"Games kunnen nooit kunst zijn!"

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download ""Games kunnen nooit kunst zijn!""

Transcriptie

1 "Games kunnen nooit kunst zijn!" en andere perspectieven op de aard van spel en kunst

2 Gamejournalist Niels t Hooft: Katamari Damacy is kunst Keita Takahashi is beeldhouwer van games - Bijzonder uitgangspunt - Uniek uiterlijk - Commentaar op massaconsumptie

3 Games per definitie nooit kunst vs Games absoluut nieuwe kunstvorm - Buitengewone esthetiek - Ongewoon, onconventioneel, uniek concept - Complexiteit, ambiguïteit of onderwerp van interpretatie - Roept emotie op m.b.v. fantasie Filmcriticus Roger Ebert vs. Chris Crawford Clive Barker Peter Molyneux

4 Argumenten vaak niet onderscheidend (gelden dikwijls ook voor entertainment)

5 Opvatting over wat (goede) kunst is gevormd door gehanteerde theoretische en/of maatschappelijke benadering Enkele hoofdstromingen - Functionalisme - Intentionele benadering - Proceduralisme/Institutionalisme (maar ook nog: anti-essentialisme, clustertheorie, radicaal stipulativisme etc.) Onderhevig aan modes, trends, hypes, subjectieve smaak Voortdurende, altijd veranderende discussie

6 Enkele beweringen Cultuur is mentale handeling (zit niet in de dingen) - esthetische ervaring: zintuiglijk waarneembaar, formele aspecten, het hóe van de referentie - artistieke ervaring: waar verwijst het naar, betekenis, het wát van de referentie

7 Wat zijn games eigenlijk? Vooral spel: vermaak, competitie, verbeelding, doen alsof, kans, uitdaging, beloning, opwinding Entertainment = plezier (uitdaging, spanning, alle denkbare emoties) Belevingsperspectief: verschil entertainmentervaring / kunstervaring?

8 Twee fundamenteel verschillende media-ervaringen 1 - meegenomen door handeling - vergeten alles om ons heen - deel uitmaken van voorstelling - vergeten dat het om representatie gaat de Entertainmentervaring

9 Maar soms: 2 Afwijkende gebeurtenis (soms heel subtiel) Iets of iemand lijkt ons tussen de regels door iets toe te fluisteren Focus van onze waarneming en verbeelding verschuift: Van verbeelding van de handeling.. naar de verbeelding van een geconstrueerd bewustzijn

10 Verbeelding betekenisproces Heimelijk commentaar óp de handeling Dit bewustzijn drukt daarmee (ook) iets over de werkelijkheid uit Mimesis of artistieke verbeelding/ervaring

11 Kunst bootst altijd iets na, maar niet. werkelijkheid zelf! Representatie van betekenisprocessen Kunstervaring = Waarneming en verbeelding van betekenisprocessen

12 Deze gedachte loslaten op indie-game Braid (door velen als kunstgame gezien) mainstream entertainmentgame Fable II

13 Artistieke verbeelding in Braid? Protagonist Tim: spijt van woorden/daden tegen prinses Kan hij dat ongedaan maken? prinses ontvoerd. zoektocht

14 Elke wereld: reeks boeken (alwetende verteller) Thema: tijd terugdraaien (ongedaan maken) Boeiende gameplay: maar weinig verband met boekteksten Mogelijk geconstrueerd bewustzijn/betekenisproces. Maar..

15 maar betekenisproces ook in boekteksten Gameplay niet nodig voor verbeelding betekenisproces!

16 Artistieke verbeelding in Fable II? (esthetiek, verhaal, thematiek, morele keuzes terzijde) Procedurele Retoriek (expressie via spelregels, mogelijkheden, beperkingen) Meegaan in economisch systeem om succesvol te zijn Specifieke morele structuur: dit economisch gedrag wordt beloond

17 Idealisering westerse arbeidsethos & religieus-ideologische opvatting: fast food & alcohol slecht (diabolisch), sapjes en fruit goed (engelachtig) Geen afwijking van het gewone, maar affirmatie en conformisme Conventionele afspiegeling, bevestiging en idealisering van westers economisch groeimodel

18 Maar.. - Polygamie toegestaan! - Homohuwelijk prima! Conservatief wereldbeeld vs. polygamie en homohuwelijk? Geconstrueerd bewustzijn met specifieke visie: schijnbaar tegengestelde opvattingen in harmonie naast elkaar

19 Mogelijke opvattingen geconstrueerd bewustzijn: - belangrijk dat mensen morele overtuigingen verkennen via gameplay - spelen met culturele conventies - spiegelen aan het leven Waarnemen van betekenisproces (niet de interpretatie zelf!): artistieke verbeelding

20 Procedurele/institutionele kunstopvatting negeren.. Ander perspectief: focus op verschillen in waarneming & verbeelding: representatie van handeling vs. representatie van bewustzijn Dan ook in mainstream-games verbeelding betekenisproces

21 Games kunnen wel degelijk artistieke verbeelding stimuleren Entertainmentervaring vs artistieke ervaring verbeelding handeling vs bewustzijn/betekenisproces Onderscheid wel of niet erkennen irrelevant Niet te ontkennen: doorsnee entertainmentgames blijken in staat beide vormen van verbeelding te stimuleren Kunnen ons iets vertellen over (hoe wij kijken naar en omgaan met) cultuur en samenleving

22 Enkele uitkomsten eigen onderzoek: - doorsnee gamers ook tot artistieke verbeelding gestimuleerd door spel en verhaal uit mainstream-entertainmentgames - voornamelijk institutionele/procedurele argumenten - analoog aan experts: esthetiek, bijzondere vormgeving, bijzondere gameplay. Maar ook: morele dilemma s & emoties - professionals en reguliere gamers - i.t.t. mijn hypothese - in gelijke mate geneigd tot mimesis en reflectie (ook op grond van waargenomen geconstrueerd bewustzijn) - lijken bereid af en toe lust-premie op te geven (Raessens/Metz)

23 "Games kunnen nooit kunst zijn!" en andere perspectieven op de aard van spel en kunst Game Over

NEDERLANDSTALIGE SAMENVATTING: DE PARADOX VAN SPEELSHEID

NEDERLANDSTALIGE SAMENVATTING: DE PARADOX VAN SPEELSHEID NEDERLANDSTALIGE SAMENVATTING: DE PARADOX VAN SPEELSHEID Redefining its ambiguity 373 374 The paradox of playfulness De vraag die in het onderzoek centraal staat is wat bevorderende en beperkende factoren

Nadere informatie

6. Religie in de voorziening. a. Bezinnen en bidden. 1. Bidden en bezinnen met mensen met een mentale handicap

6. Religie in de voorziening. a. Bezinnen en bidden. 1. Bidden en bezinnen met mensen met een mentale handicap 6. Religie in de voorziening 1 1. Bidden en bezinnen met mensen met een mentale handicap 2. Vieren aangepast aan de geloofsgroeifasen 3. Enkele praktische voorbeelden 4. Een volledige viering 1. Bidden

Nadere informatie

Vier aanvullende notities aangeboden m.b.t. beeldgeletterdheid

Vier aanvullende notities aangeboden m.b.t. beeldgeletterdheid Vier aanvullende notities aangeboden m.b.t. beeldgeletterdheid...... Op 5 juli 2018 stuurden EYE Filmmuseum, Beeld en Geluid en Mediawijzer.net een extra feedbackbrief naar het ontwikkelteam Digitale geletterdheid.

Nadere informatie

Stilstaan bij morele dilemma s. Prof. Dr. Guy Widdershoven Afdeling Metamedica

Stilstaan bij morele dilemma s. Prof. Dr. Guy Widdershoven Afdeling Metamedica Stilstaan bij morele dilemma s Prof. Dr. Guy Widdershoven Afdeling Metamedica Outline Wat is een dilemma? Vormen van ethiekondersteuning Wat is moreel beraad? Een voorbeeld uit de praktijk Reflectie in

Nadere informatie

Werken in de 21 e eeuw; ontwikkelingen in de boardroom

Werken in de 21 e eeuw; ontwikkelingen in de boardroom Werken in de 21 e eeuw; ontwikkelingen in de boardroom Maatschappelijke ontwikkelingen en hun effecten op mensen en organisaties 18-10-2018 Werken in de 21e eeuw / Zeist 1 Workshop ingredienten Kennismaken

Nadere informatie

Welke bouwste(e)n(en) mist u in het raamwerk als uitwerking van de grote opdrachten? Licht uw antwoord toe.

Welke bouwste(e)n(en) mist u in het raamwerk als uitwerking van de grote opdrachten? Licht uw antwoord toe. Ontwikkelteam Kunst & Cultuur Ronde Vierde ronde (4) REFERENTIE KC001141 Naam Ronald Kox Organisatie LKCA E-mailadres ronaldkox@lkca.nl Namens wie geeft u reactie? Anders dan organisatie/netwerk Anders

Nadere informatie

WERKBUNDEL VAN: GROEP/ KLAS:

WERKBUNDEL VAN: GROEP/ KLAS: WERKBUNDEL VAN: GROEP/ KLAS: THEMA 1 MIJN GAMEPROFIEL VS. DE GROEP OPDRACHT 2 NEEM DE VRAGENLIJST MIJN OUDERS EN MIJN GAMEGEDRAG AF BIJ JE OUDER(S) OF OPVOEDER(S). (PAGINA 4) 1 DENK NA OVER JOUW GAMEGEDRAG.

Nadere informatie

MIRARI Van kritiek naar dialoog.

MIRARI Van kritiek naar dialoog. MIRARI Van kritiek naar dialoog. Door Tomas Serrien Verwondering is het begin van alle wijsheid. (Aristoteles) Mirari - 1 HET WAT en HET WAAROM: Het grondidee van Mirari. Het is tijd voor een filosofisch

Nadere informatie

Ego, Schaduw, Zelf volgens Jung Bram Moerland

Ego, Schaduw, Zelf volgens Jung Bram Moerland Ego, Schaduw, Zelf volgens Jung Bram Moerland Carl Jung was degeen die het begrip 'schaduw' in de psychologie introduceerde. Hij gaf daaraan een bijzondere betekenis: het verborgen ware zelf. Dat ware

Nadere informatie

INFORMATIE LIFELONG OVER PERSPECTIEVEN +31 (0) 638 279 772. lee@lifelong.eu

INFORMATIE LIFELONG OVER PERSPECTIEVEN +31 (0) 638 279 772. lee@lifelong.eu LIFELONG INFORMATIE Wil je meer uit je werk- en privé-relaties halen? Wil je jezelf en anderen beter begrijpen en misverstanden voorkomen? Dan is het essentieel om je perspectief op de werkelijkheid te

Nadere informatie

De Vakman. De leerling hanteert de muzikale parameters en componenten. De leerling leest en schrijft de muziektaal

De Vakman. De leerling hanteert de muzikale parameters en componenten. De leerling leest en schrijft de muziektaal De Vakman De leerling kan gericht luisteren van intuïtief naar bewust waarnemen luisteren naar het eigen musiceren weten wat je hoort zich de muziek inwendig voorstellen de muzikale parameters en componenten

Nadere informatie

Leren in contact met paarden Communicatie die is gebaseerd op gelijkwaardigheid (Door Ingrid Claassen, juni 2014)

Leren in contact met paarden Communicatie die is gebaseerd op gelijkwaardigheid (Door Ingrid Claassen, juni 2014) Leren in contact met paarden Communicatie die is gebaseerd op gelijkwaardigheid (Door Ingrid Claassen, juni 2014) Inleiding De kern van (autisme)vriendelijke communicatie is echt contact, gebaseerd op

Nadere informatie

Motieven en persoonlijkheid. Waarom doen mensen de dingen die ze doen?

Motieven en persoonlijkheid. Waarom doen mensen de dingen die ze doen? Motieven en persoonlijkheid Waarom doen mensen de dingen die ze doen? Motivatie psychologen vragen: Waarom doen mensen de dingen die ze doen? Motivatiepsychologen zoeken naar de motieven, de drijfveren

Nadere informatie

Cultuurbeleid en Betekenis

Cultuurbeleid en Betekenis Bijlage Sectoranalyse Cultuurbeleid en Betekenis De visie van Blueyard op cultuurbeleid Cultuurbeleid en Betekenis De visie van Blueyard op cultuurbeleid Geert Boogaard Blueyard Coöperatief UA Jacob van

Nadere informatie

Oefening: Innerlijke stemmen Tijd: 30 minuten

Oefening: Innerlijke stemmen Tijd: 30 minuten Oefening: Innerlijke stemmen Tijd: 30 minuten Intro Sta je wel eens stil bij al de innerlijke stemmen die je in je hoofd hoort? Vaak hoor je ze op een wat strenge, zeurderige of klagende toon. Ze zijn

Nadere informatie

Meedoen& Meetellen. Wat betekent het voor mensen met een verstandelijke beperking? Trainingsmodules voor professionals

Meedoen& Meetellen. Wat betekent het voor mensen met een verstandelijke beperking? Trainingsmodules voor professionals Meedoen& Meetellen Wat betekent het voor mensen met een verstandelijke beperking? Trainingsmodules voor professionals Samenstelling trainingsmodule Eline Roelofsen Roel Schulte www.verwondering.nu Illustratie

Nadere informatie

REFLECTEREN OP MULTICULTURALITEIT (60 MIN)

REFLECTEREN OP MULTICULTURALITEIT (60 MIN) 1 REFLECTEREN OP MULTICULTURALITEIT (60 MIN) INVULLING DEELSESSIE 11.45 12.45 Deelsessie ronde B programma II 15.00 16.00 Deelsessies ronde B programma I Kennismaking Projectuitleg Situaties opdracht Discussie

Nadere informatie

netwerk Op weg naar floreren

netwerk Op weg naar floreren Op weg naar floreren door Marja de Vries Als iets in lijn is met de universele wetmatigheden, functioneert het optimaal, komt het meer overeen met wie we in essentie zijn, is het in balans en harmonie

Nadere informatie

WILLEM-JAN RENGER HOOFD HKU INNOVATIE STUDIO Game- Play & Interaction Design

WILLEM-JAN RENGER HOOFD HKU INNOVATIE STUDIO Game- Play & Interaction Design WILLEM-JAN RENGER HOOFD HKU INNOVATIE STUDIO Game- Play & Interaction Design oplossingsdomein: voorlichting verkeerde verwachting onvoldoende orientatie tunnelvisie oplossingsdomein: studiebegeleiding

Nadere informatie

1. De uitdagingen waarvoor we staan

1. De uitdagingen waarvoor we staan Opbouw 1. De uitdagingen waarvoor we staan en / in transitie 2. Denken over transities Erik Paredis Centrum voor Duurzame Ontwikkeling Universiteit Gent 3. En wat met cultuur? 4. Bestaande transitienetwerken

Nadere informatie

Competentie 7: Reflectie en ontwikkeling

Competentie 7: Reflectie en ontwikkeling Competentie 7: Reflectie en ontwikkeling Vaardigheden: Reflecteren op persoon, proces en product Eigen portfolio beheren Kennis: Reflectie Zelfsturing CAO-VO-2011-2012: Scholingsrecht PO (H9) Scholingsrecht

Nadere informatie

filosofie vwo 2016-II

filosofie vwo 2016-II Opgave 2 Theoriegeladenheid van de waarneming 5 maximumscore 3 Een goed antwoord bevat een uitleg met de afbeelding van het eend-konijn van: Kuhns Aristoteles-ervaring: plotselinge perspectiefverandering

Nadere informatie

Invloed uitoefenen zonder macht. Hoe doe je dat? 10 september 2013

Invloed uitoefenen zonder macht. Hoe doe je dat? 10 september 2013 Invloed uitoefenen zonder macht. Hoe doe je dat? Enexis: KPC Groep: Peter Smits Dolf Reith 10 september 2013 Even voorstellen Enexis: Enexis is de regionale netbeheerder in de provincies Groningen, Friesland,

Nadere informatie

Dankwoord 11 Woord vooraf 13. Hoofdstuk 1 Artistieke creativiteit 19

Dankwoord 11 Woord vooraf 13. Hoofdstuk 1 Artistieke creativiteit 19 Dankwoord 11 Woord vooraf 13 Hoofdstuk 1 Artistieke creativiteit 19 Makers en doeners 21 De verschillen tussen wetenschap, vormgeving en kunst 22 Het scheppingsproces als eenheid 23 Materiële werkelijkheid

Nadere informatie

Ook voor de basisschool zijn nieuwe er kerndoelen gemaakt die duidelijk aansluiten bij de kerndoelen van de onderbouw VO.

Ook voor de basisschool zijn nieuwe er kerndoelen gemaakt die duidelijk aansluiten bij de kerndoelen van de onderbouw VO. CKV kerndoelen en eindtermen Er zijn duidelijke doorlopende leerlijnen van het basisonderwijs naar de onderbouw en het onderbouw naar de bovenbouw. De betreffende, ook wettelijk verplichte kerndoelen en

Nadere informatie

Ander Geluid. Burgerschapsonderwijs. De docent en het democratische gesprek. door Teun Dekker

Ander Geluid. Burgerschapsonderwijs. De docent en het democratische gesprek. door Teun Dekker Ander Geluid Burgerschapsonderwijs. De docent en het democratische gesprek door Teun Dekker Eén van de paradoxen van het onderwijs is dat het leerlingen voorbereidt om te functioneren in de samenleving

Nadere informatie

Vraag Antwoord Scores

Vraag Antwoord Scores Opgave 2 Spiritueel scepticisme 6 maximumscore 4 een uitleg dat McKenna in tekst 6 vanuit epistemologisch perspectief over solipsisme spreekt: hij stelt dat de kennisclaim over het bestaan van andere mensen

Nadere informatie

Competentie 7: Reflectie en ontwikkeling

Competentie 7: Reflectie en ontwikkeling Competentie 7: Reflectie en ontwikkeling Vaardigheden: Reflecteren op persoon, proces en product Eigen portfolio beheren Kennis: Reflectie Zelfsturing CAO-VO-2011-2012: Scholingsrecht PO (H9) Scholingsrecht

Nadere informatie

Feedback. KunstEnCultuur

Feedback. KunstEnCultuur Feedback visie KunstEnCultuur Reactieformulier Curriculum.nu visie Ontwikkelteam heeft de eerste ontwikkelsessie achter de rug (14-16 maart) en heeft daarin een conceptvisie opgesteld voor het leergebied.

Nadere informatie

IK ALS UNIEKE KUNSTENAAR

IK ALS UNIEKE KUNSTENAAR onderzoekt ontdekt diverse kunstuitingen DE ONDERZOEKER exploreert en experimenteert vindt een evenwicht tussen zichzelf en de groep* kan zich inleven* toont nieuwsgierigheid* DE SAMENSPELER toont engagement*

Nadere informatie

Zie de mens! Homo sapiens. Zorg om betekenis. Jaarcongres Reliëf 11 maart 2016

Zie de mens! Homo sapiens. Zorg om betekenis. Jaarcongres Reliëf 11 maart 2016 Zie de mens! Zorg om betekenis Jaarcongres Reliëf 11 maart 2016 Prof Dr Carlo Leget www.zorgethiek.nu Homo sapiens De mens (wetenschappelijke naam: Homo sapiens) is een tweevoetige primatensoort uit de

Nadere informatie

De rol van emoties in duurzame keuzes , Marleen Onwezen

De rol van emoties in duurzame keuzes , Marleen Onwezen De rol van emoties in duurzame keuzes 06-06-2018, Marleen Onwezen Meer bewustzijn MAAR we consumeren teveel Ons dieet is niet duurzaam Hoe kunnen emoties duurzaam gedrag stimuleren? Milieuproblemen 2 Emoties

Nadere informatie

Besturen vanuit vertrouwen Frédérique Six Divosa Voorjaarscongres juni 2018

Besturen vanuit vertrouwen Frédérique Six Divosa Voorjaarscongres juni 2018 1 Besturen vanuit vertrouwen Frédérique Six Divosa Voorjaarscongres 2018 1 juni 2018 @FrederiqueSix Oefening Beantwoord voor jezelf onderstaande vragen. Bespreek ze met je buurman/-vrouw (duo, evt trio).

Nadere informatie

Beste mededisputanten,

Beste mededisputanten, Beste mededisputanten, Wat volgt is bedoeld als een poging om de tekst van Aristoteles te hertalen. Geen vertaling dus, maar een poging om het betoog van A zo te verwoorden dat we met elkaar serieus kunnen

Nadere informatie

Erfgoedonderwijs als cultuuronderwijs. Barend van Heusden Afdeling Kunsten, Cultuur en Media

Erfgoedonderwijs als cultuuronderwijs. Barend van Heusden Afdeling Kunsten, Cultuur en Media Erfgoedonderwijs als cultuuronderwijs Barend van Heusden Afdeling Kunsten, Cultuur en Media 12/14/2012 2 Vragen... Hoe verhoudt erfgoed- zich tot cultuureducatie? Wat zijn kenmerkende eigenschappen van

Nadere informatie

DOCENTENSCAN TEST MARIEL 24 APRIL :58

DOCENTENSCAN TEST MARIEL 24 APRIL :58 DOCENTENSCAN TEST MARIEL 24 APRIL 2015 16:58 INHOUD VOORWOORD 3 JOUW CULTUURPROFIEL 4 ONDERZOEKEND VERMOGEN 6 PRESENTEREN 8 SAMENWERKEN 10 ZELFSTANDIG WERKEN 12 REFLECTEREND VERMOGEN 14 CREËREND VERMOGEN

Nadere informatie

ontwerpleerplan Kunstenbad

ontwerpleerplan Kunstenbad ontwerpleerplan Kunstenbad De onderzoeker De vakman Ik als unieke kunstenaar De samenspeler De performer drukt zich persoonlijk uit bouwt vertrouwen op* vertelt een (eigen) verhaal Ik als unieke kunstenaar

Nadere informatie

filosofie vwo 2015-II

filosofie vwo 2015-II Opgave 2 Onbewuste discriminatie 6 maximumscore 4 Een beschrijving van de twee groepen waarin bij Descartes de gedachten van de ziel uiteenvallen: acties en passies van de ziel 1 een antwoord op de vraag

Nadere informatie

No Story No Glory. Masterclass Storytelling Pluryn

No Story No Glory. Masterclass Storytelling Pluryn No Story No Glory Masterclass Storytelling Pluryn 29-05-2018 Functies van verhalen 1. Uitkomst van zelfonderzoek: wie zijn we? 2. Overdragen van missie en waarden 3. Overdragen van positionering en belofte

Nadere informatie

Professionele en persoonlijke groei?

Professionele en persoonlijke groei? + Professionele en persoonlijke groei? Samen naar meer resultaat, meer gemak en meer plezier! Han Oei Oei voor Groei - www.oeivoorgroei.nl info@oeivoorgroei.nl 0633794681 + Meer resultaat, meer gemak en

Nadere informatie

Jantine Spilt, Conferentie SBOwerkverband 2012

Jantine Spilt, Conferentie SBOwerkverband 2012 Jantine Spilt, Conferentie SBOwerkverband 2012 Gedragsproblemen in context Gedragsproblemen in context Gedragsproblemen in context Gedragsproblemen in context PROBLEEM Probleemgedrag 5 Faculteit der Psychologie

Nadere informatie

NU DE MENSEN NOG MEEKRIJGEN VERANDERAANPAK IN BEELD. bedoeling. Mensen ondersteunen dát wat ze zelf hebben helpen bouwen

NU DE MENSEN NOG MEEKRIJGEN VERANDERAANPAK IN BEELD. bedoeling. Mensen ondersteunen dát wat ze zelf hebben helpen bouwen NU DE MENSEN NOG MEEKRIJGEN VERANDERAANPAK IN BEELD Datum: 18 april 2019 Werkconferentie Eigenaarschap Ik ben niet bang voor veranderen, wél voor het idee dat dat gemanaged gaat worden Jannet Maréchal

Nadere informatie

Wat als de echo geen pret is! BEN Symposium Titia Brouwer Maatschappelijk werk Afdeling Genetica UMC Utrecht 2 november 2018

Wat als de echo geen pret is! BEN Symposium Titia Brouwer Maatschappelijk werk Afdeling Genetica UMC Utrecht 2 november 2018 Wat als de echo geen pret is! BEN Symposium Titia Brouwer Maatschappelijk werk Afdeling Genetica UMC Utrecht 2 november 2018 Prenatale screening Wat zijn de consequenties voor de praktijk Wat vraagt dit

Nadere informatie

Cultuureducatie met Kwaliteit

Cultuureducatie met Kwaliteit ontwerp fourpack Cultuureducatie met Kwaliteit Onze ambities 1 2 3 Stappenplan Het kwadrant Drie domeinen 1 Intake 5 Scholingsactiviteiten VERBREDEN 2 Assessment 6 Meerjarenvisie In huis 3 Ambitiegesprek

Nadere informatie

Eindexamen Filosofie havo I

Eindexamen Filosofie havo I Opgave 2 Denken en bewustzijn 8 Een goed antwoord bevat de volgende elementen: een omschrijving van het begrip bewustzijn 2 argumentatie aan de hand van deze omschrijving of aan Genghis bewustzijn kan

Nadere informatie

Voorwoord 11 Inleiding 13

Voorwoord 11 Inleiding 13 Voorwoord 11 Inleiding 13 1 Een gemeenschappelijk perspectief 13 2 Herkenning, reflectie en argumentatie 14 2.1 Herkenning 14 2.2 Reflectie 14 2.2.1 Ethisch kader 14 2.2.2 Términologisch kader 15 2.3 Argumentatie

Nadere informatie

OBSERVATIELIJST van de MUZISCHE ONTWIKKELING Van kleuters IN 5 CATEGORIEËN

OBSERVATIELIJST van de MUZISCHE ONTWIKKELING Van kleuters IN 5 CATEGORIEËN OBSERVATIELIJST van de MUZISCHE ONTWIKKELING Van kleuters IN 5 CATEGORIEËN Mijn muzisch enthousiasme Mijn muzische durf en creativiteit Mijn relatie met en begrip van de kunsttalen Mijn muzische expressie

Nadere informatie

Ruimte voor Deliberatie en Moraliteit

Ruimte voor Deliberatie en Moraliteit Ruimte voor Deliberatie en Moraliteit www.koraalgroep.nl 1 www.koraalgroep.nl 2 Onderzoeken DE BETEKENIS VAN EEN GECONSTRUEERDE WERKELIJK Standaarden Welke betekenis Hoe betekenisvoller Herdefiniëren van

Nadere informatie

Samenvatting. Bijlage B

Samenvatting. Bijlage B Bijlage B In dit proefschrift stellen we ons het doel de besluitvorming van agenten en de communicatie tussen deze agenten te beschrijven en te formaliseren opdat de agenten rechtvaardigbare opvattingen

Nadere informatie

Doelen relationele vorming

Doelen relationele vorming Doelen relationele vorming RV 1 Kinderen hebben vertrouwen in zichzelf RV 1.1. Ontdekken dat ieder uniek is. RV 1.2. Zich bewust worden van hun eigen kwetsbaarheid en ermee kunnen omgaan. RV 1.3. Eigen

Nadere informatie

Workshop discoursanalyse. Sarah Scheepers Genderdag 26 januari 2016

Workshop discoursanalyse. Sarah Scheepers Genderdag 26 januari 2016 Workshop discoursanalyse Sarah Scheepers Genderdag 26 januari 2016 (Heel korte) Inleiding tot discoursanalyse Uitgangspunt: De relatie TAAL WERKELIJKHEID - Geen strikt onderscheid - Taal is niet (enkel)

Nadere informatie

Ethiek (ethos = gewoonte/zede) wil nadenken over en zich bezinnen op de levenshouding, het handelen en de gewoonte.

Ethiek (ethos = gewoonte/zede) wil nadenken over en zich bezinnen op de levenshouding, het handelen en de gewoonte. Samenvatting door A. 2079 woorden 29 juni 2014 6,4 2 keer beoordeeld Vak Anders H1 Ethiek (ethos = gewoonte/zede) wil nadenken over en zich bezinnen op de levenshouding, het handelen en de gewoonte. Moraal

Nadere informatie

Generaties. wederkerig leren

Generaties. wederkerig leren Generaties & wederkerig leren Wat betekent de tijd waarin je bent opgegroeid voor de manier waarop je omgaat met vernieuwing in het onderwijs? En wat kunnen verschillende generaties van elkaar leren, jong

Nadere informatie

Voor wat betreft het multiple choice gedeelte heeft elke vraag altijd 3 mogelijke antwoorden, waarvan er slechts één het juiste is!

Voor wat betreft het multiple choice gedeelte heeft elke vraag altijd 3 mogelijke antwoorden, waarvan er slechts één het juiste is! KLEIN PROEFTENTAMEN WETENSCHAPSLEER Let op: Het tentamen bestaat straks uit 20 multiple choice vragen en 2 open vragen. In totaal zijn dus 100 punten te verdienen (= cijfer: 10). In het multiple choice

Nadere informatie

Definities kernbegrippen sector

Definities kernbegrippen sector Definities kernbegrippen sector De begrippen die binnen onze sector gehanteerd worden zijn flexibel en aan verandering onderhevig, vooral omdat het om abstracte begrippen gaat die vaak in een beleidsmatige

Nadere informatie

Ecologie van het leren

Ecologie van het leren Ecologie van het leren Beneluxconferentie dr Manon C.P. Ruijters MLD Apeldoorn 17 oktober 2013 Ecologisch? Ecologie is verbindingen en samenhang diversiteit interacties tussen organismen en hun omgeving

Nadere informatie

Verwennen of gezond? Maak een keuze!

Verwennen of gezond? Maak een keuze! Welkom bij Strik bv in Eemnes! 20 en 21 mei 2008 Avond SmaakSessie Bramenberg 19 3755 bv Eemnes Verwennen of gezond? Maak een keuze! Selecteren en positioneren Lekker vraagt altijd om een positionering

Nadere informatie

Samenvatting Anders laagland hoofdstuk 1 t/m 6

Samenvatting Anders laagland hoofdstuk 1 t/m 6 Samenvatting Anders laagland hoofdstuk 1 t/m Samenvatting door S. 1847 woorden 22 maart 2013 5,5 5 keer beoordeeld Vak Anders H. 1 1 Persoonlijke smaak Je ontwikkeld je persoonlijke smaak met behulp ban

Nadere informatie

Roeien met de riemen die je hebt Beoordeling interculturele competenties

Roeien met de riemen die je hebt Beoordeling interculturele competenties Roeien met de riemen die je hebt Beoordeling interculturele competenties Ir. Saskia Kreutzer Drs. Jannemieke Geessink Arnhem Business School NUFFIC Workshop Best Practises Roeien met de riemen die je hebt

Nadere informatie

Aandacht voor diversiteit in burgerschapsonderwijs: contextgerelateerde

Aandacht voor diversiteit in burgerschapsonderwijs: contextgerelateerde Aandacht voor diversiteit in burgerschapsonderwijs: contextgerelateerde opvattingen en praktijken van docenten Işıl Sincer Promovendus Najaarsconferentie Burgerschap in het Onderwijs Workshop ESC-onderzoek

Nadere informatie

The Cue. Gamification om gedrag te veranderen

The Cue. Gamification om gedrag te veranderen The Cue Gamification om gedrag te veranderen Gamification om gedrag te veranderen Gamification is het toepassen van motiverende elementen uit games in de echte wereld. In een game spelen personen om beter

Nadere informatie

intro Gamen is leuk! 25/04/2018

intro Gamen is leuk! 25/04/2018 intro Verslavingspreventie TAD Gamen & Autisme: een match! Katrijn Elsen CGG Vagga, verslavingspreventie Boomgaardstraat 7, Antwerpen 03 256 91 41 Katrijn.elsen@vagga.be Nieuw thema gamen Werken op maat

Nadere informatie

Drs. Afke van de Wouw Fysiotherapeut, Bewegingswetenschapper, Sportpsycholoog

Drs. Afke van de Wouw Fysiotherapeut, Bewegingswetenschapper, Sportpsycholoog Sportpsychologie door: Drs. Afke van de Wouw Fysiotherapeut, Bewegingswetenschapper, Sportpsycholoog 4-staps leerproces Onbewust onbekwaam Bewust onbekwaam Bewust bekwaam Onbewust bekwaam Communicatie

Nadere informatie

De ervaren commissaris verdiept en vernieuwt. Ook zichzelf. High Level Toezicht

De ervaren commissaris verdiept en vernieuwt. Ook zichzelf. High Level Toezicht De ervaren commissaris verdiept en vernieuwt. Ook zichzelf. High Level Toezicht High Level Toezicht VERGROTEN VAN PERSOONLIJKE EFFECTIVITEIT Juist het bewust zijn van de eigen bril en context, de maatschappelijke

Nadere informatie

De ervaren commissaris verdiept en vernieuwt. Ook zichzelf. High Level Toezicht

De ervaren commissaris verdiept en vernieuwt. Ook zichzelf. High Level Toezicht De ervaren commissaris verdiept en vernieuwt. Ook zichzelf. High Level Toezicht Vergroten van persoonlijke effectiviteit Juist het bewust zijn van de eigen bril en context, de maatschappelijke opdracht

Nadere informatie

WORD GROTER DAN DAT WAT JOU KLEIN HOUDT Ann Weiser Cornell

WORD GROTER DAN DAT WAT JOU KLEIN HOUDT Ann Weiser Cornell WORD GROTER DAN DAT WAT JOU KLEIN HOUDT 2011 Ann Weiser Cornell 1 Deel één Welkom bij deze e-cursus waarin we je zullen laten zien hoe jij groter kunt worden en je problemen kleiner! Zijn er op dit moment

Nadere informatie

Politie, klassieke muziek en leren

Politie, klassieke muziek en leren Jolanda Botke Lectorale rede van Annika Smit Politie, klassieke muziek en leren Als kennis van de empirische werkelijkheid begint en eindigt met ervaring, dan hebben we niet alleen logisch denken nodig,

Nadere informatie

Dit boek als pedagogisch hulpmiddel

Dit boek als pedagogisch hulpmiddel Dit boek als pedagogisch hulpmiddel Door PLATON Inleiding De afgelopen jaren neemt de belangstelling rondom het concept van verhalen vertellen voortdurend toe. Het verhaal als kunst en techniek en als

Nadere informatie

PARADOXAAL LEIDINGGEVEN Met: Ivo Brughmans en Arjan van Vembde

PARADOXAAL LEIDINGGEVEN Met: Ivo Brughmans en Arjan van Vembde OLD WAYS WON T OPEN NEW DOORS. DRIEDAAGS LEERTRAJECT Alleen / Samen Intern / Extern Leiden / Volgen Ratio / Intuïtie Doen / Denken PARADOXAAL LEIDINGGEVEN Met: Ivo Brughmans en Arjan van Vembde Paradoxen

Nadere informatie

Cultuur in de Spiegel Naar een doorlopende leerlijn cultuuronderwijs Barend van Heusden

Cultuur in de Spiegel Naar een doorlopende leerlijn cultuuronderwijs Barend van Heusden Cultuur in de Spiegel Naar een doorlopende leerlijn cultuuronderwijs 2009-2014 Barend van Heusden Inhoud Wat wilden we bereiken? Wat hebben we bereikt? De context Hoe nu verder? 2 Wat wilden we bereiken?

Nadere informatie

Omgaan met weerstanden Gedreven mensen bevlogen scholen. 28 april 2017 Lieve Peeters

Omgaan met weerstanden Gedreven mensen bevlogen scholen. 28 april 2017 Lieve Peeters Omgaan met weerstanden Gedreven mensen bevlogen scholen 28 april 2017 Lieve Peeters Omgaan met weerstand Wie in huis de trekker is van veranderingen, weet dat je dan kunt rekenen op een hoeveelheid weerstand

Nadere informatie

Samen innoveren met onze Creatieve professionals BLOOM CO-CREATIVES IDEATION TOOL

Samen innoveren met onze Creatieve professionals BLOOM CO-CREATIVES IDEATION TOOL Samen innoveren met onze Creatieve professionals BLOOM CO-CREATIVES IDEATION TOOL Wat is Bloom Co-Creatives? Co-Creatives is de nieuwe Ideation tool van Bloom. Met Co-Creatives brengen wij jonge, creatieve

Nadere informatie

PTA CKV VWO, Belgisch Park, cohort

PTA CKV VWO, Belgisch Park, cohort A. Schoolexamen CKV Het eindexamen bestaat uit het schoolexamen. Het examenprogramma bestaat uit de volgende domeinen: Domein A: Verkennen Domein B: Verbreden Domein C: Verdiepen Domein D: Verbinden Het

Nadere informatie

PTA ckv Havo, Belgisch Park, cohort

PTA ckv Havo, Belgisch Park, cohort Het eindexamen ckv bestaat uit een schoolexamen. Het examenprogramma bestaat uit de volgende domeinen: Domeinen ckv Domein A: Verkennen Domein B: Verbreden Domein C: Verdiepen Domein D: Verbinden Domein

Nadere informatie

vaardigheden - 21st century skills

vaardigheden - 21st century skills vaardigheden - 21st century skills 21st century skills waarom? De Hoeksteen bereidt leerlingen voor op betekenisvolle deelname aan de wereld van vandaag en de toekomst. Deze wereld vraagt kinderen met

Nadere informatie

HKU Utrechts Conservatorium Opleiding Docent Muziek. O2DM. vrijdag 6 april studieleiders ODM

HKU Utrechts Conservatorium Opleiding Docent Muziek. O2DM. vrijdag 6 april studieleiders ODM KunstEnCultuur - - - HKU Utrechts Conservatorium Opleiding Docent Muziek. O2DM vrijdag 6 april 2018 7 7 7 7 studieleiders ODM Beschrijft de conceptvisie in voldoende mate de relevantie van ons leergebied

Nadere informatie

Hieronder tref je een overzicht van 51 waarden. De opdracht werkt als volgt:

Hieronder tref je een overzicht van 51 waarden. De opdracht werkt als volgt: Werkwaarden Je bewust worden van je werkwaarden geeft meer inzicht in je huidige werkgeluk en de invloed daarvan op je energie niveau. Het geeft je inzicht in wat werk betekent voor jouw als individu.

Nadere informatie

Professionele dilemma s van lerarenopleiders

Professionele dilemma s van lerarenopleiders Professionele dilemma s van lerarenopleiders VELON-Congres. Roermond, 2018 Jos Castelijns & Karel Koolen, Hogeschool de Kempel Helmond Bas van den Berg, Marnix Academie Utrecht Marjan Vermeulen, Open Universiteit

Nadere informatie

Differentiëren, onderwijs passend maken. Schoolpsychologencongres 2017 Otto de Loor

Differentiëren, onderwijs passend maken. Schoolpsychologencongres 2017 Otto de Loor Differentiëren, onderwijs passend maken Schoolpsychologencongres 2017 Otto de Loor (o.deloor@netwerkonderwijsadviseurs.nl) Differentiëren, onderwijs passend maken Didactische, organisatorische en pedagogische

Nadere informatie

Van wens naar werkelijkheid. Dr. Ada ter Maten-Speksnijder, februari 2018

Van wens naar werkelijkheid. Dr. Ada ter Maten-Speksnijder, februari 2018 Van wens naar werkelijkheid Dr. Ada ter Maten-Speksnijder, februari 2018 Is onze wens/droom/ambitie al werkelijkheid? 2 Nieuwe rollen NIEUWE AMBITIES Advanced practitioner Verpleegkundig specialist Master

Nadere informatie

basiscompetenties 2de graad beeldende en audiovisuele kunsten

basiscompetenties 2de graad beeldende en audiovisuele kunsten basiscompetenties 2de graad beeldende en audiovisuele kunsten 1 CONCORDANTIETABEL Basiscompetenties 2de graad beeldende en audiovisuele kunsten Concordantie tussen: - de specifieke basiscompetenties voor

Nadere informatie

Feedback conceptvisie KUNST & CULTUUR

Feedback conceptvisie KUNST & CULTUUR Feedback conceptvisie KUNST & CULTUUR Reactieformulier Curriculum.nu visie Negen ontwikkelteams, leraren en schoolleiders werken aan de actualisatie van het curriculum voor alle leerlingen in het primair

Nadere informatie

Op expeditie naar waarde(n)

Op expeditie naar waarde(n) Op expeditie naar waarde(n) 21e eeuwse educatie Effectief leiderschap Vakmanschap: de leraar doet ertoe! Verbinding met de gemeenschap Waardengedreven onderwijs Op expeditie naar waarde(n) De hele opvoeding

Nadere informatie

Januari. Ik accepteer en waardeer mijn ( hoog) gevoeligheid.

Januari. Ik accepteer en waardeer mijn ( hoog) gevoeligheid. Januari Ik accepteer en waardeer mijn ( hoog) gevoeligheid. (Hoog) gevoelig zijn krijgt in deze tijd steeds meer ruimte en bekendheid, dat is fijn. Een generatie geleden was het niet wenselijk om gevoelig

Nadere informatie

Procesadvisering Bijeenkomst 4

Procesadvisering Bijeenkomst 4 Procesadvisering Bijeenkomst 4 Inhoud Terugblik bijeenkomst 3 Hoofdstuk 4: De beleving van adviseur en geadviseerde Rolopvatting adviseur Cyclus van veranderingen Appriciative inquiry Weerstand bij veranderingen

Nadere informatie

3 Actief burgerschap 57

3 Actief burgerschap 57 Inhoud 1 Inleiding 11 Deel I 1.1 Inleiding 11 1.2 Mijn betrokkenheid bij dit onderwerp 12 1.3 Lokale transities en de rol van middenmanagers 15 1.4 Doelstelling, vraagstelling en onderzoeksontwerp 20 1.4.1

Nadere informatie

Beleidsplan Integriteit

Beleidsplan Integriteit Beleidsplan Integriteit Datum 8 september 2009 Versie Versie 1.0 Ambtelijk opdrachtgever: Opdrachtnemer: Onderzoeksteam: Tjeerd van der Zwan Concern control Marije Lamsma 2 1. Inleiding Waarom is integriteit

Nadere informatie

De oplossingsgerichte benadering

De oplossingsgerichte benadering Inhoud Inleiding 19 Leeswijzer 21 Deel I De oplossingsgerichte benadering 1 Principes van oplossingsgericht begeleiden 27 Inleiding 27 1.1 De oplossingsgerichte benadering in het onderwijs 28 1.2 De basisprincipes

Nadere informatie

R U I MTE VI NDE N BINNE N DE KADE RS Een verslag van de workshops voor schoolleiders

R U I MTE VI NDE N BINNE N DE KADE RS Een verslag van de workshops voor schoolleiders Door Hartger Wassink R U I MTE VI NDE N BINNE N DE KADE RS Een verslag van de workshops voor schoolleiders De rol van de schoolleiders mag niet onderschat worden. Netwerkleren leidt, als het goed is, tot

Nadere informatie

Visitatie en Inspiratie

Visitatie en Inspiratie Visitatie en Inspiratie BG-dagen, Papendal Vrijdag 19 juni 2015 Gertjan Beens Sabrina Kwint Jos Manders Disclosure belangen spreker Dienstverband(en) Eigen onderneming(en) en aandelen HumanCapitalCare

Nadere informatie

Gelijke kansen met cultuur(onderwijs) Barend van Heusden Kunsten, Cultuur en Media Rotterdam, 2 november 2017

Gelijke kansen met cultuur(onderwijs) Barend van Heusden Kunsten, Cultuur en Media Rotterdam, 2 november 2017 Gelijke kansen met cultuur(onderwijs) Barend van Heusden Kunsten, Cultuur en Media Rotterdam, 2 november 2017 11/6/2017 2 1. Cultuur 2. Cultuuronderwijs 3. Gelijke kansen 4. Doorlopende leerlijn 6-11-2017

Nadere informatie

Morele dilemma s in de tandheelkundige zorg voor ouderen

Morele dilemma s in de tandheelkundige zorg voor ouderen 1 Morele dilemma s in de tandheelkundige zorg voor ouderen Guy Widdershoven Amsterdam Center on Aging Take-home messages 1. Belang van mensvisie in de ouderenzorg: autonomie in afhankelijkheid 2. Kwaliteit

Nadere informatie

PTA ckv VWO, Belgisch Park, cohort

PTA ckv VWO, Belgisch Park, cohort Domeinen CKV Het eindexamen ckv bestaat uit een schoolexamen. Het examenprogramma bestaat uit de volgende domeinen: Domein A: Verkennen Domein B: Verbreden Domein C: Verdiepen Domein D: Verbinden Domein

Nadere informatie

Beste deelnemers, Versie: :20

Beste deelnemers, Versie: :20 1 Inleiding door dr. Walter Krikilion, voorzitter Werkgroep Ethiek in de Kliniek van Icuro - Symposium Ethische debatcultuur in de zorg: fictie of realiteit? 17 oktober 2014 - Hasselt Versie: 20-10-2014

Nadere informatie

Persoonlijk meesterschap

Persoonlijk meesterschap Persoonlijk meesterschap Het creëren van je eigen toekomst "A learner learns when a learner wants to learn" (Peter Senge) Jan Jutten www.natuurlijkleren.org 1. Inleiding De drijvende kracht in de school

Nadere informatie

Programma. Tussen bedoelde insluiting en onbedoelde uitsluiting. Een capability evaluatiekader voor sociale interventies

Programma. Tussen bedoelde insluiting en onbedoelde uitsluiting. Een capability evaluatiekader voor sociale interventies Tussen bedoelde insluiting en onbedoelde uitsluiting Een capability evaluatiekader voor sociale interventies Erik Jansen, erik.jansen@han.nl Werkplaats Sociaal Domein Nijmegen Annica Brummel, a.brummel@tandemwelzijn.nl

Nadere informatie

Esther Rozendaal (Radboud Universiteit Nijmegen)

Esther Rozendaal (Radboud Universiteit Nijmegen) Media? Gewoon opvoeden! Esther Rozendaal (Radboud Universiteit Nijmegen) De mediaconsument Ontwikkeling tot mediaconsument: 0 19 jaar Esther Rozendaal Radboud Universiteit Nijmegen 24 juni 2015 NJI Mini-congres

Nadere informatie

Opgave 2 Doen wat je denkt

Opgave 2 Doen wat je denkt Opgave 2 Doen wat je denkt 7 maximumscore 2 een argumentatie waarom Swaab het bestaan van vrije wil verwerpt op grond van de experimenten van Libet: bewustzijn komt pas na de beslissingen van de hersenen

Nadere informatie

DOORLOPENDE LEERLIJNEN DANS

DOORLOPENDE LEERLIJNEN DANS DOORLOPENDE LEERLIJNEN DANS DE LANGE LEERLIJNEN ZIJN GEBASEERD OP 7 COMPETENTIES WAARNEMEN (Wij maken onderscheid tussen waarnemen in receptieve zin en waarnemen in actieve zin)* Waarnemen op een receptieve

Nadere informatie

COACHING IS VOOR IEDEREEN

COACHING IS VOOR IEDEREEN COACHING IS VOOR IEDEREEN over kracht, wijsheid, lenigheid en charme doelen inzicht in coaching ervaring met coachingsvaardigheid goesting naar meer actie reflectie- informatie 1 Structuur 1. vingeroefening

Nadere informatie