Dit artikel is eerder gepubliceerd in Carnivoor nr Voer Voor Katten
|
|
- Heidi Simons
- 4 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 1
2 REFEEDING SYNDROOM WAT IEDERE DIERENARTS ZOU MOETEN WETEN DOOR ARRIANNE LIEFRINK Chronisch ondervoede katten, katten met IBD of kanker, en katten die een operatie hebben ondergaan lopen het risico om het refeeding syndroom te ontwikkelen. Sinds de jaren vijftig van de vorige eeuw wordt er in de literatuur over het refeeding syndroom gesproken, ook wel het her-voedingssyndroom genoemd. Deze aandoening is voor zowel mens als dier een levensbedreigende toestand. De eerste meldingen van dit syndroom stammen uit de tijd van de tweede wereld oorlog. Sterk ondervoede gevangenen van de concentratiekampen in Japan en Duitsland ontwikkelde hart- en neurologische problemen kort nadat ze weer te eten hadden gekregen. De term refeeding syndroom wordt sindsdien gebruikt voor de vele complicaties die kunnen optreden tijdens het toedienen van voedingsstoffen, aan uitgehongerde patiënten. Wat is het? Het is een fatale verschuiving van de elektrolyten in het lichaam. Dit ontstaat wanneer ernstig ondervoede en uitgehongerde katten opnieuw ge- voerd worden. Hormonale en metabolische veranderingen leveren serieuze complicaties op. Het syndroom is complex, levensbedreigend en heeft velerlei symptomen. Het belangrijkste kenmerk is echter het lage fosforgehalte ofwel de hypofosfatemie. De metabolische afwijkingen, met name de verschuiving van de elektrolyten en de vochtbalans kunnen allerlei lichaamsfuncties beïnvloeden. Het gevolg kan hartfalen, uitdroging of juist vochtophoping, een lage bloeddruk, nierfalen of zelfs de dood zijn. Tijdens de periode van hongersnood, raken door het gebrek aan voedsel de fosfor-, kalium- en magnesium voorraden van het lichaam van de kat uitgeput. Om aan energie te komen gaat de kat zijn eigen lichaamsvetten en spiermassa verbranden wat vervolgens bijdraagt aan een verder verlies van deze elektrolyten. Als gevolg hiervan kunnen allerlei lichamelijke problemen ontstaan zoals hartritmestoornissen, hypoventilatie, verzwakking van de spieren en 2
3 bloedarmoede. De bloed waarden voor deze elektrolyten blijven heel lang goed omdat de elektrolyten aan andere weesfels in het lichaam worden onttrokken. WAT ZIJN DE GROOTSTE PROBLEMEN Een fosfor tekort ofwel hypofosfatemie Een kalium tekort ofwel hypokaliëmie Een magnesium tekort ofwel hypomagnesemie Een afwijkende natrium- en vocht balans Veranderingen in de eiwit-, glucose- en vet stofwisseling Vitamine tekorten, met name thiamine (B1) Hoe ontstaat het? Tijdens het opnieuw voeren van de kat veroorzaken de koolhydraten in het voer plotseling een verhoging van de bloedsuikerspiegel. Als gevolg daarvan komt insuline vrij in de bloedbaan en wordt de glucose uit de bloedbaan de cellen in getransporteerd. Dit veroorzaakt tegelijk een verschuiving van de laatste restjes fosfor, kalium en magnesium vanuit het bloed naar de cellen die vervolgens ook meer vocht opnemen. Doordat de nieren de uitscheiding van de elektrolyten zullen proberen te beperken is de uitputting van de elektrolyten in het bloed niet direct zichtbaar. Maar de vraag naar elektrolyten neemt verder toe doordat ook andere processen in het lichaam gestimuleerd worden en er weer nieuwe cellen ontstaan. De voorraad elektrolyten in het lichaam is echter uitgeput door de hongersnood waardoor de vraag naar elektrolyten leidt tot een levensbedreigend tekort. Welke katten krijgen het? Het is niet duidelijk hoelang een kat uitgehongerd moet zijn geweest voordat het probleem van refeeding zich voor kan doen. De metabolische verstoring kan al na 12 uur ontstaan, maar ook nog 72 uur nadat het opnieuw voeren is gestart. Het meest voorkomende moment is echter tussen de 24 en 48 uur. Het ontstaan van het refeeding syndroom is afhankelijk van individuele factoren. Hoe makkelijk heeft de kat zich aan de periode van vasten aangepast, is het verlies van de voeding volledig of gedeeltelijk geweest, en hoelang heeft de kat geen voeding tot 3
4 zich kunnen nemen? De voorafgaande gezondheid van de kat speelt eveneens een rol. En katten die normaal koolhydraatrijk voer eten, zoals brokken, lopen een groter risico op het ontwikkelen van het refeeding syndroom. Heeft een kat op het moment van het wegvallen van het voer al een metabolisch of hormonaal probleem dan is het risico ook vergroot. Katten met leververvetting of diabetes type II zijn met name gevoelig voor het ontwikkelen van problemen tijdens het opnieuw toedienen van voeding. Deze katten hebben mogelijk al een verstoring van de elektrolyten ontwikkeld in de periode waarin ze niet hebben gegeten. Dit maakt het voeden van deze dieren extra moeilijk. De oorzaak De oorzaak van het syndroom is de hormonale en metabolische veranderingen die ontstaat door eten na een periode van vasten. De plotselinge aanwezigheid van koolhydraten in de voeding zorgt voor de switch van een eiwit- en vetverbranding naar die van glucose en veroorzaakt een rampzalige verhoging van de hoeveelheid insuline in het bloed. Door de aanwezigheid van insuline verplaatst de glucose zich naar de cellen en vindt er tevens door de cellen een opname van fosfor, kalium en magnesium plaats. Deze abrupte omschakeling kan een verminderde uitscheiding van water en natrium door de nieren veroorzaken waardoor een toename van het intracellulaire vocht plaats vindt en daarmee de kans op longoedeem en hartproblemen worden vergroot. De uithongering Wanneer een kat niet eet wordt de hoeveelheid insuline in het bloed lager terwijl de concentratie glucagon stijgt. Hierdoor wordt de opgeslagen voorraad glycogeen in de lever vrijgemaakt voor verbranding. Er komen ook vetzuren en glycerol uit het vetweefsel vrij en spierweefsel wordt afgebroken voor de eiwitten. Het lichaam gaat van deze eiwitten en vetten zelf glucose maken. Als de voorraad glucose op raakt nemen ketonen en vetzuren de verbranding van glucose over en zijn daarmee de nieuwe bron van energie. Dit katabolisme van vetweefsel en spieren heeft een verlies van lichaamsweefsel en vocht en dus gewichtsverlies tot gevolg. Een paar dagen na het begin van de hongerperiode wordt als gevolg van de verminderde insuline aanmaak in het lichaam de stofwisseling verlaagd om het gebruik van de eiwitten te sparen. Omdat katten warmbloedige dieren zijn is het belangrijk dat het lichaam op een constante temperatuur blijft. Wanneer het lichaam van de kat te weinig energie heeft om alle lichaamsfuncties in stand te houden wordt de lichaamstemperatuur verlaagd en komen allerlei processen in het lichaam in een lagere stand. De kat zal 4
5 nu ook minder gaan bewegen. De afkoeling van het lichaam kan hartproblemen, hyperventilatie en bloedstollingsproblemen teweeg brengen. Tijdens de uithongering probeert het lichaam de homeostase te handhaven, maar na verloop van tijd raakt de voorraad mineralen uitgeput. Desondanks blijven de concentraties mineralen in het bloed normaal. Dit komt doordat de mineralen, waaronder fosfor, aan de intracellulaire ruimten onttrokken worden en er minder via de urine worden uitgescheiden. Voordat de kat opnieuw gevoerd kan worden moet het vochtgehalte op peil worden gebracht om het cardiovasculaire systeem weer stabiel te maken. Pas dan kan het her-voeden plaats- vinden. Het opnieuw voeren Tijdens het opnieuw voeren van een ernstig uitgehongerde kat stijgt de hoeveelheid glucose in het bloed. Als reactie daarop wordt door de alvleesklier insuline geproduceerd die vrijkomt in de bloedbaan. Hierdoor stopt de verbranding van vetzuren en gebruikt de kat weer glucose als energiebron. Insuline stimuleert ook de opname van kalium in de cellen. De natrium-kalium pomp transporteert tegelijk met de glucose ook kalium de cel in. Tevens neemt de cel magnesium, fosfaat en water op. Dit veroorzaakt een afname van de hoeveelheid fosfaat, kalium en magnesium in het bloed, waardoor er 5
6 een tekort en daarmee het refeeding syndroom ontstaat. Door de opname van deze stoffen in de cel wordt ook de synthese van nieuwe eiwitten verhoogd. Deze veranderingen verhogen de energie behoefte van de cellen en dus de hoeveelheid fosfor die de cel nodig heeft voor de vorming van adenosinetri-fosfaat (ATP), de drager van energie in het lichaam. De voorraad fosfor in het bloed raakt nu snel op en er kan niet meer voldaan worden aan de vraag naar energie omdat er geen ATP meer gevormd kan worden. Het gevolg is dat cellen die veel energie vragen, zoals hersenen, rode bloedcellen en de hartspier, in de problemen komen. De kat raakt verzwakt en krijgt problemen met z n spieren en zenuwstelsel. Er kan een vroegtijdige afbraak van rode bloedcellen plaatsvinden waardoor bloedarmoede ontstaat. Deze is het gevolg van een tekort aan fosfor waardoor de rode bloedcellen niet meer instaat zijn hun vorm te behouden. De hemo- globine komt daardoor vrij in het bloedplasma en wordt door de urine uitgescheiden waardoor deze rood kleurt. De hypomagnesemie, het lage gehalte aan magnesium in het bloed, ontstaat doordat magnesium naar de ruimte tussen de cellen wordt verplaatst en verergert tevens de hypokaliëmie, het lage gehalte aan kalium in het bloed. Hierdoor kunnen hartritmestoornissen, hemolyse, slikproblemen, kortademigheid en verwardheid optreden. Door de grote hoeveelheid suiker in het bloed produceren de nieren veel urine wat het tekort aan elektrolyten en de verzwakking van de kat verergert. De diagnose Een gedetailleerde en accurate dieet geschiedenis van een sterkt ondervoede kat is zeer wenselijk, maar vaak niet mogelijk. Als de kat gevonden is blijft de eigenaar vaak onbekend. Hierdoor is het moeilijk om in te schatten hoe hoog het percentage van het gewichtsverlies is. Iedere ondervoede kat loop echter het risico op het ontwikkelen van het refeeding syndroom. Dit geldt met name voor katten met leververvetting of diabetes type II. Wat zijn de verschijnselen? Hemolytische anemie, de versnelde afbraak van rode bloedlichaampjes als gevolg van het fosfor tekort kan tekenen van verzwakking, bleekheid, geelzucht of donker verkleurde urine geven. Bij een ernstig fosfortekort kan diabetische ketoacidose ontstaan doordat de koolhydraten uit de voeding een grote hoeveelheid insuline in het bloed veroorzaken Een kaliumtekort veroorzaakt verzwakking, overgeven of verstopping van de darmen. Ook kunnen er 6
7 plasproblemen ontstaan en kan de kat verward raken. Het magnesiumtekort geeft eveneens een verzwakking van de kat, maar ook slikproblemen, kortademigheid of hartritmestoornissen. Het tekort aan magnesium draagt eveneens bij aan een verergering van de bloedarmoede. Het teveel aan suiker in het bloed resulteert in veel plassen en veel drinken en vergroot het verlies aan elektrolyten. Een hoog hartritme, hoge bloeddruk en het vasthouden van vocht kunnen daar een gevolg van zijn. Voorkomen en behandeling Er zijn geen wetenschappelijke studies over dit syndroom bij katten, alleen gepubliceerde verslagen van individuele gevallen. Ook publicaties met betrekking tot het voorkomen en behandelen van het refeeding syndroom bij katten ontbreken. Het is echter wel duidelijk dat niet iedere kat het syndroom ontwikkelt. Vooral katten met een verhoogd risico moeten goed in de gaten worden gehouden. Er moet met name gelet worden op de vitale functies, de vochtbalans en de elektrolyten in het bloed. Natrium, kalium, fosfor, magnesium en glucose moeten zowel vóór als tijdens het voeren van een uitgehongerde kat gemonitord worden evenals de elektrolyten in de urine. Problemen met de elektrolyten moeten verholpen worden voordat de kat opnieuw te eten krijgt. En ook het bloedvolume moet vooraf voorzichtig hersteld worden. Dat betekent dat de refeeding uitgesteld zal moeten worden tot de kat in een betere conditie is. Het is mogelijk dat er bij de start van het her-voeren er nog geen problemen met het fosforgehalte zijn. Deze kunnen zich echter tijdens de refeeding alsnog ontwikkelen doordat de insuline het transport van fosfor naar de cellen stimuleert. Tekorten aan vitaminen en mineralen die zijn ontstaan door de afwezigheid van voeding moeten eveneens hersteld worden. Er moet met name voldoende thiamine gegeven worden tot de kat stabiel is. De vele metabolische processen die weer op gang komen gebruiken veel thiamine (vitamine B1) en mineralen. Ondanks dat bij mensen het syndroom niet voorkomen kan worden door het toedienen van een hypocalorische voeding, is het raadzaam om de hoeveelheid calorieën die de kat toegediend krijgt gecontroleerd op te bouwen. En omdat koolhydraten een groot risico vormen in de ontwikkeling van het syndroom moeten deze vermeden worden. Ze kunnen tevens de uitscheiding van water en natrium verminderen met een ophoping van vocht 7
8 en gewichtstoename als gevolg. Terwijl het voeren van eiwitten en vetten een uitscheiding van natrium via de urine en dus een gewichtsverlies tot gevolg heeft. De geringe hoeveelheid voer tijdens de refeeding is niet voldoende om de nodige hoeveelheden vocht, natrium, kalium en vitamines binnen te krijgen. Het is dus belangrijk om deze oraal, enteraal of intraveneus te supplementeren. Let er op dat de hoeveelheid fosfor in het bloed geen afspiegeling is van de hoeveelheid die in de intra cellulaire ruimtes aanwezig is. Als een kat geen andere onderliggende ziektes heeft, zullen de verschijnselen van het refeeding syndroom een paar dagen na het ontstaan en het direct inzetten van een behandeling weer verdwijnen. Conclusie Het refeeding syndroom wordt helaas soms over het hoofd gezien. Gelukkig is het te voorkomen door het opnieuw voeren van een uitgehongerde kat gecontroleerd te laten plaatsvinden. 8
Overmatig drinken en plassen is een vaak voorkomend symptoom bij de. hond. Het kan veroorzaakt worden door verschillende ziekten in het
SUIKERZIEKTE Overmatig drinken en plassen is een vaak voorkomend symptoom bij de hond. Het kan veroorzaakt worden door verschillende ziekten in het lichaam. U kunt hierbij denken aan slecht functionerende
Nadere informatieGEZONDHEIDSKUNDE-AFP LES 4. Gezonde voeding
GEZONDHEIDSKUNDE-AFP LES 4 Gezonde voeding 1 INLEIDING Thema 3 hoofdstuk Gezonde voeding blz. 149 Onderwerpen: -Persoonlijke verschillen -Voeding en levensfasen -Voedingsmiddelen en voedingsstoffen -Richtlijnen
Nadere informatieSUIKERZIEKTE? Herken de symptomen! Informatie over veelvoorkomende symptomen en risicofactoren. www.dierensuikerziekte.nl
SUIKERZIEKTE? Herken de symptomen! Informatie over veelvoorkomende symptomen en risicofactoren Wat is suikerziekte? Suikerziekte - ofwel diabetes mellitus, de medische naam voor suikerziekte - is een aandoening
Nadere informatieRefeedingsyndroom in de Oncologie Marleen Ariëns en Esther Heijkoop Diëtisten
Refeedingsyndroom in de Oncologie Marleen Ariëns en Esther Heijkoop Diëtisten 2015 Agenda Historie Ondervoeding en oncologie Refeeding Casus tijdens de presentatie 1ste lijn Refeeding? Historie Belegeringen
Nadere informatieWat is het verschil tussen vitamines en mineralen?
Vitaminen Wat zijn het? Kleine organische (levende natuur) stoffen. Onmisbaar/ noodzakelijk voor groei en ontwikkeling Op vitamine D na, kan ons lichaam geen vitamines maken. Er bestaan 13 vitamines. Oorsprong
Nadere informatieGeschreven door Diernet Team maandag, 24 januari 2011 22:02 - Laatst aangepast dinsdag, 15 november 2011 16:17
Omschrijving Oorzaken Risicofactoren Verschijnselen Diagnose Therapie Prognose Omschrijving Hyperglycemie (verhoogd suiker gehalte in het bloed) bij diabetes mellitus (suikerziekte) is het gevolg van een
Nadere informatieHet Refeeding Syndroom
Het Refeeding Syndroom Presentatie t.b.v. symposium Voeding op leeftijd Neeltje Nabuurs, diëtist 29 september 2016 Waarom? 14-15% ondervoed op 1 e opnamedag (meting NPOZ 2015) Refeeding kan fatale gevolgen
Nadere informatieHoe werkt ons lichaam? Waarom water drinken? Vocht vasthouden Puur water Tips bij water drinken Vragen
Water 1 Onderwerpen Hoe werkt ons lichaam? Waarom water drinken? Vocht vasthouden Puur water Tips bij water drinken Vragen 2 Hoe werkt ons lichaam? Belangrijkste functie van de nieren/bijnieren: - filteren
Nadere informatieGezonde Leefstijl: Alcohol
Gezonde Leefstijl: Alcohol 1 Onderwerpen Cijfers en feiten Alcohol in je lichaam Ziektes door Alcohol Alcohol in de praktijk Alcohol en overgewicht Tips Alcoholgebruik Vragen 2 Cijfers en feiten 1) Ruim
Nadere informatieHoe kan ik voorkomen dat er ketonen ontstaan? Er zijn een aantal dingen die u kunt doen om te helpen verhoogde ketonenniveaus en DKA te voorkomen:
Ketonen en diabetes Wat zijn ketonen? Ketonen zijn een bepaald type zuur. Ketonen blijven over wanneer het lichaam een deel van zijn eigen vet verbrandt, dit gebeurt als er niet genoeg glucose aanwezig
Nadere informatieMETING TANITA INNERSCAN. NAAM:. LEEFTIJD:. LENGTE cm:. GESLACHT: M / V. Gewicht. Vetpercentage. Watergehalte % Spiermassa.
METING TANITA INNERSCAN NAAM:. LEEFTIJD:. LENGTE cm:. GESLACHT: M / V DATUM DATUM DATUM DATUM Gewicht Vetpercentage Watergehalte % Spiermassa Lichaamsbouwtype Basismetabolisme Metabolische leeftijd Botmassa
Nadere informatieGlucophage 850 bijsluiter 12-2-200127-2-2001 blz. 1 / 6
Glucophage 850 bijsluiter 12-2-200127-2-2001 blz. 1 / 6 Glucophage 850, omhulde tabletten 850 mg Lees deze bijsluiter zorgvuldig door voordat u start met het gebruik van dit geneesmiddel. Bewaar deze bijsluiter,
Nadere informatieNierschade Acute nierschade Klachten acute nierschade
Nierschade Vaak is er sprake van chronische Doordat er in het begin weinig tot geen klachten zijn, kan het lange tijd onopgemerkt blijven. Nierschade kan ook plotseling ontstaan: acute Als acute nierschade
Nadere informatieEet smakelijk René de Groot 15-06-2014
Eet smakelijk René de Groot 15-06-2014 Inhoudsopgave: Kennis testen Waar is voeding eigenlijk goed voor? Waarmee moeten we dan ontbijten? Bloedsuiker spiegel Calorieën?? Schijf van 5 Hoeveel calorieën
Nadere informatieBij het uitscheiden helpen de nieren om de samenstelling van je bloed constant te houden. Uitscheiding is het
Samenvatting door R. 1946 woorden 10 maart 2016 7 37 keer beoordeeld Vak Methode Biologie Nectar Bio samenvatting H9 9.1 WAT WORDT ER BINNENIN JE LICHAAM GEREGELD? Je lichaam probeert vanbinnen om constant
Nadere informatieGlucophage 500 bijsluiter 21-2-200127-2-2001 blz. 1 / 6
Glucophage 500 bijsluiter 21-2-200127-2-2001 blz. 1 / 6 Glucophage 500, omhulde tabletten 500 mg Lees deze bijsluiter zorgvuldig door voordat u start met het gebruik van dit geneesmiddel. Bewaar deze bijsluiter,
Nadere informatieHyperglycemie Keto-acidose
Hyperglycemie Keto-acidose Klinische les Marco van Meer SJG 20 06 2007 (acute) ontregeling van diabetes Doel Op het einde van mijn presentatie is jullie kennis over glucose huishouding en ketoacidose weer
Nadere informatiePRAKTISCH DIABETES MELLITUS (SUIKERZIEKTE) BIJ DE HOND. www.licg.nl over houden van huisdieren
l a n d e l i j k i n f o r m a t i e c e n t r u m g e z e l s c h a p s d i e r e n PRAKTISCH DIABETES MELLITUS (SUIKERZIEKTE) BIJ DE HOND www.licg.nl over houden van huisdieren Diabetes mellitus, oftewel
Nadere informatieBelangrijke veiligheidsinformatie over dapagliflozine alleen voor diabetes type 1
Belangrijke veiligheidsinformatie over dapagliflozine alleen voor diabetes type 1 Let op bij het gebruik van dapagliflozine. Dapagliflozine is het werkzame bestanddeel in het medicijn. Uw medicijn kan
Nadere informatie4,5. 2 vragen. 2 vragen: 3 vragen: Werkstuk door een scholier 1008 woorden 25 januari keer beoordeeld
Werkstuk door een scholier 1008 woorden 25 januari 2004 4,5 22 keer beoordeeld Vak Biologie Hoofdstuk 1 Het bloed en bloedvatenstelsel 2 vragen 1. zie bijlage 2. Ja, want dan moet het hart andersom kloppen.
Nadere informatieDierenkliniek Goeree Overflakkee
Dierenkliniek Goeree Overflakkee Onze voedingsconsulente kan u alles vertellen over voeding. Onderstaand verhaal tilt een tipje van sluier op waarom goede voeding zo belangrijk is voor uw huisdier. Het
Nadere informatieBrandwonden en voedingstherapie
Brandwonden en voedingstherapie Auteur: A. Meijer Vertaald/bijgewerkt: Nieuwsbrief: 1989 Pagina: 31-33 Jaargang: 5 Nummer: 1 Toestemming: Illustraties: Bijzonderheden: Kernwoorden: voeding brandwonden
Nadere informatie6.4. Werkstuk door een scholier 1926 woorden 5 januari keer beoordeeld. Inhoud
Werkstuk door een scholier 1926 woorden 5 januari 2004 6.4 84 keer beoordeeld Vak Biologie Inhoud Hoofdstuk 1: Wat is diabetes? Hoofdstuk 2: Wat zijn de symptomen van diabetes? Hoofdstuk 3: Wat zijn de
Nadere informatiePRAKTISCH DIABETES MELLITUS (SUIKERZIEKTE) BIJ DE HOND. www.licg.nl over houden van huisdieren
l a n d e l i j k i n f o r m a t i e c e n t r u m g e z e l s c h a p s d i e r e n PRAKTISCH DIABETES MELLITUS (SUIKERZIEKTE) BIJ DE HOND www.licg.nl over houden van huisdieren Diabetes mellitus, oftewel
Nadere informatieSCHOOLEDUCATIE DIABETES MELLITUS TYPE I. Informatie voor leerkrachten uit onze voorlichtingsavonden.
SCHOOLEDUCATIE DIABETES MELLITUS TYPE I Informatie voor leerkrachten uit onze voorlichtingsavonden. Welkom Een kind met diabetes in de klas/groep Programma Over Diabeter Wat is Diabetes Mellitus type I
Nadere informatieDiabetes mellitus bij hond en kat
Diabetes mellitus bij hond en kat DIABETES MELLITUS BIJ HOND EN KAT DIABETES MELLITUS BIJ HOND EN KAT Diabetes mellitus wordt ook wel suikerziekte genoemd. Diabetes mellitus komt regelmatig voor bij honden
Nadere informatiede voedingskundige samenstelling + onderbouwing
de voedingskundige samenstelling + onderbouwing algemene informatie van de drinkvoeding, waarop de hoeveelheden van de ingrediënten zijn gebaseerd: Volledige voeding; drinkvoeding wordt zes keer op een
Nadere informatieGezondheid & Voeding
kokosolie voor minder vet in de taille Kokosolie staat bekend als een van de gezondste vetten in de wereld. Ondanks dat vele, waar onder het Voedingscentrum, roepen dat verzadigd vet ongezond is, maar
Nadere informatiePatiënteninformatie. Diabetische ketoacidose
Patiënteninformatie Diabetische ketoacidose Inhoud Inleiding... 3 Informatie over ziektebeeld diabetische ketoacidose... 3 Leer meer over DKA en bloedketonencontrole... 3 Symptomen... 4 Wie riskeert de
Nadere informatieInspanningsfysiologie. Energiesystemen. Fosfaatpool. Hoofdstuk 5. 1. Fosfaatpool 2. Melkzuursysteem 3. Zuurstofsysteem
Inspanningsfysiologie Hoofdstuk 5 Energiesystemen 1. Fosfaatpool 2. Melkzuursysteem 3. Zuurstofsysteem Fosfaatpool Anaërobe alactische systeem Energierijke fosfaatverbindingen in de cel Voorraad ATP en
Nadere informatieVoeding: een onderdeel bij de oncologische behandeling. Paulien Voogt Verpleegkundig specialist intensieve zorg voedingszorg
Voeding: een onderdeel bij de oncologische behandeling Paulien Voogt Verpleegkundig specialist intensieve zorg voedingszorg Onderwerpen Kort voorstel Waarom voeding een onderdeel is van je oncologische
Nadere informatieOuderen, Sporten & Voeding
Ouderen, Sporten & Voeding Vitaal ouder worden! Zelfstandig blijven! Yvette Kilian CBS-cijfers» Het aantal 65 plussers zal volgens prognoses van het CBS toenemen van ruim 3 miljoen in 2015 tot 4,2 miljoen
Nadere informatieMitochondriële ziekten
Mitochondriële ziekten Stofwisseling NCMD Het Nijmeegs Centrum voor Mitochondriële Ziekten is een internationaal centrum voor patiëntenzorg, diagnostiek en onderzoek bij mensen met een stoornis in de mitochondriële
Nadere informatieDiabetes mellitus. Diabetesverpleegkundigen IJsselland Ziekenhuis
Diabetes mellitus Diabetesverpleegkundigen IJsselland Ziekenhuis U hebt te horen gekregen dat u diabetes heeft. Uw internist en diabetesverpleegkundige zullen u veel informatie geven over deze aandoening
Nadere informatieDe nieren bij kat en hond
De nieren bij kat en hond Veterinary Diet DE NIEREN BIJ KAT EN HOND Nieraandoeningen komen relatief vaak voor bij katten en honden. Hoewel ook jonge dieren last kunnen hebben van hun nieren, komen nierproblemen
Nadere informatieDieetvoeding
Dieetvoeding 2011-2012 Dieet op maat Dieet = een voeding die is samengesteld uit normale voedingsstoffen in specifieke onderlinge verhoudingen en komt tegemoet aan pathologische verteringsstoornissen of
Nadere informatieCVVH(DF): Continue Veno-Veneuze Hemo (DiaFiltratie)
CVVH(DF): Continue Veno-Veneuze Hemo (DiaFiltratie) Uw kind is opgenomen op de Intensive Care (IC) kinderen en krijgt een behandeling die zijn of haar nierfunctie gaat vervangen, genaamd Continue Veno-Veneuze
Nadere informatieDiabetes mellitus bij kat en hond
Diabetes mellitus bij kat en hond Veterinary Diet DIABETES MELLITUS BIJ KAT EN HOND Diabetes mellitus wordt ook wel suikerziekte genoemd. Diabetes mellitus komt regelmatig voor bij katten en honden en
Nadere informatieBIJSLUITER. BUMETANIDE 0,5 en 2,5 mg tablet
BIJSLUITER BUMETANIDE 0,5 en 2,5 mg tablet Lees de hele bijsluiter goed voordat u dit geneesmiddel gaat gebruiken want er staat belangrijke informatie in voor u. - Bewaar deze bijsluiter. Misschien heeft
Nadere informatieBeademen: kan het nog beter? De rol van voeding
Refereeravond Multidisciplinaire route naar detubatie Beademen: kan het nog beter? De rol van voeding 17 juni 2014, Geertje Raemakers-van Driel, diëtist Inleiding doel voeden op IC eiwitstofwisseling,
Nadere informatie1. Welke stof speelt de belangrijkste rol bij het bepalen van de glomulaire filtratiesnelheid, een maat voor nierschade? 1 van de 1 punt behaald
1. Welke stof speelt de belangrijkste rol bij het bepalen van de glomulaire filtratiesnelheid, een maat voor nierschade? 1. Ferritine 2. CRP 3. Kreatinine 4. Albumine De glomerulaire filtratiesnelheid
Nadere informatieAanbevolen Dagelijks Hoeveelheden (ADH) voor zwangeren
Pagina 1 / 5 Aanbevolen Dagelijks Hoeveelheden (ADH) voor zwangeren Energie Energie De basaal stofwisseling neemt tijdens de zwangerschap geleidelijk toe. Aan het eind van de zwangerschap is de basaal
Nadere informatieVoedingsadvies bij Diabetes Mellitus. Bij gebruik van GLP-1-analoog
Voedingsadvies bij Diabetes Mellitus Bij gebruik van GLP-1-analoog Aangezien u lijdt aan Diabetes mellitus, type 2 (oftewel ouderdomsdiabetes) én overgewicht hebt, heeft de arts u een behandeling met zogenaamd
Nadere informatiePatiëntenvoorlichting Verloskunde en Gynaecologie Overmatig zwangerschapsbraken (Hyperemesis gravidarum)
Patiëntenvoorlichting Verloskunde en Gynaecologie Overmatig zwangerschapsbraken (Hyperemesis gravidarum) Inleiding Deze folder geeft informatie over overmatige misselijkheid en braken tijdens de zwangerschap.
Nadere informatieHet belang van vocht- en natriumopname voor sporters
Het belang van vocht- en natriumopname voor sporters Eerst enkele weetjes: Vocht (=lichaamswater) is het belangrijkste bestanddeel van ons lichaam Afhankelijk van je leeftijd, gewicht, lichaamssamenstelling
Nadere informatieNIERZIEKTEN WEGWIJS IN UW BLOEDUITSLAGEN
NIERZIEKTEN WEGWIJS IN UW BLOEDUITSLAGEN WEGWIJS IN UW BLOEDUITSLAGEN 03 Rode bloedcellen 03 Witte bloedcellen 04 Bloedplaatjes 04 Hematocriet 04 Hemoglobine 04 Ureum 05 Creatinine 05 Urinezuur 05 Natrium
Nadere informatie1. Een orgaan waarbij stoffen vanuit het interne milieu naar het externe milieu gebracht worden
Paragraaf 5.1 1. Een orgaan waarbij stoffen vanuit het interne milieu naar het externe milieu gebracht worden 2. a) Huid, longen, nieren en lever b) Water c) Huid: zouten, Longen: CO 2, Nieren: Ureum,
Nadere informatieBIJSLUITER. FUROSEMIDE 2 mg/ml drank
BIJSLUITER FUROSEMIDE 2 mg/ml drank Dit geneesmiddel is specifiek voor kinderen jonger dan 12 jaar ontwikkeld en daar is de tekst van de bijsluiter op aangepast. Lees de hele bijsluiter goed vóórdat u
Nadere informatieOndervoeding: een niet te onderschatten probleem
Ondervoeding: een niet te onderschatten probleem Wat is ondervoeding? Geen trek, geen zin, stress, misselijkheid, angst, emoties, enz. Er zijn tal van redenen om minder te gaan eten. Voor u het weet, is
Nadere informatieTrastuzumab (Herceptin )
Trastuzumab (Herceptin ) Borstkanker (mammacarcinoom) De diagnose borstkanker is bij u vastgesteld. Dit wordt ook wel een mammacarcinoom genoemd. De behandeling van een mammacarcinoom bestaat uit een operatieve
Nadere informatieGezond gewicht. Wat kunt u er zelf aan doen? altijd dichtbij. Vraag ons gerust om advies.
Gezond gewicht Wat kunt u er zelf aan doen? Vraag ons gerust om advies altijd dichtbij www.alphega-apotheek.nl Gezond gewicht De meeste mensen willen graag een aantal kilo s afvallen. Maar is dat wel nodig?
Nadere informatieMijn hond of kat krijgt dieetvoeding en heeft struviet wat nu?
TROVET Anti Struvite, voedingssupplement voor het gericht aanpakken van struviet bij hond en kat Mijn hond of kat krijgt dieetvoeding en heeft struviet wat nu? betrouwbare en betaalbare dieetvoeding Blaasproblemen
Nadere informatieHartaandoeningen bij de hond
Hartaandoeningen bij de hond HARTAANDOENINGEN VOEDINGSOVERGEVOELIGHEID BIJ DE HOND HARTAANDOENINGEN BIJ DE HOND Hartaandoeningen bij de hond zijn in het algemeen progressief van aard, wat wil zeggen dat
Nadere informatieBIJSLUITER: INFORMATIE VOOR DE GEBRUIKER. GLUCOSE 50%, oplossing voor infusie
BIJSLUITER: INFORMATIE VOOR DE GEBRUIKER GLUCOSE 50%, oplossing voor infusie Lees goed de hele bijsluiter voordat u dit geneesmiddel gaat gebruiken want er staat belangrijke informatie voor u in. - Bewaar
Nadere informatieDia 1. Dia 2 Wat is voeding: Dia 3. Voeding - Alles over voeding - Voeding in de praktijk - Voedingsschema. Koolhydraten
Dia 1 Voeding - Alles over voeding - Voeding in de praktijk - Voedingsschema Dia 2 Wat is voeding: Voeding = alle organische stoffen die je als mens of organisme nodig hebt om energie op te wekken in je
Nadere informatiewww.azstlucas.be > Wegwijs in uw bloeduitslagen Centrum voor behandeling van Chronische Nierinsufficiëntie
www.azstlucas.be > Wegwijs in uw bloeduitslagen Centrum voor behandeling van Chronische Nierinsufficiëntie Inhoud Inleiding a. Rode bloedcellen b. Witte bloedcellen c. Bloedplaatjes d. Hematocriet e. Hemoglobine
Nadere informatieVERANDERINGEN? Hart en bloedvaten. In de zwangerschap wordt er meer bloed aangemaakt en moet het hart harder rond pompen. Dit op zich heeft weinig
SUCCES VAN EEN LES: Veilig en effectief trainen onder begeleiding Samen trainen, wat motiverend werkt Een goede, positieve en enthousiaste coach Gevarieerde en gepaste muziek die zorgt voor motivatie en
Nadere informatieSamenvatting voor niet-ingewijden
voor niet-ingewijden Type 2 diabetes Diabetes is een ernstige chronische ziekte, die wordt gekenmerkt door te hoge glucosespiegels (de suikers ) in het bloed. Er zijn verschillende typen diabetes, waarvan
Nadere informatieVoeding en gezondheid
Voeding en gezondheid Diëtistenpraktijk Meierijstad Stephan van Rooij 31 jaar Diëtist bij - Dietistenpraktijk Meijerijstad - Schijndel (Avantilaan 7) - Sint Oedenrode (Ollandseweg 86) Aandachtsvelden:
Nadere informatieLeveraandoeningen bij de hond en kat
Leveraandoeningen bij de hond en kat LEVERAANDOENINGEN BIJ HOND EN KAT Leveraandoeningen komen relatief vaak voor bij honden en katten. De afgelopen jaren is er grote vooruitgang geboekt in het achterhalen
Nadere informatieDiabetes mellitus. Victoza en voeding
Diabetes mellitus Victoza en voeding In het kort Wat is diabetes? Diabetes mellitus wordt in de volksmond ook wel suikerziekte genoemd. Bij Diabetes mellitus is er geen of onvoldoende insuline beschikbaar
Nadere informatieVitamines en mineralen : nuttig, nodig of platte commercie? Info dag Obesitas
Vitamines en mineralen : nuttig, nodig of platte commercie? Info dag Obesitas Donderdag 21 juni 2018 Waarom supplementen? Waarom supplementen? Vitamines en mineralen vormen de bouwstenen van ons lichaam.
Nadere informatieZiekten die mogelijk insufficiëntie veroorzaken:
Wat is nier insufficiëntie? Als de nieren altijd onvoldoende werken wordt dit chronische nierinsufficiëntie genoemd ( insufficiënt = onvoldoende) chronische nierinsufficiëntie is het mogelijke gevolg van
Nadere informatieNieraandoeningen bij kat en hond
Nieraandoeningen bij kat en hond Veterinary Diet NIERAANDOENINGEN BIJ KAT EN HOND Nieraandoeningen komen relatief vaak voor bij katten en honden. Hoewel ook jonge dieren last kunnen hebben van hun nieren,
Nadere informatieGezond gewicht. Vraag je Alphega apotheek om meer informatie en advies. Jouw gezondheid is onze zorg
Gezond gewicht Vraag je Alphega apotheek om meer informatie en advies Jouw gezondheid is onze zorg Inhoud Overgewicht 3 Oorzaken 4 Gezond gewicht 4 Tailleomvang 5 Voorkomen van overgewicht 6 Wat kun je
Nadere informatieGezondheid & Voeding
Welke noten zijn gezond, onderzoek gezonde vetten Noten zijn gezond en rijk aan gezonde, onverzadigde vetten die je helpen om af te vallen! Eet 20 gram noten per dag voor je gezondheid en krijg daardoor
Nadere informatieLeveraandoeningen bij de hond
Leveraandoeningen bij de hond LEVERAANDOENINGEN BIJ DE HOND Leveraandoeningen komen relatief vaak voor bij honden. De afgelopen jaren is er grote vooruitgang geboekt in het achterhalen van de oorzaken
Nadere informatieMitochondriële ziekten Stofwisseling
Mitochondriële ziekten Stofwisseling Deze folder maakt deel uit van een serie over mitochondriële aandoeningen. In deze folder leest u meer over de stofwisseling. De stofwisseling is niet eenvoudig daarom
Nadere informatieDieetadviezen bij een ontstoken alvleesklier
VOEDING & DIEET Dieetadviezen bij een ontstoken alvleesklier ADVIES Dieetadviezen bij een ontstoken alvleesklier Als u klachten hebt die worden veroorzaakt door een, kunt u met een aantal leefregels en
Nadere informatieAARDAPPELS. voedzaam & veelzijdig
KENNIS PLATFORM AARDAPPELS AARDAPPELS voedzaam & veelzijdig Deze brochure is voor diëtisten en andere gezondheidsprofessionals en bevat praktische informatie over de voedingswaarde van aardappels en de
Nadere informatieKoolhydraatbeperking S, M, L. Welke maat heeft je cliënt? Welkom Waarschuwing
Koolhydraatbeperking S, M, L. Welke maat heeft je cliënt? Welkom Waarschuwing 9 november 2015 Gent HarriëtVerkoelen.nl Insuline resistentie Achtergrond van insuline resistentie, de invloed hiervan op de
Nadere informatieINHOUDSTABEL VOEDING BIJ VOETBALLERS
INHOUDSTABEL VOEDING BIJ VOETBALLERS voedingsbronnen... 1 koolhydraten... 1 vetten... 2 eiwitten... 2 water... 3 vitamines, mineralen... 4 tips... 5 voor de wedstrijd... 5 tijdens de wedstrijd... 5 na
Nadere informatieLevercirrose. Interne Geneeskunde
00 Levercirrose Interne Geneeskunde 1 De lever De lever is een groot orgaan dat rechtsboven in de buik ligt. De lever is te vergelijken met een chemische fabriek. Er worden veel stoffen aangemaakt, afgebroken
Nadere informatieNieuwsbrief April 2014
Nieuwsbrief April 2014 AKTIE!!!! AKTIE!!!! De hele maand April kunt u uw konijn bij ons laten vaccineren voor 5, euro korting, Tegen Myxomatose en RHD. Dus in plaats van 33, euro betaald u 28, euro, voor
Nadere informatieBIJSLUITER. HYDROCHLOORTHIAZIDE 6,25 mg tablet
BIJSLUITER HYDROCHLOORTHIAZIDE 6,25 mg tablet Lees de hele bijsluiter goed vóórdat u dit geneesmiddel gaat gebruiken want er staat belangrijke informatie in voor u. - Bewaar deze bijsluiter. Misschien
Nadere informatieDr. Jenny Buijtels, specialist interne geneeskunde
Dr. Jenny Buijtels, specialist interne geneeskunde Presentatie Dia s en casussen die ook voorkomen in de workshop vloeistoftherapie en dwangvoeding Zo indruk van hoe de workshop is opgebouwd Verantwoordelijkheid
Nadere informatieBij hoeveel procent vochtverlies gaat de sportprestatie achteruit? Ong. 1% Bart van der Meer WM/SM theorie les 11 Amice
Bij hoeveel procent vochtverlies gaat de sportprestatie achteruit? Ong. 1% Bart van der Meer WM/SM theorie les 11 Amice Bij hoeveel procent vochtverlies krijg je een dorstsignaal? Ong. 2% Bewerkt door
Nadere informatiedr. Bianca Buijck en Martijn van Gemst
dr. Bianca Buijck en Martijn van Gemst Symposium Honger voor Revalidatie dinsdag 19 februari 2019 Evoluon Eindhoven www.zorgboog.nl/symposium-grz Honger voor revalidatie: hoe vanzelfsprekend is eten in
Nadere informatieBIJSLUITER: INFORMATIE VOOR DE GEBRUIKER. Natriumchloride 5,85%, concentraat voor oplossing voor infusie. Natriumchloride
BIJSLUITER 1 BIJSLUITER: INFORMATIE VOOR DE GEBRUIKER Natriumchloride 5,85%, concentraat voor oplossing voor infusie Natriumchloride Lees goed de hele bijsluiter voordat u dit geneesmiddel gaat gebruiken
Nadere informatieVOCHT- EN ZOUTBEPERKING GOEDE EIWITINNAME EN FOSFORBEPERKING AVVZ-DIEET (ARM AAN VERZADIGDE VETTEN) DIABETES-DIEET
HET DIEET INHOUD INLEIDING 3 VOCHT- EN ZOUTBEPERKING 4 5 GOEDE EIWITINNAME EN FOSFORBEPERKING 6 AVVZ-DIEET (ARM AAN VERZADIGDE VETTEN) 7 DIABETES-DIEET 7 2 INLEIDING Alles wat u eet en drinkt geeft afvalstoffen.
Nadere informatieGEZONDHEIDSKUNDE-AFP LES 3. Gezonde voeding
GEZONDHEIDSKUNDE-AFP LES 3 Gezonde voeding 1 INLEIDING Thema 3 hoofdstuk Gezonde voeding blz. 149 Onderwerpen: -Persoonlijke verschillen -Voeding en levensfasen -Voedingsmiddelen en voedingsstoffen -Richtlijnen
Nadere informatieaandacht voor type 1 diabetes
aandacht voor type 1 diabetes Type 1 diabetes, wat is dat? Bij type 1 diabetes maakt het lichaam geen insuline meer aan. Dat brengt de glucosebalans (glucose = suiker) uit evenwicht. Als je type 1 diabetes
Nadere informatiehoofdstuk één hoofdstuk twee
Dit proefschrift beschrijft onderzoek naar hemolytische foetale bloedarmoede en foetale hydrops. Hemolytische foetale bloedarmoede ontstaat door afbraak van rode bloedcellen. Foetale hydrops betreft het
Nadere informatieDroogvoeding Verpakking van 1,5kg en 3,5kg
Voeding speelt een belangrijke rol bij de behandeling van diabetes mellitus. Daarom zal uw dierenarts uw kat meestal een speciale dieetvoeding voorschrijven zoals Royal Canin Diabetic Diet. Diabetic Diet
Nadere informatieSamenvatting Biologie H7 Biologie Eten
Samenvatting Biologie H7 Biologie Eten Samenvatting door J. 1049 woorden 5 januari 2017 5,1 13 keer beoordeeld Vak Methode Biologie Nectar 7.1 Eten Eet iedereen hetzelfde? Eetgewoontes hangen van verschillende
Nadere informatieBIJSLUITER: INFORMATIE VOOR DE PATIËNT. Triamtereen en Hydrochloorthiazide
Sandoz B.V. Page 1/5 BIJSLUITER: INFORMATIE VOOR DE PATIËNT Triamtereen/Hydrochloorthiazide Sandoz 50/25 mg, Triamtereen en Hydrochloorthiazide Lees goed de hele bijsluiter voordat u dit geneesmiddel gaat
Nadere informatieSportvoeding bij Atleten
Sportvoeding bij Atleten Pallas 67 16 maart 2017 Marlijn van den berg marlijn.vandenberg@gmail.com Voedingsdeskundige Voeding en gezondheid in Wageningen Nu werkzaam bij: Jouw actieve vakantie om je fitter,
Nadere informatieOvermatig zwangerschapsbraken
Gynaecologie Overmatig zwangerschapsbraken www.catharinaziekenhuis.nl Inhoud Wat is zwangerschapsbraken?... 3 Klachten en verschijnselen... 4 Opname in het ziekenhuis... 4 Onderzoeken... 5 Wat kunt u zelf
Nadere informatieNieuwsbrief Mei 2014
Nieuwsbrief Mei 2014 Het is alweer mei dus tijd voor een nieuwe nieuwsbrief! Zoals ik u al in de vorige nieuwsbrieven informeerde, is het erg belangrijk om uw huisdier goed te behandelen tegen vlooien
Nadere informatieEerste hulp bij ketonen
Eerste hulp bij ketonen Wat zijn Ketonen Wat is Keto-Acidose? Bij een tekort aan aanwezige insuline in het lichaam kunnen de koolhydraten of suikers niet in de lichaamscellen. Gevolg is dat het lichaam
Nadere informatieNoten en gedroogde zuidvruchten passen in een gezond voedingspatroon
Noten en gedroogde zuidvruchten passen in een gezond voedingspatroon Noten, rozijnen, gedroogde pruimen en andere gedroogde zuidvruchten bevatten veel gezonde vetten, vezels, vitamines en mineralen. Uit
Nadere informatieEr zijn verschillende meetmethodes waarmee u kunt vaststellen of u een gezond gewicht hebt:
Een gezond gewicht Een gezond gewicht Hebt u een gezond gewicht? Energiebalans Bewegen Hoe behoudt u een gezond gewicht? Tips voor het behouden van een gezond gewicht Tips voor het bereiken van een gezond
Nadere informatieNefrotisch syndroom Symptomen
Nefrotisch syndroom Het Nefrotisch Syndroom (NS) is een zeldzame aandoening van de nieren. Het is geen ziekte op zich, maar een combinatie van ziekteverschijnselen (symptomen) die samen optreden. Verschillende
Nadere informatieMijn hond of kat heeft alvleesklierproblemen wat nu?
TROVET Digestion Support, voedingssupplement voor het gericht aanpakken van alvleesklierproblemen bij hond en kat Mijn hond of kat heeft alvleesklierproblemen wat nu? betrouwbare en betaalbare dieetvoeding
Nadere informatieaanpassingen en veranderingen in de stofwisselmg vergeleken zouden moeten worden met de kliniek zou deze het best vergelijkbaar zijn met de vroeg
Samenvatting In de aanwezigheid van kanker ontstaan stoomissen in de stofwisseling die leiden tot gewichtsverlies en ondervoedmg Dit heeft een negatief effect op de uitkomst van de behandeling van kanker
Nadere informatieWerkstuk Verzorging Welvaarsziekten
Werkstuk Verzorging Welvaarsziekten Werkstuk door een scholier 2436 woorden 15 februari 2006 7,2 174 keer beoordeeld Vak Verzorging Inhoudsopgave Inleiding Welvaartsziekten Hart- en vaatziekten Kanker
Nadere informatieDe lever bij kat en hond
De lever bij kat en hond Veterinary Diet DE LEVER BIJ KAT EN HOND Leveraandoeningen komen relatief vaak voor bij katten en honden. De afgelopen jaren is er grote vooruitgang geboekt in het achterhalen
Nadere informatieNEDERLANDSE SAMENVATTING
NEDERLANDSE SAMENVATTING Alle levende organismen zijn afhankelijk van energie; zonder energie is er geen leven mogelijk. Uit de thermodynamica is bekend dat energie niet gemaakt kan worden, maar ook niet
Nadere informatie