Observatorium voor toerisme te Brussel. Jaarverslag. Editie 2009

Transcriptie

1 Observatorium voor toerisme te Brussel Jaarverslag 2008 Editie

2 Jaarverslag Observatorium voor Toerisme te Brussel >> Editie 2009 OPT / J.-P. Remy 8Toeristische overnachtingen 28 Meeting Industry OPT / J.-P. Remy toeristische diensten 40Culturele OPT / J.-P. Remy 48Transport OPT / J.-P. Remy 62Toeristen profiel

3 Inhoud 4 VOORWOORD Het observatorium voor toerisme te Brussel: methodologie en werkinstrumenten 6 I. TOERISTISCHE OVERNACHTINGEN 1 Het aanbod Het hotelaanbod Het jeugdlogiesaanbod Het gastenkameraanbod Het apparthotelaanbod Het toeristisch logiesaanbod volgens aantal etablissementen (hotels, jeugdherbergen en gastenkamers) per gemeente 9 2 De bezettingsgraad Totaal aantal overnachtingen Totaal aantal overnachtingen van 1998 tot Totaal aantal overnachtingen van 1998 tot 2008: vergelijking van de curven Totaal aantal overnachtingen in de belangrijkste Belgische steden vergelijking tussen 1998 en De drie belangrijkste buitenlandse markten voor de belangrijkste Belgische steden Totaal aantal overnachtingen in enkele Europese steden vergelijking tussen 1998 en Binnenlandse en buitenlandse overnachtingen in enkele Europese steden De drie belangrijkste buitenlandse markten in enkele Europese steden Overnachtingen in hotels Aantal overnachtingen per categorie (aantal sterren) Totaal aantal hotelovernachtingen per gemeente van het Brusselse Hoofdstedelijke Gewest Bezettingsgraad in hotels voor enkele Europese steden Aantal overnachtingen in hotels naar land van herkomst Aantal overnachtingen in hotels naar land van herkomst en naar doel van het verblijf Aantal overnachtingen per maand en per doel van het verblijf Aantal overnachtingen per maand en per markt Het jeugdlogies Overnachtingen in jeugdlogies naar land van herkomst Seizoenspreiding met betrekking tot de overnachtingen in jeugdlogies De gastenkamers Overnachtingen in gastenkamers naar land van herkomst Overnachtingen in gastenkamers per maand Doel van het verblijf van het cliënteel dat logeert in gastenkamers De stagiaires in Brussel Nationaliteiten van de stagiaires 25 II. MEETING INDUSTRY 1 Het aanbod van vergaderzalen 28 2 De internationale vergaderingen De UIA (Union of International Associations) Aantal vergaderingen van internationale verenigingen in de belangrijkste steden Aantal vergaderingen van internationale verenigingen in de belangrijkste steden van 1998 tot Aantal internationale vergaderingen in de belangrijkste Belgische steden International Congress & Convention Association (ICCA) 30 3 Congresorganisatoren Aantal vergaderingen die tussen 2000 en 2006 gerealiseerd werden Aandeel per inkomend land van de vergaderingen Duur van de vergaderingen Type van MICE vergaderingen Aantal vergaderingen en aantal deelnemers per maand Aantal vergaderingen per type cliënteel 31 4 Beurzen & Salons Terugkende salons en beurzen in Brussel Profiel van de bezoekers aan het Seafood Salon 33 Algemene bedenkingen 26 Editie 2009 Hervé Bosquet Directeur Bruxelles International Congres Viviane Jacobs Directeur général Office de Promotion du Tourisme de Wallonie et de Bruxelles Raymonda Verdyck Administrateur-generaal, Toerisme Vlaanderen André Vrydagh City Marketing & Toerisme van Brussel Internetsite van het Observatorium De publicaties en de persberichten van het Observatorium voor Toerisme te Brussel zijn sedert november 2001 beschikbaar op het internet: Foto s van de omslag: Parlement européen, quartier de la mode, Cyclocity, gastenkamer L Art de la fugue, Stadhuis van Brussel OPT / J.-P. Remy. Foto s van P 18, 20, 24, 26, 42, 44, 45, & 56: OPT / J.-P. Remy.

4 11 de uitgave van het jaarverslag van het Observatorium voor Toerisme te Brussel 5 Analyse van het MICE-cliënteel van Brussel en de perceptie van de stad Wat is de aard van de ondervraagde organisatie / vennootschap? Welk type vergaderinfrastructuur bezitten de ondervraagde bedrijven / organisaties? Welke zijn de redenen van de vergaderingen buitenshuis? Type evenement Welke zijn de keuzemotivaties voor de bestemming (meervoudige keuze)? Van welke type infrastructuren werden door de respondenten gebruik gemaakt? De kwaliteit van de infrastructuren volgens verschillende criteria De verschillende activiteiten voor of na de vergaderingen De perceptie van Brussel als MICE-bestemming 36 Algemene bedenkingen 37 Glossarium 38 III. CULTURELE TOERISTISCHE DIENSTEN 1 Het aanbod Musea en toeristische attracties Het aanbod aan musea en attracties per gemeente Geleide cultuurbezoeken 41 2 De bezoekerscijfers Musea en toeristische attracties Alle bezoekersaantallen samengevoegd De indeling naar aantal bezoekers aan musea en attracties Verdeling van de nationale en internationale bezoekers van de federale musea Culturele rondleidingen Aantal rondleidingen en aantal bezoekers in 2002 tot Aandeel van de talen die tijdens de rondleidingen gebruikt worden 43 3 Eenmalige en terugkerende evenementen in Brussel Eenmalige evenementen Terugkerende evenementen (toegang mits betaling) Terugkerende evenementen (gratistoegang) 44 Algemene bedenkingen 46 IV. TRANSPORT 1 Luchttransport Nationale Luchthaven van Brussel Aantal passagiers en transitpassagiers op de Nationale Luchthaven van Brussel van 1998 tot Aantal passagiers per maand Aantal passagiers per herkomst Top 20 van de bestemmingen per aantal passagiers Aantal vliegbewegingen op de Nationale Luchthaven van Brussel Top 20 van de bestemmingen per aantal vluchten De hotellerie op het grondgebied van de gemeente Zaventem Toegang tot de luchthaven Het profiel van de passagiers Brussels South Charleroi Airport Aantal passagiers en aantal vluchten op Brussels South Charleroi Airport Profiel van de reizigers 55 2 Spoorwegtransport Internationaal verkeer: Thalys Aantal passagiers op Thalys vanuit en naar Brussel van 1998 tot Percentage tickets voor zakenreizen / vrije tijd verkocht via Thalys van 2000 tot Aantal passagiers op de Thalys lijnen van en naar Brussel per maand Profiel van het cliënteel Internationaal verkeer: Eurostar Aantal passagiers op de Eurostar van en naar Brussel van 1998 tot Percentage tickets voor zakenreizen / vrije tijd verkocht via Eurostar van 2000 tot Aantal passagiers op de Eurostar lijnen van en naar Brussel per maand Internationaal verkeer (zonder Thalys en Eurostar) 59 Algemene bedenkingen 60 V. TOERISTEN PROFIEL 1 Verblijfstoerisme 62 Profiel 62 Kenmerken van het verblijf 62 Geraadpleegde informatiebronnen 62 Activiteiten 62 2 Zakentoerisme 63 Profiel 63 Kenmerken van het verblijf 63 Activiteiten 63 3 Jongerentoerisme 63 Profiel 63 Kenmerken van het verblijf 63 5

5 6 In Brussel is het Observatorium voor Toerisme sinds 1998 de concretisering van een samenwerking tussen de verschillende spelers in de toeristischesector. Institutionele partnerships: Toerisme Vlaanderen (TVl) Brussel Internationaal - Toerisme & Congres (BI-TC) Office de Promotion du Tourisme de Wallonie et de Bruxelles (OPT) Een functionele structuur verbindt de City marketing van BI-TC met de diensten Perspective et Stratégie van het OPT en Planning en Onderzoek van TVl. Zo wordt de soepelheid gecreëerd die nodig is om in te spelen op de verwachtingen van de Brusselse toeristische sector. De analyses van het Observatorium steunen op betrouwbare statistieken en onderzoeken die kunnen worden verricht dankzij de samenwerking met de verschillende sectoren van de toeristische activiteit, bijvoorbeeld: de Brussels Hotels Association (BHA), Logies voor jongeren, Bed & Brussels, Taxi Stop, Brusselse Museumraad, Voir et Dire Bruxelles, Gidsen Brussel België, Brussels Airlines, BIAC, NMBS, BAPCO, ABTO, TO Incoming, Dankzij deze samenwerking en het methodologische werk dat uitgevoerd werd, is het Observatorium voor de verschillende toeristische sectoren van Brussel de referentie geworden voor statistische gegevens en de analyse daarvan. Dankzij het partnership met de BHA en de expertise van het Observatorium kunnen sinds 2004 verschillende statistieken opgesteld worden. Het is onder meer mogelijk de bezettingsgraad, met een onderscheid tussen week- en weekenddagen, de gemiddelde nettoprijzen en de inkomsten per kamer (REVPAR) te berekenen. Dankzij dit beheersinstrument kan een maand na datum al de nodige rapportering verzorgd worden. In het bijzonder de hotelsector wenste al langer betrouwbare informatie op korte termijn. Deze statistieken zijn dan ook een grote vooruitgang. Sinds mei 2009 werkt het Observatorium voor Toerisme te Brussel samen met Mkg Hospitality om de hotelbarometer te verbeteren. Deze samenwerking heeft ons in staat gesteld om ons panel uit te breiden, maar ook om Brussel te positioneren tegenover de grote Europese metropolen. Het Observatorium voor Toerisme te Brussel heeft een soortgelijk hulpmiddel ontwikkeld in samenwerking met de jeugdherbergen (maandelijks) en de musea en attracties (halfjaarlijks). De investeringen en inspanningen van de partners moeten echter verdergezet worden zodat de kwaliteit van de beschikbare gegevens nog toeneemt, zeker wat betreft de MICE-sector, de individuele zakenreizen en de apparthotel. 11 de uitgave van het jaarverslag van het Observatorium voor Toerisme te Brussel Het toerisme in Brussel bevestigt zijn groei in 2008, maar is op het eind van het jaar toch vertraagd als gevolg van de crisis: +3,4% totale overnachtingen in Brussel, 5,6% zakenovernachtingen en 0,7% vakantieovernachtingen. Wat het aantal vergaderingen van minstens dan 300 personen betreft, is Brussel volgens de criteria van de UAI opnieuw gestegen naar de 2de plaats in Europa. Wat het aantal vergaderingen van minder dan 50 personen betreft, is Brussel volgens de criteria van de UIA teruggezakt naar de 22ste plaats. Het bezoek aan musea en attracties is in 2008 met 8,5% gestegen. Desondanks is de crisis goed voelbaar. De hotelmanagers hebben af te rekenen met de gevolgen van de financiële crisis, klanten die naar een lager gamma gaan, lowcost reizen, tophotels die van categorie veranderen, de almaar kortere verblijfsduur, koopjesjagers, enz. In afwachting dat de situatie verbetert, concentreert Brussel zich op de toekomst met het nieuwe Magrittemuseum, de heropening van het gerenoveerde Congrespaleis en de investering in een nieuw congrescentrum op de Heizel. HET OBSERVATORIUM VOOR TOERISME TE BRUSSEL: METHODOLOGIE EN WERKINSTRUMENTEN. Methodologie De volgende factoren zijn essentieel voor het welslagen van de inschakeling van een dergelijk observatorium: de vaste wil tot samenwerking van de toeristische partners om de collectieve en individuele resultaten te optimaliseren; de aanpassing van het proces op basis van de opmerkingen vanuit het terrein; de kwaliteit van de gegevens, de continuïteit in het proces en de planning ervan; de soepele organisatie van de verspreiding van de onderzoeksresultaten en aanbevelingen. Deze methodologie werd uitgewerkt: om te kunnen beantwoorden aan de behoefte van een vergelijkende analyse (benchmarking) tussen Brussel en andere steden, zoals deze uitgevoerd door European Cities Marketing, op basis van de statistische gegevens van TourMis, erkend door de EU en het UNWTO. om een analyse mogelijk te maken van vraag en aanbod in de verschillende toeristische sectoren: logies, musea en toeristische attracties, vervoermiddelen en toeristische evenementen; om een analyse mogelijk te maken van de evolutie van de ontwikkeling van de bestemming Brussel op de vrije tijd en MICE markten.

6 Specifieke onderzoeken Enquête betreffende de aparthotels Analyse van zeven commerciële hotelboekingsites en hun evaluatie top en minder top Economische weerslag van de opening van Square en het Magrittemuseum Profiel van de bezoekers en exposanten van de European Seafood Exposition (ESE) met betrekking tot Brussel Profiel van de bezoekers en exposanten van de MOod 2009 met betrekking tot Brussel Analyse van het profiel van de festivalgangers van Couleur Café (in samenwerking met de MIVB). Het jaarverslag Het jaarverslag van de toeristische activiteit in het Brusselse Hoofdstedelijke Gewest is een structureel hulpinstrument voor strategisch beleid. Het bundelt gegevens die het hele jaar door worden gecompileerd, en het analyseert de trends. Het aanbod in Brussel, het profiel van de toeristen, de bezoeken in zakelijk/recreatief verband, de evolutie van de prioritaire markten: het jaarverslag verwerkt elk jaar een massa essentiële informatie. Sinds 2003 is een speciaal hoofdstuk van het jaarverslag gewijd aan de MICE-sector. Omdat de informatie hierover zeer onvolledig was, hebben de partners van het Observatorium zich toegespitst op de analyse van aanbod, vraag, incoming-activiteiten, internationale positionering van Brussel en perceptie van Brussel als MICE-bestemming. Deze informatie werd aangevuld met een meer verfijnde analyse van de hotelovernachtingen in het kader van het recreatief verblijfstoerisme en MICE. De eerste resultaten tonen aan dat het proces in werking is getreden. Het komt erop aan de samenwerking met de partners te blijven verruimen. De doelstellingen van dit jaarverslag zijn: de gegevens te vergelijken op korte termijn (2008 / 2007) en op middellange termijn (2008 / 2000/1998); het niveau van een simpele opsomming van statistieken te overstijgen; de informatie voor te stellen om tot actie aan te sporen. Elk hoofdstuk wordt duidelijk gesitueerd met een overzicht van de belangrijkste observaties. De Brieven van het Observatorium Met de Brieven van het Observatorium is het mogelijk kortetermijntrends te verspreiden bij de toeristische partners. In 2009 verschenen de volgende Brieven van het Obs: De toeristische werkgelegenheid in het Brusselse Hoofdstedelijke Gewest: zakentoerisme en vrijetijdstoerisme in 2006 Profiel van de bezoekers en exposanten van de European Seafood Exposition (ESE) met betrekking tot Brussel Kerncijfers van het toerisme in 2008 Profiel van de bezoekers en exposanten van de MOod 2009 met betrekking tot Brussel Profiel van de festivalgangers van Couleur Café 2009 ten opzichte van Brussel 7 Internetsite van het Observatorium De publicaties en de persberichten van het Observatorium voor Toerisme te Brussel zijn sedert november 2001 beschikbaar op het internet: of Foto s: OPT / J.-P. Remy

7 Observatorium voor toerisme te Brussel 1. Toeristische overnachtingen 1. Het aanbod Logiesvormen Betrokkenen Bronnen Hotels Toerisme Vlaanderen Franse Gemeenschapscommissie Brussels Hotels Association (BHA) Algemene Directie Statistiek en Economische Informatie (ADSEI) Hotelcatalogus Jeugdlogies Logies voor jongeren 1 ADSEI Logies voor jongeren Gastenkamers Bed & Brussels Taxi Stop Franse Gemeenschapscommissie Bed & Brussels Taxi Stop Franse Gemeenschapscommissie BDLF 1.1. Het hotelaanbod Aantal sterren Aantal erkende hotels Aantal kamers Aantal hotels Maximale capaciteit volgens ADSEI (aantal bedplaatsen) ***** **** *** ** * Totaal erkende hotels Andere Totaal Bron: Hotelcatalogus BI-TC 2009 (erkenning 2008) ADSEI Opmerkingen De verschillen die worden vastgesteld tussen de twee databases voor erkende hotels worden verklaard door: - Het referentiejaar voor de hotels die opgenomen zijn in de catalogus van Brussel Internationaal Toerisme en Congressen (BI-TC) is Het referentiejaar voor de Algemene Directie Statistiek en Economische Informatie: de hotels die in augustus 2008 werden erkend. In 2008 werden 140 etablissementen erkend door de Franse Gemeenschapscommissie van het Brusselse Hoofdstedelijke Gewest en door Toerisme Vlaanderen. In 2008 is een nieuwe vereniging opgericht die de hotels van Brussel en omstreken vertegenwoordigt: Brussels Hotels Association (BHA). Deze vereniging telt 227 leden Het jeugdlogiesaanbod Aantal etablissementen Maximale capaciteit (aantal bedplaatsen) Bron: Logies voor jongeren Logies voor jongeren is een vereniging die de vijf jeugdherbergcentra omvat van de Franstalige en van de Vlaamse Gemeenschap. 2. BDLF: Bruxelles Destination Langue Française is een vereniging gespecialiseerd in de sector opleiding, toerisme en cultuur in Brussel. Ons doel is de promotie van het imago van Brussel, de Europese Franstalige hoofdstad, dankzij kwalitatief hoogstaande tijdelijke overnachtingsmogelijkheden, de organisatie van cursussen Frans, de organisatie van bedrijfsstages en permanente begeleiding. 3. De rubriek Andere omvat de hotels die ter erkenning voorliggen en een deel van de apparthotels.

8 Toeristische overnachtingen Jaarverslag Het gastenkameraanbod Aantal aanbieders Aantal kamers Maximale capaciteit (aantal bedplaatsen) Erkende gastenkamers (1) Bij verenigingen ingeschreven gastenkamers (2) Bron: (1) Franse Gemeenschapscommissie (erkenning 2008) (2) Bed & Brussels en Taxi Stop Het apparthotelaanbod Appartementhotels 4 zijn een vorm van huisvesting die de bewoners een ruime mate van zelfstandigheid bieden en waarbij ten minste een bepaalde dienstverlening (schoonmaak, diensten à la carte, ) is inbegrepen. Het Observatorium voor Toerisme heeft door middel van passieve prospectie (internet en gouden gids) het potentieel van de Brusselse appartementhotels op niet-exhaustieve wijze onderzocht. In totaal telden wij 100 vennootschappen die appartementen, flats en/of kamers verhuren. Slechts 38 van hen deelden ons hun verhuurcapaciteit voor appartementen mee. Vervolgens hebben wij door middel van de regel van drie een raming gemaakt van de totale capaciteit. Aantal geïnventariseerde ondernemingen Aantal appartementen/flats (raming) Bron: Observatorium voor Toerisme te Brussel Het toeristisch logiesaanbod volgens aantal etablissementen (hotels, jeugdherbergen en gastenkamers) per gemeente 9 Cartografische bron Articque 4 De appartementhotels in het Brusselse Hoofdstedelijke Gewest BRAT, mei 1998.

9 Observatorium voor toerisme te Brussel 1 Gemeente Hotels Jeugdherbergen Gastenkamers Totaal Brussel Sint-Gillis Sint-Joost-ten-Noode Elsene Schaarbeek Anderlecht Etterbeek Evere Sint-Lambrechts-Woluwe Ukkel Watermaal-Bosvoorde Sint-Pieters-Woluwe Vorst Ganshoren Jette Oudergem Sint-Agatha-Berchem Koekelberg Sint-Jans-Molenbeek TOTAAL Bron: Algemene Directie Statistiek en Economische Informatie en Observatorium voor Toerisme te Brussel (voor hotels en jeugdherbergen) en Franse Gemeenschapscommissie (voor de Gastenkamers) 10

10 Toeristische overnachtingen Jaarverslag De bezettingsgraad Verblijfsvormen Betrokkenen Bronnen Hotels Brussels Hotels Association (BHA) Hotels Algemene Directie Statistiek en Economische Informatie BHA Observatorium voor Toerisme te Brussel Jeugdlogies Logies voor jongeren Algemene Directie Statistiek en Economische Informatie Logies voor jongeren Gastenkamers Bed & Brussels Taxi Stop Bed & Brussels Taxi Stop De frequentering van de overnachtingsmogelijkheden wordt eerst globaal gepresenteerd en vervolgens uitgesplitst per categorie: hotels, jeugdherbergen, en gastenkamers Totaal aantal overnachtingen (behalve de gastenkamers) Totaal aantal overnachtingen van 1998 tot Bron: Algemene Directie Statistiek en Economische Informatie Er wordt gesproken van een overnachting als een bezoeker een nacht doorbrengt in een accommodatie (zakelijk of recreatief toerisme). De recreatieve overnachtingen omvatten vakantie- en recreatieve bezoeken. De zakelijke overnachtingen omvatten overnachtingen enerzijds voor een conferentie, een congres, een seminarie en anderzijds omwille van een andere professionele reden. 5 Alle soorten accommodatie (hotels, apparthotels, jeugdlogies) behalve de gastenkamers

11 Observatorium voor toerisme te Brussel Totaal aantal overnachtingen van 1998 tot 2008: vergelijking van de curven: recreatieve overnachtingen, overnachtingen voor conferenties, congressen en seminaries en overnachtingen voor andere beroepsdoeleinden Recreatieve overnachtingen Meetings Andere beroepdoeleinden Bron: Algemene Directie Statistiek en Economische Informatie Totaal aantal overnachtingen in de belangrijkste Belgische steden (vergelijking tussen 1998 en 2008) % % +25% +45% +70% Brussel Antwerpen Brugge Gent Luik

12 Toeristische overnachtingen Jaarverslag 2008 Brussel Antwerpen Brugge Gent Luik Bron: Algemene Directie Statistiek en Economische Informatie De drie belangrijkste buitenlandse markten voor de belangrijkste Belgische steden Steden Markten Overnachtingen % Verenigd Koninkrijk % Brussel Frankrijk % Source: Direction générale Statistique et Information Economique Duitsland % Nederland % Antwerpen Duitsland % Verenigd Koninkrijk % Verenigd Koninkrijk % Brugge Nederland % Frankrijk % Nederland % Gent Verenigd Koninkrijk % Duitsland % Frankrijk % Luik Verenigd Koninkrijk % Duitsland % 13 Bron: Algemene Directie Statistiek en Economische Informatie

13 Observatorium voor toerisme te Brussel Totaal aantal overnachtingen in enkele Europese steden (vergelijking tussen 1998 en 2008) % +89% +37% +33% +43% +12% +31% % +29% +56% +177% 0 Berlijn Barcelona Praga Wenen München Amsterdam Boedapest Stockholm Brussel Kopenhagen Dubrovnik Bron: European Cities Tourism in TourMis ( Opmerkingen TourMis is een marketing informatiesysteem dat met 110 Europese bestemmingen is verbonden en dat door de Europese Unie en door de Wereld Toerisme Organisatie (UNWTO) gebruikt wordt via het netwerk van de European Cities Tourism (ECT) Binnenlandse en buitenlandse overnachtingen in enkele Europese steden Berlijn Wenen München 14 Amsterdam Boedapest Stockholm Brussel Kopenhagen Dubrovnik 0 20% 40% 60% 80% 100% Aandeel binnenlandse overnachtingen Aandeel buitenlandse overnachtingen Bron: European Cities Tourism in TourMis (

14 Toeristische overnachtingen Jaarverslag 2008 Binnenlandse overnachtingen Aandeel binnenlandse overnachtingen Buitenlandse overnachtingen Aandeel buitenlandse overnachtingen Totaal aantal overnachtingen 2008/2007 Berlijn % % ,7% Wenen % % ,6% München % % ,3% Amsterdam % % ,0% Boedapest % % ,4% Stockholm % % ,9% Brussel % % ,4% Kopenhagen % % ,3% Dubrovnik % % ,2% Bron: European Cities Tourism in TourMis De drie belangrijkste buitenlandse markten in enkele Europese steden Steden Markten Overnachtingen Verenigd Koninkrijk Berlijn V.S. Amerika Italië Duitsland Wenen V.S. Amerika Italië V.S. Amerika München Italië Verenigd Koninkrijk Verenigd Koninkrijk Amsterdam V.S. Amerika Duitsland Duitsland Boedapest Verenigd Koninkrijk Italië Duitsland Stockholm Verenigd Koninkrijk V.S. Amerika Verenigd Koninkrijk Brussels Frankrijk Duitsland Zweden Kopenhagen Verenigd Koninkrijk Noorwegen Frankrijk Dubrovnik V.S. Amerika Duitsland Bron: European Cities Tourism in TourMis

15 Observatorium voor toerisme te Brussel Overnachtingen in hotels /2007 Aantal aankomsten (1) ,1% Aantal overnachtingen (1) ,7% Gemiddelde verblijfsduur 1,9 1,9 Bezettingsgraad per kamer ( 2) 73,5% 71,07% -2,4 punten Gemiddelde netto-prijs per kamer (2) 103,15 101,18-1,9% REVPAR (2) 77,41 74,24-4,1% Bron: (1) Algemene Directie Statistiek en Economische Informatie (2) Observatorium voor Toerisme te Brussel Aantal overnachtingen per categorie (aantal sterren) Aantal overnachtingen sterren 4 sterren 3 sterren 2 sterren 1 ster Anderen Aankomsten Overnachtingen % 5 sterren % 4 sterren % 3 sterren % 2 sterren % 1 ster % Andere % Totaal % Bron: Algemene Directie Statistiek en Economische Informatie

16 Toeristische overnachtingen Jaarverslag Totaal aantal hotelovernachtingen per gemeente van het Brusselse Hoofdstedelijke Gewest en millions / in miljoen > 1,0 0,50-1,0 0,50-0,25 0,25-0,10 < 0,10 Cartografische bron Articque Aankomsten Overnachtingen Aandeel overnachtingen (%) Brussel % Sint-Joost-ten-Noode % Sint-Gillis % Elsene % Anderlecht % Schaarbeek % Evere % Etterbeek % Sint-Lambrechts-Woluwe % Andere % Totaal % Bron: Algemene Directie Statistiek en Economische Informatie De categorie Andere vertegenwoordigt de volgende gemeenten: Vorst, Ganshoren, Jette, Sint-Jans-Molenbeek, Ukkel en Watermaal-Bosvoorde. Deze gemeenten werden niet afzonderlijk weergegeven omdat ze minder dan drie etablissementen bezitten Bezettingsgraad in hotels voor enkele Europese steden Brussel 71,1% Barcelona 60,8% Berlijn 50,8% Praag 49,0% Dubrovnik 27,5% Bron: Tourmis

17 Observatorium voor toerisme te Brussel Aantal overnachtingen in hotels naar land van herkomst België Verenigd Koninkrijk Frankrijk Duitsland Nederland Spanje V.S. Amerika Italië Japan Zweden Denemarken China Polen India Canada Finland Tsjechië /2007 België ,5% Verenigd Koninkrijk ,3% Frankrijk ,7% Duitsland ,8% Nederland ,4% Spanje ,2% Italië ,3% Zweden ,0% Denemarken ,5% Polen ,6% Griekenland ,8% Ierland ,9% 18 Portugal ,3% Finland ,7% Roemanië ,5% Oostenrijk ,0% Luxemburg ,8% Hongarije ,5% Tsjechië ,4% Bulgarije ,1% Litouwen ,1% Slovenië ,3% Slowakije ,2% Cyprus ,6% Malta ,1%

18 Toeristische overnachtingen Jaarverslag 2008 Estland ,2% Letland ,1% Totaal EU ,1% V.S. Amerika ,6% Japan ,2% Zwitserland ,7% Rusland ,6% China ,6% India ,8% Canada ,3% Noorwegen ,9% Turkije ,9% Rest van de wereld ,9% Totaal buitenlanders ,1% Totaal ,6% Bron: Algemene Directie Statistiek en Economische Informatie Aantal overnachtingen in hotels naar land van herkomst en naar doel van het verblijf % -10% 67% Recreatieve verplaasting Frankrijk Verenigd Koninkrijk België 165% Spanje 36% Nederland 17% Duitsland 70% Italië -8% V.S. Amerika 14% Japan 284% Canada -34% China % Rusland 64% Polen 83% Oostenrijk % -19% Verplaatsing in het kader van een conferentie, congres of seminaire % -5% 12% 70% 6% 21% -82% België Verenigd Koninkrijk Frankrijk V.S. Amerika Duitsland Nederland Spanje Italië Japan 27% Polen 87% Rusland -39% Canada 72% China 0% Oostenrijk

19 Observatorium voor toerisme te Brussel % -27% 15% -59% 5% -21% -25% -38% Elk ander type van beroepverplaasting België Frankrijk Duitsland Verenigd Koninkrijk Spanje Nederland Italië V.S. Amerika -55% 45% 18% 3% -21% -28% Japan Polen Rusland Oostenrijk Canada China Bron: Algemene Directie Statistiek en Economische Informatie Aantal overnachtingen per maand en per doel van het verblijf Januari Februari Maart April Mei Juni Juli Augustus September Oktober November December Overnachtingen voor congres, seminarie of conferentie Overnachtingen voor andere beroepsdoeleinden Recreatieve overnachtingen Totaal aantal overnachtingen 20 Maand Overnachtingen voor congres, seminarie of conferentie Overnachtingen voor andere beroepsdoeleinden Recreatieve overnachtingen Totaal aantal overnachtingen Januari Februari Maart April Mei Juni Juli Augustus September Oktober November December Gemiddelde Totaal Bron: Algemene Directie Statistiek en Economische Informatie

20 Toeristische overnachtingen Jaarverslag 2008 Opmerkingen De drie drukste maanden in functie van de motivatie zijn: voor congres, seminarie of conferentie: augustus, december en juli. recreatie: mei, april en september. andere beroepsdoeleinden: september, april en oktober Aantal overnachtingen per maand en per markt J F M A M J J A S O N D 0 J F M A M J J A S O N D Verenigd Koninkrijk Frankrijk Nederland Duitsland Spanje Italïe J F M A M J J A S O N D J F M A M J J A S O N D 21 Denemarken Zweden Noorwegen V.S. Amerika Japan China J F M A M J J A S O N D Bron: Algemene Directie Statistiek en Economische Informatie Zwitserland Polen Ostenrijk Rusland Tsjechïe

21 Observatorium voor toerisme te Brussel Het jeugdlogies Bron: (1) Algemene Directie Statistiek en Economische Informatie (2) Observatorium voor Toerisme te Brussel (*) 3 jeugdlogies (**) 4 jeugdlogies /2007 Aantal aankomsten (1) ,8% Aantal overnachtingen (1) ,8% Gemiddelde netto-prijs per kamer (2) 20,78 19,85-4,5% Gemiddelde verblijfsduur in aantal overnachtingen (2) 1,54 1,61 Bezettingsgraad per bed (1) 80,21%* 83,6%** 3,4 punten Overnachtingen in jeugdlogies naar land van herkomst Frankrijk België Duitsland Spanje Verenigd Koninkrijk V.S. Amerika Nederland Bron: Algemene Directie Statistiek en Economische Informatie Italië Canada Japan Polen Zwitserland Zweden Oostenrijk Denemarken China Rusland Tsjechië Noorwegen % 2008/2007 Frankrijk % 5% België % -6% Duitsland % 7% Spanje % 18% Verenigd Koninkrijk % -7% V.S. Amerika % -10% Nederland % -15% Italië % 6% Canada % -13% Japan % -19% Polen % 6% Zwitserland % 30% Zweden % 16% Oostenrijk % -42% Denemarken % -14% China % -13%

22 Toeristische overnachtingen Jaarverslag 2008 Rusland % 53% Tsjechië % -2% Noorwegen % -43% Rest van de wereld % -5% Totaal % -2% Bron: Algemene Directie Statistiek en Economische Informatie Seizoenspreiding met betrekking tot de overnachtingen in jeugdlogies Januari Februari Maart April Mei Juni Juli Augustus September Oktober November December Maand % 2008/2007 Januari % -1% Februari % 5% Maart % 8% April % -2% Mei % 4% Juni % -6% Juli % -6% Augustus % -7% September % 1% Oktober % -1% November % -15% December % 0% Gemiddelde % -2% Totaal % -2% 23 Bron: Algemene Directie Statistiek en Economische Informatie

23 Observatorium voor toerisme te Brussel De gastenkamers Aantal aankomsten Aantal overnachtingen Gemiddelde verblijfsduur in nachten 3,80 3,69 Bron: Bed & Brussels Overnachtingen in gastenkamers naar land van herkomst % 2008/2007 België % -8% Frankrijk % 17% Duitsland % -8% Spanje + Italië % 39% Verenigd Koninkrijk % 11% Andere landen % -14% Totaal % -1% Bron: Bed & Brussels Overnachtingen in gastenkamers per maand 24 Maand % 2008/2007 Januari % 47% Februari % 14% Maart % 6% April % 5% Mei % 37% Juni % 4% Juli % -31% Augustus % 0% September % -25% Oktober % 2% November % -14% December % -22% Gemiddelde % -1% Totaal % 17% Bron: Bed & Brussels

24 Toeristische overnachtingen Jaarverslag Doel van het verblijf van het cliënteel dat logeert in gastenkamers Doel van het verblijf Toerisme 39,8% 18% 42% Zaken 27,7% 40% 29% Stage 26,8% 25% 5% Niet aangegeven 5,7% 16% 24% Bron: Bed & Brussels De stagiaires in Brussel De vereniging Bruxelles Destination Langue Française (BDLF) organiseerde het logement van stagiairs verbonden met internationale instellingen, met het Erasmus-uitwisselingsprogramma, met bedrijfsstages Aantal aankomsten Aantal overnachtingen Bron: BDLF Nationaliteiten van de stagiaires 2% 4% 3% 6% 2% 7% 4% 32% Duitsland Frankrijk Spanje Verenigd Koningrijk Polen Italië Scandinavië Nederland V.S. Amerika 8% Oostenrijk Andere 25 9% 22% Bron: BDLF

25 Observatorium voor toerisme te Brussel 1 Algemene bedenkingen Brussel - overnachtingscapaciteit in aantal mensen (totaal) in aantal mensen (hotels) in aantal mensen (jeugdlogies) 918 in aantal mensen (gastenkamers) Brussel - hotelaanbod Het aantal etablissementen in de categorieën met 5, 4 en 3 sterren blijft relatief stabiel. 59% van de overnachtingen gebeurden in de gemeente Brussel en dus 41% in de andere gemeentes: 12% in Sint Joost, 9% in Sint Gillis, 7% in Elsene en 3% in Evere. De hotels met 4 en 5 sterren zijn goed voor een aandeel van 63% van de hotelovernachtingen. Sinds 2000 is het hotelaanbod met 28% gestegen, het aantal bedden met 8,4% en de hotelvraag (aantal overnachtingen) met 16%. De bezettingsgraad van de hotelkamers is met 1 punt gestegen. Intussen ontbreekt het niet aan nieuwe hotelprojecten in Brussel: het Eurostation (228 kamers), het casinocomplex aan de Anspachlaan (140 kamers), inrichting van een kerk aan de Kruidtuin, ontwikkeling van een duurzaam boothotel (50 à 60 kamers) aan de Becokaai, investering van Prem Group in het centrum van Brussel (100 kamers), enz. Hoe omvangrijk deze projecten ook zijn, toch mag men niet vergeten dat ze afhankelijk zijn van de toename van de vraag. Dat heeft tot gevolg dat de hotels almaar inventiever worden via originele promotie- en commerciële acties (Bongobonnen), de introductie van nieuwe merken (Radisson BLU enz.) en de ontwikkeling van groene ketens zoals Accor. 3. Brussel-bestemming Het aantal overnachtingen in Brussel is gestegen met 29% tussen 1998 en 2008, dit stemt overeen met ongeveer overnachtingen. In 2008 zijn de overnachtingen in Brussel gestegen met 17% in vergelijking met 2000, dit stemt overeen met meer dan overnachtingen. In 2008 zijn de overnachtingen in Brussel gestegen met 3,4% in vergelijking met 2007, dit stemt overeen met een verlies van overnachtingen. De gemiddelde verblijfsduur in hotels bedraagt 1,9 nachten. De gemiddelde verblijfsduur in jeugdlogies bedraagt 1,6 nachten, voor gastenkamers is dit 3,7 nachten. 4. Brussel-clienteel De belangrijkste markten: Verenigd Koninkrijk (-4,3% t.o.v en -26% t.o.v. 2001) Frankrijk (+6,7% t.o.v en +30% t.o.v. 2001) België (+6,5% t.o.v en +63% t.o.v. 2001) Duitsland (+2,8% t.o.v en +22% t.o.v. 2001) Nederland (+3,4% t.o.v en+15% t.o.v. 2001) Spanje (+5,2% t.o.v en +50% t.o.v. 2001) V.S. Amerika (-10,6% t.o.v en 0% t.o.v. 2001) De prioritaire buitenlandse markten (Verenigd Koninkrijk, Frankrijk, Duitsland en Nederland) vertegenwoordigen 38,3% van alle hotelovernachtingen, 38,7% van de overnachtingen in jeugdlogies en 38,0% van alle overnachtingen in gastenkamers. De markten waar Toerisme Vlaanderen en/of het OPT (Office de Promotion du Tourisme de Wallonie et de Bruxelles) een toeristische dienst hebben, vertegenwoordigen 68% van het aantal overnachtingen in hotels, 65% van het aantal overnachtingen in jeugdherbergen en 56,5% van alle overnachtingen in gastenkamers. De oorsprong van de andere klanten is zeer gediversifieerd. 5. Brussel-vakantiebestemming Het aantal overnachtingen met vakantiemotief is in 2008 met 64% gestegen in vergelijking met 1998, met 38% in vergelijking met 2000 en met 0,7% in vergelijking met Hotels: De vier seizoenen worden als volgt verdeeld: winter (23%), lente (25%), zomer (28%) en herfst (24%). De drie belangrijkste maanden zijn: mei, september en oktober. De drie minst belangrijke maanden zijn: januari, februari en augustus. Jeugdlogies: De drie belangrijkste maanden zijn: april, juli en augustus. De belangrijkste markten: Verenigd Koninkrijk (-9,1% t.o.v en -10% t.o.v. 2001) Frankrijk (+1,8% t.o.v en +100% t.o.v. 2001) Nederland (+7,7% t.o.v en +37% t.o.v. 2001) Duitsland (-3,2% t.o.v en +17% t.o.v. 2001) België (+17,1% t.o.v en +67% t.o.v. 2001) V.S. Amerika (-23,0% t.o.v en -8% t.o.v. 2001) Spanje (+14,0% t.o.v en +155% t.o.v. 2001)

26 Toeristische overnachtingen Jaarverslag Brussel-MICE De meetingovernachtingen (seminaries, congressen ) zijn gestegen met 57% in vergelijking met 1998, met 22% in vergelijking met 2000 en met 5% in vergelijking met Het topseizoen voor zakenverblijven loopt in van mei tot juli en van oktober tot december. De belangrijkste markten voor de meetingovernachtingen (seminaries, congressen, ): Verenigd Koninkrijk (-6,5% t.o.v en -19% t.o.v. 2001) V.S. Amerika (-4,8% t.o.v en -5% t.o.v. 2001) Duitsland (+5,5% t.o.v en +12% t.o.v. 2001) Frankrijk (-19,6% t.o.v en -21% t.o.v. 2001) België (+4,6% t.o.v en +203% t.o.v. 2001) Italië (+2,1% t.o.v en +21% t.o.v. 2001) Spanje (+1,7% t.o.v en +6% t.o.v. 2001) 7. Brussel-andere beroepsdoeleinden De overnachtingen voor andere beroepsdoeleinden zijn gedaald met -32% in vergelijking met 1998, met -19% in vergelijking met 2000 en met -6,5% in vergelijking met Het topseizoen voor verblijven voor andere beroepsdoeleinden loopt in van maart tot juni en van september tot oktober. De belangrijkste markten voor de overnachtingen voor andere beroepsdoeleinden: België (-3,5% t.o.v en -18% t.o.v. 2000) Frankrijk (+4,4% t.o.v en -27% t.o.v. 2000) Verenigd Koninkrijk (+23,9% t.o.v en -59% t.o.v. 2000) Duitsland (+9,4% t.o.v en +15% t.o.v. 2000) Nederland (+19,1% t.o.v en -21% t.o.v. 2000) Spanje (+1,7% t.o.v en +5% t.o.v. 2000) 8. Brussel-concurrentiepositie De trend in vergelijking met 2007 is de volgende:: Stockholm: +6,9% Wenen: +5,6% Brussel: +3,4% München: +3,3% Berlijn: +2,7% Dubrovnik: -1,2% Kopenhagen: -1,3% Boedapest: -2,4% Amsterdam: -6,0% Barcelona: -8,3% 9. Brussel-city marketing Brussel onderscheidt zich als bestemming van de andere steden door vijf imagopijlers en drie MICE-sleutels: De vijf pijlers van het imago bestemming Het dorp van de europeanen (architecturaal erfgoed) Levenskunst (typische & avant-garde gerechten, bieren, terrassen, chocolade, mode, design) Cultuur (musea, strips, tentoonstelling en stadsanimatie) De coole sfeer van brusselmania (jongeren, erasmus, eu-stagiairs) Supergreen (duurzame en groene aspecten zoals parken, tuinen en wandelingen) De 3 sleutels van het aanbod - MICE De toegankelijkheid (twee luchthavens, vijf verschillende hogesnelheidstreinen, een velocityaanbod) De special venues (musea, historische plaatsen, parken) De kwaliteit (diensten, creativiteit en meertaligheid) 10. Het merkimago komt tegemoet aan de vraag Op de uitzendende markten zijn de contacten met de pers doorslaggevend. De journalisten moeten aan deze ervaringen worden blootgesteld via het Brusselse culturele marketingteam met de bedoeling dat er zo veel mogelijk onverwachte en spitse artikels verschijnen die vorm geven aan dit nieuwe perspectief. Dit coherente merkimagobeleid helpt de promotieteams om de beslissingnemers (van beurzen, congressen, meetings, incentives, touroperators) zin te doen krijgen om Brussel in hun programma op te nemen. Deze aanpak dringt zich des te meer op omdat de klant zich informeert op de supermarkt van het internet waar hij zijn shortlist van bezoeken aan beurzen, workshops, gezinsuitstapjes of Brusselsdays samenstelt. Het internet voedt meer dan ooit de perceptie over Brussel, net als het nieuws in primetime van Brussels-EU, de artikels in gespecialiseerde magazines, de bezoekersblogs en niet in geringe mate de mond-tot-mondreclame van vrienden. 27

27 Observatorium voor toerisme te Brussel 2. Meeting Industry Infrastructuren Betrokkenen Bronnen Hotels Vergaderzalen Special venues Federatie Horeca Brussel PCO (BAPCO) DMC (ABITO) Evenementenbureaus (ACEA) Organisatoren van beurzen en salons Brussels Special Venues associations (B.S.V) Brussel Internationaal MICE-cel van Toerisme Vlaanderen en van Office de Promotion du Tourisme Observatorium voor Toerisme te Brussel UIA ICCA 1. Het aanbod van vergaderzalen Ondernemingen Zalen voor conferenties 21 Zalen voor exposities en salons 10 Zalen in MICE hotels 1 86 B.S.V Jeugdlogies 5 Special venues 3 : 129 Historische plaatsen 36 Theaters 14 Museum 20 Cultureel centrum 24 Kastelen 5 Sportcentrum 7 Andere 23 Bron: Brochure Let s meet in Brussels De internationale vergaderingen De UIA (Union of International Associations) De UIA houdt in zijn statistieken rekening met de bijeenkomsten die worden georganiseerd en/of onder patronage staan van internationale organisaties die opgenomen zijn in het Yearbook of International Organisations en in de International Congress calendar. De criteria voor deze bijeenkomsten zijn: Minstens 300 deelnemers 40 % buitenlanders Minstens 5 nationaliteiten Minimumduur: 5 dagen Opmerking De UIA heeft twee bijkomende categorieën gecreëerd. In de cijfers van 2008 zijn de vergaderingen van internationale verenigingen + Andere internationale vergaderingen van twee dagen opgenomen. 1 In de catalogus Let s meet in Brussels, worden er 42 hotels vermeld zonder een identificatie van het aantal vergaderzalen. 2 Brussels Special Venues 3 De Special venues zijn vergaderzalen die zich in een gebouw met cultureel of historisch karakter bevinden.

28 Jaarverslag Aantal vergaderingen van internationale verenigingen in de belangrijkste steden Singapore Parijs Brussel Wenen Barcelona Tokyo Seoul Boedapest Londen Kopenhagen Stad Aantal vergaderingen in 2007 Aantal vergaderingen in 2008 Aandeel wereldmarkt Singapore ,0% Parijs ,2% Brussel ,6% Wenen ,4% Barcelona ,8% Tokyo ,4% Seoul ,2% Boedapest 123 1,1% Londen 111 1,0% Kopenhagen 108 0,9% Bron: UIA International Meetings Statistics Aantal vergaderingen van internationale verenigingen in de belangrijkste steden van 1998 tot Aantal vergaderingen Parijs Brussel Wenen London Aantal vergaderingen Aantal vergaderingen Aantal vergaderingen Marktaandeel Marktaandeel Marktaandeel Marktaandeel ,60% 170 1,93% 172 1,95% 186 2,11% ,63% 150 1,70% 175 1,99% 150 1,71% ,93% 146 1,66% 194 2,21% 182 2,07% ,47% 133 1,51% 179 2,03% 181 2,06% ,50% 165 1,80% 196 2,10% 171 1,90% ,88% 188 1,99% 182 1,93% 144 1,52% ,41% 219 2,39% 190 2,07% 131 1,43% ,28% 245 2,74% 189 2,11% 177 1,43% ,09% 316 3,56% 179 2,02% 118 1,33% ,05% 298 2,89% 229 2,22% 103 1,00% ,2% 304 2,36% 271 2,36% 111 0,97% Bron: UIA International Meetings Statistics 2008

29 Observatorium voor toerisme te Brussel Aantal internationale vergaderingen in de belangrijkste Belgische steden Steden Aantal internationale vergaderingen Brussel % Gent 26 7% Antwerpen 16 4% Brugge 9 2% Leuven 20 5% Luik 1 0% Andere 20 5% België % Bron: UIA International Meetings Statistics 2008 % 2.2. International Congress & Convention Association (ICCA) De gegevens van de ICCA bevatten enkel data van organisaties die aan de volgende criteria voldoen: Minstens 50 deelnemers Op recurrente wijze georganiseerd worden in drie verschillende landen Vergadering met deelnemers uit minstens drie verschillende landen 30 Parijs Wenen Barcelona Londen Brussel Plaats 1 ste 1 ste 3 de 19 de 22 de Bron: Statistics Report International Association and Corporate Meetings Market 2008 ICCA Data

30 Meeting Industry Jaarverslag Congresorganisatoren Meeting Industry Methodologische opmerking Het onderzoek werd door en bij de BAPCO-leden gevoerd. De BAPCO verzamelt de agentschappen die met de organisatie van congressen verbonden worden, PCO s genaamd. 11 leden hebben de vragenlijst beantwoord. De cijfers dekken de periode van 2000 tot Aantal vergaderingen die tussen 2000 en 2008 gerealiseerd werden Totaal aantal vergaderingen die door de PCO s georganiseerd werden Aantal vergaderingen die in Brussel georganiseerd werden 39 48% 45 49% 45 51% 42 51% 40 41% 57 43% 80 38% % % Bron: BAPCO 3.2. Aandeel per inkomend land van de vergaderingen België 57% Frankrijk 9% Spanje 4% Duitsland - Portugal 4% Andere 26% Bron: BAPCO 3.3. Duur van de vergaderingen Aantal vergaderingen % 1 dag 86 23% 2 dagen 83 22% 3 dagen 66 17% 4 dagen 59 15% > 4 dagen 87 23% Totaal % 3.4. Type van MICE vergaderingen Aantal vergaderingen % Meetings % Evenementen 47 12% Andere 13 3% Totaal % Bron: BAPCO 3.6. Aantal vergaderingen per type cliënteel Type Internationale vereniging 31% 24% Farmaceutische sector 20% 26% Europese instellingen 16% 22% Nationale vereniging 9% 5% Overheidssector 5% 3% Universitaire sector 1% 2% Andere 16% 19% Bron: BAPCO Bron: BAPCO 3.5. Aantal vergaderingen en aantal deelnemers per maand Aantal vergaderingen % Januari 19 5% Februari 10 3% Maart 28 7% April 41 11% Mei 39 10% Juni 44 12% Juli 5 1% Augustus 12 3% September 50 13% Oktober 61 16% November 46 12% December 16 4% Totaal % Bron: BAPCO 31

31 Observatorium voor toerisme te Brussel 2 4. Beurzen & Salons 4.1. Terugkende salons en beurzen in Brussel 32 Nom Lieu Dates Type Nombre de visiteurs Batibouw Brussels Expo Van 26 tot 08 maart 2008 Gemengde beurs European Motor Show Brussels Brussels Expo Van 16 tot 25 januari 2008 Publieksbeurs Voedingssalon Brussels Expo Van 03 tot 18 oktober 2008 Publieksbeurs AGRIBEX Brussels Expo Van 01 tot 06 december 2008 Gemengde beurs Brussels Holiday Show Brussels Expo Van 07 tot 11 februari 2008 Publieksbeurs Modelma Brussels Expo Van 14 tot 16 maart 2008 Publieksbeurs Zenith Brussels Expo Van 18 tot 22 november 2008 Publieksbeurs Antiques & Fine Arts Fair Tour & Taxis Du 18 au 27 janvier 2008 Grand Public Mobicar Brussels Expo Van 25 oktober tot 02 november 2008 Publieksbeurs Creativa Brussels Expo Van 13 tot 16 maart 2008 Publieksbeurs Babyboom Brussels Expo Van 3 tot 5 oktober 2008 Publieksbeurs ART Brussels Brussels Expo Van 18 tot 21 april 2008 Publieksbeurs Sound & Music Expo Tour & Taxis Van 10 tot 12 oktober 2008 Publieksbeurs Foire du Livre Tour & Taxis Van 5 tot 9 maart 2008 Publieksbeurs Eurantica Brussels Brussels Expo Van 16 maart tot 19 mei 2008 Publieksbeurs European Seafood Brussels Expo Van 27 tot 29 april 2008 Vakbeurs Bradexpo Tour & Taxis Van 10 tot 11 november 2008 Publieksbeurs Brussels Retro Festival Brussels Expo Van 17 tot 19 oktober 2008 Publieksbeurs Megavino Brussels Expo Van 17 tot 20 oktober 2008 Publieksbeurs Meubelbeurs Brussels Expo Van 02 tot 05 november 2008 Publieksbeurs Life² Brussels Expo Van 14 tot 16 maart 2008 Publieksbeurs Europacado Brussels Expo Van 10 tot 13 februari 2008 Van 31 augustus tot 3 september 2008 Vakbeurs Estetika Autumn Brussels Expo Van 27 tot 29 september 2008 Vakbeurs Horeca Life Tour & Taxis Van 4 tot 6 oktober 2008 Gemengde beurs Decosit Brussel Brussels Expo Van 13 tot 16 september 2008 Vakbeurs Estetika Spring Brussels Expo Van 15 tot 17 maart 2008 Vakbeurs Brussels Dog Show Brussels Expo Van 21 tot 22 juni 2008 Publieksbeurs Ondernemen 2008 Tour & Taxis Van 19 tot 20 maart 2008 Vakbeurs EMIF Brussels Expo Van 13 tot 20 maart 2008 Vakbeurs CM2 Brussels Expo Van 18 tot 20 maart 2008 Vakbeurs Salon duurzame ontwikkeling Tour & Taxis Van 21 tot 23 november 2008 Publieksbeurs B&B EXPO Brussels Expo Van 15 tot 16 maart 2008 Publieksbeurs Brussels-Innova Brussels Expo Van 13 tot 15 november 2008 Vakbeurs Second Place Brussels Expo Van 26 tot 28 september 2008 Publieksbeurs SIEP Tour & Taxis Van 23 tot 24 november 2008 Publieksbeurs Bron: Observatorium voor Toerisme te Brussel