Voor verdieping, studiekeuze of inspiratie voor je profielwerkstuk

Transcriptie

1 Masterclasses voor vwoleerlingen met een natuurprofiel Voor verdieping, studiekeuze of inspiratie voor je profielwerkstuk

2 Masterclasses voor bovenbouw VWO-leerlingen - AGENDA - Zit je in 5 of 6 vwo? Dan kun je in het schooljaar - masterclasses volgen bij de Universiteit Utrecht in uiteenlopende richtingen: van natuurkunde tot biomedische wetenschappen, en van scheikunde tot wiskunde. Een masterclass is de uitgelezen kans om je verder te verdiepen in een bepaald onderwerp of om inspiratie op te doen voor je profielwerkstuk. Je maakt mee hoe het er op de universiteit aan toe gaat, waardoor een masterclass ook kan helpen bij je studiekeuze. Bovendien ontmoet je scholieren met dezelfde interesses. De masterclasses duren 1 of 2 dagen en bestaan uit hoorcolleges, werkcolleges en soms practica of excursies. Voor de meeste masterclasses maak je van tevoren een opdracht, thuis of op school. Locatie en kosten Aanmelden Alle masterclasses zijn in Utrecht Voor leerlingen van U-Talent Connectie en op Science Park de Uithof. Voor Ambitie partner scholen: neem contact op leerlingen van U-Talent Connectie met de U-Talent bètacoördinator op je school. en Ambitie partnerscholen is de deelname gratis, als zij via hun Andere leerlingen: coördinator zijn geplaatst. Ga naar Voor andere leerlingen zijn de kosten als volgt: 35,- voor een eendaagse masterclass (exclusief lunch) 55,- voor een tweedaagse masterclass zonder overnachting (exclusief lunch) 80,- voor een twee daagse masterclass inclusief overnachting en maaltijden. Help, ik heb data! 4 oktober De confrontatie met Einstein 10 & 11 oktober In de ban van het griepvirus 11 & 12 oktober Fijnstof meten: kleine deeltjes, grote impact! 15 oktober Verzamelingen: eindig en oneindig 25 & 26 oktober Magnetische vloeistoffen 30 oktober 3D printen van levende weefsels 20 november Programmeer een hit! 2 & 9 december De potentie van het hart 10 december & 7 januari A Glimpse into the Subatomic World 16 december & 20 januari Growing Organs in the Lab 16 januari Eiwitten in kaart gebracht 27 januari & 10 februari Verken de quantumwereld 6 februari IT is Puzzling 13 februari Being a Drug Designer for Two Days 20 & 21 februari Bio-inspired Innovation 3 maart Wetenschap in de Gouden Eeuw 4 maart Edit Cancer Cells with CRISPR/Cas9 25 maart Hoera, ik ga onderzoek doen! 7 april Meet de botsing van twee zwarte gaten 17 april Maak papier en karton klaar voor de toekomst 20 mei Utrecht aan zee Voorjaar

3 Help, ik heb data! Deze masterclass is voor 6 vwo ers. Ben je bezig met je profielwerkstuk, of ga je binnenkort beginnen? Heb je al data verzameld, maar weet je niet hoe je daar op een wetenschappelijk verantwoorde manier conclusies aan kan verbinden? soorten verdelingen, een aantal statistische methoden (tekentoets, T-toets, ) en bij welke soort en hoeveelheid data deze wel of niet zinvol kunnen worden ingezet. 4 oktober In deze masterclass leer je hoe je om kunt gaan met data, om daar betekenisvolle conclusies uit te kunnen halen. Je leert kijken naar gegevens, en het toepassen van een aantal grafieken en berekeningen die veel informatie kunnen verschaffen over de data. Daarnaast leer je, naast de verschillende opdracht van 1,5 uur. Deze masterclass sluit goed aan op de masterclass Hoera, ik ga onderzoek doen! van 15 april, maar je hoeft deze niet gevolgd te hebben. De confrontatie met Einstein Deze masterclass is voor 5 en 6 vwo ers met natuurkunde. Meer dan een eeuw nadat Albert Einstein in 1905 zijn baanbrekende artikelen publiceerde, wordt er in de wetenschap nog steeds veelvuldig gebruik gemaakt van zijn inzichten. Maar onderzoekers gaan juist ook op zoek naar de grenzen van de moderne natuurkunde om te toetsen hoe goed we de wereld om ons heen begrijpen en waar Einsteins theorieën eventueel verfijnd of aangepast moeten worden. Aan de hand van de onderwerpen waarbij Einstein voor een doorbraak zorgde, zullen we in deze masterclass bespreken hoe theorie en experiment hand in hand gaan in de hedendaagse natuurkunde. We nemen een kijkje bij het huidige onderzoek in Utrecht naar colloïdenfysica, Bose-Einstein condensatie en de zoektocht naar subatomaire deeltjes. opdracht van ca. 4 uur. Er zit geen overnachting bij deze masterclass. 10 & 11 oktober In de ban van het griepvirus Deze masterclass is voor 5 of 6 vwo ers met biologie en scheikunde. Wat is een virus? Waarom kan een virus je ziek maken? En nog belangrijker: wat kunnen we hier tegen doen? Tijdens deze masterclass worden al deze vragen beantwoord. Je krijgt college over virusziekten en je gaat onderzoek doen naar het griepvirus in één van de laboratoria van het departement Scheikunde. Je analyseert zelf patiëntmateriaal om te bepalen wie er geïnfecteerd is met het virus. Dit doe je door gebruik te maken van microscopie in combinatie met moleculair biologische technieken (DNA-analyse). Dan test je zelf welke medicijnen werken tegen het virus. Computermodellering geeft je inzicht in de driedimensionale structuur van het virus en mogelijke aangrijpingspunten om het virus onschadelijk te maken. Zo krijg je meer inzicht in de werking van antivirale middelen en ben je in staat zelf een optimaal geneesmiddel te ontwerpen. Kortom: een uitdagend programma met een diepgaand college, computerwerkcolleges en interessante practica. De masterclass wordt deels in het Engels gegeven. Bij de masterclass hoort een voorbereidende opdracht van circa 4 uur. Bij deze masterclass zit een overnachting in een jeugdhostel. 11 & 12 oktober

4 Verzamelingen: eindig en oneindig Deze masterclass is voor 5 en 6 vwo ers met wiskunde B. Fijnstof meten: kleine deeltjes, grote impact! Deze masterclass is voor 5 en 6 vwo ers met natuurkunde. In deze masterclass leer je over de natuurkundige effecten van fijnstof op het klimaat, bouw je zelf een fijnstof meetinstrument met behulp van een sensor en ga je daarmee op pad om een experiment op en rondom Science Park de Uithof in Utrecht te doen. Fijnstof bestaat uit hele kleine deeltjes die zich in de lucht bevinden. Hoe meer fijnstof er in de lucht zit, hoe minder straling beschikbaar is om de aarde op te warmen. Op deze en andere manieren beïnvloedt fijnstof het klimaat. In deze masterclass leer je over de natuurkundige processen waardoor deze deeltjes zoveel invloed hebben. Je krijgt les van fysici die klimaatonderzoek doen aan de Universiteit Utrecht. Je leert ook over de werkwijze van de meetsensor, die op hetzelfde natuurkundige principe berust dat ervoor zorgt dat zonnestraling door fijnstof wordt tegengehouden. Vervolgens zet je de meetsensor in elkaar en ga je hiermee metingen doen. Samen analyseren we de data van de verschillende meetplekken en vergelijken die met elkaar. Het is namelijk ook nog om een andere reden heel goed om te weten hoeveel fijnstof in je leefomgeving zit: in Nederland verkort vervuiling door fijnstof de levensverwachting gemiddeld met een jaar! opdracht van max. 4 uur. 15 oktober Een verzameling in de wiskunde is een bij elkaar geraapt geheel van objecten - de elementen van een verzameling. Bijvoorbeeld: we zouden de verzameling kunnen nemen van alle aanwezige mensen op een gegeven salsa-avond. Dit is een eindige verzameling. Er zijn ook oneindige verzamelingen: bijvoorbeeld de verzameling van alle natuurlijke getallen {1,2,3,...}. Eindige verzamelingen kun je tellen. We zullen diverse telproblemen gaan zien. Bijvoorbeeld: hoeveel verschillende dansparen kunnen we vormen als er 20 aanwezigen zijn Prof. Albert Philipse, Van t Hoff Laboratory for Physical and Colloid Chemistry, Universiteit Utrecht: Colloïden zijn bewegende deeltjes van hooguit éénduizendste millimeter groot. We kunnen ze met het blote oog net niet zien, maar ze beïnvloeden wel de eigenschappen van allerlei producten. Zonder colloïden geen goede mayonaise, wetlook gel of fotokopie. Een bijzondere categorie colloïden heeft een magnetisch moment waardoor ze gemanipuleerd kunnen worden met een magneetstaaf. Voorbeelden van deze magnetische colloïden zijn nano-deeltjes van ijzeroxide (magnetiet, Fe3O4). Een geconcentreerde dispersie van deze magnetietdeeltjes gedraagt zich als een vloeibare magneet (een ferro-vloeistof ) en vertoont op de salsa-avond? En hoeveel trio s? Kunnen we hiervoor een formule opstellen? Oneindige verzamelingen kunnen we ook tellen, al is dit een heel andere vorm van tellen, die voldoet aan andere regels. Bijvoorbeeld: het Hilberthotel heeft oneindig veel kamers, genummerd 1.2.3,... Die zijn allemaal bezet. Nu arriveert er een bus met oneindig veel nieuwe gasten. Kan het hotel die herbergen? Bij deze masterclass zit een avondprogramma op de eerste dag, maar geen overnachting. Magnetische vloeistoffen Deze masterclass is voor 5 of 6 vwo ers met een N&T profiel. bizarre patronen in een extern magneetveld: een spectaculair gezicht! Ferro-vloeistoffen worden bijvoorbeeld toegepast voor het stofvrij houden van harddisks. Andere toepassingen van magnetische colloïden liggen op het gebied van de medische diagnostiek (biosensoren), waterzuivering en katalyse. Tijdens deze masterclass kun je kennismaken met de wondere wereld van de colloïdchemie. Je zult eerst de theorie achter colloïdale systemen leren, waarna je zelf in het lab je eigen vloeibare magneet zult maken. Bij deze masterclass zit een voor bereidende opdracht van max. 4 uur. 30 oktober 25 & 26 oktober

5 3D printen van levende weefsels Deze masterclass is voor 4, 5 & 6 vwo ers met biologie. Tijdens deze masterclass kom je meer te weten over 3D (bio-)printen. Deze kennis zou je daarna kunnen toepassen in de uitwerking van een profielwerkstuk. Met een 3D-printer kunnen complexe structuren worden gemaakt voor patiëntspecifieke toepassingen in de geneeskunde. Naast modellen van (beschadigde) organen of weefsels en individueel geprinte metalen implantaten of kunststof hulpmiddelen gaan onderzoekers nu een stap verder door het gebruik van een combinatie van cellen, groeifactoren en biomaterialen. Dit proces wordt bioprinten genoemd. Hiermee kan de complexe organisatie van een natuurlijk weefsel, die nodig is om een beschadigd weefsel of orgaan te repareren of vervangen, verder worden nagebootst. Deze ééndaagse masterclass geeft een kijkje in de keuken van de Utrecht Biofabrication Faciliteit en bestaat uit voordrachten, demonstraties en een tour langs onze 3D print-faciliteiten. opdracht van 1 uur. 20 november Programmeer een hit! Deze masterclass is voor 4, 5 en 6 vwo ers met een N-profiel. Je wilt muziek maken, maar kan geen instrument spelen? Je kan een instrument spelen, maar wil meer over programmeren leren? Dan is dit de perfecte masterclass voor jou! In deze masterclass leer je een programmeer taal voor muziek kennen en zet je vrij snel de eerste stappen naar een goed klinkend geheel. Daarnaast komen zowel een aantal concepten uit de muziek langs als een aantal belangrijke programmeerconcepten. Dat laatste ga je ook nog in een andere omgeving leren kennen door een animatie te maken, zodat je nieuw opgedane programmeerkennis meteen breder toepasbaar is. Aan het eind van de tweede dag zullen jullie zelf geprogrammeerde hits gepresenteerd worden in de vorm van een video (zelfgemaakte muziek plus bijhorende visuele animatie). Belangrijk: bij deze masterclass moet je je eigen oortjes/koptelefoon meenemen. Als je een laptop hebt, is het handig om die ook mee te nemen. opdracht van max. 3 uur. 2 & 9 december De potentie van het hart Fotograaf: Marijn Scheeres Deze masterclass is voor 5 en 6 vwo ers met biologie. Het hart is een van de meest krachtige spieren in het lichaam. Per dag pompt het duizenden liters bloed rond. Dat is dan ook meteen de belangrijkste functie van het hart. In deze masterclass bestudeer je deze functie van het hart en de manier waarop het samentrekken elektrisch geactiveerd wordt. Wist je dat het hart elektrisch geactiveerd wordt zonder dat daar een impuls vanuit de hersenen voor nodig is? Op de eerste dag leer je hoe een actiepotentiaal leidt tot het samentrekken van een hartspiercel. Ook ga je dieper in op de elektrische activatie van het hart en op de invloed van medicijnen op de actiepotentiaal en de samentrekking van een hartspiercel. Op de tweede dag verdiep je je in het begrijpen van ECGs (elektrocardiogrammen). In het UMC Utrecht maak je een ECG van jezelf. Je leert op een inleidend niveau hoe je deze moet interpreteren en hoe je bepaalde ziektebeelden kan herkennen op een ECG, wanneer de elektrische activatie van het hart is verstoord. opdracht van max. 4 uur. 10 december & 7 januari

6 A Glimpse into the Subatomic World Deze masterclass is voor 5 of 6 vwo ers met natuurkunde. The question What are we made of? has puzzled humanity for centuries, and the answer to this question has changed considerably through history. From the Aristotelian earth, water, air and fire to the current Standard Model of Particle Physics, physicists have developed tools and methodologies to answer this and many other questions regarding the basic composition of matter. During this two days masterclass you will learn how cutting edge particle physics is done: from the underlying principles of physics as a science to the handling of data and its interpretation. We will work with real data collected by the HiSPARC project: a project in which high schools work together with research institutions to measure cosmic radiation with extremely high energy levels. You will analyze these cosmic rays and look into phenomena so energetic that current colliders cannot produce them. Do not miss this opportunity of being an experimental particle physicists for two days and learn about the Standard Model. Currently, it is humanity s best answer describing what we are made of. Deze masterclass zal gedeeltelijk in het Engels zijn. Het is heel handig als je een laptop mee kan nemen. Bij deze masterclass zit een voorbereidende opdracht van 2 uur. 16 december & 20 januari Growing Organs in the Lab Deze masterclass is voor 5 of 6 vwo ers met biologie. For many diseases multiple medications are available, but we don t know beforehand which medication will work for which patient. Imagine you could predict the effects of the medication and potential side effects for each patient by using a living replica of the sick organ in the laboratory. Growing miniature organs from a patient s own cells sounds like something from a sciencefiction movie? Then welcome to the movie, because this is actually being developed by researchers right now! The research group of Hans Clevers at the Hubrecht Institute invites you to learn more about how mini-organs can be grown from a single cell. We will explore how certain genes regulate the development of stem cells and look at these mini-organs under the microscope. In addition, we will learn how mini-organs are already used to test medication for the chronic disease cystic fibrosis, so we can say for which patients a certain medication is likely to work. Learn about this new technology, its potential clinical use and also about the multifaceted life of a stem cell researcher. During the day there will be lectures and practicals in the real labs of the Hubrecht Institute. opdracht van 4 uur. 16 januari

7 Verken de quantumwereld Deze masterclass is voor 6 vwo ers met natuurkunde. Als je nog geen quantum gehad hebt, raden we je sterk aan om het betreffende hoofdstuk uit je schoolboek alvast goed door te nemen. Er zijn maar weinig scholen die quantumexperimenten kunnen uitvoeren, omdat hier geavanceerde apparatuur voor nodig is. Tijdens deze masterclass ga je daarom zelf aan de slag met verschillende quantum experimenten of experimenten die de interpretatie van quantumnatuurkunde verduidelijken of het geheel in historisch perspectief plaatsen. Zo kun je een scanning tunneling microscoop gebruiken, de constante van Planck bepalen, de golf-deeltje dualiteit demonstreren of de analoog van quantum tunneling met 3 cm golven zichtbaar maken. Je voert deze dag tenminste twee experimenten uit en de resultaten worden aan elkaar gepresenteerd in een mini-wetenschappelijke conferentie. Daarnaast kun je al je vragen stellen aan een onderzoeker en leer je hoe quantumnatuurkunde aan de universiteit wordt gebruikt en onderzocht op experimenteel gebied. opdracht van max. 4 uur. 6 februari Eiwitten in kaart gebracht Deze masterclass is voor 5 en 6 vwo ers met scheikunde. In deze masterclass maak je kennis met het vakgebied proteomics: de studie naar eiwitten in de cel. Op de eerste dag van de masterclass ga je aan de slag met cel-extracten, onder andere van een patiënt met sikkelcelziekte. Na het isoleren van hemoglobine, splitsen we dit eiwit in kleinere stukjes met behulp van een trypsine behandeling. Deze fragmenten analyseren we vervolgens in een massaspectrometer. Op de tweede dag krijg je een rondleiding op de vakgroep, vertelt een onderzoeker over haar/zijn onderzoek en bekijk je een massaspectrometer. Aan de hand van de verkregen massaspectra kun je vaststellen in welk cel-extract er sprake is geweest van sikkelcelziekte. Aan het einde van de dag pas je alle kennis toe in een slotopdracht. We bekijken het 27 januari & 10 februari massaspectrum van fragmenten van het BRAFeiwit, dat betrokken is bij huidkanker. Daarna kan je voorspellen hoe het massaspectrum zal veranderen wanneer er sprake is van een BRAF-mutatie die huidkanker veroorzaakt. Bij deze masterclass zit bij beide dagen een voorbereidende opdracht van ca. 4 uur. IT is Puzzling Deze masterclass is voor 4, 5 en 6 vwo ers met wiskunde B. Iedereen denkt bij Informatica aan computers, programmeren en het internet, en terecht. Maar Informatica is veel meer: ook het logisch nadenken over een taak die een computer moet uitvoeren, het gestructureerd ontwerpen van een oplossing voor een automatiseringsprobleem en nadenken over security en een goede user interface horen bij de Informatica. Misschien denk je bij Informatica niet direct aan puzzelen. Toch zijn er meerdere overeenkomsten tussen Informatica en puzzelen, zoals: Het bedenken van een oplossing voor een automatiseringsprobleem is een vorm van puzzelen; Het ontwerpen van software lijkt sterk op het ontwerpen van puzzels; Wetenschappelijk onderzoek in de Informatica komt vaak neer op puzzelen. Puzzelen is nodig om inzicht te krijgen in een Informatica-probleem; Het ontwikkelen van automatische puzzeloplossers is een belangrijk deelgebied binnen de Informatica; In computerspellen, vooral adventure games, komen vaak puzzels voor. Gametechnologie is een deel van de Informatica dat sterk in opkomst is. In deze masterclass ga je zelf puzzels maken en oplossen, zowel op papier als met de computer. Je brengt ook een bezoekje aan het motion capture lab, waar je kennis maakt met een buitengewoon lastige puzzel: hoe kunnen we met de computer menselijke bewegingen en gebaren herkennen? 13 februari

8 Being a Drug Designer for Two Days Deze masterclass is voor 5 of 6 vwo ers met scheikunde. Wetenschap in de Gouden Eeuw Deze masterclass is voor 4, 5 en 6 vwo ers. For many diseases, such as cancer and Alzheimer s disease, there is clearly a need for new and better drugs. In this masterclass resistance of bacteria to antibiotic drugs is taken as yet another example for which new drugs are required. By joining this masterclass, you will experience many of the steps that are involved in multidisciplinary drug research, including the opportunity to work in the lab to modify and Bio-inspired Innovation Deze masterclass is voor 4, 5 en 6 vwo ers met biologie. Supergestroomlijnde haaienhuid, zaden vol haakjes die aan je kleding blijven hangen, wonden op je huid die vanzelf met een korstje dichtgroeien; het zijn oplossingen voor problemen in de natuur die in de loop van miljarden jaren zijn ontstaan. Wat niet goed werkte, is nu grotendeels fossiel. Wat wel werkte, zie je als je nu naar buiten kijkt. Die oplossingen kan je afkijken en verwerken in nieuwe technieken die handig zijn voor menselijke problemen. Dit soort bio-inspired innovations lossen vaak een maatschappelijk test an existing antibiotic. In addition, you will meet students, teachers and researchers from the university in a pleasant and interactive programme. The masterclass will be partly probleem op een duurzame manier op. Tijdens deze masterclass ga je hiermee aan de slag. presented in English, but participants can use Dutch during the discussions. There will be an overnight stay in a youth hostel. Tijdens de masterclass ontwerp je zelf een innovatie gebaseerd op een principe uit de natuur. Een masterstudent van de studie Bio-Inspired Innovations zal je helpen bij het bedenken en ontwerpen van de innovatie. De dag vindt plaats in de mooie botanische tuinen in Utrecht. Bij deze masterclass zit een voor- bereidende opdracht van max. 4 uur. 20 & 21 februari 3 maart Tijdens de zeventiende eeuw maakte Nederland een opmerkelijke bloeiperiode door. Deze periode wordt daarom aangeduid als de Gouden Eeuw. Niet alleen voor de schilderkunst, maar ook voor de wetenschap en filosofie was Nederland een plek van vernieuwing. Tijdens deze masterclass staan we stil bij figuren als: Christiaan Huygens (ontdekker van het slingeruurwerk en de ringen van Saturnus); Antonie van Leeuwenhoek (ontdekker van spermacellen); René Descartes (ik denk dus ik ben); Spinoza (voorloper van de Verlichting). Je leert wat zij precies aan de wetenschap en filosofie hebben bijgedragen en hoe hun werk past in de culturele context van zeventiendeeeuws Nederland. Bijzondere aandacht gaat daarbij uit naar dwarsverbanden met de schilderkunst. In hoorcolleges wordt eerst kort de historische en culturele achtergrond geschetst om een beeld te krijgen van Nederland in de Gouden Eeuw. Vervolgens zal het werk van bovengenoemde wetenschappers besproken worden. Afhankelijk van je persoonlijke interesse, ga je vervolgens zelf aan de slag met één wetenschapper of één thema. opdracht van 2 uur. 4 maart

9 Edit Cancer Cells with CRISPR/Cas9 Deze masterclass is voor 5 of 6 vwo ers met biologie. Can you imagine the many things we could do by editing a specific part of the DNA? We could cure many diseases, discover new gene functions or even grow bigger crops to increase food production. The good news is that we are now closer than ever to achieve this thanks to CRISPR/Cas9, a genome editing tool that allows scientists to edit DNA in an easy, cheap, and specific way. If you want to learn more about this fascinating technique that is revolutionizing the whole world with its incredible potential, then this is a masterclass for you! By joining this masterclass at the UMC Utrecht, you will gain deeper knowledge of the CRISPR/Cas9 technique and you will have the opportunity to work in a real laboratory. You will design and apply CRISPR/Cas9 to label KRT8, a protein related to metastasis in breast cancer. By using CRISPR/Cas9, you will be able to see the expression of KRT8 in living cells over a period of time. This masterclass will possibly be presented in English, but a Dutch speaking person will also be present throughout the day. opdracht van 4 uur. 25 maart Hoera, ik ga onderzoek doen! Deze masterclass is voor alle 5 vwo ers die dit schooljaar starten met hun PWS. Ga je binnenkort aan je profielwerkstuk beginnen? Dan is het natuurlijk heel zinvol als je van tevoren goed nadenkt over de data die je wilt gaan verzamelen, want je wil natuurlijk een wetenschappelijk verantwoord antwoord op je onderzoeksvraag. Ga je proeven doen en daaraan meten? Ga je mensen interviewen, al dan niet met digitale vragenlijsten? Of doe je beide? Hoe lang mag een interview duren? Mag je een reep chocolade geven aan je respondenten? Het doel van deze masterclass is dat je efficiënt én wetenschappelijk verantwoord de juiste data leert verkrijgen voor het beantwoorden van je onderzoeksvraag. Bij deze masterclass leer je hoe je data van en over mensen kunt verzamelen tijdens je onderzoek, bijvoorbeeld via open interviews of vragenlijsten. Je probeert daarbij je eigen invloed zo beperkt mogelijk te houden. Voorbeelden van vragen die worden beantwoord tijdens de masterclass zijn: Wat zijn de kenmerken van een goede vragenlijst? In het najaar van organiseren we een masterclass die goed aansluit op deze, genaamd Help, ik heb data!. Het is niet verplicht die masterclass ook te volgen. Bij deze masterclass zit een voorbereidende opdracht van max. 4 uur. 7 april

10 Meet de botsing van twee zwarte gaten Deze masterclass is voor 4 en 5 vwo ers. 17 april Maak papier en karton klaar voor de toekomst Deze masterclass is voor bovenbouw havo/vwo-leerlingen. 14 september 2015 zagen we dat twee zwarte gaten, met een massa van ~30 x de zon, op elkaar zijn gebotst. Dit gebeurde 1.3 miljard lichtjaar van de aarde verwijderd. Hoe weten we nu dat dit gebeurd is? Als twee zwarte gaten op elkaar botsen produceren ze zogenaamde zwaartekrachtsgolven. Deze zwaartekrachtsgolven zijn in Amerika gemeten met een LIGO-detector. Een machine die heel kleine trillingen kan meten en meer dan 1 miljard euro heeft gekost. Maar hoe werkt de LIGO detector nu? Hoe zwarte gaten en golven en over wat materie en licht nu echt zijn. En natuurlijk over hoe de LIGO detector werkt. Daarna gaan jullie zelf een mini LIGOdetector bouwen (met een iets lagere kostprijs). Jullie detector wordt een stuk minder nauwkeurig dan de grote, maar hij kan nog steeds trillingen detecteren die 100 keer zo klein als de diameter van je haar. opdracht van circa 2-3 uur. Jaarlijks wordt in Nederland ruim 6 miljoen km aan papier en karton geproduceerd. Dat is ruim 160 keer de aarde rond! Vooral het aantal verpakkingen, wc-papier en spelletjes neemt jaarlijks toe. Denk maar eens aan alle pakketjes van Coolblue en Bol.com. Papier en karton zijn weliswaar duurzame producten, maar we vinden het belangrijk dat ze nóg milieuvriendelijker worden. We willen minder energie en water gebruiken, meer oud papier inzamelen, nieuwe grondstoffen inzetten en minder vrachtauto s op de weg hebben. s Middags bedenk je in groepjes oplossingen voor de uitdagingen waar we voor staan: hoe zorg je bijvoorbeeld dat een schoenendoos of internetverpakking een tweede leven krijgt, want het is natuurlijk zonde als het karton direct bij het oud papier komt te liggen. En als ze hem toch weggooien, hoe zorg je er dan voor dat ze het überhaupt in de papierbak stoppen? Aan het eind van de dag presenteren jullie je oplossingen aan experts uit de papier- en kartonsector. 20 mei is het ze gelukt om die golven te meten? In deze masterclass krijgen jullie eerst les over Tijdens deze masterclass duik je in de wereld van papier en karton. Je wordt s ochtends Bij deze masterclass hoort een voorbereidende opdracht van max. 3 uur. wegwijs gemaakt door experts die werkzaam zijn bij een papierbedrijf. Utrecht aan zee Deze masterclass is voor 5 en 6 vwo ers met natuurkunde. Hoe groot is de kans dat je over 20 jaar met de fiets binnen een kwartier naar het strand kan fietsen vanaf Utrecht? Om deze vraag te beantwoorden ga je bij deze masterclass aan de slag met klimaatmodellen en voer je experimenten uit aan de hand van bestaande data. Je gaat berekenen hoe snel de ijskappen smelten en de oceanen zich uitbreiden. De gevolgen hiervan kan je dan in een 3D-kaart van Nederland inladen en grafisch weergeven. Bij deze masterclass ga je aspecten uit de Natuurkunde en de Informatica leren kennen en toepassen. Wil je graag meer weten over het klimaat (en de berekeningen daaraan), en leren hoe je daar zelf modellen voor bouwt? Schrijf je dan snel in! Bij deze masterclass zit een voor - bereidende opdracht van max. 4 uur. De datum is nog niet bekend, maar is t.z.t. op u-talent.nl/masterclasses te vinden. Voorjaar

11 Partnerscholen