 3.5 Remvloeistof verversen en ontluchten 1 Omdat de meeste remvloeistoffen agressief zijn, moet je er voorzichtig mee omgaan. a Wat kan het gevolg zijn als je remvloeistof op de lak van de auto morst? Lakschade. b Hoe moet je handelen als je remvloeistof op de lak van de auto hebt gemorst? De remvloeistof wegspoelen met veel water. c Hoe moet je handelen als je remvloeistof in je ogen hebt gekregen? De ogen schoonspoelen met water (oogdouche). 3.6 Remvloeistofniveau-indicatie 1 Hoe werkt de remvloeistofindicator? nieuw Als het niveau van de remvloeistof voldoende hoog is, drukt de vlotter de schakelaar open. De controlelamp brandt dan niet. Daalt het niveau van de remvloeistof tot een bepaalde hoogte, dan zorgt de vlotter ervoor dat de schakelaar sluit. 3.7 Wet van Pascal 1 In Afb. 3.2 werkt op de zuiger een kracht. Afb. 3.2 a b c Met welke formule kun je de druk in de vloeistof berekenen? Druk = kracht / oppervlakte p = F / A Wat zijn de eenheden voor kracht, oppervlakte en druk? F in N (Newton) A in m 2 (vierkante meter) p in N/m 2 (Newton per vierkante meter); 1 N/m 2 = 1 Pa (Pascal) Bereken de druk die in Afb. 3.2 in de vloeistof heerst. p = F / A p = 2000 N / 0,0005 m 2 p = N/m 2 = Pa = kpa (kilopascal) 2 Een gevolg van de Wet van Pascal is dat je met een kleine kracht een veel grotere kracht kunt opwekken. In Afb. 3.3 zie je het principe hiervan. Afb. 3.3 a Bereken de druk die in de vloeistof ontstaat. p = F1 / A1 p = 1000 N / 0,0002 m 2 p = N/m 2 = Pa = kpa (kilopascal) 3 Remvloeistoffen 23

24 b c Bereken de kracht F2 waarmee de vloeistof tegen de grote zuiger drukt. F2 = p x A2. F2 = N/m 2 x 0,0006 m 2 F2 = 3000 N Bereken hoeveel de grote zuiger naar boven gaat, als de kleine zuiger 5 cm omlaag gaat. Als de kleine zuiger (Z1) 0,05 m omlaag gaat, wordt er aan vloeistof verplaatst: 0,05 m x 0,0002 m 2 = 0,00001 m 3 De verplaatsing van Z2 bedraagt dan: 0,00001 m 3 / 0,0006 m 2 = 0,0167 m = 1,67 cm 3 In Afb. 3.4 zie je het principeschema van een hydraulisch remsysteem. Gegeven: F1 = 2400 N A1 = 0,0012 m 2 A2 = 0,0036 m 2 A3 = 0,0024 m 2 Afb. 3.4 a Bereken de kracht waarmee de zuiger Z2 tegen het remblok duwt. De druk die in de vloeistof ontstaat, bedraagt: p = F1 / A1 p = 2400 N / 0,0012 m 2 p = N/m 2 = Pa = kpa (kilopascal) De kracht F2 waarmee de vloeistof tegen zuiger Z2 drukt, bedraagt: b c F2 = p x A2 F2 = N/m 2 x 0,0036 m 2 F2 = 7200 N Bereken de kracht waarmee de zuiger Z3 tegen de remschoen duwt. De kracht F3 waarmee de vloeistof tegen zuiger Z3 drukt, bedraagt: F3 = p x A3 F3 = N/m 2 x 0,0024 m 2 F3 = 4800 N In Afb. 3.4 worden bij het remmen de zuigers Z2 ieder 0,3 mm verplaatst. De zuigers Z3 worden ieder 0,4 mm verplaatst. Hoeveel moet de zuiger Z1 verplaatsen om dit te bereiken? De hoeveelheid vloeistof die nodig is voor het verplaatsen van de zuigers Z3 bedraagt: 4 x 0,0004 m x 0,0024 m 2 = 0, m 3 De hoeveelheid vloeistof die nodig is voor het verplaatsen van de zuigers Z2 bedraagt: 2 x 0,0003 m x 0,0036 m 2 = 0, m 3 De totale vloeistofverplaatsing is dan: 0, m 3 + 0, m 3 = 0, m 3 Om dit te bereiken moet zuiger Z1 zich 0, m 3 / 0,0012 m 2 = 0,005 m = 5 mm verplaatsen. 24 Remmen

25 3.8 Hefbomen 1 In Afb. 3.5 geldt: l1 = 0,1 m l2 = 0,3 m Fp = 500 N Gevraagd: Bereken de kracht Fz op de zuiger van de hoofdremcilinder. Oplossing: Fz x l1 = Fp x l2 Fz x 0,1 m = 500 N x 0,3 m Fz = 500 N x 0,3 m / 0,1 m Fz = 1500 N Afb In Afb. 3.6 bedraagt de druk in het remsysteem N/m2. Verder geldt: A1 = 0,0012 m 2 l1 = 0,08 m l2 = 0,24 m Gevraagd: Bereken de benodigde kracht op het rempedaal. Oplossing: Fz = p x A1 Fz = N/m 2 x 0,0012 m 2 Fz = 2400 N Fz x l1 = Fp x l x 0,08 m = Fp x 0,24 m Fp = 2400 N x 0,08 m / 0,24 m Fp = 800 N Afb Remvloeistoffen 25

26 3.9 Vloeistofverplaatsing 1 In Afb. 3.7 wordt er vloeistof verplaatst. Verder geldt: A1 = 0,1 m 2 A2 = 0,15 m 2 s1 = 0,05 m Gevraagd: Bereken s2 Oplossing: V1 = s1 x A1 = 0,05 m x 0,1 m 2 = 0,005 m 3 V1 = V2 = A2 x s2 0,005 m 3 = 0,15 m 2 x s2 s2 = 0,005 m 3 / 0,15 m 2 = 0,033 m Afb Remmen

27 4 Remsystemen 4.1 Inleiding 1 Waarvoor dient een remdrukbegrenzer? De remdrukbegrenzer voorkomt dat de remdruk in de leidingen naar de achterwielen te hoog wordt. Zo wordt vroegtijdig blokkeren van de achterwielen voorkomen. 4.2 Hoofdremcilinder 1 In een hydraulisch remsysteem wordt een hoofdremcilinder toegepast. a Waarvoor dient de hoofdremcilinder? De hoofdremcilinder zet de spierkracht die op het rempedaal wordt uitgeoefend om in vloeistofdruk en verplaatst de remvloeistof naar de wielremcilinders. b Wat is een tandem hoofdremcilinder en waarom wordt juist een tandem hoofdremcilinder toegepast? Een tandem hoofdremcilinder is een hoofdremcilinder met twee zuigers, zodat twee remkringen ontstaan. Deze zuigers zijn nodig om een gescheiden remsysteem te verkrijgen. 2 In Afb. 4.1 zie je een tandem hoofdremcilinder in doorsnede. a Noteer de benamingen van de volgende onderdelen. 1 hoofdremcilinder 3 remvloeistofreservoir 4 primaire zuiger 7 secundaire cups 12 primaire cups 15 drukveer 16 aanslaghuls 17 aanslagschroef 19 secundaire cups 20 secundaire zuiger 21 drukveer 22 vuldop (reservoirdeksel) A toevoerkanaal B lekkanaal C compensatiekanaal D toevoerkanaal E compensatiekanaal 4 Remsystemen 27

28 b Verklaar aan de hand van Afb. 4.1 de werking van de tandem hoofdremcilinder, als het rempedaal wordt ingedrukt. Afb. 4.1 Tandem Hoofdremcilinder Bij remmen beweegt de primaire zuiger (4) met zijn cup (12) naar rechts. Hierbij wordt het compensatiekanaal (C) afgesloten door de primaire cup (12). In de ruimte rechts van de primaire zuiger (4) wordt druk opgebouwd. De secundaire zuiger (20) wordt hierdoor naar rechts verplaatst. Het compensatiekanaal (E) wordt afgesloten. In de ruimtes rechts van de primaire- en secundaire zuigers heerst nu dezelfde druk. Deze druk plant zich voort naar de wielremcilinders, zodat de remmen in werking treden. 3 In de hoofdremcilinder worden bodemkleppen toegepast (Afb. 4.2). Afb. 4.2 Bodemklep a Op welke plaats in (of bij) de hoofdremcilinder zijn de bodemkleppen aangebracht? De bodemkleppen zitten in (of bij) de aansluitingen van de remleidingen. b Noteer minimaal twee taken van de bodemklep. De bodemklep zorgt voor een zekere restdruk in het remsysteem. De rubber cups in de wielremcilinders van trommelremmen worden nu goed tegen de cilinderwand gedrukt, waardoor lekkage wordt voorkomen. De bodemklep voorkomt bij het ontluchten dat via een openstaand ontluchtingsventiel lucht wordt aangezogen. Door de overdruk ontstaat minder gemakkelijk vapour lock (dampslot). c Verklaar de werking van de bodemklep als het rempedaal wordt ingedrukt (Afb. 4.2). In Afb. 4.2 wordt remdruk opgebouwd. Door de druk van de vloeistof in de hoofdremcilinder wordt klep 1 tegen de kracht van veer 3 in geopend. Er stroomt nu vloeistof naar de leidingen en naar de wielremcilinders. d Verklaar de werking van de bodemklep als het rempedaal wordt losgelaten. In Afb. 4.2 worden de remmen gelost. De druk in de hoofdremcilinder valt weg. Cup 2 wordt door de vloeistof in de leidingen geopend, tegen de kracht van veer 3 in. De vloeistof kan terugstromen naar de hoofdremcilinder. e Waarvoor dient de boring in de bodemklep uit Afb. 4.2? De boring zorgt ervoor dat er geen blijvende restdruk is. f Bij welk type remmen wordt de bodemklep in Afb. 4.2 toegepast en waarom? Bij schijfremmen. Hier is restdruk niet gewenst. Door de restdruk is er kans dat de remblokken na het loslaten van het rempedaal blijven aanlopen. 4 In Afb. 4.3 zie je een primaire cup van de hoofdremcilinder bij het loslaten van het rempedaal. Afb. 4.3 Primaire cup bij het loslaten van het rempedaal a Waarom is er achter de primaire cup een verend metalen plaatje aangebracht? Om te voorkomen dat het zachte rubber van de cup in de boringen wordt geperst, is tussen de primaire cup en de zuiger een verend metalen plaatje aangebracht. 28 Remmen

29 b c Waarvoor dienen de boringen die (achter de primaire cup) in de zuiger van de hoofdremcilinder zitten? Wanneer de beide zuigers bij het lossen van de rem naar links bewegen, wordt het volume voor de zuigers groter (dit zijn de ruimtes rechts van de zuigers). De vloeistof die vanuit de leidingen terugstroomt, kan deze ruimtes niet snel genoeg vullen. Het tekort aan vloeistof wordt aangevuld vanuit de ruimtes achter de primaire cups. Waarom moet de ruimte achter de primaire cups gevuld zijn met remvloeistof? Dit voorkomt dat er bij het loslaten van het rempedaal lucht in de ruimte voor de primaire cup komt. 5 In de hoofdremcilinder zitten compensatiekanalen (Afb. 4.4). Afb. 4.4 Compensatie-kanaal en primaire cup a b c Wordt er in Afb. 4.4 geremd? Verklaar je antwoord! Er wordt geremd. De primaire cups zijn voorbij het compensatiegaatje. Er is remdruk opgebouwd! Noteer twee redenen waarom de diameter van het compensatiegaatje niet te groot mag zijn. 1 De primaire cup blijft er dan gemakkelijker achter haken en raakt beschadigd. 2 Het duurt langer voordat de primaire cup het compensatiegaatje afsluit bij het remmen, waardoor de remmen later in werking treden. Wat kan het gevolg zijn als het compensatiegaatje verstopt is geraakt en waarom? De remmen kunnen dan blijven aanlopen, omdat de remvloeistof dan niet meer kan terugstromen naar het reservoir. 6 Er wordt een gescheiden remsysteem toegepast, om een noodrem te verkrijgen. Als er een remkring uitvalt, blijft de andere beschikbaar om nog te kunnen remmen, zij het met minder remkracht. Van de hoofdremcilinder in Afb. 4.5a is remkring 2 (linksvoor/rechtsachter) lek. Teken in Afb. 4.5b de ontbrekende zuiger in de juiste stand. Afb. 4.5 Hoofdremcilinder voor een gescheiden remsysteem 7 De hoofdremcilinder vertoont in het algemeen weinig storingen. Toch kun je deze bij klachten omtrent het remsysteem niet altijd uitsluiten. a De trommelremmen blijven aanlopen. Welke defecten aan de hoofdremcilinder kunnen dit veroorzaken? Een verstopt compensatiekanaal. De bodemklep opent niet nadat het rempedaal is losgelaten. b Er wordt een constante druk op het rempedaal uitgeoefend. Hierbij zakt het rempedaal steeds dieper. Er is geen uitwendige lekkage. Wat kan de oorzaak zijn? Een lekke primaire cup in de hoofdremcilinder. c Er zit remvloeistof in de vacuüm rembekrachtiger. Wat kan de oorzaak zijn?. De secundaire cup aan de zijde van de bedieningszuiger dicht niet goed af. d Na het ontluchten komt er al vrij snel opnieuw lucht in het remsysteem. Welke defecten aan de hoofdremcilinder kunnen dit veroorzaken? De secundaire cup aan de zijde van de vacuüm rembekrachtiger dicht niet goed af. De bodemklep is lek. Er is geen restdruk in de wielremcilinders van de trommelremmen. 4 Remsystemen 29

30 8 Beschrijf hoe een hoofdremcilinder ontlucht kan worden. Plaats een bak onder de hoofdremcilinder. Vul het remvloeistofreservoir. Laat een assistent het rempedaal langzaam indrukken en ingedrukt houden. Sluit met de vingers de uitgangen aan de hoofdremcilinder af en laat het rempedaal langzaam opkomen. Herhaal het vorige punt drie- tot viermaal. Sluit de leidingen aan en ontlucht het remsysteem. 4.3 Vacuüm rembekrachtiger 1 Remsystemen zijn uitgevoerd met een rembekrachtiger. a Waarvoor dient een rembekrachtiger? Rembekrachtigers zorgen ervoor dat met minder pedaalkracht de gewenste remkracht wordt verkregen. Ze ondersteunen de voetkracht die op het rempedaal wordt uitgeoefend. b Welk type rembekrachtiger wordt meestal toegepast? De vacuüm rembekrachtiger. c Hoe wordt de onderdruk verkregen bij dit type rembekrachtiger? Bij ottomotoren: De onderdruk wordt verzorgd door het inlaatspruitstuk. Bij dieselmotoren: De onderdruk wordt verzorgd door een vacuümpomp. 2 Verklaar aan de hand van Afb. 4.6 het werkingsprincipe van de rembekrachtiger. Wanneer er niet geremd wordt, heerst aan beide kanten van de werkzuiger de inlaatdruk. Als er geremd wordt, stroomt er buitenlucht naar de rechterzijde van de werkzuiger. De buitenluchtdruk is groter dan de inlaatdruk, zodat de werkzuiger naar links wordt gedrukt. Hierdoor wordt de pedaalkracht ondersteund. Afb. 4.6 Principe van een vacuüm rembekrachtiger 3 In Afb. 4.7 zie je de doorsnede van een rembekrachtiger. a In welke remtoestand verkeert de rembekrachtiger? A Niet remmen. B Begin remmen. C Gedeeltelijk remmen. D Voluit remmen. E Rempedaal loslaten. b Welke druk heerst in deze toestand links van de werkzuiger? A De buitenluchtdruk. B De onderdruk van het inlaatspruitstuk. C Een druk die duidelijk hoger is dan die van het inlaatspruitstuk, maar lager dan de buitenluchtdruk. c Welke druk heerst in deze toestand rechts van de werkzuiger? A De buitenluchtdruk. B De onderdruk van het inlaatspruitstuk. C Een druk die duidelijk hoger is dan die van het inlaatspruitstuk, maar lager dan de buitenluchtdruk. 30 Remmen

31 Afb. 4.7 Rembekrachtiger 4 In Afb. 4.8 zie je de doorsnede van een rembekrachtiger. a In welke remtoestand verkeert de rembekrachtiger en waaraan kun je dat zien? A Niet remmen. B Begin remmen. C Gedeeltelijk remmen. D Voluit remmen. E Rempedaal loslaten. Het vacuümkanaal is afgesloten. b Welke druk heerst in deze toestand links van de werkzuiger? A De buitenluchtdruk. B De onderdruk van het inlaatspruitstuk. C Een druk die duidelijk hoger is dan die van het inlaatspruitstuk, maar lager dan de buitenluchtdruk. c Welke druk heerst in deze toestand rechts van de werkzuiger? A De buitenluchtdruk. B De onderdruk van het inlaatspruitstuk. C Een druk die duidelijk hoger is dan die van het inlaatspruitstuk, maar lager dan de buitenluchtdruk. Afb. 4.8 Rembekrachtiger 5 In Afb. 4.9 zie je de doorsnede van een rembekrachtiger. In welke remtoestand verkeert de rembekrachtiger en waaraan kun je dat zien? A Niet remmen. B Begin remmen. C Gedeeltelijk remmen. D Voluit remmen. E Rempedaal loslaten. Er stroomt buitenlucht naar de bekrachtigingszijde. Afb. 4.9 Rembekrachtiger 6 In Afb zie je de doorsnede van een rembekrachtiger. a In welke remtoestand verkeert de rembekrachtiger en waaraan kun je dat zien? A Niet remmen. B Begin remmen. C Gedeeltelijk remmen. D Voluit remmen. E Rempedaal loslaten. De werkzuiger is naar links verplaatst, de toevoeropening voor buitenlucht en het vacuümkanaal zijn afgesloten. b Welke druk heerst in deze toestand links van de werkzuiger? A De buitenluchtdruk. B De onderdruk van het inlaatspruitstuk. C Een druk die duidelijk hoger is dan die van het inlaatspruitstuk, maar lager dan de buitenluchtdruk. c Welke druk heerst in deze toestand rechts van de werkzuiger? A De buitenluchtdruk. B De onderdruk van het inlaatspruitstuk. C Een druk die duidelijk hoger is dan die van het inlaatspruitstuk, maar lager dan de buitenluchtdruk. 4 Remsystemen 31

32 Afb Rembekrachtiger 7 In Afb zie je de doorsnede van een rembekrachtiger. a In welke remtoestand verkeert de rembekrachtiger en waaraan kun je dat zien? A Niet remmen. B Begin remmen. C Gedeeltelijk remmen. D Voluit remmen. E Rempedaal loslaten. De werkzuiger is naar links verplaatst, de toevoeropening voor buitenlucht is geopend. Het vacuümkanaal is gesloten. b Welke druk heerst in deze toestand links van de werkzuiger? A De buitenluchtdruk. B De onderdruk van het inlaatspruitstuk. C Een druk die duidelijk hoger is dan die van het inlaatspruitstuk, maar lager dan de buitenluchtdruk. c Welke druk heerst in deze toestand rechts van de werkzuiger? A De buitenluchtdruk. B De onderdruk van het inlaatspruitstuk. C Een druk die duidelijk hoger is dan die van het inlaatspruitstuk, maar lager dan de buitenluchtdruk. Afb Volledige remming; maximale rembekrachtiging 8 In de vacuümleiding van de rembekrachtiger is een terugslagklep aangebracht. a Welke twee taken heeft deze terugslagklep? Voorkomen dat er benzinedampen in de rembekrachtiger komen als de motor niet loopt. Vacuüm nog enige tijd in stand houden als de motor is stopgezet. b Wat is de bedrijfstoestand van de motor als de terugslagklep de stand van Afb. 4.12b inneemt? De motor loopt. De motor loopt niet. c Het klepje van de terugslagklep uit Afb dicht niet goed af. Wat zijn de gevolgen? Het vacuüm in de rembekrachtiger valt direct weg na het stopzetten van de motor. Er kunnen benzine- en oliedampen in de rembekrachtiger komen, waardoor het membraan wordt aangetast. d De terugslagklep uit Afb wordt verkeerd om gemonteerd. Wat zijn de gevolgen? Door de onderdruk in het inlaatspruitstuk wordt de klep steviger op de zitting gedrukt. Er wordt geen lucht uit de rembekrachtiger 'gezogen'. Er ontstaat dus geen onderdruk in de rembekrachtiger. Bij het remmen is er dus geen bekrachtiging. Afb Terugslagklep 9 Het rembekrachtigingssysteem is vrijwel onderhoudsvrij. Toch kunnen er klachten ontstaan als dit systeem niet goed functioneert. a De klant moet teveel kracht op het rempedaal uitoefenen om de gewenste remkracht te verkrijgen. Welke defecten aan het bekrachtigingssysteem kunnen dit veroorzaken? De vacuümslang is lek, of zit bekneld. De vacuümpomp is defect (dieselmotor). Het membraan van vacuüm rembekrachtiger is lek. 32 Remmen

33 b c Hoe kun je controleren of er onderdruk in de vacuüm rembekrachtiger ontstaat? Zet de motor stop. Druk bij een niet draaiende motor het rempedaal een aantal keren in. De onderdruk verdwijnt nu uit de rembekrachtiger. Druk het rempedaal in en start de motor. Het rempedaal moet nu iets zakken. Hoe kun je een vacuüm rembekrachtiger controleren op lekkage? Laat de motor eventjes draaien en zet daarna de motor stop. Wacht ca. 2 minuten, trap op het rempedaal en start de motor. Het rempedaal mag nu niet zakken. 10 Bekijk de rembekrachtiger in Afb De afdichting tussen het schotelventiel en de ventielzuiger is defect. Wat is het gevolg? Er stroomt buitenlucht via het lek naar de motorinlaat. 11 In Afb zie je een rembekrachtiger in doorsnede. Het membraan is gescheurd. Heeft dit invloed op het lopen van de motor, als er niet wordt geremd? Verklaar je antwoord. Als er niet wordt geremd, is er aan beide kanten van de werkzuiger een onderdruk. De toevoer van buitenlucht naar de rembekrachtiger is afgesloten. Zolang er niet wordt geremd, heeft een defect membraan geen invloed op het draaien van de motor. Afb Een auto heeft enkele dagen stilgestaan. De bestuurder start de auto, terwijl hij het rempedaal heeft ingedrukt. Nadat de auto is aangeslagen, voelt hij dat het rempedaal iets wegzakt. Geef hiervoor een verklaring. Als de motor loopt, ontstaat er onderdruk in de rembekrachtiger. Doordat het rempedaal is ingedrukt, treedt de rembekrachtiger in werking. De pedaalkracht wordt hierdoor versterkt, zodat het rempedaal iets wegzakt. 4.4 Hydraulische rembekrachtiging 1 Waarom zou een fabrikant kiezen voor een hydraulisch remsysteem? Het kan voor een fabrikant aantrekkelijk zijn om in plaats van een vacuüm rembekrachtiger een hydraulische rembekrachtiger te monteren. Vaak zitten er dan ook andere systemen in het voertuig die met hydraulische druk werken, zoals een hydraulisch veersysteem en een hydraulische stuurbekrachtiging. 4 Remsystemen 33

34 4.5 Remdrukbegrenzing en remdrukregeling 1 Bij auto s zonder ABS worden remdrukregelaars/remdrukbegrenzers toegepast. a Waarvoor dienen remdrukregelaars/remdrukbegrenzers? Remdrukregelaars en remdrukbegrenzers moeten voorkomen dat de druk in de remleidingen naar de achterwielen zo hoog oploopt dat de wielen blokkeren. b Wat wordt bedoeld met het inschakelpunt van een remdrukregelaar/remdrukbegrenzer? Dit is de druk waarbij de regeling/begrenzing van de remdruk naar de achterwielen begint. c Wat is het verschil tussen een remdrukbegrenzer en een remdrukregelaar? Bij een remdrukregelaar kan de maximale druk in de remcilinders van de achterremmen nog wel hoger worden als het inschakelpunt is bereikt. Bij een remdrukbegrenzer kan dit niet. d Als een remsysteem kruislings gescheiden is, kan dan worden volstaan met één remdrukregelaar? Verklaar je antwoord! Nee. Elke remkring bedient één achterwiel. Er moet daarom in elke remkring een remdrukregelaar worden opgenomen (in de remleiding naar het achterwiel). 2 Als er krachtig wordt geremd kunnen één of meer wielen blokkeren. a Van welke factoren is de maximale remkracht die tussen band en wegdek kan worden overgebracht afhankelijk? De maximale remkracht die tussen band en wegdek kan worden overgebracht is afhankelijk van: de wielbelasting; de wrijvingscoëfficiënt tussen band en wegdek. b Hoe is het mogelijk dat de achterwielen bij het remmen eerder willen gaan blokkeren dan de voorwielen? Dat komt door het duikeffect. Hierdoor wordt de wielbelasting van de achterwielen kleineren die van de voorwielen groter. 3 In Afb zie je de doorsnede van een remdrukbegrenzer. Afb Remdrukbegrenzer in doorsnede a b c Verklaar de werking van de remdrukbegrenzer bij krachtig remmen. Als wordt geremd, plant de remdruk zich voort vanaf A1, via ringkamer 1, de geopende klep 2 en kamer 3 naar A2. Zodra de druk hoger wordt dan de vooraf ingestelde waarde gaat zuiger 4 naar beneden. Dit tegen de druk van veer 5 in. Klep 2 sluit dan en ringkamer 1 wordt gescheiden van kamer 3. De druk naar de achterwielremmen kan nu niet meer hoger oplopen. Verklaar de werking van de remdrukbegrenzer bij het loslaten van het rempedaal na krachtig remmen. Na het loslaten van het rempedaal wordt de druk in kamer 1 lager dan in kamer 3. Als reactie hierop schuift klepzitting 6, tegen de druk van veer 7 in, iets naar beneden. Klep 2 gaat hierdoor open en de druk in de leiding naar de achterwielen kan wegvallen. Waarvoor dient onderdeel 8 in de remdrukbegrenzer? Met instelplug 8 kan de begrenzingsdruk worden ingesteld. 4 Verklaar de werking van een lastafhankelijke remdrukregelaar? Vaak wordt, via een hefboom, de veerkracht beïnvloed door de veranderende afstand tussen de bovenbouw en de wielophanging. De regeling wordt daardoor aangepast aan de belading van het voertuig. De veerkracht op de regelzuiger wordt dan verhoogd of verlaagd. 34 Remmen