Samenvatting Latijn Grammatica

Transcriptie

1 Samenvatting Latijn Grammatica Samenvatting door een scholier 3411 woorden 11 november ,4 173 keer beoordeeld Vak Methode Latijn Fortuna 1. Latijn Grammatica Fortuna a. Hoofdstuk 3 Lidwoord: Het Latijn heeft geen lidwoord. In een vertaling moet het vaak aangevuld worden. Onderwerp en naamwoordelijk deel van het gezegde. Onderwerp (subject) en naamwoordelijk deel van het gezegde (praedicaatsnomen) zijn functies van een zin. Uitgangen In het Latijn kan een zelfstandig naamwoord (substantivum) verschillende uitgangen hebben. ( deus deum) Naamvallen Een ander woord voor vorm is naamval Verschil in uitgang van een woord wordt verklaard door de functie van het woord in de zin. Verschil in vorm wijst op een andere naamval. Onderwerp subject deus nominativus Nominativus wordt ook gebruikt als woord de functie heeft van naamwoordelijk deel van het gezegde praedicaatsnomen Lijdend voorwerp object deum accusativus herkenbaar aan de uitgang m Vorm of naamval Functie ( woord of zinsdeel in een zin heeft een functie) Nominativus 1. onderwerp ( subject) 2. naamwoordelijk deel van het gezegde ( praedicaatsnomen) Accusativus lijdend voorwerp ( object) herkenbaar aan de uitgang -m Niet iedere Latijnse zin heeft een onderwerp. Je moet dan een onderwerp aanvullen. Meestal is dat het onderwerp van de zin ervoor. ( In Italia Mars regnat: galeam habet. In Italië regeert Mars, hij heeft een helm.) Werkwoorden (verbum) 3de persoon enkelvoud (singularis): herkenbaar aan de uitgang t (persoonsuitgang van het werkwoord) Werkwoorden staan meestal achteraan in de zin. Pagina 1 van 12

2 Latijnse zelfstandige naamwoorden kun je indelen in verschillende groepen (declinaties) groepen filia-groep -a dominus-groep -us belllum-groep -um Accusativus en nominativus van deze groep altijd gelijk. andere uitgang urbs-groep accusativus altijd em nominativus verschillend. nominativus filia dominus bellum urbs accusativus filiam dominum bellum urbem b. Hoofdstuk 4 Elk zelfstandig naamwoord (substantivum) heeft een geslacht: 1. mannelijk masculinum 2. vrouwelijk femininum 3. onzijdig neutrum Geslachtsregels: 1 zelfstandig naamwoord (substantivum) dat een man of een mannelijk dier aanduidt is mannelijk (masculinum) 2 zelfstandig naamwoord (substantivum) dat een vrouw of een vrouwelijk dier aanduidt is vrouwelijk (femininum) 3 Als regel 1 en 2 niet toe te passen zijn: Kijk naar de uitgang van een zelfstandig naamwoord in de nominativus enkelvoud. a zelfst. nw eindigend op us meestal mannelijk b zelfst. nw. eindigend op um altijd onzijdig c zelfst. nw eindigend op a meestal vrouwelijk 4 Van een aantal woorden is geslacht niet met deze regels te bepalen. Kijk hiervoor achter in de alfabetische woordenlijst. ( mnl. vrl. onz.) Bijvoeglijke naamwoorden ( adjectivum/adiectiva) 1 Een bijvoeglijk naamwoord zegt iets van een zelfstandig naamwoord. 2 Een bijvoeglijk naamwoord kent ook een nominativus- en accusativus-vorm 3 Bijvoeglijke naamwoorden hebben ook aparte vormen voor mannelijk, vrouwelijk en onzijdig. 4 Een bijvoeglijk naamwoord staat altijd in dezelfde naamval als het zelfstandig naamwoord waarmee het verbonden is. ( congrueert met zelf. nw.) mnl. vrl. onz. mnl. vrl. onz. nominativus bonus bona bonum pulcher pulchra pulchrum accusativus bonum bonam bonum pulchrum pulchram pulchrum 5 Een bijvoeglijk naamwoord kun je op twee manieren gebruiken: a Zuiver bijvoeglijk voor of achter het zelfstandig naamwoord waar het bij hoort. bijv. vir bonus, veram causam b Als naamwoordelijk deel van het gezegde bijv. vir est bonus, carcer obscurus est. Voorzetsel ( prepositie) Pagina 2 van 12

3 Een voorzetsel heeft altijd een vaste naamval bij zich. ( zie hoofdstuk 7) c. Hoofdstuk 5 Meervoud van het werkwoord ( 3de persoon meervoud pluralis) herkenbaar aan de uitgang -nt net als bij 3de persoon enkelvoud van een werkwoord geldt ook bij 3de persoon meervoud dat je het onderwerp moet aanvullen in de Ned. vertaling als het onderwerp ontbreekt. Onderwerp aanvullen bij 3de persoon meervoud doe je met zij. Meervoud van est hij is sunt zij zijn. Hele werkwoord (infinitivus) Herkenbaar aan de uitgang -re salutare salutat iacëre iacet audire - audit infinitivusvorm van est is onregelmatig ( est esse (te) zijn. Werkwoordgroepen We beginnen met 3 groepen werkwoorden 1 WW met a- voor persoonsuitgang bijv. saluta-t 2 WW met e- voor persoonsuitgang bijv. iace t 3 WW met i- voor persoonsuitgang bijv. audi-t Persoonsuitgang en stam De letter(s) waaraan je ziet welke persoonsvorm wordt aangeduid ( 3e enkelvoud (-t) of 3e meervoud (-nt)) is/zijn de persoonsuitgang, -t is dus enkelvoud en nt is meervoud. Haal je de letters van de persoonsuitgang eraf (-t of nt) dan blijft de stam over. Nu de vervoeging van de drie werkwoordgroepen: 3e enkelvoud salutat iacet audit 3e meervoud salutant iacent audiunt Let op! er wordt een u tussen de stam en uitgang ingevoegd d. Hoofdstuk 6 Enkelvoud en meervoud (pluralis) van de zelfstandige naamwoorden (substantivum). (Hoofdstuk 3 ging over nominativus en accusativus van de zelfstandige naamwoorden enkelvoud, nu komt meervoud erbij. groepen filia-groep -a dominus-groep -us belllum-groep -um Accusativus en nominativus van deze groep altijd gelijk. andere uitgang urbs-groep accusativus altijd em nominativus verschillend. nominativus ev. filia vrl. dominus mnl. bellum onz. urbs accusatives ev. filiam dominum bellum urbem nominativus mv. filiae domini bella urbes accusatives mv. filias dominos bella urbes Ook de bijvoegelijke naamwoorden (adjectivum/adiectiva) hebben meervoudsvormen Pagina 3 van 12

4 enkelvoud mnl. vrl. onz. mnl. vrl. onz. nominativus bonus bona bonum pulcher pulchra pulchrum accusativus bonum bonam bonum pulchrum pulchram pulchrum meervoud nominativus boni bonae bona pulchri pulchrae pulchra accusativus bonos bonas bona pulchros pulchras pulchra Nominativus (onderwerp) en accusativus (lijdend voorwerp) van het onzijdige zelfstandig naamwoord of bijvoegelijk naamwoord hebben altijd dezelfde vorm. a zelfst. nw eindigend op us meestal mannelijk b zelfst. nw. eindigend op um altijd onzijdig c zelfst. nw eindigend op a meestal vrouwelijk Nominativus en accusativus van het onzijdige meervoud gaan altijd uit op a ( zie bona en bella in bovenstaand overzicht) Werkwoorden tegenwoordige tijd het praesens verleden tijd perfectum herkenbaar aan de letter v achter de stam en voor de persoonsuitgang. Persoonsuitgangen van het perfectum: 1 3e persoon enkelvoud de uitgang it 2 3e persoon meervoud de uitgang erunt 3e enkelvoud saluta-v-it audi-v-it 3e meervoud saluta-v-erunt audi-v-erunt Vertaling van de perfectumvorm kan op twee manieren: 1 onvoltooid verleden tijd audivit hij hoorde salutaverunt zij groetten 2 voltooid verleden tijd audivit hij heeft gehoord salutaverunt zij hebben gegroet e. Hoofdstuk 7 Bijvoeglijke naamwoorden ( adjectivum/adiectiva) type fortis dapper, sterk In Hoofdstuk 4 hadden we bijv. nw. van het type bonus eindigend op -us Nu komt daarbij het type fortis eindigend op is De mannelijke vorm en vrouwelijke vorm zijn bij het type fortis gelijk. mannelijk/vrouwelijk onzijdig nominativus ev. fortis forte accusatives ev. fortem forte nominativus mv. fortes fortia accusatives mv. fortes fortia Werkwoorden tegenwoordige tijd het praesens Vervoeging van de a-/ I e-/ II en i-/iv stammen a- stammen e- stammen i- stammen 1e pers enk. saluto ik groet iaceo ( ik lig) audio (ik hoor) 2de pers enk salutas jij groet iaces audis 3de pers enk salutat hij/zij/het groet iacet audit Pagina 4 van 12

5 1e pers mv salutamus wij groeten iacemus audimus 2de pers mv salutatis jullie groeten iacetis auditis 3de pers mv salutant zij groeten iacent audiunt Bij de a- stammen verdwijnt in de stam de a in de uitgang o saluta o wordt saluto Aangesproken persoon (vocativus) Dit is de persoon die direct wordt toegesproken. Meestal gebruiken we hiervoor de nominativus. woorden uit de dominus groep krijgen een vormverandering us wordt e woorden op ius (filius), aangesproken persoon wordt fili In het Latijn is de vocatief meestal gelijk aan de nominatief. Onderscheid is er alleen bij woorden uit de o- declinatie met de uitgang -us. Deze verandert in -e (Marcus wordt Marce). Als het woord eindigt op -ius wordt -us gewoon weggelaten (filius wordt fili). Voorzetsels met accusativus als vaste naamval ( zie hoofdstuk 4) apud accusativus bij in accusativus naar, naar binnen ad accusativus naar, bij, tot super accusativus boven(op), over circa accusativus rondom, om heen ante accusativus voor per accusativus 1. door heen 2. gedurende 3. door (middel van) post accusativus na extra accusativus buiten inter accusativus tussen f. Hoofdstuk 8 Werkwoorden: Consonantstam ( consonant medeklinker) De stam van een aantal Latijnse werkwoorden eindigt op een medeklinker. Deze werkwoorden worden als volgt vervoegd. 1ste pers.enkv. mitto 1ste pers. mv. mittimus inf. : mittere 2de pers. enkv. mittis 2de pers. mv. mittitis 3de pers. enk. mittit 3de pers. mv. mittunt De stam waarmee de praesens (t.t) wordt gevormd heet de preasssensstam We hebben 4 typen werkwoorden gehad ( a stam, e stam, consonant stam en i stam) Bij de consonant stam wordt tussen de stam en de persoonsuitgang vaak een klinker gezet.( i of u, dit noemen we een bindvocaal) De laatste groep: Capio groep of gemengde groep Een aantal werkwoorden heeft een gemengde vervoeging. Dit gaat voor een deel volgens de consonanten voor een deel volgens de i-groep. capio capimus inf.: capere capis capitis capio ( ik pak, ik neem mee) Pagina 5 van 12

6 capit capiunt Consonantstam en capiogroep zijn in de woordenlijsten genummerd (3) Let op! Verschil tussen consonantstam en capiogroep 1ste persoon enkelvoud capiogroep gaat altijd uit op -io 1ste persoon enkelvoud consonantstam gaat altijd uit -o g. Hoofdstuk 9 Imperfectum verleden tijd herkenletters zijn ba- wordt vertaald met een onvoltooid verleden tijd. geeft situatie of toestand weer. OVT (onvoltooid verleden tijd) a-stam e-stam cons.-stam i-stam Capio groep uitgang saluta bam iace bam mitt ebam audiebam capiebam bam saluta bas iace bas mitt ebas audiebas capiebas bas saluta bat iace bat mittebat audiebat capiebat bat saluta bamus iace bamus mittebamus audiebamus capiebamus bamus saluta batis iace batis mittebatis audiebatis capiebatis batis saluta bant iace bant mittebant audiebant capiebant bant Consonantstam en Capiogroep zijn bij het imperfectum niet onregelmatig Perfectum verleden tijd herkenbaar aan letter v achter de stam, voor de persoonsuitgang geeft een gebeurtenis weer. VTT (voltooid tegenwoordige tijd) herkenbaar aan V. Dubbel T staat voor dubbele vertaling: hij heeft geroepen/hij riep. a-stam e-stam e wordt u i-stam uitgang salutav-i apparu-i audiv-i i salutav-isti apparu-isti audiv-isti isti salutav-it apparu-it audiv-it it salutav-imus apparu-imus audiv-imus imus salutav-istis apparu-istis audiv-istis istis salutav-erunt apparu-erunt audiv-erunt erunt appareo preasensstam is appare perfectum is apparu Er zijn ook onregelmatige perfectumstammen. Die staan apart in de woordenlijst vermeld. Het gaat hier om de woorden in de consonantstam of medeklinkerstam en de capiogroep bijv. mitto perfectum misi (perfectumstam mis-) accipio accepi; 1)ontvangen, verkrijgen 2)vernemen {capio groep} amitto amisi; verliezen {mk stam} bibo bibi; drinken {mk stam} capio cepi; pakken, nemen {capio groep} cognosco cognovi; leren kennen, vernemen {mk stam} convenio conveni; samenkomen {i stam groep} curro cucurri; rennen {mk stam} video vidi; zien {e stam} moveo movi; bewegen, verplaatsen {e stam} veto vetui; verbieden {a stam} Pagina 6 van 12

7 intellego intellexi; begrijpen {mk stam} ardeo arsi; branden, in brand staan {e stam} facio feci; 1)maken 2)doen {capio groep} occido occidi; doden {mk stam} deicio deieci; neerwerpen, laten vallen {capio groep} effugio effugi; ontvluchten, ontkomen {capio groep} relinquo reliqui; achterlaten {mk stam} defendo defendi; verdedigen, beschermen {mk stam} dico dixi; zeggen {mk stam} do (da) dedi; geven {a stam} duco duxi; leiden, brengen {mk stam} fugio fugi; vluchten {capio groep} gero gessi; 1)dragen 2)(oorlog)voeren Verschil: Imperfectum verleden tijd herkenletters zijn ba- wordt vertaald met een onvoltooid verleden tijd. geeft situatie of toestand weer. OVT enkel T voor enkele vertaling, hij riep. Perfectum verleden tijd herkenbaar aan letter v achter de stam, voor de persoonsuitgang geeft een gebeurtenis weer. VTT herkenbaar aan V, Dubbel TT voor dubbele vertaling bijv. hij heeft geroepen / hij riep. Het bezittelijk voornaamwoord (pronomina, possessiva) Nominativus enkelvoud M(asculinum) mnl. F(emininum) vrl. N(eutrum) onz. vertaling Nom.(singularis) meus mea meum mijn, van mij Nom.(singularis) tuus tua tuum jouw, van jou, uw, van u Nom.(singularis) noster nostra nostrum onze, van ons Nom.(singularis) vester vestra vestrum jullie Nom.(singularis) suus sua suum zijn, haar,hun, eigen Bezittelijke voornaamwoorden worden verbogen als bijvoeglijke naamwoorden van de bonus/pulchergroep, en congrueren met het bijbehorende zelfstandig naamwoord. suus- : dit bez. vnw. wordt gebruikt als het terugslaat op het subject ( onderwerp) van de zin. Wordt een andere persoon bedoeld dan het subject, dan gebruikt het Latijn in het enkelvoud eius en in het meervoud eorum /earum suus, sua, suum zijn eigen, haar eigen (slaat terug op ondw.!) Als het niet terugslaat op het onderwerp wordt gebruikt eius van hem/haar; zijn/haar, ervan; eorum/earum van hen, hun, ervan. h. Hoofdstuk 10 Genitivus: Het latijn kent zes naamvallen. De nominativus, accusativus en vocativus ken we al. Nu leren we genitivus. Naamval die aangeeft van wie iets is, die wordt gebruikt als aanvulling bij bepaalde bijvoeglijke Pagina 7 van 12

8 naamwoorden etc Gebruik van de genitivus 1. drukt uit dat iets van iemand/iets is of drukt uit dat iets bij iemand/iets hoort. (genitivius possessivus) ( denk aan engelse woord bezit: possession) Bijv. urbs Rutulorum, de stad van de Rutuliërs. 2. het geeft de eigenschap van een zaak of persoon aan. ( genitivus qualitatis) (kwaliteit van iemand) bijv. femina magnae industriae, een vrouw met /van grote ijver. 3. het geeft het geheel aan waar iets anders een deel van is (genitivus partitivus) bijv. Quis nostrum?, Wie van ons? De genitivus wordt ook gebruikt, om aan te geven dat er een deel van een geheel wordt genomen. We drinken een beker wijn; dat is een deel van alle wijn die wij in huis hebben, of die er is. Genitivus van zelfstandige naamwoorden: filia-groep dominus-groep bellum-groep urbs-groep gen. enkv filiae domini belli urbis gen. mv. filiarum dominorum bellorum urbium Onthoud: Bij de urbs-groep kan de genitivus meervoud op um of ium eindigen, bijv. rex, regum of urbs, urbium Genitivus van bijvoeglijke naamwoorden: Bonus/pulcher groep mnl. vrl. onz. gen.ev. boni bonae boni gen. mv. bonorum bonarum bonorum gen. ev. pulchri pulchrae pulchri gen. mv. pulchrorum pulchrarum pulchrorum fortis groep manl./vrl. onz. gen. ev. fortis fortis gen. mv. fortium fortium Gebruik genitivus: als aanvulling Een genitivus kan gebruikt worden als aanvulling bij bijvoeglijke naamwoorden: bijv. ignarus consilii: onbekend met het plan. In de woordenlijst staan bij zulke bijvoegelijke naamwoorden apart vermeld: + gen. Aanvulling Grammatica blad klas 2 Stappenplan Zin vertalen 2 activiteiten: 1 ontleden volgens stappenplan 2 opschrijven van de vertaling, handhaaf hierbij woordvolgorde van de Latijnse zin. Stappenplan 1 persoonsvorm a in welke tijd staat de persoonsvorm b in welke persoon (1ste, 2de of 3de persoon enkelvoud /meervoud) c welk getal d betekenis 2 nominativvus subject onderwerp 3 accusativus object lijdend voorwerp 4 dativus meewerkend voorwerp Pagina 8 van 12

9 5 toeters en bellen bijwoordelijke bepalingen a bijwoorden als : non, nunc, ibi b woordcombinaties die beginnen met een voorzetsel bv sine ira c ablativi zoals nocte, tota, urbe. Opmerking 1 : Pas stappenplan eerst op de hoofdzin toe. daarna op de bijzin ( als die er is) 2 soorten bijzinnen: beginnend met voegwoord zoals quia,ut,ne, cum beginnend met een relativum ( betrekkelijk voornaamwoord) : qui Opmerking 2 In zinnen met het koppelwerkwoord esse ( daar de persoonsvormen van zoals fuerunt en sunt) staan 2 nominativi en nooit een lijdend voorwerp Waarvoor dienen de naamvallen? 1 Nominativus a geeft subject ( onderwerp) aan: regina dormit b geeft praedicaatsnomen ( nw deel van het gezegde) regina est Beatrix 2 Genitivus a gen. possessivus drukt uit dat iets van iemand is: urbs Romanorum b gen. qualitatis geeft iemand eigenschap aan: femina magnae industriae c gen. partitivus geeft geheel aan waar iets anders een deel van is : Quis nostrum? d als aanvulling bij bepaalde bijvoeglijke naamwoorden: ignarus constilii e gen. objectivus geeft lijdend voorwerp (object) aan van de handeling die met het substantief wordt bedoeld: amor matris (de liefde voor de moeder) in tegenstelling tot gen. subjectivus : amor matris ( de liefde van de moeder) 3 Accusativus a geeft object (lijdend voorwerp) aan : populus reginam amat. b sommige voorzetsels hebben een accusativus bij zich: post mortem Onvoltooid tegenwoordige tijd het praesens Vervoeging van de a-/ I e-/ II en i-/iv stammen a- stammen I e- stammen II III a consonant i- stammen IV IIIb 1e pers enk. saluto (ik groet) iaceo ( ik lig) mitto audio (ik hoor) capio 2de pers enk salutas iaces mittis audis capis 3de pers enk salutat iacet mittit audit capit 1e pers mv salutamus iacemus mittimus audimus capimus 2de pers mv salutatis iacetis mittitis auditis capitis 3de pers mv salutant iacent mittunt audiunt capiunt Bij de a- stammen verdwijnt in de stam de a in de uitgang o saluta o wordt saluto III aconsonantstam ( consonant medeklinker) III bcapio groep of gemengde groep. Deze groep heeft een gemengde vervoeging. Dit gaat voor een deel volgens de consonant- en voor een deel volgens de i-groep. Imperfectum verleden tijd herkenletters zijn ba- wordt vertaald met een onvoltooid verleden tijd. geeft situatie of toestand weer. OVT enkel T voor enkele vertaling, hij riep. Pagina 9 van 12

10 I saluta bam ik groette (ovt) II iace bas IIIa mitte bat IV audie bamus IIIb capie batis bant praesensstam+ imperfectumkenletters (ba)+ persoonsuitgang Perfectum verleden tijd herkenbaar aan letter v achter de stam, voor de persoonsuitgang geeft een gebeurtenis weer. VTT herkenbaar aan V, Dubbel TT voor dubbele vertaling bijv. hij heeft geroepen / hij riep. I salutav i ik heb gegroet (vtt) II iacu isti ik groette (vtt) IIIa mis it IV audiv imus IIIb cep istis erunt perfectumstam+(perfectum)persoonsuitgang Plusquamperfectum perfectumstam+ (plusquamperfectum)persoonsuitgang I salutav eram ik had gegroet (vvt) II iacu eras IIIa mis erat IV audiv eramus IIIb cep eratis erant Infinitivi hele werkwoord a- stammen I e- stammen II III a consonant i- stammen IV IIIb capio groep Praesens ott salutare iacere mittere audire capere Perfectum vtt salutavisse iacuisse misisse audivisse cepisse Substantiva (zelfstandig naamwoord) Enkelvoud mnl vrl onz. vorm van dominus onz. nom. dominus rosa bellum urbs gen. domini rosae belli urbis dat. domino rosae bello urbi acc. dominum rosam bellum urbem abl. domino rosa bello urbe Meervoud nom. domini rosae bella urbes gen. dominorum rosarum bellorum urbium Pagina 10 van 12

11 dat. dominis rosis bellis urbibus acc. dominos rosas bella urbes abl. dominis rosis bellis urbibus Adiectiva (bijvoeglijk naamwoord) Enkelvoud mnl. vrl. onz. urbs variant mnl/vrl urbs variant onz. nom. bonus bona bonum fortis forte gen. boni bonae boni fortis fortis dat. bono bonae bono forti forti acc. bonum bonam bonum fortem forte abl. bono bona bono forti forti Meervoud nom. boni bonae bona fortes fortia gen. bonorum bonarum bonorum fortium fortium dat. bonis bonis bonis fortibus fortibus acc. bonos bonas bona fortes fortia abl. bonis bonis bonis fortibus fortibus i. Hoofdstuk 11 Esse (zijn) en posse (kunnen) zijn onregelmatige werkwoorden. Het Latijn kent er meer. Zijn praesens imperfectum perfectum infinitivus praesens plusquamperfectum sum eram fui esse fu-eram es eras fu-eras est erat fu-erat sumus eramus fu-eramus estis eratis fu-eratis sunt erant fu-erant Kunnen Posse = stam pot en het werkwoord esse. De stam pot wordt pos als er i.p.v. een klinker een s- volgt. Perfectumstam van posse is potupraesens imperfectum perfectum infinitivus praesens plusquamperfectum possum poteram potu-eram potes poteras potu-eras potest poterat potu-erat possumus poteramus potu-eramus posestis poteratis potu-eratis possunt poterant potu-erant De vormen van de gebeidende wijs (imperativus) Door middel van de imperatief (uit het Latijn, imperare: bevelen) kan een bevel, verzoek, wens of advies tot uitdrukking worden gebracht: a- stammen I e- stammen II III a consonant i- stammen IV IIIb capio groep esse ev. saluta iace mitte audi cape es Pagina 11 van 12

12 mv salutate iacete mittite audite capite este saluta vertaal je met groet! of jij moet groeten! Onthoud: dic= zeg, duc= leid,breng fac= maak, doe Plusquamperfectum=meer dan perfectum= voltooid verleden tijd vvt Iets ligt verder in het verleden dan met een imperfectum of perfectumvorm wordt aangegeven. Ut scribam occiderat, per turbam sibi viam fecit. Zodra hij de secretaris gedood had, baande hij zich een weg door de menigte. Het doden vond eerder plaats dan het weglopen door de menigte. Plusquamperfectum achter perfectumstam de kenletters era + uitgang bijv. salutav-era-m = ik had gegroet Vervoeging van Plusquamperfectum enkelvoud meervoud enkelvoud meervoud salutaveram salutaveramus miseram miseramus salutaveras salutaveratis miseras miseratis salutaverat salutaverant miserat miserant j. Hoofdstuk 12 Een nieuwe naamval: Dativus wordt gebruikt als meewerkend voorwerp Pagina 12 van 12