Lichthinder in de wetgeving. Friedel Pas, Preventie Lichthinder vzw

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "Lichthinder in de wetgeving. Friedel Pas, Preventie Lichthinder vzw"

Transcriptie

1 Lichthinder in de wetgeving Friedel Pas, Preventie Lichthinder vzw

2 Agenda Decreet betreffende de openbare dienstverplichting opgelegd aan DNB s Lichthinder in VLAREM Soortenbesluit en lichthinder Verkeerscode en lichthinder Europese energierichtlijnen Voorbeelden van reglementering in Europa

3 Decreet betreffende de openbare dienstverplichting opgelegd aan DNB s 26 maart 2004

4 Openbare Dienstverplichting

5 Lichthinder in Vlarem II En hoe de milieu-inspectie daar mee om gaat.

6 MI en lichthinder Op basis van het Milieuhandhavingsrapport 2003 van de afdeling Milieu-inspectie. pdf/milieuhandhavingsrapport_2003_volledig.pdf Hoofdstuk 7: Opvolging en eigen initiatief

7 MI en lichthinder MI ziet de bestrijding van lichthinder, afkomstig van hinderlijke inrichtingen, als een belangrijke uitdaging voor de toekomst Ervaring met lichtcontroles leert dat, ondanks de beperkte bepalingen die hierover in Vlarem II staan en ondanks het gebrek aan duidelijke verlichtingsnormen en standaarden, lichthinder relatief makkelijk te saneren is.

8 Regelgeving Vlarem II Deel 4: Algemene milieuvoorwaarden voor ingedeelde inrichtingen. Hoofdstuk 4.6 Beheersing van hinder door licht Deel 6: Milieuvoorwaarden voor nietingedeelde inrichtingen. Hoofdstuk 6.3 Beheersing van hinder door licht. Beiden hebben zelfde artikelen Alle artikels rond lichthinder zijn voor iedereen van toepassing

9 Regelgeving Vlarem II.0.1: De exploitant treft de nodige maatregelen om lichthinder te voorkomen

10 Regelgeving Vlarem II.0.2: Het gebruik en de intensiteit is beperkt tot de noodwendig-heden inzake uitbating en veiligheid;

11 MI en lichthinder Hierbij hanteert MI volgende principes: Bij activiteit: het gebruik van de intensiteit van de lichtbronnen in open lucht zijn beperkt tot de noodwendigheden inzake uitbating en veiligheid. De verlichting is dermate geconcipieerd dat nietfunctionele lichtoverdracht naar de omgeving maximaal wordt beperkt; Bij non-activiteit: geen licht.

12 MI en lichthinder De term veiligheid in de wetgeving verwijst in deze context echter naar de bescherming van de integriteit van personen en niet naar beveiliging tegen inbraak (citaat antwoord minister leefmilieu op parlementaire vraag). Anti-diefstalverlichting behoort dus niet tot de noodwendigheden inzake veiligheid.

13 MI en lichthinder Verbazingwekkend dat bedrijven Door verzekeringsmaatschappijen Door reguliere politiediensten. Verplicht worden om overvloedig te verlichten ter bescherming van hun eigendommen (tegen de wet) Beter gebruik van naderingsverlichting.

14 Regelgeving Vlarem II.0.2: niet functionele lichtoverdracht naar de omgeving wordt beperkt

15 Niet-functionele lichtoverdracht

16 Niet-functionele lichtoverdracht

17 Niet functionele lichtoverdracht

18 Regelgeving Vlarem II.0.3: Klemtoonverlichting wordt enkel op de inrichting gericht

19 Sky-Tracer = klemtoonverlichting

20

21

22 Klemtoonverlichting

23 Regelgeving Vlarem II.0.4: Lichtreclame mag de intensiteit van de openbare verlichting niet overtreffen

24 Klemtoon / reclame verlichting

25 MI en lichthinder Bij eerste confrontatie met inbreuken op Vlarem, voornamelijk volgende excuses: Onwetendheid. Veiligheid. Openbare wegverlichting: Zou overvloediger zijn en meer lichthinder veroorzaken.

26 MI en lichthinder Openbare verlichting eveneens onderhevig aan VLAREM.

27 Controle Voor klasse I bedrijven: Milieu Inspectie Al de rest: De gemeente. Milieudienst en/of milieu politie mee betrekken bij verlichtingsprojecten.

28 Soortenbesluit en lichthinder

29 Soortenbesluit Sinds 1 september 2009 is het Besluit van de Vlaamse Regering met betrekking tot soortenbescherming en soortenbeheer (het Soortenbesluit) van kracht. + Habitatrichtlijn + Bat agreement (Bonn Conventie) + Bern Conventie

30 Verkeerscode en lichthinder

31 Regelgeving art Wegcode Bestuurders niet verblinden of in dwaling brengen Verkeersborden (zelfs gedeeltelijk) voorstellen of nabootsen Binnen 75 m van verkeerslichten op minder dan 7 m boven de grond rode of groene tint geven aan reclameborden, uithangborden of inrichtingen

32 Wegcode en lichthinder

33 Verkeerscode en lichthinder

34 Europese energierichtlijnen

35 Directive 2005/32/EC Onderdeel van het European Climate Change Program (ECCP) EuP = Energy using Products Wat: Verbeteren van de Ecologische Performantie voor de volledige product levenscyclus Doel: Verminderen van de broeikasgassen, beter gebruik van grondstoffen.

36 Wat is EuP Energy-using Products Directive voor eco-design van EuP s Milieu-impact gedurende productie en levensduur. Evenals energie aspect, waterverbruik, impact van de productie, gebruikte materialen

37 Ballasten Gebruik van elektronische ballasten. Dimbaar voor HID lampen.

38 Opwaarts licht Wegcategorie / lichtbron UFF ME1 tot ME5 en MEW1 tot MEW5, alle lummen outputs 3% CE0 tot CE5, S1 tot S6, ES, EV en A lm <= lichtbron 5% 8500 lm <= lichtbron < lm 10% 3300 lm <= lichtbron < 8500 lm 15% lichtbron < 3300 lm 20% regio s met aandacht voor lichtvervuiling: < 1% UFF voor alle wegen en lichtbronnen. Verlichtingstoestellen zijn compatibele installaties met aangepaste dimming en controle systemen die rekening houden met beschikbaarheid van daglicht, verkeers en weer condities en eveneens compenseren voor de variatie in de tijd van de reflectie van het oppervlakte en voor de initiele dimensionering van de lamp lummen maintenance factor.

39 Reglementering betreffende lichtvervuiling elders in Europa

40 Soorten reglementering Lichthinder Vlaanderen Verenigd Koninkrijk Lichtvervuiling 10 regio s in Italië Catalonië in Spanje La Palma + Tenerife, Spanje Slovenië Republiek Tsjechië Kroatië Frankrijk

41 Beperking opwaarts licht Functionele verlichting 0% ULOR Reclamepanelen 0% ULOR Gebouwen 0% ULOR voor commerciële gebouwen, max 10% naast gebouw voor cultureel erfgoed 0 cd/klm > 90 Van boven naar beneden 0 cd/klm > 90 commerciële installaties, max 10% naast gebouw voor cultureel erfgoed

42 Beperking hoeveelheid licht Functionele verlichting < 50kWh/inwoner/jaar W/oppervlakte Reclamepanelen < 35 W/m² Gebouwen < 1cd/m² <1% boven Europese normen. < 4500 lm < 1cd/m²

43 Gebruik soort licht Blauw wit licht enkel toegelaten in voetgangerszones. Geen gebruik van blauw wit licht. Na HD overal, openbare verlichting na 23 uur enkel Na LD.

44 Meer informatie wetgeving Brochures Ministerie van de Vlaamse gemeenschap: Publiciteit zonder lichtvervuiling Openbare wegverlichting zonder lichthinder

Lichthinder in de wetgeving

Lichthinder in de wetgeving Lichthinder in de wetgeving In dit onderdeel van de syllabus gaan we kijken wat in Vlaanderen reeds terug te vinden is om lichthinder te beperken. Omdat er in diverse codes en vormen wel dingen zijn terug

Nadere informatie

Doorlichting van monumentverlichting 2 cases in Blankenberge en Oostkamp

Doorlichting van monumentverlichting 2 cases in Blankenberge en Oostkamp Doorlichting van monumentverlichting 2 cases in Blankenberge en Oostkamp Kennisplatform Openbare Verlichting Brugge, 26 november 2013 Presentatie van en uitgevoerd door Stijn Vanderheiden Regelgeving Vlarem

Nadere informatie

Gemeenteraadsverkiezingen 2012 MEMORANDUM PREVENTIE LICHTHINDER

Gemeenteraadsverkiezingen 2012 MEMORANDUM PREVENTIE LICHTHINDER Gemeenteraadsverkiezingen 2012 MEMORANDUM PREVENTIE LICHTHINDER Inleiding Lichthinder en lichtvervuiling is een milieuproblematiek die momenteel nog erg miskent wordt. Daar verlichting vooral een bevoegdheid

Nadere informatie

Doorlichting van monumentverlichting 2 cases in Hooglede en Avelgem

Doorlichting van monumentverlichting 2 cases in Hooglede en Avelgem Doorlichting van monumentverlichting 2 cases in Hooglede en Avelgem Kennisplatform Openbare Verlichting Brugge, 15 oktober 2013 Presentatie van en uitgevoerd door Stijn Vanderheiden Regelgeving Vlarem

Nadere informatie

Inhoud cursus. De wereld s nachts. Les 1 - Inleiding. Vlaanderen s nachts. Europa s nachts. Cursus kadervorming lichthinder

Inhoud cursus. De wereld s nachts. Les 1 - Inleiding. Vlaanderen s nachts. Europa s nachts. Cursus kadervorming lichthinder Cursus kadervorming lichthinder Preventie Lichthinder vzw & Natuurpunt Educatie met de steun van Tandem en de Vlaamse overheid Les 1 Inhoud cursus Les 1 (Preventie Lichthinder vzw) Inleiding Probleemstelling

Nadere informatie

Introductie lichthinder. Friedel Pas, Preventie Lichthinder vzw

Introductie lichthinder. Friedel Pas, Preventie Lichthinder vzw Introductie lichthinder Friedel Pas, Preventie Lichthinder vzw Europa s nachts Vlaanderen s nachts Definities Het verschil tussen lichthinder en lichtvervuiling Lichthinder is de overlast veroorzaakt door

Nadere informatie

Lichthinder. Stijn Vanderheiden. Preventie Lichthinder vzw

Lichthinder. Stijn Vanderheiden. Preventie Lichthinder vzw Lichthinder Stijn Vanderheiden Preventie Lichthinder vzw Wat is lichthinder? Welke gevolgen? Is er wetgeving? Zijn er oplossingen? The World at Night Europe by Night definitie Lichthinder is de overlast

Nadere informatie

Audit lichthinder in de gemeente Putte

Audit lichthinder in de gemeente Putte Audit lichthinder in de gemeente Campagne Verlichten zonder hinder een organisatie van het Platform Lichthinder partners: Eindrapport Met de steun van de Vlaamse Overheid In opdracht van de gemeente Met

Nadere informatie

PUBLICITEIT ZONDER LICHTVERVUILING

PUBLICITEIT ZONDER LICHTVERVUILING PUBLICITEIT ZONDER LICHTVERVUILING Ministerie van de Vlaamse Gemeenschap PUBLICITEIT ZONDER LICHTVERVUILING Ministerie van de Vlaamse Gemeenschap Publiciteit zonder lichtvervuiling Inhoud 1. Inleiding

Nadere informatie

Milieu Impact van Lampen. Laboratorium voor Lichttechnologie KaHo Sint-Lieven Gebroeders Desmetstraat 1 B-9000 Gent 09 265 87 13

Milieu Impact van Lampen. Laboratorium voor Lichttechnologie KaHo Sint-Lieven Gebroeders Desmetstraat 1 B-9000 Gent 09 265 87 13 Laboratorium voor Lichttechnologie KaHo Sint-Lieven Gebroeders Desmetstraat 1 B-9000 Gent 09 265 87 13 Oktober 5,2009 Inhoudstafel INLEIDING.4 1. METHODIEK EN BRONNEN.5 1.1. METHODIEK... 5 1.2. ONDERSTELLINGEN...

Nadere informatie

Milieu Impact van Lampen. Laboratorium voor Lichttechnologie KaHo Sint-Lieven Gebroeders Desmetstraat 1 B-9000 Gent 09 265 87 13

Milieu Impact van Lampen. Laboratorium voor Lichttechnologie KaHo Sint-Lieven Gebroeders Desmetstraat 1 B-9000 Gent 09 265 87 13 Laboratorium voor Lichttechnologie KaHo Sint-Lieven Gebroeders Desmetstraat 1 B-9000 Gent 09 265 87 13 Oktober 5, 2009 Inhoudstafel INLEIDING... 4 1. METHODIEK EN BRONNEN... 5 1.1. METHODIEK... 5 1.2.

Nadere informatie

Vermindering total cost of ownership in bestaande verlichtingsinstallaties

Vermindering total cost of ownership in bestaande verlichtingsinstallaties Vermindering total cost of ownership in bestaande verlichtingsinstallaties Background Verlichting is verantwoordelijk voor 25% van het dagelijks energieverbruik 18 miljard lichtbronnen worden jaarlijks

Nadere informatie

Het inrichtingenbegrip in Vlaanderen. Naam: Steven Betz Functie:Adviseur milieu & ruimtelijke ordening Datum: 22 april 2016

Het inrichtingenbegrip in Vlaanderen. Naam: Steven Betz Functie:Adviseur milieu & ruimtelijke ordening Datum: 22 april 2016 Het inrichtingenbegrip in Vlaanderen Naam: Steven Betz Functie:Adviseur milieu & ruimtelijke ordening Datum: 22 april 2016 Juridische kader BELGIË 8 augustus 1980 : Bijzondere wet tot hervorming van de

Nadere informatie

Ligt u wakker van lichthinderproblemen? Preventie Lichthinder vzw helpt u vooruit

Ligt u wakker van lichthinderproblemen? Preventie Lichthinder vzw helpt u vooruit Ligt u wakker van lichthinderproblemen? Preventie Lichthinder vzw helpt u vooruit Preventie Lichthinder vzw is een vereniging die hulp biedt om lichthinder te voorkomen en te bestrijden. Preventie Lichthinder

Nadere informatie

Lichtplan Gent gemeten en gewogen

Lichtplan Gent gemeten en gewogen Lichtplan Gent gemeten en gewogen Gent investeerde de voorbije jaren flink in een lichtplan voor het Gentse stadscentrum. Het ontwerp van Roland Jéol wordt geprezen en is een lust voor het oog, daar is

Nadere informatie

NOTA AAN DE VLAAMSE REGERING

NOTA AAN DE VLAAMSE REGERING DE VLAAMSE MINISTER VAN MOBILITEIT, OPENBARE WERKEN, VLAAMSE RAND, TOERISME EN DIERENWELZIJN NOTA AAN DE VLAAMSE REGERING Betreft: Standpuntbepaling van de Vlaamse Regering betreffende het ontwerp van

Nadere informatie

Wase Klimaattop. Openbare verlichting. 14 oktober

Wase Klimaattop. Openbare verlichting. 14 oktober Wase Klimaattop 14 oktober 2016 jeroen.delandtsheer@eandis.be Inhoud Inleiding Ledverlichting en dynamische sturing Mogelijkheden voor energiebesparing 2 14-10-2016_Wase Klimaattop Wijzigende context Aangepaste

Nadere informatie

Libra. IP 65 IP 66 IK 08 IK 09 Klasse I Klasse II

Libra. IP 65 IP 66 IK 08 IK 09 Klasse I Klasse II IP 65 IP 66 IK 08 IK 09 Klasse I Klasse II (CBT) (CBT) (Armatuur) (Afscherming) (Optie) De elegante Libra-serie is een speciaal concept voor moderne energiezuinige compacte fluorescentie lampen. De Libra-serie

Nadere informatie

Regulering muziekactiviteiten

Regulering muziekactiviteiten Regulering muziekactiviteiten Koen Mandonx Departement Leefmilieu, Natuur en Energie Afdeling Milieu-inspectie Aanpak in Vlaanderen Aanpak in Vlaanderen 2 1 Voorbereidingstraject nieuwe norm - 2009: het

Nadere informatie

Relighting. Brussel 17-06-2010. Elektriciteitsverbruik per sektor (%) (België)

Relighting. Brussel 17-06-2010. Elektriciteitsverbruik per sektor (%) (België) Relighting Brussel 17-06-2010 Ingrid Van Steenbergen Onafhankelijk lichtadviseur Energiebesparing in verlichting www.odid.be Elektriciteitsverbruik per sektor (%) (België) Verlichting Airconditionning

Nadere informatie

NOTA AAN DE VLAAMSE REGERING

NOTA AAN DE VLAAMSE REGERING DE VLAAMSE MINISTER VAN MOBILITEIT, OPENBARE WERKEN, VLAAMSE RAND, TOERISME EN DIERENWELZIJN NOTA AAN DE VLAAMSE REGERING Betreft: Standpuntbepaling van de Vlaamse Regering inzake het ontwerp van koninklijk

Nadere informatie

Richtlijnen kader: Vrij Programmeerbare Verlichte Publiciteitsborden VPVP

Richtlijnen kader: Vrij Programmeerbare Verlichte Publiciteitsborden VPVP Richtlijnen kader: Vrij Programmeerbare Verlichte Publiciteitsborden VPVP Dirk Eelen Studie-ingenieur openbare verlichting Agentschap Wegen & Verkeer 1 Stappen Gerealiseerd: Richtlijnenkader VPVP Literatuurstudie

Nadere informatie

NOTA AAN DE VLAAMSE REGERING

NOTA AAN DE VLAAMSE REGERING DE VLAAMSE MINISTER VAN MOBILITEIT, OPENBARE WERKEN, VLAAMSE RAND, TOERISME EN DIERENWELZIJN NOTA AAN DE VLAAMSE REGERING Betreft: Standpuntbepaling Vlaamse Regering over: - het ontwerp van koninklijk

Nadere informatie

De regelgeving van de Europese Unie rond Milieu. Hoofdstuk 3. De regelgeving van de Europese Unie rond Milieu

De regelgeving van de Europese Unie rond Milieu. Hoofdstuk 3. De regelgeving van de Europese Unie rond Milieu Hoofdstuk 3 De regelgeving van de Europese Unie rond Milieu In Europa is een aanzienlijk deel van de totale vervuiling afkomstig van industriële productieprocessen Om de bijdrage van de Europese industrie

Nadere informatie

Het wettelijke statuut van de meeuw. Michiel Vandegehuchte

Het wettelijke statuut van de meeuw. Michiel Vandegehuchte Het wettelijke statuut van de meeuw Michiel Vandegehuchte Internationale wetgeving AEWA (Overeenkomst over Afrikaans- Euraziatische trekkende watervogels) Intergouvernementeel verdrag (76 verdragspartijen)

Nadere informatie

LED-pilootsite Bevingen-centrum

LED-pilootsite Bevingen-centrum LED-pilootsite Bevingen-centrum Dirk Van Kerckhoven Infrax dirk.vankerckhoven@infrax.be Oktober 2011 Inhoud 1. Voorstelling van de site 2. Keuze van de site en het concept 3. Onderzoeksmethodiek 4. Meetresultaten

Nadere informatie

VR DOC.0099/1BIS

VR DOC.0099/1BIS VR 2018 0202 DOC.0099/1BIS DE VLAAMSE MINISTER VAN MOBILITEIT, OPENBARE WERKEN, VLAAMSE RAND, TOERISME EN DIERENWELZIJN NOTA AAN DE VLAAMSE REGERING Betreft: Standpuntbepaling van de Vlaamse Regering betreffende

Nadere informatie

LUX op energiezuinige stand

LUX op energiezuinige stand Seminarie Duurzaam Bouwen: LUX op energiezuinige stand 5 maart 2015 Leefmilieu Brussel Technologisch overzicht van verlichtingssystemen Jean-Michel DESWERT, Technology Manager - Lighting Verlichtingslaboratorium

Nadere informatie

Case-studie: Kinderopvang Globe te Ukkel

Case-studie: Kinderopvang Globe te Ukkel Case-studie: Brussel 17-06-2010 Ingrid Van Steenbergen Onafhankelijk lichtadviseur Energiebesparing in verlichting www.odid.be Audit verlichting in het kader van REG Sibelga (budget REG per gemeente) BIM

Nadere informatie

Politiereglement Evenementen

Politiereglement Evenementen Politiereglement Evenementen Gelet op de artikelen 19, 26 en 27 van de Grondwet; Gelet op de artikelen 112, 117 t.e.m. 119ter en 133 t.e.m. 135 van de Nieuwe Gemeentewet; Gelet op het Milieuvergunningsdecreet

Nadere informatie

Product naam: MM08180

Product naam: MM08180 Product naam: MM08180 Specificaties MM08180: Groep Armatuur Lumen/Watt 117.00 lm/watt Levensduur L70 50.000u Soort ESTELA Wattage * 30W RA 80 Spanning * 220-240V Straalhoek 90 graden Lichtkleur 6500 Daglicht

Nadere informatie

Code van de wegbeheerder Minder bordengids

Code van de wegbeheerder Minder bordengids Code van de wegbeheerder Minder bordengids Caelen Erik I. Inleiding - Wat is een aanvullend reglement en waarom moet een aanvullend reglement worden genomen. - Wie moet een aanvullend reglement vaststellen

Nadere informatie

+ ( '4,4), " 5,%+,%/1124

+ ( '4,4),  5,%+,%/1124 !" #! " # $ & '() &* " +,-.,# + - /0/112 3 ') ( Johan Vandewalle, Preventie Lichthinder vzw, Hollandstraat 7, 2060 Antwerpen + ( ',), " 5,+,/112 "$ &'()! "$ &'()! 1 *+"&", 2 667 2 6/. 3 -+$ ($ "&. /6+

Nadere informatie

Kindeffectrapportage. Commissie voor Welzijn, Volksgezondheid en Gelijke Kansen.

Kindeffectrapportage. Commissie voor Welzijn, Volksgezondheid en Gelijke Kansen. Advies Kindeffectrapportage Commissie voor Welzijn, Volksgezondheid en Gelijke Kansen. Voorstel van decreet houdende wijziging van het decreet van 15 juli 1997 houdende instelling van het kindeffectrapport

Nadere informatie

VERLICHTINGSVERBLINDING

VERLICHTINGSVERBLINDING VERLICHTINGSVERBLINDING VERLICHTING EN VERBLINDING Bij verblinding kan onderscheid gemaakt worden tussen directe, rechtstreeks vanuit het armatuur en indirecte verblinding door weerkaatsing van bijvoorbeeld

Nadere informatie

Lichtvisie voor Vlaamse autosnelwegen

Lichtvisie voor Vlaamse autosnelwegen Lichtvisie voor Vlaamse autosnelwegen Erik De Bisschop, Eva Van den Bossche, Ethel Claeyssens 11/09/2013 Voor de lichtvisie Doorgaande verlichting on-off op basis van een vast uurrooster Behalve R0, R1

Nadere informatie

Politiereglement Evenementen

Politiereglement Evenementen Politiereglement Evenementen Gelet op de artikelen 19, 26 en 27 van de Grondwet; Gelet op de artikelen 112, 117 t.e.m. 119ter en 133 t.e.m. 135 van de Nieuwe Gemeentewet; Gelet op het Milieuvergunningsdecreet

Nadere informatie

Beleid in hoofdpunten Licht in de Openbare Ruimte in de gemeente Dronten

Beleid in hoofdpunten Licht in de Openbare Ruimte in de gemeente Dronten Beleid in hoofdpunten Licht in de Openbare Ruimte in de gemeente Dronten 1. Inleiding Op het gebied van licht zijn er veel ontwikkelingen, zoals de opkomst van led. Daarnaast bepalen steeds meer niet-gemeentelijke

Nadere informatie

Uw zwembad 100% safe? zorgvuldigheid.

Uw zwembad 100% safe? zorgvuldigheid. Uw zwembad 100% safe? Veiligheid, een kwestie van Veiligheid, een kwestie van zorgvuldigheid. ONZE ZWEMBADEN ZIJN VEILIG! Enkele cijfers - 2011 provincie leeftijd in jaar 0-4 5-14 15 Antwerpen bijna-verdrinking

Nadere informatie

Foto: Het reclamebord aan de gevel is zo felverlicht dat het niet meer leesbaar is.

Foto: Het reclamebord aan de gevel is zo felverlicht dat het niet meer leesbaar is. Bedrijventerreinen In de gemeente Dronten hebben we een groot aantal bedrijventerreinen. Dit zijn: - Agripark (Dronten) - Business zone Delta (Dronten) - Hanzekwartier (Dronten) - Poort van Dronten (Dronten)

Nadere informatie

- Decreet van 5 april 1995 houdende algemene bepalingen inzake milieubeleid (afgekort DABM ) 3

- Decreet van 5 april 1995 houdende algemene bepalingen inzake milieubeleid (afgekort DABM ) 3 1.1. WETGEVING 1.1.1. INLEIDING I Een overzicht geven van alle wetgeving in verband met milieu is haast onbegonnen werk. Hieronder wordt de belangrijkste milieuwetgeving per thema weergegeven. In voorkomend

Nadere informatie

Product naam: MM08396

Product naam: MM08396 Product naam: MM08396 Specificaties MM08396: Groep Armatuur Lumen/Watt 95.00 lm/watt Levensduur L70 50.000u Soort GABIO Wattage * 20W Straalhoek 90 graden Spanning * 220-240V UGR waarde < 19 Lichtkleur

Nadere informatie

Elke dag verdient een Nacht van de Nacht! Bewonersinitiatief. Alleen licht op straat, niet in de lucht, in groengebieden en boven water.

Elke dag verdient een Nacht van de Nacht! Bewonersinitiatief. Alleen licht op straat, niet in de lucht, in groengebieden en boven water. Elke dag verdient een Nacht van de Nacht! Bewonersinitiatief. Alleen licht op straat, niet in de lucht, in groengebieden en boven water. 40 natuurbeschermingsorganisaties roepen in hun 10-puntenplan onder

Nadere informatie

Ecodesign. Leen Van Aken. Groep Design & Technologie

Ecodesign. Leen Van Aken. Groep Design & Technologie Ecodesign Leen Van Aken Groep Design & Technologie Wat is ecodesign? Eco - design Ecologisch > esthetisch, ergonomisch, economisch, functioneel, Levenscyclus > ontwerp, productie, distributie, gebruik

Nadere informatie

Besluit van de Deputatie

Besluit van de Deputatie Directie Leefmilieu dienst Milieu- en natuurvergunningen aanwezig André Denys, gouverneur-voorzitter Besluit van de Deputatie Alexander Vercamer, Marc De Buck, Peter Hertog, Jozef Dauwe, Eddy Couckuyt,

Nadere informatie

Ontwerp van besluit van de Vlaamse Regering betreffende lageemissiezones

Ontwerp van besluit van de Vlaamse Regering betreffende lageemissiezones Ontwerp van besluit van de Vlaamse Regering betreffende lageemissiezones DE VLAAMSE REGERING, Gelet op het decreet van XXX; Gelet op het advies van de Inspectie van Financiën, gegeven op XXX; Gelet op

Nadere informatie

Gids positief uitgaan. nieuwe geluidsnormen muziekactiviteiten Vanaf 1 januari 2013 2011-2013 B 1

Gids positief uitgaan. nieuwe geluidsnormen muziekactiviteiten Vanaf 1 januari 2013 2011-2013 B 1 2011-2013 Gids positief uitgaan nieuwe geluidsnormen muziekactiviteiten Vanaf 1 januari 2013 B 1 2 3 Gids positief uitgaan Nieuwe geluidsnormen muziekactiviteiten Inleiding Op initiatief van minister van

Nadere informatie

NOTA AAN DE VLAAMSE REGERING

NOTA AAN DE VLAAMSE REGERING DE VLAAMSE MINISTER VAN BUITENLANDS BELEID EN ONROEREND ERFGOED EN DE VLAAMSE MINISTER VAN WERK, ECONOMIE, INNOVATIE EN SPORT NOTA AAN DE VLAAMSE REGERING Betreft: Definitieve goedkeuring van het ontwerp

Nadere informatie

AMV/ /1024. Gelet op het decreet van 28 juni 1985 betreffende de milieuvergunning, zoals herhaaldelijk gewijzigd;

AMV/ /1024. Gelet op het decreet van 28 juni 1985 betreffende de milieuvergunning, zoals herhaaldelijk gewijzigd; AMV/0002636/1024 Besluit van de Vlaamse minister van Leefmilieu, Natuur en Cultuur houdende uitspraak over een aanvraag tot afwijking van artikel 4.2.1.3, 3, van titel 11 van het VLAREM ingediend door

Nadere informatie

RAAD VAN STATE afdeling Wetgeving

RAAD VAN STATE afdeling Wetgeving RAAD VAN STATE afdeling Wetgeving advies 62.915/1 van 28 februari 2018 over een ontwerp van besluit van de Vlaamse Regering tot wijziging van titel II van het VLAREM van 1 juni 1995 en titel III van het

Nadere informatie

Impact van Ecodesign op collectieve wooneenheden (appartementen)

Impact van Ecodesign op collectieve wooneenheden (appartementen) Impact van Ecodesign op collectieve wooneenheden (appartementen) Daniel Küpper ing. Van Marcke College Een benadering van appartementsgebouwen 1 Belangrijke projectpunten: Isolatie van de buitenste schil

Nadere informatie

Een wandeling door het natuurbeleid

Een wandeling door het natuurbeleid Een wandeling door het natuurbeleid Wat heb IK hier nu aan? Wat is natuurbeleid? = spelregels rond natuur Natuurgidsen & natuurbeleid? Doe de BBB-test (bedreigd, beschermd, beheerd?) 5 Hoe overleef je

Nadere informatie

RUP Nieuwstraat 215 en 217

RUP Nieuwstraat 215 en 217 RUP Nieuwstraat 215 en 217 Stedenbouwkundige voorschriften Gemeentebestuur Stekene Stadionstraat 2 B-9190 Stekene Sweco Belgium Gent, juni 2017 Gezien en voorlopig vastgesteld door de gemeenteraad in vergadering

Nadere informatie

Product naam: MM04449

Product naam: MM04449 Product naam: MM04449 Specificaties MM04449: Groep LED Lumen 90 grdn cone 550 lm Levensduur L90 35.000u Lumen/Watt 57.00 lm/watt Wattage 11W Soort Reflector AR111 Spanning 12V RA 80 Lichtkleur 2800K (warmwit)

Nadere informatie

Toelichting Ecodesignverordeningen. Verlichting

Toelichting Ecodesignverordeningen. Verlichting Toelichting Ecodesignverordeningen Verlichting Inhoudsopgave O BEHANDELDE DOCUMENTEN... 2 O TIJDSLIJN ECODESIGN... 3 O VERORDENING NR. 244 - LAMPEN VOOR HUISHOUDELIJK GEBRUIK... 4 ENERGIELABEL... 4 VERBANNING

Nadere informatie

Presentatie IGOV Kenniscafé. Armaturen openbare verlichting

Presentatie IGOV Kenniscafé. Armaturen openbare verlichting Presentatie IGOV Kenniscafé 25-06 06-2013 Armaturen openbare verlichting Titel presentatie - De optische weg van het licht Hoe verdeelt de lichtstroom zich in de ruimte? Onderwerpen presentatie I-tabellen

Nadere informatie

Doel van het formulier

Doel van het formulier TOELICHTING BIJ HET INVULLEN VAN HET FORMULIER VOOR HET VERZOEK TOT BIJSTELLING OF DE VRAAG TOT AFWIJKING VAN DE MILIEUVOORWAARDEN DIE GELDEN VOOR EEN INGEDEELDE INRICHTING OF ACTIVITEIT Dit document geeft

Nadere informatie

Lichtplan Gent JENTE DE MUYTER

Lichtplan Gent JENTE DE MUYTER Lichtplan Gent JENTE DE MUYTER 1 Algemene informatie In 1998 voerde de stad Gent een nieuw integraal lichtplan in. Met dit nieuwe lichtplan worden monumenten, toegangspoorten, handelsstraten, verkeersassen,

Nadere informatie

Product naam: MM08254

Product naam: MM08254 Product naam: MM08254 Specificaties MM08254: Groep LED Lumen 90 grdn cone 850 lm Levensduur L90 40.000u Lumen/Watt 70.80 lm/watt Wattage 13W Soort Reflector AR111 Spanning 12V RA 82 Lichtkleur 2800K (warmwit)

Nadere informatie

Product naam: MM04449

Product naam: MM04449 Product naam: MM04449 Specificaties MM04449: Groep LED Lumen 90 grdn cone 550 lm Levensduur L90 35.000u Lumen/Watt 57.00 lm/watt Wattage 11W Soort Reflector AR111 Spanning 12V RA 80 Lichtkleur 2800K (warmwit)

Nadere informatie

LUX op energiezuinige stand

LUX op energiezuinige stand Seminaire Duurzame gebouwen LUX op energiezuinige stand 5 maart 2015 Leefmilieu Brussel Cases Relighting Ingrid VAN STEENBERGEN, Zaakvoerder Adviesbureau voor verlichting ODID Vervangen door Catherine

Nadere informatie

PUBLICITEITSVERORDENING PLAN-MER-SCREENING

PUBLICITEITSVERORDENING PLAN-MER-SCREENING PUBLICITEITSVERORDENING PLAN-MER-SCREENING Pagina 1 van 10 1. Inlichtingen en coördinaten van de initiatiefnemer Initiatiefnemer: Contactgegevens: Vlaamse Regering, bij delegatie de minister, bevoegd voor

Nadere informatie

INDU BAY GEN3. De maatstaf in high-bay verlichting IP 66 IK 10 IK kV GEBIED

INDU BAY GEN3. De maatstaf in high-bay verlichting IP 66 IK 10 IK kV GEBIED GEBIED INDU BAY GEN3 De maatstaf in high-bay verlichting Met de 3 e generatie INDU BAY biedt Schréder het toonaangevende armatuur voor het verlichten van industriële installaties met een minimale total

Nadere informatie

Product naam: MM03712

Product naam: MM03712 Product naam: MM03712 Specificaties MM03712: Groep LED Levensduur L90 50.000u Wattage 42W Spanning 220-240V Lichtkleur 3000 Wit Lampsoort T8 Fitting G13 Dimbaar NEE Lumen 3300 lm Lumen/Watt 79.00 lm/watt

Nadere informatie

Titel van de presentatie

Titel van de presentatie Titel van de presentatie Residentiële Verkaveling Voorbeeld van een oplossing met LED verlichting. Johan T Jonck Infrax KCOV 23 Oktober 2012 Inhoud: Vraag voor een toepassing met nieuwe technieken voor

Nadere informatie

afbakening van de gebieden van de natuurlijke en agrarische structuur

afbakening van de gebieden van de natuurlijke en agrarische structuur gewestelijk ruimtelijk uitvoeringsplan afbakening van de gebieden van de natuurlijke en agrarische structuur Onderdelen Grote Eenheid Natuur Vlaamse Ardennen van Kluisberg tot Koppenberg Bijlage II: stedenbouwkundige

Nadere informatie

SMART BUILDING LIGHTING. Introducing. Draadloze verlichting besturing

SMART BUILDING LIGHTING. Introducing. Draadloze verlichting besturing Introducing. Draadloze verlichting besturing Wat is Wireleds? Slimme draadloze verlichting aansturing Mesh Netwerk Draadloze schakelaars Draadloze sensoren LED-lampen Wat is de meerwaarde? Flexibiliteit

Nadere informatie

SARiV Advies 2012/29 SAR WGG Advies. 31 oktober 2012

SARiV Advies 2012/29 SAR WGG Advies. 31 oktober 2012 Briefadvies over de Akkoorden tussen België en Frankrijk en Nederland voor de ontwikkeling van samenwerking en wederzijdse administratieve bijstand op het gebied van de sociale zekerheid SARiV Advies 2012/29

Nadere informatie

Openruimtegebieden Beneden-Nete

Openruimtegebieden Beneden-Nete ontwerp van gewestelijk ruimtelijk uitvoeringsplan Openruimtegebieden Beneden-Nete Afbakening van de gebieden van de natuurlijke en agrarische structuur, regio Neteland Bijlage II. Stedenbouwkundige voorschriften

Nadere informatie

(EU) nr. 517/2014 (F-gassen) Wat zijn F-gassen? Europese regelgeving F-gassen Aanpassingen VLAREL Aanpassingen VLAREM II

(EU) nr. 517/2014 (F-gassen) Wat zijn F-gassen? Europese regelgeving F-gassen Aanpassingen VLAREL Aanpassingen VLAREM II VLAREM- en VLARELwijzigingen t.g.v. verordening (EU) nr. 517/2014 (F-gassen) Nele Maes Dienst BBT en Erkenningen Afdeling Milieuvergunningen 2 december 2015 VLAREM- en VLARELwijzigingen t.g.v. verordening

Nadere informatie

Wij hebben de eer U ten behoeve van de Vlaamse Regering ingesloten de resolutie betreffende niet-ioniserende straling, over te zenden.

Wij hebben de eer U ten behoeve van de Vlaamse Regering ingesloten de resolutie betreffende niet-ioniserende straling, over te zenden. 1996 Brussel, 12 januari 2009 Mijnheer de minister-president, Wij hebben de eer U ten behoeve van de Vlaamse Regering ingesloten de resolutie betreffende niet-ioniserende straling, over te zenden. Deze

Nadere informatie

Lichtconsult.nl Industrieweg 1A AP Culemborg

Lichtconsult.nl Industrieweg 1A AP Culemborg Lichtconsult.nl Industrieweg 1A-13 4104 AP Culemborg www.lichtconsult.nl Activiteiten Lichttechnisch advies & onderzoek Lichtlab metingen van lichtstroom tot spectrale verdeling Praktijklicht metingen

Nadere informatie

Product naam: MM04447

Product naam: MM04447 Product naam: MM04447 Specificaties MM04447: Groep LED Lumen/Watt 55.00 lm/watt Levensduur L90 35.000u Soort Reflector AR111 Wattage 11W RA 80 Spanning 12V Straalhoek 24 graden Lichtkleur 2800K (warmwit)

Nadere informatie

LED Normaallampen LED Kaarslampen LED Kogellampen LED Persglaslampen

LED Normaallampen LED Kaarslampen LED Kogellampen LED Persglaslampen LED Normaallampen LED Kaarslampen LED Kogellampen LED Persglaslampen, vorm A60 Schakelbaar 20.000 keer Afmeting 108x60 mm Dimbaar en vergelijkbaar met een 40 Watt gloeilamp 800500 E27 8 Watt 470 Lm 800501

Nadere informatie

Lighting Energy Controller. Distributie, advies & service in Benelux / Duitsland / Frankrijk

Lighting Energy Controller. Distributie, advies & service in Benelux / Duitsland / Frankrijk LEC Lighting Energy Controller Distributie, advies & service in Benelux / Duitsland / Frankrijk Energiereductie verlichtingsinstallaties de kenmerken van de LEC toepassing: Specifiek voor fluorescentie

Nadere informatie

Bijlage II. Stedenbouwkundige voorschriften. ontwerp gewestelijk ruimtelijk uitvoeringsplan

Bijlage II. Stedenbouwkundige voorschriften. ontwerp gewestelijk ruimtelijk uitvoeringsplan ontwerp gewestelijk ruimtelijk uitvoeringsplan afbakening van de gebieden van de natuurlijke en agrarische structuur regio Antwerpse Gordel en Klein-Brabant landbouw-, natuur- en bosgebieden Vallei van

Nadere informatie

Besluit van de Bestendige Deputatie

Besluit van de Bestendige Deputatie 8e Directie Dienst 82 Milieuhygiëne aanwezig Marc De Buck, wnd. voorzitter Besluit van de Bestendige Deputatie Alexander Vercamer, Ivan Verleyen, Frans Van Gaeveren, Jean-Pierre Van Der Meiren, Carina

Nadere informatie

Product naam: MM08395

Product naam: MM08395 Product naam: MM08395 Specificaties MM08395: Groep Armatuur Lumen/Watt 95.00 lm/watt Levensduur L70 50.000u Soort GABIO Wattage * 20W Straalhoek 90 graden Spanning * 220-240V UGR waarde < 19 Lichtkleur

Nadere informatie

Infosessie Elektronisch versterkte muziek 10 maart 2015. Dienst milieu en landbouw An Vandermoere Adjunct milieuambtenaar

Infosessie Elektronisch versterkte muziek 10 maart 2015. Dienst milieu en landbouw An Vandermoere Adjunct milieuambtenaar Infosessie Elektronisch versterkte muziek 10 maart 2015 Dienst milieu en landbouw An Vandermoere Adjunct milieuambtenaar Overzicht 1. Wetgeving vóór 2013 2. Wetgeving vanaf 2013 3. Praktisch (meten/tips)

Nadere informatie

Soft Dim. Dimbaar warm ledlicht

Soft Dim. Dimbaar warm ledlicht Soft Dim Dimbaar warm ledlicht 'De natuur is de bron van alle inspiratie. Fascinerend, rustgevend en duurzaam. Een zonsondergang maakt heel wat emoties los.' Dit natuurverschijnsel staat voor iedereen

Nadere informatie

Belgisch Staatsblad dd

Belgisch Staatsblad dd VLAAMSE OVERHEID [C 2016/35312] 26 FEBRUARI 2016. Besluit van de Vlaamse Regering betreffende lage-emissiezones DE VLAAMSE REGERING, Gelet op de bijzondere wet van 8 augustus 1980 tot hervorming der instellingen,

Nadere informatie

b) Is een afwijkend ontwerp - hoe uniek ook - een argument om niet aan de VLAREM-voorwaarden te moeten voldoen?

b) Is een afwijkend ontwerp - hoe uniek ook - een argument om niet aan de VLAREM-voorwaarden te moeten voldoen? SCHRIFTELIJKE VRAAG nr. 191 van JOHAN DANEN datum: 8 december 2016 aan JOKE SCHAUVLIEGE VLAAMS MINISTER VAN OMGEVING, NATUUR EN LANDBOUW Vynova Tessenderlo - Koelvloeistofemissies - Toegestane afwijking

Nadere informatie

1 HET VERHAAL VAN OPEN DATA NRC, 3 maart 2014 2 CONTEXT VOOR ONDERZOEK Wat betekent open data voor de Nederlandse beleidspraktijk? Hoe moet je als individuele publieke organisatie omgaan met ontwikkelingen

Nadere informatie

VR DOC.0432/1

VR DOC.0432/1 VR 2018 0405 DOC.0432/1 DE VLAAMSE MINISTER VAN BUITENLANDS BELEID EN ONROEREND ERFGOED EN DE VLAAMSE MINISTER VAN CULTUUR, MEDIA, JEUGD EN BRUSSEL NOTA AAN DE VLAAMSE REGERING Betreft: Definitieve goedkeuring

Nadere informatie

Presentatie Climalife Groep Dehon

Presentatie Climalife Groep Dehon Presentatie Climalife Groep Dehon Samenvatting 1. Groep Dehon De kracht van de groep in dienst van het merk Climalife 2. Climalife Samensteller van duurzame en vernieuwende oplossingen voor thermische

Nadere informatie

Product naam: MM06498

Product naam: MM06498 Product naam: MM06498 Specificaties MM06498: Groep Armatuur Lumen/Watt 96.00 lm/watt Levensduur L70 45.000u Soort KARA Wattage * 26W RA 80 Spanning * 34-40V Straalhoek 100 graden Lichtkleur 4000K (koelwit)

Nadere informatie

Belgian Chairmanship Council of Europe

Belgian Chairmanship Council of Europe Belgian Chairmanship Council of Europe Evenementen tijdens het Belgisch Voorzitterschap van de Raad van Europa 2014/2015 Datum Evenement Plaats Verantwoordelijke organisatie voor het evenement 2014 12

Nadere informatie

In dit hoofdstuk gaan wij op zoek naar de verschillende vergunningen die nodig zijn voor de opstart van een kapsalon.

In dit hoofdstuk gaan wij op zoek naar de verschillende vergunningen die nodig zijn voor de opstart van een kapsalon. 12. Vergunningen. In dit hoofdstuk gaan wij op zoek naar de verschillende vergunningen die nodig zijn voor de opstart van een kapsalon. Er zijn 3 type vergunningen : 1. Stedebouwkundige vergunning (bouwvergunning)

Nadere informatie

Product naam: MM01916

Product naam: MM01916 Product naam: MM01916 Specificaties MM01916: Groep LED Levensduur L90 30.000u Wattage 15W Spanning 230V Lichtkleur 4000K (koelwit) Lampsoort PAR30 Fitting E27 Dimbaar NEE Lumen 336 lm Cd 3200 cd Soort

Nadere informatie

NOTA AAN DE VLAAMSE REGERING

NOTA AAN DE VLAAMSE REGERING DE VLAAMSE MINISTER VAN MOBILITEIT, OPENBARE WERKEN, VLAAMSE RAND, TOERISME EN DIERENWELZIJN NOTA AAN DE VLAAMSE REGERING Betreft: Standpuntbepaling van de Vlaamse Regering betreffende het ontwerp van

Nadere informatie

World Space Week 2016

World Space Week 2016 World Space Week 2016 World Space Week Internationale organisatie Wereldwijd activiteiten Nut en noodzaak van onderzoek in ruimtevaart en sterrenkunde tonen Jaarlijks thema In partnerschap met andere lokale

Nadere informatie

Opleiding. Energie in duurzame Gebouwen. Leefmilieu Brussel AUDIT VAN VERLICHTINGSINSTALLATIES. Ingrid VAN STEENBERGEN

Opleiding. Energie in duurzame Gebouwen. Leefmilieu Brussel AUDIT VAN VERLICHTINGSINSTALLATIES. Ingrid VAN STEENBERGEN Opleiding Energie in duurzame Gebouwen Leefmilieu Brussel AUDIT VAN VERLICHTINGSINSTALLATIES Ingrid VAN STEENBERGEN ODID - Onafhankelijk adviesbureau voor energiezuinige verlichting Adviesbureau Verlichtingsaudits

Nadere informatie

Historisch gegroeid bedrijf De Kaasboerin in Mol

Historisch gegroeid bedrijf De Kaasboerin in Mol gewestelijk ruimtelijk uitvoeringsplan Historisch gegroeid bedrijf De Kaasboerin in Mol Bijlage II: Stedenbouwkundige voorschriften gewestelijk ruimtelijk uitvoeringsplan Historisch gegroeid bedrijf De

Nadere informatie

Product naam: MM03939

Product naam: MM03939 Product naam: MM03939 Specificaties MM03939: Levensduur: 25000u Diameter: 130 mm Wattage: 7.50W Spanning: 230 V Kleur armatuur: Wit Inbouwmaat: 105 mm Power factor: 0.90 > Beschermingsklasse: IP23 Bedrijfstemperatuur:

Nadere informatie

Besluit van de Deputatie

Besluit van de Deputatie directie Leefmilieu dienst Milieu- en natuurvergunningen aanwezig Alexander Vercamer, Waarnemend voorzitter Besluit van de Deputatie Marc De Buck, Peter Hertog, Jozef Dauwe, Eddy Couckuyt, Hilde Bruggeman,

Nadere informatie

Cursus Kadervorming Lichthinder. Syllabus

Cursus Kadervorming Lichthinder. Syllabus Cursus Kadervorming Lichthinder in het kader van de Nacht van de Duisternis voorjaar 2009 Syllabus Preventie Lichthinder vzw & Natuurpunt Educatie met de steun van Tandem en de Vlaamse overheid Kadervorming

Nadere informatie

Product naam: MM03939

Product naam: MM03939 Product naam: MM03939 Specificaties MM03939: Levensduur L90: 25000u Wattage: 7.50W Kleur armatuur: Wit Power factor: 0.90 > Bedrijfstemperatuur: -30 tot + 40 graden Aantal lampen: 1 Lamp soort: LED Geintegreerd

Nadere informatie

Lichtreclame en andere soorten buitenreclame

Lichtreclame en andere soorten buitenreclame Lichtreclame en andere soorten buitenreclame Even voorstellen Naam Pieter Meijers Functie Directeur/eigenaar Bedrijf Glaifa Telefoon 06-30413624 Licht- en buitenreclame? Kwaliteit is van groot belang!!

Nadere informatie

Gelet op de bijzondere wet van 8 augustus 1980 tot hervorming der instellingen, in het bijzonder artikel 5, 1 en 92bis;

Gelet op de bijzondere wet van 8 augustus 1980 tot hervorming der instellingen, in het bijzonder artikel 5, 1 en 92bis; Ontwerp van samenwerkingsakkoord tussen de federale, gewestelijke en gemeenschapsoverheden voor het coördineren van de gegevensverwerking in het gezondheidsbeleid en de bijstand aan personen Gelet op artikelen

Nadere informatie

BRONNEN VAN HET MILIEURECHT BEVOEGDHEIDSVERDELING INZAKE MILIEUBELEID HOOFDSTUK I. INLEIDING 3

BRONNEN VAN HET MILIEURECHT BEVOEGDHEIDSVERDELING INZAKE MILIEUBELEID HOOFDSTUK I. INLEIDING 3 INHOUDSOPGAVE DEEL I. BRONNEN VAN HET MILIEURECHT BEVOEGDHEIDSVERDELING INZAKE MILIEUBELEID HOOFDSTUK I. INLEIDING 3 HOOFDSTUK II. DE BRONNEN VAN HET (MILIEUHYGIËNE) RECHT 4 1. Overzicht 4 2. Kenbronnen

Nadere informatie