Excellentie en moed. Dossier. Laureaten uit meerdere continenten bekroond door Prins Claus Fonds. Oost-Europa over het verdrag van Vilnius

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "Excellentie en moed. Dossier. Laureaten uit meerdere continenten bekroond door Prins Claus Fonds. Oost-Europa over het verdrag van Vilnius"

Transcriptie

1 het beste uit de internationale pers in dit nummer nr tot 21 december ,99 AP the new yorker al-jazeera the sunday times iq the economist the new york times the caravan timpul ukrainskyi tyzhden ciel variable izvestia café fuerte la nación shun po chinahush le temps al-monitor think africa press rzeczpospolita nafas art magazine vigousse Dossier Excellentie en moed Laureaten uit meerdere continenten bekroond door Prins Claus Fonds europa Oost-Europa over het verdrag van Vilnius de amerika s Breaking Bad in Argentinië midden-oosten Gastarbeidersproblematiek revisited horizon Operation Easter: Klopjacht op eiercollectioneurs

2 De zonnepanelen van François liggen op andermans dak. Op het dak van het stadion van FC Groningen om precies te zijn. Want daar hebben we een 100% zonligging. En alle ruimte. Ideaal dus. Zo maken we zonne-energie ineens bereikbaar voor iedereen. Juist ook voor mensen die geen zonnepanelen op hun eigen dak kunnen plaatsen. Zoals François, die als jonge vader niet kon wachten om een duurzame stap te zetten. Samen met de Stichting 1miljoenwatt en FC Groningen hebben we het mogelijk gemaakt dat François toch kan investeren in zonne-energie. Dus krijgt hij nu twee eigen zonnepanelen. Eén voor z n zoon. En één voor z n dochter. Zo zetten we samen met François weer een stap richting een écht duurzaam Nederland. Bekijk het verhaal van François op Essent.nl/duurzaam. Weer een stapje dichter bij écht duurzaam. Zonne-energie Essent levert.

3 colofon redactioneel jaargang 2 nr tot 21 december Een uitgave van 360 international media Prinseneiland 24 B II 1013 LR Amsterdam Rolmodel 360magazine.nl hoofdredactie Katrien Gottlieb uitgever Margreet Nanning eindredactie Pieter van den Blink medewerkers Lambiek Berends, Laura Weeda courrier international Dalila Bounekta, Raymond Clarinard, Antoine Laporte vertaling Jos den Bekker, Peter Bergsma, Paul Bruijn, Valentijn van Dijk, Tineke Funhoff, Rogier Goetze, Nicolette Hoekmeijer, Frank Lekens, Willem Offenberg, Harriët Peteri, Astrid Staartjes, Martinette Susijn, Tess Visser, Annemie de Vries, Marten de Vries, Dirk Zijlstra correctie Rogier Goetze creative direction Dog and Pony, Amsterdam art direction Uriël Nieuwenburg, Thomas Wansing productiebegeleiding Hans Snitslaar beeldredactie Nicole Robbers webredactie Marie-José Klaver copywriter Jaap Toorenaar advertentieverkoop Antoinette Vrisekoop antoinette@360international.nl tel: download de mediakit op marketing Krista Rosendahl controller Arthur van der Meeren druk Roularta Printing, Roeselare 360 wordt gedrukt op PEFC-papier, afkomstig uit duurzaam bosbeheer partners ANP, BNR Nieuwsradio, NRC Media, VPRO, Cartoon Movement, Getty Images, Hollandse Hoogte, Nyenrode Business Universiteit license partner Courrier international, Groupe Le Monde, Paris beeld voorpagina Lu Guang abonnementen* 9,95 p/mnd in Nederland en België Wijziging abonnement *Alle abonnementen continueren automatisch en gelden tot wederopzegging, tenzij anders vermeld. Prijswijzigingen voorbehouden. Cadeauabonnementen eindigen automatisch. Voor bedrijfsabonnementen gelden speciale tarieven. 360 verschijnt tweewekelijks. Oplage: verspreiding Nederland: Aldipress België: AMP missie Nieuws uit het buitenland is iets anders dan nieuws over het buitenland. We hebben niet de pretentie dat het wereldnieuws zich elke twee weken laat samenvatten, wel de ambitie relevante, originele en mooie verhalen bereikbaar te maken voor een Nederlandstalig publiek. 360 Amsterdam Het blad waarvan u net een pagina hebt omgeslagen wil u graag feliciteren. Omdat u ons nu leest. En de abonnees van het eerste uur willen we graag feliciteren, omdat wij dankzij u twee jaar zijn geworden. In die twee jaar hebben we de wereld ongeveer 360 keer voorbij zien komen, uit alle windhoeken en in vele gedaanten. We zagen haar in de diepste spelonken van droefenis en destructie, maar ook de enorme reikwijdte van haar flexibiliteit en de vindingrijkheid van haar onderdanen. En dat was nog maar het begin. Als nieuweling op het toneel naast oude en deskundige rotten in het vak, hebben we onszelf met van alles vergeleken. Vreemd genoeg is het steeds de olifant van Toon Tellegen die langzaam om de hoek komt sloffen (ook al zijn we eerder de mier). Bomen, schreef de olifant, ik ben nu uit jullie allemaal wel eens gevallen en uit sommigen van jullie wel tien keer. Ik ben helemaal blauw en langzamerhand ook één grote buil. ( ) Zouden jullie niet eens uit mij kunnen vallen? Zou dat niet eerlijk zijn? Het is misschien een krakkemikkig bruggetje, maar wat wij als teken van adolescente volwassenheid verwelkomen, zijn bijvoorbeeld de samenwerkingsverbanden die ons regelmatig worden aangeboden, door organisaties maar ook door particulieren. Dat wij in deze editie een dossier wijden aan de laureaten van het Prins Claus Fonds cadeau van de regering (1997) voor prins Claus, om cultuur en ontwikkeling te bevorderen is een voorstel van Willem Offenberg, voormalig correspondent in Afrika, India, China, Hongkong en Taiwan, schrijver en hoe kan het ook anders met zo veel kennis mediaconsultant. Een rolmodel dus, iemand aan wie je je kunt spiegelen. En dat is precies (weer een bruggetje) de functie van alle elf prijswinnaars die unaniem aantonen dat kunst geen luxe is. Het zijn allemaal kunstenaars die eigenzinnig de samenleving opschudden en voor de troepen uitlopen. Hun gevecht is heroïsch, maar in hun vaderland nauwelijks gewaardeerd. In het gunstigste geval ondervinden ze spaarzaam begrip bij een kleine oppositionele minderheid. Soms belanden ze in de gevangenis, zoals de dichter Ahmed Fouad Negm, die een week voor de prijsuitreiking van de Grote Prins Claus Prijs op 84-jarige leeftijd overleed. Of wordt hun werk verboden of verdonkeremaand. Maar in ons land worden ze geëerd en ondersteund. Mag ons land dan in ieder geval daarmee een bescheiden voorbeeldfunctie bekleden? Wereldburger bent u tegenwoordig voor nog geen tientje per maand Katrien Gottlieb gottlieb@360international.nl 360 magazine biedt elke twee weken het beste uit de internationale pers. Wilt u kennismaken met 360? Dat kan. Voor het eerste kwartaal betaalt u tijdelijk slechts 18 euro. Daarna 9,95 per maand (maandelijks opzegbaar). Ga nu naar 360magazine.nl

4 MET BON UIT HET AD VAN 19, 95 VOOR 17, 95 HET AD NIEUWSJAARBOEK NU IN DE WINKEL. De hoogte- en dieptepunten van 2013 overzichtelijk verzameld in een bijna 400 pagina s tellend jaarboek. Ook te bestellen via

5 inhoud 6 Wereldnieuws Actuele gebeurtenissen wereldwijd, in woord, beeld en citaat. 8 Controverse in Zwitserland Het voorstel om maximale salarisverschillen tussen werknemer en baas bij wet vast te leggen levert een fel debat op. 9 Bronnen 360 haalt de beste journalistiek uit alle windstreken. De bronnen van dit nummer samengebracht en toegelicht. 10 Dossier: Het rolmodel Kunst is geen luxe. Dat maken de door het Prins Claus Fonds gelauwerde kunstenaars als geen ander duidelijk. Stuk voor stuk geven zij vorm aan bekommernissen en verlangens van het volk. de continenten 26 Geopolitiek getouwtrek europa Woede en teleurstelling over de mislukte onderhandelingen tussen Oekraïne en de Europese Unie, na grote druk van gasleverancier Rusland. 33 Breaking Bad in Argentinië amerika s Een halve ton cocaïne per maand produceren kan een familie net zo goed als het kartel. 35 China zoekt evenwicht azië Er is meer ruimte voor de markt, maar de politieke macht ligt bij de partij. Hervormingen sorteren daardoor weinig of geen effect. Een analyse uit dagblad Shun Po. 36 Altijd de zondebok midden-oosten De Saoedi s lijken te vergeten dat hun economie voor een groot deel draait op de inzet van buitenlandse arbeidskrachten. 37 Het zwarte gat van Afrika afrika De Centraal-Afrikaanse Republiek staat bekend als het zwarte gat van Afrika: een instabiel, corrupt en straatarm land. Na de omverwerping van het regime van Bozizé balanceert het land langs de afgrond van een humanitaire crisis. horizon 38 Bezeten van nestroof Het is een misdrijf om op grote schaal eieren van zeldzame vogelsoorten te verzamelen. Op het netwerk van volwassen en daaraan verslaafde mannen wordt inmiddels een heuse klopjacht ingezet. 46 Bollywood verwelkomt Byomkesh Bakshi Byomkesh Bakshi is het bekendste personage van de populaire Indiase schrijver Sharadindu Bandyopadhyay ( ). Na 32 boeken en een televisieserie worden zijn avonturen nu ook succesvol verfilmd.

6 wereldnieuws kroatië Zuid-Afrika Verenigd Koninkrijk Jeanne d Arc in Kroatië De opkomst was minder dan 40 procent, en daardoor slaagde een kwart van het Kroatische electoraat er op 1 december in bij referendum de grondwet zodanig te wijzigen dat het verbod op het homohuwelijk daar voortaan in verankerd ligt. De grote figuur achter deze uitslag is Zeljka Markic, bijgenaamd de Kroatische Jeanne d Arc, voorvrouw van de conservatieve katholieke groepering In naam van het gezin. Markic, politiek voorheen onbeduidend, heeft zich met dit resultaat opgeworpen als de ster van rechts Kroatië, schrijft de krant Jutarnji List. Ze bedient zich daarbij van de methoden van de rijzende sterren van extreem-rechts in Europa. Strenggelovig als zij zich voordoet, schaamt zij zich er toch niet voor profijtelijk zaken te doen via een van haar ondernemingen, die zich bezighoudt met de controle op de anticonceptiepil. Dankzij haar familiebanden met de kerkelijke overheid heeft zij op zeer schappelijke voorwaarden een stuk grond weten te bemachtigen waarop ze, zonder toestemming van het plaatselijk bestuur, een luxe villa heeft laten bouwen. Met haar Jeanne d Arc-maniertjes heeft ze het nu ook voor elkaar gekregen dat de Kroatische samenleving gepolariseerd en gedesintegreerd is geraakt. Sloppenwijk als attractie In de buurt van Bloemfontein (Zuid-Afrika) bevindt zich het buitenverblijf Emoya: een luxehotel annex conferentiecentrum met een aangrenzend natuurgebied en alle mogelijke comfort. Met één bijzonderheid. À raison van 60 euro per nacht, het maandsalaris van een Zuid-Afrikaanse dienstbode, kan men er desgewenst verblijven in een sloppenwijk, een shantytown. Maar wel met vloerverwarming en wifi, uiteraard. De nieuwssite Africa is a country ergert zich daaraan. Niemand droomt ervan te moeten leven in een krot. Niemand. Maar het is wel de realiteit voor miljoenen Zuid-Afrikanen. Volgens de eigenaar van Emoya is deze speciale attractie weer eens wat anders voor bruiloften en partijen, onder het motto: De ervaring van uw leven! Argentinië Getekende vrouwen Dit is Sofía, een van de vrouwen die door borstkanker zijn getroffen en hebben geposeerd voor de Argentijnse fotograaf Néstor Díaz. De fotograaf noemde zijn serie Viví. Mujeres con presente. Het portret van Sofía maakt deel uit van de zestig foto s die door de National Portrait Gallery in Londen (St. Martin s Place) zijn geselecteerd voor de jaarlijkse Taylor Wessing Photographic Portrait Prize (te zien tot 9 februari). In de Argentijnse krant Clarín zegt de fotograaf: Sofía, zoals alle geportretteerde vrouwen in de serie, opent ons de ogen voor haar omstandigheden, voor haar angsten, haar fantasieën en haar strijd. Bidonville Getty Néstor Díaz Het einde van de kater David Nutt, farmacoloog, gespecialiseerd in psychofarmaca, was ooit adviseur van de Britse regering op het gebied van verdovende middelen. In 2009 werd hij de laan uitgestuurd nadat hij had gezegd dat alcohol veel gevaarlijker is dan heel wat drugs. Nu heeft hij met zijn medewerkers aan het Imperial College in Londen iets uitgedokterd dat het fameuze houten petje voorgoed naar het verleden verwijst: een drankje dat dezelfde effecten heeft als alcohol, maar niet verslavend is. Bovendien kan een pilletje de effecten desgewenst weer opheffen. In The Daily Telegraph vraagt hij de overheid om mijn uitvinding aan te prijzen. Het product is al zo ver ontwikkeld dat het binnen twee jaar op de markt kan worden gebracht. Hij heeft het zelf getest. Ik voelde me heerlijk ontspannen en lekker dronken. Na een uurtje nam ik het pilletje en een paar minuten later gaf ik al weer college. thailand Patstelling in Bangkok De aanhoudende betogingen in de Thaise hoofdstad Bangkok tegen de regering van Yingluck Shinawatra, volgens de oppositie geleid door haar broer, lijken tot een patstelling te hebben geleid. Het doel van de onofficiële leider van de oppositie, Suthep Thaugsuban, om een volksvergadering te vormen die rechtstreeks onder de koning zou functioneren, wordt door de krant The Nation een verzwakking van het fundament van de Thaise democratie genoemd. The Bangkok Post meent dat ontbinding van het parlement als veiligheidsklep kan dienen eer het tot een explosie komt. wat zij zeggen John McCain Amerikaans senator Riad Salamé Gouverneur Bank van Libanon Joseph Paul Franklin Amerikaans seriemoordenaar Abdul Aziz al-sheikh Grootmoefti Saoedi-Arabië Slechte beurt: John Kerry is een goede vriend, maar in de zaak-iran treedt hij op als een sloopkogel. De voormalige kandidaat-president is niet helemaal content met zijn vriend. Fox News, New York Zetfoutje: Bij mijn bank kent men in elk geval perfect Frans. Op in Groot- Brittannië gedrukte Libanese bankbiljetten staat independence in plaats van indépendance. L Orient-Le Jour, Beiroet Niet zo nauw: Ja, zo ongeveer. De strijder voor de blanke overheersing in de VS heeft 22 mensen gedood, of wellicht eentje meer of minder. CNN, Atlanta Volhardend: Asiel verlenen aan clandestiene buitenlanders is een teken van zwakheid. Hij spuwt op mensen die illegalen verborgen tijdens de recente jacht op hen. Arabian Business, Dubai pagina 6 nr tot 21 december 2013

7 wereldnieuws Duitsland Culinaire graffiti In Keulen heeft een graffitikunstenaar er zijn missie van gemaakt de reclameborden van fastfoodketens te voorzien van instructieve teksten als Risotto: 1 kopje rijst, 300 gram kalfsvlees, 1 courgette, 2 wortelen, 1 rode paprika, 1 ui, zout, peper, kerrie. Volgens de Deutsche Welle hebben we hier te maken met een pleidooi voor de echte keuken en tegen het voedsel dat wordt geproduceerd door de voedselmultinationals. De socioloog Peter Glassen, geciteerd door het radiostation, ziet vooral de positieve kant van deze graffiti: Het is een aansporing om zich te concentreren op wat wezenlijk is in deze roerige tijden: de gemeenschapszin, de momenten om te delen, het samenzijn en het goede leven rond het aanrecht en het fornuis. Frankrijk De terugkeer van DSK Zijn rol in de politiek is uitgespeeld, zijn kans op een officiële functie voorgoed verkeken en zijn huwelijk voorbij. Maar verder maakt de diep gezonken oud-directeur van het IMF, Dominique Strauss-Kahn, het goed. Hij heeft zich in het lezingencircuit gestort, de veilige haven voor wel meer verongelukte politici. En volgens Le Nouvel Observateur levert dat hem twee miljoen per jaar op. Bovendien is hij adviseur van de Servische regering, verstrekt raad aan de regering van Zuid-Soedan en is commissaris van twee Russische banken. En sinds september leidt hij met de Franse zakenbankier Thierry Leyne de nieuwe investeringsmaatschappij Leyne, Strauss-Kahn & Partners, ofwel LSK, gevestigd in Luxemburg. Mandela s engel Gedurende het verblijf van Nelson Mandela in het Mediclinic Heart Hospital in Pretoria week zijn echtgenote, Graça Machel, nauwelijks van zijn zijde. De buitenwereld veronderstelde dat zij in het ziekenhuis een kamer naast de zijne had, maar ze bleek in een stoel naast het ziekbed van Madiba te slapen. Machel, de vrouw van wijlen president Samora Machel van Mozambique, trouwde in 1998 met de eerste zwarte president van Zuid-Afrika. Volgens emeritus-aartsbisschop Desmond Tutu kent haar toewijding geen grenzen. De Zuid-Afrikanen staan enorm in het krijt bij Graça voor de vreugde die zij Nelson Mandela heeft bezorgd sinds hun huwelijk. Niet alleen heeft zij hem geluk geschonken, ze heeft zich ook altijd ingezet om de familie bijeen te houden. Tutu benadrukte ook haar gratie. Ze is een gracieuze echtgenoot, een gracieuze feministe en een gracieus mens. Zelda la Grange, jarenlang secretaresse van de oud-president, beaamt in de City Press alle lof over Machel. Madiba wil haar altijd bij zich in de buurt hebben. Zij is een bron van emotionele stabiliteit voor hem, maar ook voor velen van ons uit zijn naaste omgeving. Een van Mandela s oudste vrienden, Denis Goldberg, die in 1964 met hem in het Rivona-proces terechtstond, zegt over een bezoek dat hij aan Mandela bracht in het ziekenhuis: Toen ik tegen hem begon te praten, opende Nelson zijn ogen. Hij praat tegen je, hij antwoordt, zei Graça. Hij kan alleen zijn lippen niet bewegen. Dat kwam door al die slangetjes in zijn neus en mond. Na tien minuten stuurde ze me de kamer uit. Zo is het wel genoeg, zei ze. Schot Courrier international wat zij vinden Vitaly Klitschko Wereldkampioen boksen (zwaargewicht) John Le Carré Brits schrijver van spionageromans Marcin Korolec Pools oud-minister van Milieu Ban Ki-moon Secretaris-generaal VN Niet op de knieën te krijgen: Wij zullen van Oekraïne een Europees land maken. Hij is van plan als Oekraïens politicus de Russische president Vladimir Poetin knock-out te slaan. ICTV, Kiev Kennersblik: Hij verdient een lintje en zijn vrijheid. Over Edward Snowden, die volgens Le Carré een beslissing heeft genomen die de rest van zijn leven beslist. Der Spiegel, Hamburg Toch tevreden: We hebben in elk geval de weg gewezen naar een akkoord in Parijs in Maar de resultaten van de recente milieutop in Polen waren niet hoopgevend. Gazeta Wyborcza, Warschau Ongeduldig: De burgeroorlog in Syrië heeft nu wel lang genoeg geduurd. De leider van de VN wil alle partijen aan de onderhandelingstafel in Genève. L Orient-Le Jour, Beiroet 7 tot 21 december 2013 nr. 47 pagina 7

8 controverse in zwitserland Salarisverschillen bij wet vastleggen: een goed idee? Op 24 november spraken de Zwitsers zich in een referendum uit tegen het voorstel van de Jonge Socialisten om in de wet vast te leggen dat een werknemer van een bedrijf in een jaar nooit minder zou mogen verdienen dan zijn baas in een maand. Dit Initiatief 1:12 haalde het niet, maar had wel een verhit debat tot gevolg. Ik haat die sommetjes van die krentenwegers! Chappatte Dessin de Chappatte paru dans Le Temps, Genève. Le Temps Genève Vigousse Lausanne Het Initiatief 1:12 van de Jonge Socialisten representeert in beginsel noch een sympathieke, noch een banale utopie. De achterliggende gedachte is dezelfde als die achter het succesvolle Initiatief-Minder, dat in een referendum op 3 maart 2013 wel werd aangenomen. Het nieuwe initiatief tegen overmatige beloningen is bedoeld om het Zwitserse parlement te laten stemmen over de salariëring van directies en raden van bestuur van Zwitserse ondernemingen. Het wil voortaan voorkomen dat een kleine minderheid een salaris ontvangt dat door de gemeenschap als onfatsoenlijk of onbillijk wordt beschouwd. Dit alles in naam van een discutabel moreel argument. Voor de eerste keer in de wereldgeschiedenis zou de bevolking beslissen dat rijk zijn of een hoog inkomen ontvangen onwettig is. Dat is vanuit filosofisch oogpunt absurd en uiterst schokkend, en een fundamentele aanslag op de individuele vrijheid en het recht op ondernemen dat door de grondwet wordt gegarandeerd. Het Initiatief 1:12 is een illusie, zoals ook het minimumloon dat in sommige landen is ingevoerd de armoede en ongelijkheid niet heeft kunnen bestrijden. Het zal de opmerkelijke solidariteit in het Zwitserse stelsel van sociale zekerheid ondermijnen. Om met het federale parlementslid Hans-Peter Tschudi te spreken: De rijken hebben de AVS [de Zwitserse AOW] niet nodig, maar de AVS heeft de rijken wél nodig. Bovendien zullen de multinationals hun directiezetels ongetwijfeld naar het buitenland verplaatsen en zal Zwitserland niet langer profiteren van de indirecte revenuen van hun hoofdvestigingen. In zuiver sociale termen zal 1:12 voor de middenklasse een fiscaal schot in eigen doel betekenen. Het idee dat een beperking van de hoge inkomens ten goede komt aan de lage inkomens, is in werkelijkheid naïef en onjuist. Het tegendeel zal zelfs het geval zijn. Empirische studies tonen aan dat lage salarissen vooral in het midden- en kleinbedrijf voorkomen en zeer zelden bij grote concerns, die voor het merendeel hooggekwalificeerde werknemers en weinig lage inkomens kennen. Het Initiatief 1:12 heeft eigenlijk maar één bijkomend voordeel. Het zet ons aan het denken over inkomensverschillen die, als ze al te zeer toenemen, schadelijk zijn voor de sociale cohesie, en de grondslagen ondermijnen van een democratie die tot doel heeft de zwaksten te beschermen. Het antwoord van de initiatiefnemers hierop is onjuist en contraproductief. Belastingen, opleiding en gerichte maatregelen bieden een veel belangrijker en beter toegespitst arsenaal aan mogelijkheden om de maatschappelijke veranderingen te begeleiden. We moeten het Initiatief 1:12 streng afkeuren, omdat het sommigen wil straffen om de frustratie van anderen beter te kunnen beteugelen. Daarmee beantwoordt het aan de criteria van een populistische campagne, die zowel extreem-links als extreemrechts voert voor zijn eigen voortbestaan. Gisteren de buitenlanders, morgen de rijken? Pierre Veya TEGEN Pierre Veya studeerde bedrijfseconomie en was achtereenvolgens hoofdredacteur van het financiële dagblad L Agefi en van Le Temps. VOOR Jean-Luc Wenger werkt als redacteur voor Vigousse, waarvoor hij dit stuk als editorial schreef. Tijdens de beurskrach van 1987 werkte hij in Zürich voor de destijds grootste bank ter wereld: Citicorp. Wanneer de kanonnen van stal worden gehaald om op een mug te schieten, is de nood aan de man. Die indruk krijg je een beetje als je de tegenstanders van het Initiatief 1:12 hoort. Zie de genuanceerde uitlating van Jean-Claude Biver, directeur van horlogefabrikant Hublot: Dit is de Sovjet-Unie! De horlogemaker heeft duidelijk geen hoge pet op van de ideeën van de Jonge Socialisten, die aan de wieg van dit initiatief staan. Hij deelt de mening van de huidige hoofdredacteur van het dagblad Le Temps, die met instemming de volgende uitspraak van het voormalige parlementslid Hans-Peter Tschudi citeert: De rijken hebben de AVS niet nodig, maar de AVS heeft de rijken wél nodig. En die besluit met de woorden: Dit initiatief beantwoordt aan de criteria van een populistische campagne, die zowel extreem-links als extreem-rechts voert voor zijn eigen voortbestaan. Gisteren de buitenlanders, morgen de rijken? Arme rijken, uitgebuit en zwartgemaakt als ordinaire asielzoekers. Gezegd moet worden dat de grote bazen niets ondernemen om het populistische complot van die vreselijke linkse lieden te verijdelen. Met zijn gouden handdruk van 60 miljoen euro, getoucheerd toen hij opstapte als directeur van Novartis, was Daniel Vasella de directe aanleiding voor het Initiatief-Minder. Momenteel lijken de salarissen van de grote bazen van [biotechnologisch bedrijf] Roche (261 keer het salaris van de laagst betaalden in de onderneming), Nestlé (238 keer) en [energie- en automatiseringsbedrijf] ABB (225 keer) de discussie over rechtvaardiger beloningen te legitimeren. Een ernstige misvatting: als het initiatief ongelukkigerwijs zou worden aangenomen, zal de apocalyps een feit zijn. Wanneer het geschut van de tegenstanders er niet in zou slagen de roep om een eerlijker verdeling van inkomsten het zwijgen op te leggen, heeft de USAM, de Zwitserse organisatie voor het midden- en kleinbedrijf, gelukkig nog wel een andere oplossing: de ondernemingen kunnen hun activiteiten in twee of meerdere vennootschappen opsplitsen, volgens het principe van de matroesjka s. Dan krijgen we Nestlé Schoonmaak, Nestlé Handel en Nestlé Onderzoek en Ontwikkeling, et cetera, met in elk poppetje het geoorloofde salarisverschil van 1:12. De president-directeur van alle Nestlés tezamen zal dan nog altijd 238 keer zo veel blijven verdienen als de ondergeschikte van Nestlé Schoonmaak. Ingenieus, fatsoenlijk, en keurig in overeenstemming met de wens van de voorstanders van 1:12. Maar als je een wet probeert te omzeilen die nog niet eens is aangenomen, dan moet je toch wel behoorlijk in de rats zitten, nietwaar? Jean-Luc Wenger pagina 8 nr tot 21 december 2013

9 bronnen 360 selecteert nieuws en achtergrondverhalen uit vrijwel ieder land ter wereld. De artikelen in dit nummer komen onder meer uit de volgende kranten, tijdschriften en websites. The Caravan India, maandblad, oplage The Caravan werd in 1940 opgericht als India s eerste tijdschrift, en het verkondigt met trots nog altijd het enige van het land te zijn dat zich aan de verhalende journalistiek wijdt. Het blad kenmerkt zich door verhalen over de meest uiteenlopende onderwerpen, van kunst en politiek tot reizen, uitgebreide kleurrijke fotoreportages en bombastische maar stijlvolle covers. The Caravan is nadrukkelijk niet gericht op het nieuws van de dag, maar beroept zich juist op maandenlang onderzoek en lange artikelen van vaak lokaal populaire auteurs, die met hun bijdragen geregeld in de prijzen vallen. Een van de hoofdredacteurs noemde The Caravan een redactioneel succes, niet zozeer een zakelijk succes. In 1988 werd het omgedoopt tot Alive, maar sinds 2010 is het weer terug onder de oorspronkelijke naam. In dat jaar trad ook de Amerikaanse journalist en factchecker Jonathan Shainin van de The New Yorker toe tot de redactie. Cultuur p. 46 Le Temps Zwitserland, dagblad, oplage Opgericht in 1998, voortgekomen uit een fusie van Nouveau Quotidien, Journal de Genève en Gazette de Lausanne, rechts van het midden, populair bij leidinggevenden, krant voor Franstalige Zwitsers. Controverse p. 8 Vigousse Zwitserland, weekblad, oplage Le petit satirique romand, zoals het blad zichzelf omschrijft, bestaat deze maand vier jaar. Het wil een andere kijk geven op Zwitsers nieuws, met een overheersend komische inslag en een relatief jong team. Controverse p. 8 Chinahush VS, Chinahush werd opgericht door Key, een van oorsprong Chinese journalist die naar de VS emigreerde. Hij vond de verslaggeving over China in de westerse media niet toereikend, en streeft ernaar een betere kijk te bieden op de Chinese maatschappij en cultuur, met een buitenlandse blik van binnenuit. Dossier p. 12 The New York Times VS, dagblad, oplage De krant der kranten. The Grey Lady won meer journalistieke prijzen dan enig ander medium. Het motto All the news that s fit to print wordt sinds 1896 bewaakt door de familie Ochs Sulzberger. De gedrukte oplage is onder de 1 miljoen gedaald, maar de website trekt meer dan 30 miljoen bezoekers per maand. Dossier p. 14 Al-Jazeera Qatar, Onderdeel van het Qatarese medianetwerk dat vanuit Doha 250 miljoen huishoudens in 130 landen bedient. Dossier p. 15 Nafas Art Magazine Duitsland, universes-in-universe.org/eng/nafas Heette voorheen Contemporary Art from the Islamic World, maar die naam werd te stigmatiserend bevonden. Hoewel het tijdschrift zich wijdt aan kunst uit de islamitische wereld zowel van kunstenaars uit islamitische landen zelf als van kunstenaars die op een andere manier door het geloof beïnvloed zijn stelt de redactie nadrukkelijk dat Nafas niet over zogenaamde islamitische kunst gaat: het is een van haar doelen om clichématige beelden over de islam te doorbreken. Dossier p. 16 The Sunday Times Ver. Koninkrijk, zondagskrant, oplage Zondagse kwaliteitskrant, in 1864 opgericht en in 1981 opgekocht door mediamagnaat Rupert Murdoch, die o.a. ook The Times bezit. Staat bekend om zijn goede research, vele bijlagen en bijdragen van populaire auteurs. Schotland en Ierland kennen een eigen editie. Dossier p. 18 Magazine Ciel Variable Canada, cielvariable.ca In Montréal gevestigd Frans- en Engelstalig tijdschrift over kunst, fotografie, media en cultuur, voorzien van uitvoerige portfolio s, diepgravende essays en een breed overzicht van tentoonstellingen en andere culturele evenementen. Op de site zijn alle nummers van 1987 tot nu te bekijken. Dossier p. 22 IQ The Economist Litouwen, dagblad, oplage Een samenwerking tussen het Litouwse IQ en het Britse weekblad The Economist, opgericht in Bevat zowel vertaalde als originele artikelen, van commentaar voorzien door de Litouwse redactie. Europa p. 27 Izvestia Rusland, dagblad, oplage Populaire Russische krant, die de enorme financiële crisis in de jaren negentig beter doorstond dan de grote concurrent Pravda. Afgestoten journalisten uit die tijd richtten tezamen de Novyé Izvestia op, de Nieuwe Izvestia. De krant staat bekend om zijn sterke cartoons door vaak grote (lokale) namen, en een goed zakenkatern. Europa p. 28 Timpul Moldavië, dagblad, oplage De tijd werd in 2003 opgericht door Constantin Tanase, een gerenommeerde Moldavische journalist. Het dagblad gaat prat op zijn liberale, anticommunistische en onafhankelijke positie in de media. Wordt gelezen door Roemeens sprekenden in Roemenië en Moldavië, en door Moldaviërs in het buitenland. Op de site zijn naast een selectie van het nieuws diverse links naar filmpjes, foto s en radiofragmenten te vinden. Europa p. 29 Rzeczpospolita Polen, dagblad, oplage De Republiek is de derde Poolse krant met deze naam. Werd in 1982 opgericht als overheidskrant die als spreekbuis van de regering moest fungeren, maar werd na afloop van de communistische periode onafhankelijk. De liberaal-conservatieve inhoud wordt gedomineerd door zakelijk en financieel nieuws, maar het wekelijkse culturele supplement is tevens van grote kwaliteit. Europa p. 30 Ukrainskyi Tyzhden Oekraïne, weekblad, oplage Europa p. 31 Café Fuerte VS, cafefuerte.com Spaanstalig blog dat wordt beheerd vanuit Miami, en waarop schrijvers en journalisten hun ongezouten mening geven over het dagelijks leven in Cuba. Amerika s p. 32 La Nación Argentinië, dagblad, oplage Conservatieve, in 1870 door de toenmalige president opgerichte krant die altijd heeft vastgehouden aan hetzelfde format en dus ietwat verouderd overkomt. Desondanks een van de meest gelezen kranten van het land, en de eerste die ook digitaal nieuws aanbood. Amerika s p. 33 Shun Po Hongkong, dagblad, oplage Liberale krant met als Engelse ondertitel Hong Kong Economic Journal. De enige krant in het Chinees die zich kan meten met de Financial Times of The Wall Street Journal. Azië p. 35 Al-Monitor VS, Website die is opgericht door Jamal Daniel en zijn basis heeft in Washington DC. Nieuws en analyses uit het Midden-Oosten in zowel eigenhandige als vertaalde artikelen. Werkt samen met de grootste nieuwsorganisaties in het Midden-Oosten. Midden-Oosten p. 36 Think Africa Press Verenigd Koninkrijk, thinkafricapress.com Onlinetijdschrift, opgericht in 2011 met als doel dieper in te gaan op het nieuws van het Afrikaanse continent dan over het algemeen in het Westen wordt gedaan. Biedt rapportages en analyses van vooraanstaande Afrikaanse intellectuelen over alle onderwerpen die je maar kunt bedenken. Afrika p. 37 The New Yorker VS, weekblad, oplage Horizon p. 38

10 dossier prins claus laureaten Deze familie met vijf kinderen tussen de 2 en 9 jaar emigreerde naar Binnen-Mongolië op zoek naar werk in het Heilonggui Industrial District, Lu Guang pagina 10 nr tot 21 december 2013

11 prins claus laureaten dossier Het rolmodel bekroond Onbevreesd Woensdag 11 december wordt de Grote Prins Claus Prijs postuum uitgereikt, aan de vorige week overleden Egyptische volksdichter Ahmed Fouad Negm. De tien andere aanwezige laureaten krijgen hun prijs in eigen land uitgereikt. Zonder uitzondering willen deze prijswinnaars verandering teweegbrengen en taboes doorbreken. Soms lopen ze ver voor de massa uit. Allemaal bekleden ze een voorbeeldfunctie en schudden ze de samenleving op. Bijvoorbeeld door zijn poëzie in te zetten (Negm) voor een rechtvaardiger samenleving. Of door de liefde tussen mensen van gelijk geslacht te verbeelden (Activiste en fotograaf Zanele Muholi). Ze wijzen de overheid op kortzichtig en immoreel handelen (Fotograaf Lu Guang). Of maken middels hun beeldende kunst vrouwenrechten in het islamitische Pakistan bespreekbaar (Naiza Khan). Buiten hun landsgrenzen dwingen ze respect en bewondering af. Wie zijn zij volgens de buitenlandse pers? 7 tot 21 december 2013 nr. 47 pagina 11

12 dossier prins claus laureaten De rauwe onderlaag van de Chinese samenleving De tijd dringt voor fotograaf Lu Guang (Yongkang, 1961). Eén mensenleven is niet genoeg om de dramatische gevolgen van de industrialisatie te laten zien. Door aangrijpende getuigenissen van menselijke tragedies en verwoeste landschappen zichtbaar te maken, slaagt Guang erin om maatregelen bij de autoriteiten af te dwingen. Bij de grens van de Ningxiaprovincie met Binnen- Mongolië zag ik een grote schoorsteen die gouden rook de blauwe lucht in blies, grote delen van het grasland waren verworden tot industriële stortplaats, een ondraaglijke stank deed de mensen naar adem happen, een steeds grotere hoeveelheid industrieel afvalwater stroomde de Gele Rivier in (Lu Guang) Lu Guang Chinahush Guangzhou Met behulp van de media, internet en door middel van tentoonstellingen wil ik bij nog meer mensen de waarheid over China s milieuvervuiling onder de aandacht brengen. Ik hoop plaatselijke en regionale bestuurders en ondernemers te choqueren. Om hen te overtuigen van hun kortzichtigheid. Door de jaren heen ben ik gaan beseffen hoe hachelijk en fragiel de toestand is geworden van deze ene aarde die we met zijn allen delen. Iedere bewoner van deze planeet heeft de verplichting haar te helpen beschermen. Als particulieren en bedrijven industrieel afval en huisvuil in rivieren, meren en in zee blijven storten, komt er een dag waarop de aarde deze last niet langer aankan. Dit is een citaat van de Chinese fotograaf Lu Guang. Zijn artistieke en scherpzinnige kunstwerken leggen urgente kwesties bloot. Hij toont de rauwe onderlaag van de samenleving, de kant van China die de wereld gewoonlijk niet te zien krijgt. Hoe komen zijn foto s tot stand? Wat steekt erachter? En: hoe te leven met vervuiling? Waar komt het geld voor je project vandaan? Het is mijn eigen spaargeld. Ik verdien zo n yuan [ongeveer euro] per jaar en ik vind dat genoeg. Anderen hebben aan een miljoen nog niet genoeg en willen steeds meer verdienen. Ik denk er anders over, ik verkies eenvoudig te leven. Gisteren bijvoorbeeld had ik het vliegtuig kunnen nemen. Dat kost 690 yuan. Maar de trein kost maar 210 yuan voor de hele nacht. Uiteraard neem ik dan de trein, want ik wil zo veel mogelijk geld opzij leggen voor mijn projecten. Ik slaap ook in de goedkoopste hotels. Hoe vind je de lokaties voor je foto s? Meestal komt die informatie van vrienden en bekenden. Er zijn zo veel vervuilde plekken, hoe kies je ze uit? Door voortdurend te reizen en te werken. Overal waar ik kom, zijn er mensen die me helpen. We wisselen telefoonnummers uit. Als er iets in hun regio gebeurt, bellen ze me gelijk en kom ik onmiddellijk. Je eet en slaapt bij dorpelingen, hoe reageren die? Als je over vervuiling begint, raken ze direct aan de praat. Ze vertellen je bijvoorbeeld over de rivier de Hong die door hun streek loopt. Twintig jaar geleden was die nog schoon, vissen alom, we zwommen in de rivier en we gebruikten het water om de graanvelden te irrigeren. Dat kan nu niet langer. Jarenlang praten met de regering heeft geen steek geholpen, hoor je dan. Ooit hadden de boeren vruchtbare grond De rioolzuiveringsinstallatie van de provincie Jiangsu was verantwoordelijk voor het inzamelen en verwerken van industrieel afvalwater. Maar ze bedachten een andere oplossing: het uiteinde van het rioolpijp werd verplaatst naar 1500 meter verderop, onder de Yangtzerivier, alwaar het bedrijf het verontreinigde water de rivier in liet stromen (juni 2011). Lu Guang Vervuilers nemen de levensbedreigende verontreiniging voor lief. De economische ontwikkeling is blijkbaar van groter belang? Feit is dat de economische ontwikkeling alleen maar ellende heeft gebracht. Ooit hadden de boeren vruchtbare grond. In de jaren zeventig zijn er uitstekende faciliteiten voor irrigatie aangelegd. Maar daarna kwam de vervuiling en kon dit water niet meer voor de gewassen worden gebruikt. Jaren later blijkt het aanleggen van installaties die water moeten conserveren verspilde energie. Het grondwater is zwaar vervuild. De mensen worden ziek van het drinkwater. Omdat ze afhankelijk zijn van bronnen, van rivier- en grondwater dat in watertorens is opgeslagen. Ik heb de bevolking van dorpen drie, vier kilometer verderop ondervraagd, buiten de stroom van de Hong. Ik vroeg of er kanker voorkwam. Niet meer dan één of twee gevallen per jaar, heel weinig dus. Maar in het dorp aan de rivier komen tientallen gevallen per jaar voor. Het verschil is overduidelijk, in hetzelfde district. Hoe verklaart het dorpshoofd bij de rivier de vervuiling in zijn dorp? Het probleem ligt verder stroomopwaarts, waar riolen in de rivier uitkomen en vuilnis wordt gedumpt. Dat was het geval bij het dorp Zhang Yu Zhangde aan de Hong. Het dorpshoofd voelde zich hulpeloos, herhaalde malen rapporteerde hij de vervuiling aan de regionale en provinciale overheden. Het probleem is nooit opgelost. Ook de gemeente ondernam geen actie. Het probleem lag niet bij hen, maar bij een gemeente in de buurt. Of bij de stad verderop langs de stroom waar vuil gedumpt werd. Ze konden niets uitrichten. En de regionale overheid? Die is inert en verdoofd. Wat er gebeurt, is dat veel jongeren de regio ontvluchten om er nooit meer terug te pagina 12 nr tot 21 december 2013

13 prins claus laureaten dossier komen. De dorpelingen zelf kunnen het milieu niet beschermen. Zij zijn de dupe, ze drinken elke dag smerig drinkwater. Ze hebben geen keus, ze kunnen zich geen mineraalwater veroorloven, zoals de rijken. Wat is de ware oorzaak van de vervuiling? Het feit dat de zakenwereld, bedrijven en managers, almaar meer winst wil maken. Ze hebben geen moraal en vernietigen het milieu. Ze gaan voor de winst en dat is het. Is het ook omdat het gewone volk het recht ontbeert om op gelijke voet te onderhandelen? Tegen wie moet je praten? Laten ze je aan het woord? Weet je wel hoe ze tegen boeren aankijken? Ze kijken op landbouwers neer. Die zijn straatarm. Als je naar de frontlinie trekt, zie je ze lijden in armoede. Hun stem telt niet, het recht van spreken is voorbehouden aan de rijken, niet aan de boeren. Komt er ooit een oplossing? Als China werkelijk de vervuiling wil oplossen, hangt dat niet af van die paar mensen bij de milieubeschermingsdienst. Ik geloof persoonlijk dat het een zaak is van de wet. Overeenkomstig China s milieuwetgeving is de maximale boete yuan, zonder criminele aansprakelijkheid. Maar wat betekent zo n bedragje voor een bedrijf met een miljoenenomzet? Het heeft geen nut om alleen die boete op te leggen. De wetgeving is te zwak, je kunt bedrijven beboeten zo veel je wilt, maar het helpt geen zier. Striktere wetgeving en naleving zijn noodzakelijk om het bedrijfsleven aansprakelijk te stellen. De milieudienst en het openbaar toezicht maken weinig klaar zolang de vervuiler niet in de beklaagdenbank belandt en berecht wordt. Geloof je dat jouw foto s iets uitmaken? Wat betreft de impact van mijn werk: ik voel het niet op het moment dat ik mijn foto s maak. Helemaal niet. Het zijn de media die het verschil kunnen maken. Wanneer ik mijn foto s schiet, volg ik mijn eigen idee om zo goed mogelijke afbeeldingen te maken, zodat meer mensen de waarheid onder ogen krijgen. Als je het hebt over impact, dan komt dat omdat bloggers op internet bezorgd raken over de milieuverontreiniging in China. Dat laat zien hoe bezorgd de bevolking is. De milieukwestie raakt het leven van iedereen, de aarde behoort ons immers allen toe. Ben jij nu de eerst aangewezene om de vervuiling in dorpen aan de kaak te stellen? Mijn informatie gaat als een lopend vuurtje. Mensen bellen me voor gegevens, ik bel hen. Waar dan ook. Maar ik wil je wel zeggen dat de vervuiling die ik vastleg maar een klein deeltje uitmaakt van een heel groot probleem in China. Ik heb nog heel wat werk te verrichten. Tot dusver heb ik de verontreiniging van drie zwaar vervuilde rivieren gedocumenteerd, de Huai, de Yangtze en de Gele Rivier. Maar er zijn nog veel meer smerige rivieren waar ik nog niet ben geweest, zoals de Hai, de Liao, de Songhua en de Parelrivier. Wat één mens kan uitrichten is maar beperkt, en de tijd dringt. In 2004 en 2011 werd het werk van Lu Guang onderscheiden door World Press Photo. Ze hebben geen moraal en vernietigen het milieu 7 tot 21 december 2013 nr. 47 pagina 13

14 dossier prins claus laureaten Ik huil om Egypte De dichter Ahmed Fouad Negm was in Egypte een volksheld. Het waren tijdens de revolutie van 2011 vaak zíjn liederen die werden gezongen en zijn woorden die als graffiti op de muren stonden. Hij overleed vorige week, acht dagen voordat hij uit handen van prins Constantijn de Grote Prins Claus Prijs ( euro) zou krijgen. Negm werd 84 jaar. The New York Times New York it is D mijn schatje, zegt Ahmed Fouad Negm, en hij kust zachtjes het uitgedroogde kopje van een dode schildpad, geeft een teder klopje op het schild en zet het beest voorzichtig neer. Negm staat op het dak van het flatgebouw waar hij woont, hoog boven de uitgestrekte, chaotische, smerige, met vuilnis bezaaide wijk Mokkatam van Caïro, waar hij zichzelf zonder plichtplegingen voorstelt als een man die van een schildpad hield. Hulde aan de gekken / In deze domme wereld. De woorden zijn zorgvuldig met gele verf op de muur geschilderd, vlak achter de schildpad. Het zijn Negms woorden, de woorden van een dichter die altijd scherpe kritiek op de machthebbers heeft geuit en die achttien van zijn 83 jaar in de gevangenis heeft doorgebracht, voornamelijk omdat de leiders van Egypte zijn woorden niet op prijs stelden. Pijlen Dit is echt Negm: een kus, een opmerking, wat poëzie. Negm (spreek uit: negum) is een van de populairste dichters van Egypte, en dat is hij al veertig jaar. Hij wordt beschouwd als de eerste dichter die in Egyptische spreektaal schrijft en hij richt zijn pijlen op al die hoogge- plaatsten van Gamal Abdel Nasser [de inmiddels overleden tweede president van Egypte] tot Gamal Mubarak [de zoon van de recentere ex-president] die hij ervoor verantwoordelijk houdt dat dit eens zo grote land nu verstrikt is geraakt in armoede en onverschilligheid, zoals het stinkende tafereel onder zijn platte dak laat zien. Proficiat voor onze bruidegom, schreef hij in een bekend gedicht over het huwelijk van Gamal Mubarak met een vrouw die bijna twintig jaar jonger is dan hij. U van rijkdom en roem voor wie wij allemaal erfenis zijn / Wees vrolijk, wees blij / Ons kan het niets schelen! Negm is min of meer een volksheld in Egypte, en is populair gebleven. De veranderingen op straat hebben zijn minachting voor de heersers alleen maar versterkt. Hun onwettige bestuur, zegt hij, heeft de Egyptische identiteit minder duidelijk gemaakt, zodat die nu sterker wordt bepaald door religie. Zijn minachting voor de heersers is alleen maar versterkt Ons land is altijd geregeerd door farao s, maar in het verleden waren die eerbaar, zegt Negm, en daarmee begint hij over een van zijn favoriete onderwerpen. Hij toont zijn minachting voor de machthebbers en verwoordt een diep verlangen naar rechtvaardigheid. Daarom blijft hij populair, blijven zijn boeken verkopen en is onlangs zelfs het geliefde toneelstuk De koning is de koning weer opgevoerd, waarin zijn poëzie klinkt. Wie zijn zij en wie zijn wij? Wie zijn zij en wie zijn wij? Zij zijn de prinsen en de sultans Zij zijn de rijken met de macht En wij zijn de armen en berooiden Denk na, raad eens... Raad eens wie wie regeert? Wie zijn zij en wie zijn wij? Wij zijn de bouwers, wij zijn de werkers Wij zijn Al-Sunna, wij zijn Al-Fard Wij zijn de mensen, lang en breed Van onze gezondheid groeit het land Ons zweet geeft de akkers hun groen Denk na, raad eens... Raad eens wie wie dient? Wie zijn zij en wie zijn wij? Zij zijn de prinsen en de sultans Zij zijn de villa s en de auto s En de uitgekozen vrouwen Consumerende beesten Zij hoeven zich alleen maar vol te stoppen Denk na, raad eens Raad eens wie wie eet? Wie zijn zij en wie zijn wij? Wij zijn de oorlog, met stenen en vuur Wij zijn het leger dat het land bevrijdt Wij zijn de martelaars Verslagen of succesvol Denk na, raad eens... Raad eens wie wie vermoordt? Wie zijn zij en wie zijn wij? Zij zijn de prinsen en de sultans Zij zijn de beelden bij de muziek Zij zijn de mannen van de politiek Natuurlijk, met lege hersenen Maar met mooie, kleurrijke beelden Denk na, raad eens... Raad eens wie wie verraadt? Wie zijn zij en wie zijn wij? Zij zijn de prinsen en de sultans Zij dragen de laatste mode Wij delen met zeven één kamer Zij eten rund en kip En wij alleen maar bonen Zij reizen per privévliegtuig Wij per propvolle bus Hun leven is fijn en vol bloemen Zij zijn één soort, wij een andere Denk na, raad eens... Raad eens wie wie zal verslaan? Ahmed Fouad Negm pagina 14 nr tot 21 december 2013

15 prins claus laureaten dossier Ons land is altijd geregeerd door farao s, maar in het verleden waren die eerbaar Lachend, met een Merit Ultra Light in de mond, is hij de gammele houten ladder op geklommen, door een smal luik naar het platte dak van de huurflat waar hij woont. Hij rookt graag. Hij vloekt graag. Hij maakt trots grapjes over het feit dat hij zes keer getrouwd is geweest, dat zijn huidige vrouw pas dertig is en zijn jongste dochter Zeinab, die elf is, zich niet hoeft te houden aan de strenge religieuze regels die het afgelopen jaar in zijn land wijdverbreid Ahmed Fouad Negm 2013 Ahmed Manawishi zijn geraakt. Vrij Ik ben vrij, zegt Negm, terwijl zijn zich op het hoofd krabt met lange, keurig verzorgde nagels. Ik ben voor niemand bang, omdat ik van niemand iets nodig heb. En dan kijkt hij vanuit zijn uitkijkpost op het dak naar een berg rottend afval beneden, waarin kinderen, honden en ezels elkaar verdringen om iets eetbaars te vinden, en hij weeklaagt over wat er van Egypte geworden is. Dit is Egypte niet, zegt hij. Ik huil om Egypte. Om dan weer terug te keren naar luchtigheid. Koffie! brult hij over de dakrand naar de stoep zes verdiepingen lager. Breng oom Ahmed eens een kop thee, roept hij met de hese stem van de kettingroker. Zo kennen de mensen hem. Oom Ahmed. Hij heeft geen officiële opleiding. Als jonge man in Caïro werd hij zelfs tot gevangenisstraf veroordeeld wegens diefstal en oplichting. Maar juist daar, achter de tralies, vond deze tengere man met zijn smalle gezicht en grote neus zijn stem. In 1959 publiceerde hij Beelden van leven en gevangenschap, een verzameling gedichten die hij in de gevangenis had geschreven. Een paar jaar later, toen hij weer vrij was, ging hij samenwerken met een blinde zanger van traditionele liederen, Sheik Imam Essa, en samen ontwikkelden ze een bijtend satirisch repertoire dat hun grote nationale bekendheid opleverde maar ook de vijandschap van het staatshoofd. De staat Egypte is ten onder gegaan aan leugens, schreef Negm na de Arabische nederlaag tegen Israël in En de mensen zijn in de war / Maar alles is oké, zolang onze verdomde meesters blij zijn / Vanwege de dichters die hun maag vullen met gedichten / Lovende gedichten die zelfs verraders tevredenstellen / Met Gods wil zullen zij het land verwoesten. Egypte probeerde het pan-arabisch nationalisme onder Nasser. Het probeerde vrede met Israël onder Sadat. Beiden stuurden Negm naar de gevangenis, omdat hij de spot dreef met hun leiderschap. Mubarak, die de extreme daden van zijn voorgangers vermeed, heeft Negm nooit gevangengezet, maar ook hem is de minachting van de dichter niet bespaard gebleven. Negm vindt het heerlijk om tegendraads, sarcastisch en hopeloos politiek incorrect te zijn. Geen heersers maar honden Het zijn geen heersers, het zijn honden, zegt hij over de Arabische staatshoofden. Ik daag al onze koningen en leiders uit om zich vijf minuten zonder hun bewakers op straat te wagen. Een paar tellen later wordt hij bijna uit zijn plastic stoel geblazen als uit vier luidspre- OP ZOEK NAAR EEN STEM IN DE REVOLUTIE Als telg uit een gezin met zeventien kinderen groeide Ahmed Fouad Negm op in een weeshuis, en hij kwam al op jonge leeftijd in de gevangenis terecht wegens oplichting. Hij moest drie jaar zitten en in die tijd begon hij gedichten te schrijven in de straattaal van de gewone Egyptenaren, waarbij hij typische arbeidersgrapjes vermengde met de harde werkelijkheid van de onderdrukking. Gevangenen begonnen bandrecorders naar zijn cel te smokkelen om illegale opnamen te maken van zijn nieuwste gedichten, en zijn bewakers, die het ook niet breed hadden, hielpen bij het doorgeven van de gedichten. Hij werd een working class hero en zijn geschriften werden steeds politieker. Toen hij onder president Anwar Sadat tot elf jaar cel werd veroordeeld vanwege een gedicht dat de spot dreef met diens televisietoespraken, verwierf hij roem in de ondergrondse circuits van het hele Midden-Oosten. Meer dan dertig jaar later kwamen zijn gedichten opnieuw tot leven op het Tahrirplein dit keer gezongen als protest tegen Hosni Mubarak en de Opperste Raad van de Strijdkrachten: De dappere mannen zijn dapper / De lafaards zijn laf / Kom met de dapperen / Samen op het plein. Toch heeft hij moeite een stem te vinden in een land dat wordt overspoeld door religiositeit. Veel Egyptenaren vinden dat hij te ver gaat. Laat me dit zeggen, vertelt Negm. Ik heb in de gevangenis veel Moslimbroeders ontmoet. Soms bood ik ze aan om voor te gaan in het gebed. Als zij dan nog met hun hoofd op de vloer lagen, liep ik weg en dan bleven ze daar urenlang liggen piekeren: is dit toegestaan? Of niet? Hoe moeten zij een rijk land als Egypte leiden? De armen van Egypte zijn geniaal, onderschat ze niet. May Abdalla, Al-Jazeera sept (samengevat) 7 tot 21 december 2013 nr. 47 pagina 15

16 dossier prins claus laureaten kers op een naburig dak de oproep tot het gebed schalt. Meteen doet hij alsof hij naar de bron van het lawaai spuwt en maakt grappen over de zingende imam. Van zijn vrouw mag hij thuis niets zeggen, dus probeert hij op ons indruk te maken met zijn luide stem, zegt hij. Daarna gaat hij uit stelen. Het wordt allemaal grappend gezegd, en meestal volgt er een uitsmijter of een dubbelzinnigheid waar je om moet lachen. Hij is per slot oom Ahmed, met zijn sjofele kleren, zijn kleine, overbevolkte flatje in een klein, overbevolkt buurtje. Waar je zijn huis vindt? Vraag er gewoon naar op de markt. Iedereen weet het. Voorbij de vrouw die met een oude lap de vliegen van een bak kaas wappert. Voorbij het kind dat vis roostert voor de verkoop. Naar het derde flatgebouw, vijf trappen op en dan de linkerdeur. Maak een afspraak, en misschien zal hij zich daaraan houden. Misschien ook niet. Egypte is een kaars die is overspoeld door de rivier, zegt hij op de vraag of Egypte nog steeds het wetenschappelijke en culturele centrum van de Arabische wereld is, en zo niet, waarom dan niet. Als de wereld donker is, komt Egypte uit de rivier tevoorschijn en verlicht de wereld. Maar tot zijn wanhoop brandt het licht dat hij Egypte noemt in ieder geval op dit moment niet helder. De mensen daar beneden zijn geen Egyptenaren, zegt hij. Het zijn onderdrukte mensen. Michael Slackman Van zijn vrouw mag hij thuis niets zeggen Lingerie en middeleeuwse kuisheidsgordels Nafas Art Magazine Berlijn In de miljoenenstad Karachi is de cultuur van de massa door kunstenaars aangegrepen als inspiratiebron. In deze stroming is ook Naiza Khan te plaatsen, die de bevolking via kunstwerken wil confronteren met spanningen in het dagelijks leven. Bijvoorbeeld de spanningen rond het vrouwelijk lichaam. Met een geschat aantal inwoners van 21 miljoen is de Pakistaanse stad Karachi een van de dichtstbevolkte steden ter wereld. Chaos en commercie bestaan er naast elkaar, evenals armoede en welvaart. In de jaren negentig werd de volkscultuur van Pakistan erkend als lokale en niet-elitaire traditie. Kunstenaars onderzochten de cultuur van de massa, zoals die in de straten van Karachi te vinden was. Het werk van kunstenares Naiza Khan is hier rechtstreeks aan gekoppeld. Door kunstwerken uit de beslotenheid van de galerie te halen, heeft Khan contemporaine kunst een nieuw kader en een plaatselijk karakter gegeven. Naiza Khan werkt al meer dan twintig jaar in Karachi als kunstenares, docent, curator en kunstactivist. Ze was oprichter en tevens jarenlang coördinator van het collectief Vasl (Urdu voor ontmoetingsplek ), dat inmiddels al ruim tien jaar lokale en internationale programma s voor kunstenaars organiseert en is uitgegroeid tot een belangrijk platform voor Pakistaanse kunst. Daarnaast gaf Khan jarenlang les aan de afdeling beeldende kunst van de Indus Valley School of Art and Architecture in Karachi. Ze nam veelvuldig deel aan internationale tentoonstellingen, waaronder de Biënnale van Spine van Naiza Khan: Het gebruik van kleding in mijn werk begon als een manier om de emotionele inhoud van een lichaam te onderzoeken. (...) Spine bijvoorbeeld draagt grote tegenstellingen in zich: het is tegelijkertijd flirterig en onderdrukkend. Naiza Khan Shanghai van In 2010 was Khan curator van de alom geprezen tentoonstelling The Rising Tide: New Directions in Art from Pakistan in het Mohatta Palace Museum in Karachi. Henna Hands Iets meer dan tien jaar geleden begon Khan zich te concentreren op het vrouwelijk lichaam, dat ze als een metafoor beschouwt van culturele, sociale en persoonlijke onderdrukking. Van groot belang hierbij is haar serie Henna Hands ( ). Het beschilderen van handen met henna is een wijdverbreid gebruik op het Zuid-Aziatisch subcontinent. In 2000 maakte Khan een compositie van een vrouwenlichaam, opgebouwd uit hennahanden, door hennapasta direct op de galeriemuren aan te brengen, in eerste instantie met behulp van stencils. Wat volgde was een succesvol project waarbij de kunstenares, als reactie op de geringe aanwezigheid van vrouwen pagina 16 nr tot 21 december 2013

17 prins claus laureaten dossier in de openbare ruimte, het lef had de muren van openbare gebouwen te beschilderen met dergelijke uit hennahanden samengestelde vrouwenfiguren. In stadsdelen waar de lagere middenklasse woonde, ontstond een ongebruikelijke confrontatie tussen deze kunstwerken en de wijkbewoners, en ze werden daarmee al was het maar voor even een onderdeel van het dagelijkse leven van de massa. De spanningen rond het vrouwelijk lichaam bleven nog een aantal jaren in het centrum van haar belangstelling staan. Khan maakte werken op papier waarin ze zaken als lingerie, middeleeuwse kuisheidsgordels, korsetten en dwangbuizen naast elkaar plaatste, en ging daarmee lijnrecht in tegen de verwachtingen waarmee vooral kunstenaars in de islamitische wereld worden geconfronteerd. De kale weergave, zonder lieflijke plantenmotieven, verleende de voorwerpen een welhaast fetisj-achtig karakter. Manora Archive De serie Heavenly Ornaments ( ) kwam direct voort uit dit werk. De kunstenaar vatte de ontwikkeling van haar beelden als volgt samen: De ideeën ontwikkelden zich via mijn tekeningen, totdat ze naar mijn gevoel op objecten begonnen te lijken. Kunst moet putten uit het verleden en uit de ethische vraagstukken van nu Ik kreeg zin om afgietsels van lichamen te maken in gips en papier. Daar maakte ik vervolgens latex mallen van ( ) en uiteindelijk begon ik met metaal te werken. (Interview, 2005) Naiza Khans belangstelling in het onderzoeken en observeren van de openbare en stedelijke ruimte begon met Henna Hands en bracht haar uiteindelijk, via een aantal tussenfasen, naar Manora, een eiland voor de kust van Karachi. Khans interesse in dit kleine eiland met zijn inwoners gaat verder dan haar eerdere artistieke engagement met de sociale omgeving. Tijdens haar zoektocht naar de beste manier om de geschiedenis van deze plaats te belichten, maakte ze een serie werken die niet alleen tekeningen, aquarellen, zeefdrukken en computerprints omvatte, maar ook beeldhouwwerken en foto-, video- en geluidsdocumenten. Delen van het Manora Archive, zoals de kunstenaar haar langlopende project heeft genoemd, waren in 2012 op de Biënnale van Shanghai te zien. Vanaf het eiland Manora beschouwt de Drijvende gevangenissen, Zeefdruk, aquarel and grafiet. Naiza Khan kunstenares de situatie in een explosief groeiende regio die zwaar te lijden van de stad te vangen. Uit de complexe ook Naiza Khan de talloze metaforen heeft onder geopolitieke conflicten. manier waarop ze geschiedenis en Zoals veel schrijvers het heen en moderniteit benadert, spreekt haar weer geslingerd tussen haat en liefde grote toewijding aan het idee dat kunst er niet over eens konden worden of zowel moet putten uit het verleden als de miljoenenstad Karachi de prachtigste dan wel de treurigste plek op aarde hier en nu. uit de ethische vraagstukken van het genoemd moest worden, zo probeert Simone Wille 7 tot 21 december 2013 nr. 47 pagina 17

18 dossier prins claus laureaten Het visuele activisme van Zanele Muholi Zanele Muholi (Umlazi, 1972) verbeeldt in haar werk de worstelingen van zwarte lesbiennes in Zuid-Afrika. Niet zelden vinden zij de dood door verkrachtingen die corrigerend bedoeld zouden zijn. The Sunday Times Londen Voordat je zelfs maar enig idee hebt waar Zanele Muholi s expositie met zestig zwartwitfoto s van zwarte lesbische en transseksuele vrouwen en mannen over gaat, maken twee aspecten van de onderwerpen al een onuitwisbare indruk. Als eerste hun blik. Die is voor ieder van hen hetzelfde: een zachtmoedige, kalme, strakke blik. Een zelfbewust gevoel van eigenheid. Er is geen verlegenheid of een bedeesd terugtrekken voor de lens, elk paar ogen is confronterend, uitdagend, zonder agressief te zijn. Het tweede aspect is hun schoonheid, die fascinerend is, maar ook anachronistisch, in een sociale context waarin mensen zoals zij al eeuwen worden gemeden omdat ze afwijkend zouden zijn. Muholi is naast fotografe namelijk ook voorvechtster van de rechten van zwarte lesbiennes. Ze kent de achtergrond van deze modellen. Dit zijn net zo goed portretten van de binnenkant als van de buitenkant. Komt het door de combinatie van deze beelden en de projectie op de muur van de prijswinnende film Difficult Love dat dit een van de meest verbazingwekkende en ontroerende exposities is van in ieder geval de afgelopen tien jaar? Lesbiennes zijn vrouwen, zegt de journaliste Gail Smith in de film. Het is hun verantwoordelijkheid om de maatschappij te veranderen, want ze worden door de maatschappij gediscrimineerd. De film stelt vragen: Wat betekent het om vrouw te zijn? Gaat het om menstruatie? Gaat het om de kleding die je draagt? Gaat om hoe je beweegt? Gaat het om hoe je lichaam eruitziet of wat erin zit? Gaat het om wie je liefhebt? Dit zijn net zo goed portretten van de binnenkant als van de buitenkant CARLA FERNÁNDEZ (MEXICO) Modeontwerpster Carla Fernández (1973) gebruikt de weelderige kleuren, patronen en motieven van de Mexicaanse klederdracht als inspiratiebron. Ze blaast de textieltraditie van Indiaanse minderheden nieuw leven in met haar mobiele ontwerpatelier en workshop Taller Flora. We zijn een groep idealisten, zegt ze, we willen onze modellen repliceren. Onze creaties worden niet alleen gewaardeerd door de dragers, maar ook voor de makers is het een bron van inspiratie. We maken traditie weer relevant. Fernández studeerde cultuurgeschiedenis en heeft onderzoek gedaan naar het conserveren van de Mexicaanse cultuur. Ze werkt nauw samen met handweverijen, borduursters en makers van garnituren om hun eeuwenoude technieken en processen te documenteren en voor het nageslacht te bewaren het op natuurlijke wijze verven van stoffen, het tot in detail reproduceren van borduurwerk met unieke geometrische vormen en patronen, tot aan het plooien en zomen toe. Duurzaamheid en eenvoud zijn bij het maken van haar prêt-a-porter kernbegrippen. Haar collecties zijn getoond in Londen, San Francisco, Japan, Los Angeles, Colombia en Mexico. Haar ontwerpen staan aangeprijsd in modebladen als Vogue, Elle en In Fashion. De British Council sponsorde een film over haar werk. Ook schreef ze het handboek The Barefoot Designer. Wie draagt haar kleren? Fernández: Dat is iemand die eenentwintigste-eeuwse elegantie aanvoelt en zich bewust is van de kwetsbaarheid van onze planeet. Iemand die er niet alleen goed wil uitzien, maar ook houdt van de warmte en abstractie van organische stoffen, en van eenvoud die jaren meegaat. pagina 18 nr tot 21 december 2013

19 prins claus laureaten dossier LiTer II, 2012, Zanele Muholi. Stevenson, Kaapstad en Johannesburg TEATER GARASI (INDONESIË) Teater Garasi/Garasi Performance Institute (Jogjakarta, 1993) probeert al twintig jaar lang de visie van Indonesië op theater te moderniseren. Daarvoor worden elementen aangegrepen uit de lokale cultuur, maar ook historische gebeurtenissen en het straatleven vormen een inspiratiebron. Bovendien komt het hele scala aan culturen in Indonesië van moslims, hindoes en christenen aan bod, om zo het heterogene karakter van de Indonesische samenleving te symboliseren. Balinese dans wordt bijvoorbeeld gecombineerd met klassieke dansvormen uit Jogja, traditionele maskerdansen en martial arts. Ensceneringen van Endgame (Samuel Beckett ) en Les Paravents (Jean Genet) maakten Indonesiërs bekend met het absurdistisch theater. 7 tot 21 december 2013 nr. 47 pagina 19

20 dossier prins claus laureaten Ontroerend verslag Het is een zeer intelligent, geraffineerd en tegelijkertijd ontroerend verslag van de worstelingen van zwarte lesbiennes in Zuid-Afrika, dat met strenge redactionele hand een taboe ontleedt en de boodschap uitdraagt dat lesbiennes niet alleen vrouwen zijn, maar nog menselijke wezens ook. Als kind van een moeder die haar hele volwassen leven 42 jaar lang als contractarbeidster huishoudelijk werk deed, een kind dat opgroeide in Umlazi, in KwaZulu-Natal, had Muholi geen besef van het concept museum. Maar toen ze ouder werd kwam ze erachter dat haar seksualiteit niet paste binnen de normen van de maatschappij, en realiseerde ze zich dat we geteisterd door de overheersende heteroseksualiteit opgroeiden. Haar creativiteit bood de mogelijkheid om uiting te geven aan dit gevoel. Volgens Muhali wordt schoonheid niet bereikt door harder je best te doen. Het gaat gewoon om het zijn. Levens zijn realiteiten. We moeten ons goed door onze betrokkenheid bij de wereld heen zien te slaan. Door het werk schemeren hypocrisie en tegenstrijdigheden in sociale waarden, doordat ze vermengd zijn met een postapartheidbewustzijn. Het behandelt algemene principes door te focussen op specifieke verhalen. Maar tegen deze achtergrond van een wereld waarin mensen met seksuele voorkeuren die afwijken van de heteroseksuele norm zichzelf prijzen, verleent een onheilspellende trend Muholi s project politieke scherpte. Sinds juni vorig jaar zijn de als corrigerend of genezend bekend geraakte verkrachtingen van lesbiennes in de townships dramatisch in aantal toegenomen, en deze hadden vaak de gewelddadige dood van de slachtoffers tot gevolg. Op de poster voor de serie Faces and Phases, die onlangs werd geëxposeerd op de documenta 13 in Kassel, staan witte, lege plekken tussen de afbeeldingen. Dit zijn de vrouwen die het niet hebben gehaald degenen die zijn gestorven als gevolg van geweldsdelicten, zegt Muholi. Mijn tocht van visueel activisme gaat over de zichtbaarheid van zwarte homo s, het belang om onze visuele geschiedenissen in kaart te brengen en voor ons nageslacht te bewaren. Iemands dochter Ze ziet deze expositie als work in progress, onderdeel van een groter project waarmee Muholi in 2006 is begonnen. Dit project is mijn plicht als visueel geschiedkundige. Zo vertel ik mijn verhaal. In deze expositie word je gedwongen je met deze vrouwen bezig te houden. Sommigen wonen bij jou in de buurt. Misschien kijk je wel naar een collega of een van je studenten. Misschien zit je hulpverlener er wel tussen. Inderdaad, je zou ieder van hen zo op straat kunnen tegenkomen, maar misschien wend je dan je blik af. Ieder model heeft haar eigen verhaal. Ieder model is iemands dochter, iemands zus, iemands geliefde, iemands tante. Ze zijn niet zomaar iemand, ze zijn belangrijk. En daar kun je niet omheen. Robyn Sassen Ayanda Mqakayi, Nyanga East (township), Kaapstad, 2011, Zanele Muholi. Stevenson, Kaapstad en Johannesburg Wat betekent het om vrouw te zijn? Gaat het om menstruatie? Gaat het om de kleding die je draagt? IDRISSOU MORA-KPAÏ (BENIN) Idrissou Mora-Kpaï (1967) woonde in Algerije en Italië voordat hij naar Berlijn vertrok, waar hij amerikanistiek studeerde. In Duitsland bekwaamde hij zich tevens in het regisseren van films. In Keulen werd zijn eerste lange en persoonlijke documentaire, Si-Gueriki, la reinemère (Si-Gueriki, The Queen Mother, 2002) vertoond, die vele prijzen won. Mora-Kpaï gaat daarin terug naar zijn stam - de Wassangari - en zijn geboortegrond in het noorden van Benin, waar zijn moeder de koningin-moeder is. De Wassangari waren strijders wiens leven bepaald werd door strenge tradities. Vechten doen ze niet meer, maar hun patriarchale systeem bleef intact. Hij is verrast zijn moeder - als kind een vreemde voor hem - zo bevrijd te zien. Ondanks gebrek aan gelijkwaardigheid tussen man en vrouw, weten de vrouwen goed wat er te koop is in de rest van de wereld. Een recentere film, Indochine. Sur les traces d une mère (Indochina, Sporen van een moeder, 2010) gaat over de gevolgen van de Franse bezetting van Indochina. Mora-Kpaï interviewt de nabestaanden van Vietnamese vrouwen en Franse soldaten die naar het front zijn gestuurd. Kinderen werden met geweld van hun moeder gescheiden en naar Afrika verscheept, samen met hun vader of als wees. De diepe psychologische schade en identiteitsconflicten blijven bij de huidige generatie voelbaar. Mora-Kpaï wordt gelauwerd om zijn documentairetechnieken en de variatie die hij daarin gebruikt, zijn verfijnde esthetiek en zijn vermogen kwetsbaarheid en waardigheid te tonen. Met zijn rigoureuze spitwerk pagina 20 nr tot 21 december 2013

Die nacht draait Cees zich naar me toe. In het donker voel ik heel zachtjes zijn lippen op mijn wang.

Die nacht draait Cees zich naar me toe. In het donker voel ik heel zachtjes zijn lippen op mijn wang. Vanavond ga ik mijn man vertellen dat ik bij hem wegga. Na het eten vertel ik het hem. Ik heb veel tijd besteed aan het maken van deze laatste maaltijd. Met vlaflip toe. Ik hoop dat de klap niet te hard

Nadere informatie

Zoekkaart Kunstenaars: Marcel Witte

Zoekkaart Kunstenaars: Marcel Witte Pagina 1 van 6 Zoekkaart Kunstenaars: Marcel Witte 1. Multicultural Dit is het kunstwerk dat Marcel maakte voor de tentoonstelling Utopiart27 Je kan meer lezen over Marcel op de website http:// Pagina

Nadere informatie

Kinderen zonder papieren

Kinderen zonder papieren VPM VPM Kinderen zonder papieren Je ziet het bijna elke dag op de tv of in de krant: beelden van landen in oorlog, mensen in armoede. Op zoek naar een betere plaats om te leven, slaan ze op de vlucht.

Nadere informatie

Apostolische rondzendbrief

Apostolische rondzendbrief oktober 9, 2011 Jaargang 1, nummer 1 Lieve mensen, Zo bent u een voorbeeld voor alle gelovigen in Macedonië en Achaje geworden. Wij zijn nu al weer een tijdje hier in het zuiden van Griekenland, in de

Nadere informatie

EEN PRINS WORDT EEN HERDER

EEN PRINS WORDT EEN HERDER Bijbel voor Kinderen presenteert EEN PRINS WORDT EEN HERDER Geschreven door: Edward Hughes Illustraties door: M. Maillot en Lazarus Aangepast door: E. Frischbutter en Sarah S. Vertaald door: Erna van Barneveld

Nadere informatie

Een greep uit een presentatieviering met als thema: Licht zijn voor anderen

Een greep uit een presentatieviering met als thema: Licht zijn voor anderen Een greep uit een presentatieviering met als thema: Licht zijn voor anderen Openingstekst: (Door een ouder en kind) A. Zeg zou jij het licht aandoen? Je moet opschieten, want het is bijna tijd. Dadelijk

Nadere informatie

MEMORY WOORDEN 1.1. TaalCompleet A1 Memory Woorden 1 1

MEMORY WOORDEN 1.1. TaalCompleet A1 Memory Woorden 1 1 MEMORY WOORDEN 1.1 TaalCompleet A1 Memory Woorden 1 1 ik jij hij zij wij jullie zij de baby het kind ja nee de naam TaalCompleet A1 Memory Woorden 1 2 MEMORY WOORDEN 1.2 TaalCompleet A1 Memory Woorden

Nadere informatie

Elke middag loopt Fogg van zijn huis naar de Club. Om een spelletje kaart te spelen. Er wordt altijd om geld gespeeld. En als Fogg wint, geeft hij

Elke middag loopt Fogg van zijn huis naar de Club. Om een spelletje kaart te spelen. Er wordt altijd om geld gespeeld. En als Fogg wint, geeft hij Rijk Phileas Fogg is een vreemde man. Hij is erg rijk. Maar niemand weet hoe hij aan zijn geld komt. Een baan heeft hij namelijk niet. Toch woont hij in een groot huis, midden in Londen. In zijn eentje.

Nadere informatie

Instructie: Landenspel light

Instructie: Landenspel light Instructie: Landenspel light Korte omschrijving werkvorm In dit onderdeel vormen groepjes leerlingen de regeringen van verschillende landen. Ieder groepje moet uiteindelijk twee werkbladen (dus twee landen)

Nadere informatie

zondagmorgen 14 november 2010 Welkomkerk ds. W.H. Hendriks-Vogelaar

zondagmorgen 14 november 2010 Welkomkerk ds. W.H. Hendriks-Vogelaar Gemeente van de Heer Jezus Christus, Jongeren, ouderen, kinderen van God, Zoals ik voor de lezing al gezegd heb; het gaat vanmorgen niet over trouwen of getrouwd zijn, dat is alleen een voorbeeld verhaal.

Nadere informatie

WWW.HOPE-XXL.COM. Mede mogelijk gemaakt door de Iona Stichting en Vos/Abb

WWW.HOPE-XXL.COM. Mede mogelijk gemaakt door de Iona Stichting en Vos/Abb De meeste mensen in Nederland hebben het goed voor elkaar. We hebben genoeg eten, we hoeven niet bang te zijn voor oorlog en we zijn dan ook tevreden met ons leven. Maar dat is niet overal op de wereld

Nadere informatie

Het is de familieblues. Je kent dat gevoel vast wel. Je zit aan je familie vast. Voor altijd ben je verbonden met je ouders, je broers, je zussen.

Het is de familieblues. Je kent dat gevoel vast wel. Je zit aan je familie vast. Voor altijd ben je verbonden met je ouders, je broers, je zussen. De familieblues Tot mijn 15e noemde ik mijn ouders papa en mama. Daarna niet meer. Toen noemde ik mijn vader meester. Zo noemde hij zich ook als hij lesgaf. Hij was leraar Engels op een middelbare school.

Nadere informatie

Welke wapens worden voor het eerst gebruikt in de Eerste Wereldoorlog? 1. Geweren en gifgas. 2. Machinegeweren en gifgas. 3. Gifgas en pistolen.

Welke wapens worden voor het eerst gebruikt in de Eerste Wereldoorlog? 1. Geweren en gifgas. 2. Machinegeweren en gifgas. 3. Gifgas en pistolen. Tussen welke twee landen is de Eerste Wereldoorlog begonnen? 1. Engeland en Frankrijk 2. Duitsland en Frankrijk 3. Duitsland en Engeland Nederland blijft neutraal. Wat betekent dat? 1. Nederland kiest

Nadere informatie

Samenvatting geschiedenistoets hoofdstuk 6: Een tijd van revoluties

Samenvatting geschiedenistoets hoofdstuk 6: Een tijd van revoluties Samenvatting geschiedenistoets hoofdstuk 6: Een tijd van revoluties Dit hoofdstuk gaat over opstand in Amerika, Frankrijk en Nederland. Deze opstanden noemen we revoluties. Opstand in Amerika (1775). De

Nadere informatie

Soms ben ik eens boos, en soms wel eens verdrietig, af en toe eens bang, en heel vaak ook wel blij.

Soms ben ik eens boos, en soms wel eens verdrietig, af en toe eens bang, en heel vaak ook wel blij. Lied: Ik ben ik (bij thema 1: ik ben mezelf) (nr. 1 en 2 op de CD) : Weet ik wie ik ben? Ja, ik weet wie ik ben. Weet ik wie ik ben? Ja, ik weet wie ik ben. Ik heb een mooie naam, van achter en vooraan.

Nadere informatie

U schrijft ook dat wij Belgen bang zijn voor elkaar. Hoezo?

U schrijft ook dat wij Belgen bang zijn voor elkaar. Hoezo? Wablieft praat met Paul Verhaeghe De maatschappij maakt mensen ziek Materieel hebben we het nog nooit zo goed gehad. De meesten van ons hebben een inkomen, een dak boven ons hoofd Toch voelen veel mensen

Nadere informatie

Majesteit, Koninklijke Hoogheid, excellenties, dames en heren,

Majesteit, Koninklijke Hoogheid, excellenties, dames en heren, Toespraak van de minister-president, mr. dr. Jan Peter Balkenende, bijeenkomst ter ere van de 50 ste verjaardag van de Verdragen van Rome, Ridderzaal, Den Haag, 22 maart 2007 Majesteit, Koninklijke Hoogheid,

Nadere informatie

Verhaal: Jozef en Maria

Verhaal: Jozef en Maria Verhaal: Jozef en Maria Er was eens een vrouw, Maria. Maria was een heel gewone jonge vrouw, net zo gewoon als jij en ik. Toch had God haar uitgekozen om iets heel belangrijks te doen. Iets wat de hele

Nadere informatie

Beste ouders. Je wereld delen

Beste ouders. Je wereld delen Beste ouders Het 4e thema van het schooljaar luidt "Arm en rijk". Het gaat over armoede en de impact daarvan op kinderen naar aanleiding van wat de bijbelse profeet Amos tegen zijn tijdgenoten zei over

Nadere informatie

Iiturgie voor de -12 jeugddienst van zondagmorgen 28 Juni in de Westerkerk te Veenendaal

Iiturgie voor de -12 jeugddienst van zondagmorgen 28 Juni in de Westerkerk te Veenendaal Iiturgie voor de -12 jeugddienst van zondagmorgen 28 Juni in de Westerkerk te Veenendaal Op Toon Hoogte 182 Door Uw genade Vader Door Uw genade, Vader, mogen wij hier binnengaan. Niet door rechtvaardige

Nadere informatie

De leerlingen van Jezus zijn in afwachting. Ze voelen het.. er staat iets volkomen nieuws te gebeuren. Het is immers Jezus die spreekt over zijn vertrek bij hen. Voorgoed of is er nog wel een toekomst

Nadere informatie

GESCHIEDENIS LES 2 STAP VOOR STAP VOORUIT

GESCHIEDENIS LES 2 STAP VOOR STAP VOORUIT GESCHIEDENIS LES 2 STAP VOOR STAP VOORUIT Wie zei: Het is mijn taak om dit land goed te besturen. Maar al die ministers moeten zich er niet mee bemoeien. 1. koning Willem I 2. koning Willem II 3. koning

Nadere informatie

Filippenzen 1. Begin van de brief

Filippenzen 1. Begin van de brief Filippenzen 1 Begin van de brief Paulus groet de christenen in Filippi 1 Dit is een brief van Paulus, aan alle mensen in de stad Filippi die dankzij Jezus Christus bij God horen. De brief is ook voor de

Nadere informatie

Luisteren naar de Heilige Geest

Luisteren naar de Heilige Geest Luisteren naar de Heilige Geest Johannes 14:16-17 En Ik zal de Vader bidden en Hij zal u een andere Trooster geven om tot in eeuwigheid bij u te zijn, de Geest der waarheid, die de wereld niet kan ontvangen,

Nadere informatie

Deze handreiking is van:

Deze handreiking is van: 9 lessen over het volgen van Jezus Deze handreiking is van: Deze cursus is geschreven Beryl Voorhoeve en opgemaakt door Judith Maarsen. Ten behoeve van de kinderstudiegroepen voor de bovenbouw Gebruikte

Nadere informatie

De Bijbel open 2013 25 (29-06)

De Bijbel open 2013 25 (29-06) 1 De Bijbel open 2013 25 (29-06) Vandaag bespreken we een vraag die ik kreeg over 1 Koningen 2. Daarin gaat het over de geschiedenis van Adonia, een oudere broer van Salomo, die zojuist koning was geworden.

Nadere informatie

Johannes 20, 1-18 20 april Pasen 2014 Wehl. (ds. A. Oude Kotte-de Boon) Thema: 'Het verhaal van Maria van Magdala ' Gemeente,

Johannes 20, 1-18 20 april Pasen 2014 Wehl. (ds. A. Oude Kotte-de Boon) Thema: 'Het verhaal van Maria van Magdala ' Gemeente, Johannes 20, 1-18 20 april Pasen 2014 Wehl (ds. A. Oude Kotte-de Boon) Thema: 'Het verhaal van Maria van Magdala ' Gemeente, We zijn er doorheen gegaan, Veertig dagen en nachten, Tijd van voorbereiding...

Nadere informatie

Inhoud. Een nacht 7. Voetstappen 27. Strijder in de schaduw 51

Inhoud. Een nacht 7. Voetstappen 27. Strijder in de schaduw 51 Inhoud Een nacht 7 Voetstappen 27 Strijder in de schaduw 51 5 Een nacht 6 Een plek om te slapen Ik ben gevlucht uit mijn land. Daardoor heb ik geen thuis meer. De wind neemt me mee. Soms hierheen, soms

Nadere informatie

Mijn mond zat vol aarde

Mijn mond zat vol aarde Mijn mond zat vol aarde Serie: Verhalen kind in oorlog Tekst: Meike Jongejan Onderzoek: Mariska de Boer en Hans Groeneweg Redactie: Jan van Zijverden Vormgeving: Richard Bos 2015, Fries Verzetsmuseum,

Nadere informatie

De tijd die ik nooit meer

De tijd die ik nooit meer De tijd die ik nooit meer vergeet Jan Smit uit eigen pen deel 3 De Stiep Educatief De tijd die ik nooit meer vergeet De schrijver die blij is dat hij iets kan lezen en schrijven, vertelt over zijn jeugd.

Nadere informatie

TOEN GOD ALLES MAAKTE

TOEN GOD ALLES MAAKTE Bijbel voor Kinderen presenteert TOEN GOD ALLES MAAKTE Geschreven door: Edward Hughes Illustraties door: Byron Unger en Lazarus Aangepast door: Bob Davies en Tammy S. Vertaald door: Erna van Barneveld

Nadere informatie

Klee. en Cobra. Opnieuw beginnen

Klee. en Cobra. Opnieuw beginnen Klee Lesmateriaal groep 5 en 6 deel 1: klassikale les op school bij de tentoonstelling Klee en Cobra Het begint als kind 28.01-22.04 2012 en Cobra Opnieuw beginnen Dit is Paul Klee En dit ook. En dit is

Nadere informatie

Dit is het verkiezingsprogramma van de ChristenUnie. Dit vindt de ChristenUnie belangrijk voor Nederland. Lees maar!

Dit is het verkiezingsprogramma van de ChristenUnie. Dit vindt de ChristenUnie belangrijk voor Nederland. Lees maar! Over een paar weken kiest Nederland een nieuwe regering. Op 12 september Jij kunt ook kiezen. Stemmen noemen we dat. Als je stemt, kies je voor de politieke partij die jij het beste vindt. Jij kunt straks

Nadere informatie

Voor jongeren in het praktijkonderwijs. Verdriet om Nelson Mandela. gediscrimineerd door de blanke regering. Deze tijd wordt apartheid genoemd.

Voor jongeren in het praktijkonderwijs. Verdriet om Nelson Mandela. gediscrimineerd door de blanke regering. Deze tijd wordt apartheid genoemd. PrO -weekkrant Week 50 december 2013 Voor jongeren in het praktijkonderwijs 9-15 december 2013 Eenvoudig Communiceren Verdriet om Nelson Mandela Foto: ANP Foto: KRO/Liselore Chevalier In de hele wereld

Nadere informatie

Kijktip: Nieuwsuur in de Klas

Kijktip: Nieuwsuur in de Klas Kijktip: Nieuwsuur in de Klas Korte omschrijving werkvorm De leerlingen beantwoorden vragen over de Europese politiek aan de hand van korte clips van Nieuwsuur in de Klas. Leerdoel De leerlingen leren

Nadere informatie

U leert in deze les om een mening vragen. U wilt dan weten wat iemand vindt.

U leert in deze les om een mening vragen. U wilt dan weten wat iemand vindt. UW MENING GEVEN spreken inleiding en doel Een mening is wat iemand denkt of vindt. U leert in deze les om een mening vragen. U wilt dan weten wat iemand vindt. U leert ook uw mening geven. Uw mening geven

Nadere informatie

Naam KIDS FOR WARCHILD Oorlog en vrede in de wereld

Naam KIDS FOR WARCHILD Oorlog en vrede in de wereld Naam KIDS FOR WARCHILD Oorlog en vrede in de wereld In meer dan dertig landen in de wereld is er oorlog. Wereldwijd zijn er dus miljoenen kinderen die een oorlog meemaken. Vraag 1. Kun je drie landen noemen

Nadere informatie

Op weg met Jezus. eerste communieproject. Hoofdstuk 5 Bidden. H. Theobaldusparochie, Overloon

Op weg met Jezus. eerste communieproject. Hoofdstuk 5 Bidden. H. Theobaldusparochie, Overloon Op weg met Jezus eerste communieproject H. Theobaldusparochie, Overloon Hoofdstuk 5 Bidden Eerste communieproject "Op weg met Jezus" hoofdstuk 5 blz. 1 Joris is vader aan het helpen in de tuin. Ze zijn

Nadere informatie

Oplossingsgerichte vragen (Het Spel van Oplossingen IKB & TS)

Oplossingsgerichte vragen (Het Spel van Oplossingen IKB & TS) Oplossingsgerichte vragen (Het Spel van Oplossingen IKB & TS) Stel dat dat (te grote wonder) gebeurt, ik betwijfel of dat zal gebeuren, maar stel je voor dat, wat zou je dan doen dat je nu niet doet? (p36)

Nadere informatie

OPDRACHT: Lees de vier tekstgedeelten en beantwoord de 4 bijbehorende vragen. Luk 15:11-32 Joh 3:14-17, Joh 15:9-17 Matt 5:43-48, Joh 13:33-35

OPDRACHT: Lees de vier tekstgedeelten en beantwoord de 4 bijbehorende vragen. Luk 15:11-32 Joh 3:14-17, Joh 15:9-17 Matt 5:43-48, Joh 13:33-35 God en je naasten liefhebben LES 3 DEEL 5 DISCIPLE OPDRACHT: Lees de vier tekstgedeelten en beantwoord de 4 bijbehorende vragen. Luk 15:11-32 Joh 3:14-17, Joh 15:9-17 Matt 5:43-48, Joh 13:33-35 Wat leer

Nadere informatie

De koude oorlog Jesse Klever Groep 7

De koude oorlog Jesse Klever Groep 7 De koude oorlog Jesse Klever Groep 7 1 Voorwoord Tijdens het maken van mijn spreekbeurt over Amerika kwam ik de Koude oorlog tegen. De koude oorlog leek mij een heel interessant onderwerp waar ik niet

Nadere informatie

De eerste liefde van God

De eerste liefde van God De eerste liefde van God Trouwpreek over 1 Johannes 3:16 (ds. Jos Douma) gehouden in de trouwdienst van Jeroen en Marjoke Wij hebben Gods liefde, die in ons is, leren kennen en vertrouwen daarop. God is

Nadere informatie

2 U geeft mij moed, God! Ik wil muziek maken en zingen, met heel mijn hart.

2 U geeft mij moed, God! Ik wil muziek maken en zingen, met heel mijn hart. 108 1 Een lied van David. God geeft mij moed 2 U geeft mij moed, God! Ik wil muziek maken en zingen, met heel mijn hart. 3 Ik wil mijn harp laten klinken, ik wil de zon wakker maken met mijn lied. 4 Heer,

Nadere informatie

Oud wit Prins de Vos. Ik wil je.

Oud wit Prins de Vos. Ik wil je. Oud wit Prins de Vos Ik wil je. Het is het eerste berichtje dat ik vandaag van hem ontvang. De uren waarin het stil blijf zijn ondragelijk. Pas als ik de trilling in mijn broekzak voel begint mijn hart

Nadere informatie

DE PRINS VAN DE RIVIER

DE PRINS VAN DE RIVIER Bijbel voor Kinderen presenteert DE PRINS VAN DE RIVIER Geschreven door: E. Edward Hughes Illustraties door: M. Maillot en Lazarus Aangepast door: M. Maillot en Sarah S. Vertaald door: Arnold Krul Geproduceerd

Nadere informatie

3 Bijna ruzie. Maar die Marokkanen en Turken horen hier niet. Ze moeten het land uit, vindt Jacco.

3 Bijna ruzie. Maar die Marokkanen en Turken horen hier niet. Ze moeten het land uit, vindt Jacco. 1 Het portiek Jacco ruikt het al. Zonder dat hij de voordeur opendoet, ruikt hij al dat er tegen de deur is gepist. Dat gebeurt nou altijd. Zijn buurjongen Junior staat elke avond in het portiek te plassen.

Nadere informatie

Een wat strenge stem, hij wil graag officiëler klinken dan hij in wezen is.

Een wat strenge stem, hij wil graag officiëler klinken dan hij in wezen is. Een wat strenge stem, hij wil graag officiëler klinken dan hij in wezen is. Goedendag! Als ik even de aandacht mag, ja! Dank u. Dan geef ik nu het woord aan mezelf. Als ik mij eerst eens even mag introduceren.

Nadere informatie

Verteld door Schulp en Tuffer

Verteld door Schulp en Tuffer Verteld door Schulp en Tuffer Het allereerste kerstfeest Het allereerste kerstfeest Verteld door Schulp en Tuffer Vertaald en bewerkt door Maria en Koos Stenger Getekend door Etienne Morel en Doug Calder

Nadere informatie

Die overkant was een streek waar veel niet-joodse mensen woonden. Vreemd gebied.

Die overkant was een streek waar veel niet-joodse mensen woonden. Vreemd gebied. e Opstandingskerk - 15 maart 2015 4 zondag van de veertig dagen - Laetare Lezing: Johannes 6, 1-15 Gemeente van Christus, Het is kort voor het paasfeest. Jezus gaat naar de overkant van het Meer van Galilea.

Nadere informatie

1 Korintiërs 12 : 27. dia 1

1 Korintiërs 12 : 27. dia 1 1 Korintiërs 12 : 27 kerk in deze (21 e ) eeuw een lastige combinatie? want juist in deze tijd hoor je veel mensen zeggen: ik geloof wel in God maar niet in de kerk kerk zijn lijkt niet meer van deze tijd

Nadere informatie

Netje is een meid! Vrolijke meid, uit een vissersdorp!

Netje is een meid! Vrolijke meid, uit een vissersdorp! Netje is een meid! Vrolijke meid, uit een vissersdorp! Haring! Verse haring! Wie maakt me los! Ik heb verse haring! Ha... ja, nou heb ik jullie aandacht, hè? Sorry, ik ben uitverkocht. Vandaag geen haring

Nadere informatie

Ik ben Sim-kaart. Mobiel bellen groep 5-6. De Simkaart is een meisje, tikkeltje ondeugend en een echte kletsgraag. Aangeboden door

Ik ben Sim-kaart. Mobiel bellen groep 5-6. De Simkaart is een meisje, tikkeltje ondeugend en een echte kletsgraag. Aangeboden door De Simkaart is een meisje, tikkeltje ondeugend en een echte kletsgraag Hoi! Blijf even aan de lijn. Ik zit namelijk op de andere. Wacht even. Hoi, ik kom zo even terug, want ik moet even iets zeggen over

Nadere informatie

Koningspaard Polle en de magische kamers van paleis Kasagrande

Koningspaard Polle en de magische kamers van paleis Kasagrande Koningspaard Polle en de magische kamers van paleis Kasagrande Eerste druk 2015 R.R. Koning Foto/Afbeelding cover: Antoinette Martens Illustaties door: Antoinette Martens ISBN: 978-94-022-2192-3 Productie

Nadere informatie

DE EUROPESE UNIE EERSTE EN DE WERKVORM IN HET KORT

DE EUROPESE UNIE EERSTE EN DE WERKVORM IN HET KORT DE EUROPESE UNIE JANUARI 2016 - POLITIEK IN PRAKTIJK #1 EERSTE EN WAT HEB JE NODIG Grote letters A, B en C Aftelklok (op digibord) 50 sterren, uitgeprint op geel papier Circa 4 grote enveloppen Een prijsje

Nadere informatie

Zaken voor mannen. Verhalen van mannen met epilepsie

Zaken voor mannen. Verhalen van mannen met epilepsie Zaken voor mannen Verhalen van mannen met epilepsie Introductie Niet alle mannen vinden het prettig om over hun gezondheid te praten. Ieder mens is anders. Elke man met epilepsie ervaart zijn epilepsie

Nadere informatie

Zending wereldwijd. Najaarsactiviteiten GZB. Concerten Psalm Project. GZB-jongerenevent. Driebergen, september 2015

Zending wereldwijd. Najaarsactiviteiten GZB. Concerten Psalm Project. GZB-jongerenevent. Driebergen, september 2015 Najaarsactiviteiten GZB Concerten Psalm Project De GZB organiseert samen met The Psalm Project twee concerten: op 3 oktober in Nijkerk en 10 oktober in Waddinxveen. De avonden staan in het teken van het

Nadere informatie

Niet bang zijn! God maakt je sterk!

Niet bang zijn! God maakt je sterk! Niet bang zijn! God maakt je sterk! Aangepaste dienst Zondag 22 november 2015 Br. Peter Zuidema Welkom Mededelingen Votum en groet Zingen:E & R 230 - Jezus is de goede Herder 1. Jezus is de goede herder

Nadere informatie

Er was eens een heel groot bos. Met bomen en bloemen. En heel veel verschillende dieren. Aan de rand van dat bos woonde, in een grot, een draakje. Dat draakje had de mooiste grot van iedereen. Lekker vochtig

Nadere informatie

Overdenking 21 juni 2015 Velserbroek - Ds. Mirjam Vermeij

Overdenking 21 juni 2015 Velserbroek - Ds. Mirjam Vermeij Overdenking 21 juni 2015 Velserbroek - Ds. Mirjam Vermeij Geliefde gemeente van onze Heer Jezus Christus, Wie is hij toch, dat zelfs de wind en het meer hem gehoorzamen. Wie is hij toch? Die vraag klinkt

Nadere informatie

Een weg door de geestelijke stromingen vragenlijst voor het jodendom. Naam:

Een weg door de geestelijke stromingen vragenlijst voor het jodendom. Naam: Een weg door de geestelijke stromingen vragenlijst voor het jodendom Naam: Het jodendom Hallo, dit is de vragenlijst die hoort bij de website over geestelijke stromingen. Je kunt de website vinden op www.geloofik.nl.

Nadere informatie

Welkom in de kerkschoolgezinsdienst van zondag 16 februari 2014. Organist Cornelis Jacobi

Welkom in de kerkschoolgezinsdienst van zondag 16 februari 2014. Organist Cornelis Jacobi Welkom in de kerkschoolgezinsdienst van zondag 16 februari 2014 Voorganger Organist Beamer ds Henk-Jan de Groot Cornelis Jacobi Welkom en mededelingen Zingen allemaal: - Goedemorgen welkom allemaal Goedemorgen,

Nadere informatie

Wat kan ik voor u doen?

Wat kan ik voor u doen? 139 139 HOOFDSTUK 9 Wat kan ik voor u doen? WOORDEN 1 1 Peter is op vakantie. Hij stuurde mij een... uit Parijs. a brievenbus b kaart 2 Ik heb die kaart gisteren.... a ontvangen b herhaald 3 Bij welke...

Nadere informatie

4 Zijn heerlijke producten ook eerlijke producten?

4 Zijn heerlijke producten ook eerlijke producten? 4 Zijn heerlijke producten ook eerlijke producten? Deze zomer was ik op familiebezoek in Honduras. Geheel onverwacht liep ik er twee oude bekenden tegen het lijf. Ze stonden pardoes voor mijn neus. Ik

Nadere informatie

Inhoud. Woord vooraf 9. 1. Ik haat de dood 11 Overdenking bij 1 Korintiërs 15: 1-7 42

Inhoud. Woord vooraf 9. 1. Ik haat de dood 11 Overdenking bij 1 Korintiërs 15: 1-7 42 Inhoud Woord vooraf 9 1. Ik haat de dood 11 Overdenking bij 1 Korintiërs 15: 1-7 42 2. Papa, ik ben bang dat jij ook dood gaat 44 Overdenking over 1 Korintiërs 15: 35-49 78 3. Ik ben mijzelf niet meer

Nadere informatie

Koos van Dam: 'Rusland is het enige land dat gewoon met Syrië communiceert'

Koos van Dam: 'Rusland is het enige land dat gewoon met Syrië communiceert' DOSSIER 4 UUR NIEUWSBREAK Koos van Dam: 'Rusland is het enige land dat gewoon met Syrië communiceert' Door: Irene de Zwaan 05/09/13, 16:07 YOUTUBE. Koos van Dam tijdens een optreden in Pauw&Witteman. NIEUWSBREAK

Nadere informatie

Liturgie voor de scholendienst 2015

Liturgie voor de scholendienst 2015 Liturgie voor de scholendienst 2015 Kerk van de Nazarener & Christelijke Basisschool De Vliet Klaaswaal Zondag 1 februari Thema: Bestaat God (eigenlijk wel)? Welkomstwoord Uitleg over de kerk Kinderopwekking

Nadere informatie

Liefde is vrij van zichzelf, om te leven voor de ander.

Liefde is vrij van zichzelf, om te leven voor de ander. Liefde is vrij van zichzelf, om te leven voor de ander. HHKalender DEF_2 ct.indd 1 Romantiek in een liefdesbrief 01-06-15 21:37 ROMANTIEK in een liefdesbrief Schrijf een liefdesbrief aan je geliefde. Verwerk

Nadere informatie

15 februari: Ik ben het brood dat leven geeft (Johannes 6:32-40)

15 februari: Ik ben het brood dat leven geeft (Johannes 6:32-40) Liturgisch bloemstuk bij de 40 dagen tijd en Pasen 2015 Elke week wordt één kaars gedoofd, van de kandelaar met 8 kaarsen. Er is elke week een boog bekleed met klimop, als beeld van het verbond van God

Nadere informatie

Oorspronkelijk tekst: "So, What about the familie" door: Yahiya Emerick Vertaald door: Team Moslima

Oorspronkelijk tekst: So, What about the familie door: Yahiya Emerick Vertaald door: Team Moslima En, hoe zit het met de familie? Oorspronkelijk tekst: "So, What about the familie" door: Yahiya Emerick Vertaald door: Team Moslima Islam betekent familie, en familie blijft bij elkaar en je kunt geen

Nadere informatie

Voel je vrij en liefdevol 7 oefeningen

Voel je vrij en liefdevol 7 oefeningen Voel je vrij en liefdevol 7 oefeningen Soms voel je je gevangen door het leven. Vastgezet door de drukte, en beklemd in je eigen hoofd. Je voelt je niet vrij en je voelt geen liefde. Met deze tips breng

Nadere informatie

De twee zaken waarover je in dit boek kunt lezen, zijn de meest vreemde zaken die Sherlock Holmes ooit heeft opgelost.

De twee zaken waarover je in dit boek kunt lezen, zijn de meest vreemde zaken die Sherlock Holmes ooit heeft opgelost. Sherlock Holmes was een beroemde Engelse privédetective. Hij heeft niet echt bestaan. Maar de schrijver Arthur Conan Doyle kon zo goed schrijven, dat veel mensen dachten dat hij wél echt bestond. Sherlock

Nadere informatie

Werkboek Het is mijn leven

Werkboek Het is mijn leven Werkboek Het is mijn leven Het is mijn leven Een werkboek voor jongeren die zelf willen kiezen in hun leven. Vul dit werkboek in met mensen die je vertrouwt, bespreek het met mensen die om je geven. Er

Nadere informatie

Hans van der Beek. over schrijven en alles

Hans van der Beek. over schrijven en alles Hans van der Beek over schrijven en alles Hijschrijftcolumns,boekenennogveelmeer, behoorttotde KunstenMedia redactievanhet Parool,isvadervantweejongensenisbezigte halveren.juist,afvallen.hansvanderbeekschrijft.

Nadere informatie

Wat was voor jou de belangrijkste reden om aan dit project mee te werken?

Wat was voor jou de belangrijkste reden om aan dit project mee te werken? Carpe Diem! Afgelopen december vertrokken vijf Nederlandse dames naar het prachtige Zuid-Afrika om hier mee te werken aan een summerschool in een township in Hermanus. Dit is een project van People4Change,

Nadere informatie

Vandaag is rood. Pinksteren 2014. Rood is al lang het rood niet meer Het rood van rode rozen De kleur van liefde van weleer Lijkt door de haat gekozen

Vandaag is rood. Pinksteren 2014. Rood is al lang het rood niet meer Het rood van rode rozen De kleur van liefde van weleer Lijkt door de haat gekozen Vandaag is rood. Pinksteren 2014 Rood is al lang het rood niet meer Het rood van rode rozen De kleur van liefde van weleer Lijkt door de haat gekozen Dat mooie rood was ooit voor mij Een kleur van passie

Nadere informatie

Een Valentijn krantje Geen idee van wie, maar wel voor wie!

Een Valentijn krantje Geen idee van wie, maar wel voor wie! Datum: 14-02-2013 Een Valentijn krantje Geen idee van wie, maar wel voor wie! Eerste hulp bij liefdeslooplijn Mocht het van toepassing zijn Anders leuk om weg te geven Wie dit heeft geschreven? Geen idee,

Nadere informatie

Leven in veiligheid. Artikel 1, Vluchtelingenverdrag van Genève, 1951

Leven in veiligheid. Artikel 1, Vluchtelingenverdrag van Genève, 1951 Leven in veiligheid Niemand laat zonder reden zijn familie, vrienden en bezittingen achter. Vluchtelingen kunnen niet anders. De situatie in hun eigen land is te gevaarlijk om er te blijven. Ze vluchten

Nadere informatie

Bijbel voor Kinderen. presenteert JACOB DE BEDRIEGER

Bijbel voor Kinderen. presenteert JACOB DE BEDRIEGER Bijbel voor Kinderen presenteert JACOB DE BEDRIEGER Geschreven door: E. Duncan Hughes Illustraties door: M. Maillot en Lazarus Aangepast door: M. Kerr en Sarah S. Vertaald door: Arnold Krul Geproduceerd

Nadere informatie

Jezus geeft zijn leven voor de mensen

Jezus geeft zijn leven voor de mensen Eerste Communieproject 38 Jezus geeft zijn leven voor de mensen Niet iedereen gelooft in Jezus In les 5 hebben we gezien dat Jezus vertelt over de Vader. God houdt van de mensen. Hij vergeeft je zonden.

Nadere informatie

waarom ontwikkelingssamenwerking?

waarom ontwikkelingssamenwerking? ontwikkeling EN waarom ontwikkelingssamenwerking? EUROPESE COMMISSIE DE 116 MEI 2003 EN waarom ontwikkelingssamenwerking? Dit boekje vertelt een verhaal zoals ik vroeger zelf graag aan mijn drie kinderen

Nadere informatie

verwerkingsopdrachten Willem-Alexander

verwerkingsopdrachten Willem-Alexander verwerkingsopdrachten Willem-Alexander Van kind tot koning Vragen bij Stamboom van het Koninklijk huis (bladzijde 6 en 7) 1 Als je goed kijkt, zie een schild met het wapen van Nederland. Op het schild

Nadere informatie

Gelezen: Deuteronomium 6: 1-9 en Johannes 13:31-35

Gelezen: Deuteronomium 6: 1-9 en Johannes 13:31-35 Vijfde zondag van Pasen, 24 april 2016 in de Martinikerk Aan deze dienst werkte Allart Dijkstra mee die in onze gemeente stage loopt. Ds Jan Willem Nieboer Gelezen: Deuteronomium 6: 1-9 en Johannes 13:31-35

Nadere informatie

Wie wil geen vervuld leven? 7 Een comfortabel leven 11 Een gezond leven 17 Een leven in geluk en liefde 23 Liefde beoefenen 29 Oefen je binnenwereld

Wie wil geen vervuld leven? 7 Een comfortabel leven 11 Een gezond leven 17 Een leven in geluk en liefde 23 Liefde beoefenen 29 Oefen je binnenwereld Wie wil geen vervuld leven? 7 Een comfortabel leven 11 Een gezond leven 17 Een leven in geluk en liefde 23 Liefde beoefenen 29 Oefen je binnenwereld meer liefde 39 Oefen je met de buitenwereld meer evenwicht

Nadere informatie

Papa en mama hebben ruzie. Ton en Toya vinden dat niet leuk. Papa wil graag dat Ton en Toya bij hem op bezoek komen, maar van mama mag dat niet.

Papa en mama hebben ruzie. Ton en Toya vinden dat niet leuk. Papa wil graag dat Ton en Toya bij hem op bezoek komen, maar van mama mag dat niet. Bezoek op kantoor Papa en mama hebben ruzie. Ton en Toya vinden dat niet leuk. Papa wil graag dat Ton en Toya bij hem op bezoek komen, maar van mama mag dat niet. Ton en Toya hebben wat problemen thuis.

Nadere informatie

Eindexamen geschiedenis en staatsinrichting vmbo gl/tl 2005 - II

Eindexamen geschiedenis en staatsinrichting vmbo gl/tl 2005 - II Meerkeuzevragen Schrijf alleen de hoofdletter van het goede antwoord op. DE KOUDE OORLOG + NEDERLAND EN DE VERENIGDE STATEN NA DE TWEEDE WERELDOORLOG Gebruik bron 1. 1p 1 De bron maakt duidelijk dat de

Nadere informatie

Zondag 16 december, 3 e advent dienst met HA ds. A.J.Wouda. Filippenzen 4: 4-9. Gemeente van onze Heer Jezus Christus,

Zondag 16 december, 3 e advent dienst met HA ds. A.J.Wouda. Filippenzen 4: 4-9. Gemeente van onze Heer Jezus Christus, Zondag 16 december, 3 e advent dienst met HA ds. A.J.Wouda Filippenzen 4: 4-9 Gemeente van onze Heer Jezus Christus, Een paar verzen uit een brief van Paulus aan de gemeente in Filippi, een klein havenstadje

Nadere informatie

André Rouvoet ChristenUnie. Foto: Marie Cecile Thijs

André Rouvoet ChristenUnie. Foto: Marie Cecile Thijs Over een paar weken kiest Nederland een nieuwe regering. Op 9 juni. Jij kunt ook kiezen. Stemmen noemen we dat. Als je stemt, kies je voor de politieke partij die jij het beste vindt. Jij kunt straks ook

Nadere informatie

Tuin van Heden.nu 1 Mag ik zijn wie ik ben? Van In 5

Tuin van Heden.nu 1 Mag ik zijn wie ik ben? Van In 5 Tuin van Heden.nu 1 Mag ik zijn wie ik ben? Van In 5 5 Tuin van Heden.nu 1 Mag ik zijn wie ik ben? Van In 6 Zacheüs (1) Het is erg druk in de stad vandaag. Iedereen loopt op straat. Zacheüs wurmt zich

Nadere informatie

Zondag 22 mei 2011 - Kogerkerk - 5e zondag van Pasen - kleur: wit - preek Deuteronomium 6, 1-9 & 20-25 // Johannes 14, 1-14

Zondag 22 mei 2011 - Kogerkerk - 5e zondag van Pasen - kleur: wit - preek Deuteronomium 6, 1-9 & 20-25 // Johannes 14, 1-14 Zondag 22 mei 2011 - Kogerkerk - 5e zondag van Pasen - kleur: wit - preek Deuteronomium 6, 1-9 & 20-25 // Johannes 14, 1-14 Gemeente van onze Heer Jezus Christus, Twee prachtige lezingen vanochtend. Er

Nadere informatie

Ik ben Sim-kaart. Mobiel bellen groep 7-8. De Simkaart is een meisje, tikkeltje ondeugend en een echte kletsgraag. Aangeboden door

Ik ben Sim-kaart. Mobiel bellen groep 7-8. De Simkaart is een meisje, tikkeltje ondeugend en een echte kletsgraag. Aangeboden door De Simkaart is een meisje, tikkeltje ondeugend en een echte kletsgraag Hoi! Blijf even aan de lijn. Ik zit namelijk op de andere. Wacht even. Hoi, ik kom zo even terug want ik moet even iets zeggen over

Nadere informatie

Klaar, ik ben bruin en ik ben wit

Klaar, ik ben bruin en ik ben wit Bruin &Wit Klaar, ik ben bruin en ik ben wit Mireille de Vries - Numbi A mani zit nog even bij haar papa. Ze hebben net twee geweldige vakantieweken met elkaar doorgebracht. Ze zijn tien dagen naar Afrika

Nadere informatie

Y-choice. Luister naar De keuzes die je maakt van Van Dik Hout. Het nummer staat op de CD Het beste van 1994-2001. De songtekst vind je in bijlage 1.

Y-choice. Luister naar De keuzes die je maakt van Van Dik Hout. Het nummer staat op de CD Het beste van 1994-2001. De songtekst vind je in bijlage 1. Kiezen Opwarmertje Een eigen keuze (Naar: Kiezels 10 e jaargang, nr. 5) Laat één jongere beginnen met het noemen van een drietal belangrijke zaken uit zijn leven, bijvoorbeeld iemand kiest scooter, voetbal

Nadere informatie

AEG deel 3 Naam:. Klas:.

AEG deel 3 Naam:. Klas:. AEG deel 3 Naam:. Klas:. 1-Video Grensverleggend Europa; Het moet van Brussel. a-in welke Europese stad staat Jan Jaap v.d. Wal? b-beschrijf in het kort waarom een betere Europese samenwerking nodig was.

Nadere informatie

Het verhaal van William Booth

Het verhaal van William Booth Lesmateriaal bij Het verhaal van William Booth Inhoudsopgave Geroepen om te dienen woordzoeker 3 Graaf in het verhaal! 4 Graaf dieper 5 Gods weg doolhof 6 Nieuw leven interview 7 Het Leger des Heils verspreid

Nadere informatie

Spreekbeurtinformatie Millenniumdoelen

Spreekbeurtinformatie Millenniumdoelen Spreekbeurtinformatie Millenniumdoelen Informatie voor basisschoolleerlingen uit groep 5 t/m 8 Wat kun je hier vinden? 1. Jouw spreekbeurt over de Millenniumdoelen 2. Waarom zijn er Millenniumdoelen 3.

Nadere informatie

1 Tessalonicenzen 1. Begin van de brief

1 Tessalonicenzen 1. Begin van de brief 1 Tessalonicenzen 1 Begin van de brief Paulus groet de christenen in Tessalonica 1 Dit is een brief van Paulus, Silvanus en Timoteüs, aan de christenen in de stad Tessalonica. Jullie horen bij God, de

Nadere informatie

Stil blijft Lisa bij de deur staan. Ook de man staat stil. Ze kijken elkaar aan.

Stil blijft Lisa bij de deur staan. Ook de man staat stil. Ze kijken elkaar aan. Wild Op het laatste moment ziet Lisa de man pas. Ze hangt de was op in de tuin. En ineens komt hij achter de lakens vandaan. Lisa laat het mandje met was in het gras vallen. Ze gilt. De man ziet er slecht

Nadere informatie

GOD EERT JOZEF, DE SLAAF

GOD EERT JOZEF, DE SLAAF Bijbel voor Kinderen presenteert GOD EERT JOZEF, DE SLAAF Geschreven door: Edward Hughes Illustraties door: M. Maillot en Lazarus Aangepast door: M. Maillot en Sarah S. Vertaald door: Arnold Krul Geproduceerd

Nadere informatie

D E P A U L U S C A K E of de suiker is niet méér waard dan het zout

D E P A U L U S C A K E of de suiker is niet méér waard dan het zout D E P A U L U S C A K E of de suiker is niet méér waard dan het zout Personen Verteller Huisvrouw Cake ingrediënten; o Bloem o Zout o Suiker o Eieren o Kersen o Sukade o Krenten o Boter (Bij dit toneelstuk

Nadere informatie

Toespraak commissaris van de Koning Max van den Berg, Viering Bevrijdingsdag, 5 mei 2013, Ter Apel, gemeente Vlagtwedde.

Toespraak commissaris van de Koning Max van den Berg, Viering Bevrijdingsdag, 5 mei 2013, Ter Apel, gemeente Vlagtwedde. Toespraak commissaris van de Koning Max van den Berg, Viering Bevrijdingsdag, 5 mei 2013, Ter Apel, gemeente Vlagtwedde. Dames en heren, Het is een mooie gewoonte om een boom te planten om een ingrijpende

Nadere informatie