Niet weten wat je nog niet weet: experimenteren met duurzaamheidscontroverses als pedagogische praktijk
|
|
- Simon van der Horst
- 8 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 Niet weten wat je nog niet weet: experimenteren met duurzaamheidscontroverses als pedagogische praktijk Workshop studiedag Technologie, educatie en duurzaamheid 29 april 2014 Mathias Decuypere Gert Goeminne Katrien Van Poeck Deze workshop Waarom? Kwesties op het raakvlak van technologie, duurzaamheid en samenleving: vaak lastig voor educatieve praktijken Ingeburgerde lespraktijken botsen hier en daar op grenzen: grenzen aan de scheiding tussen wetenschap & technologie vs. samenleving & politiek, grenzen aan competentiegericht onderwijs, klassieke benaderingen over boord gooien Veeleer = de blik verruimen: Wat wordt mogelijk als we gaan experimenteren? Wat laten deze experimenten zien? 1
2 Deze workshop Wat? kant-en-klaar toepasbaar kader/methodiek # concrete werkvormen, mogelijkheden tonen los van diversiteit aan doelgroepen, disciplines, praktische organisatievormen Stilstaan bij wat dit betekent als pedagogische praktijk, voor leerkrachten/docenten Wie? KU Leuven (Laboratorium voor Educatie en Samenleving) en UGent(Centrum voor Duurzame Ontwikkeling) Pedagogiek Science& Technology Studies Behalve in universitaire context, geen praktische ervaring met deze concrete praktijken: poging om te inspireren + uitnodiging om te experimenteren I. Duurzaamheidskwesties op het raakvlak tussen wetenschap en maatschappij 2
3 Het lineaire model Ik zeg dat niet, het zijn de feiten Laat ons het kernenergiedebat rationeel voeren, zonder emotie, op basis van de feiten Laat ons het debat over ggo sduidelijk gescheiden houden: enerzijds het wetenschappelijke debat over de technologie, anderzijds het ideologische debat over het maatschappijmodel Met het klimaat valt niet te onderhandelen Het lineaire model Abstractie Zekerheid Objectiviteit Eensgezindheid Afstandelijkheid Feiten Complexiteit Onzekerheid Subjectiviteit Onenigheid Betrokkenheid Waarden Tweerichtingsverkeer: -Wetenschap als neutrale scherprechter (RBV) -Wetenschap als neutrale spiegel: experiment 3
4 Het wetenschappelijke experiment Het wetenschappelijke experiment Toepassen van een neutrale procedure De feiten spreken voor zich Geen verrassingen Mislukt nooit Weten wat we (leerlingen) nog niet weten 4
5 Quid duurzaamheidskwesties? Naast polarisering, ook verbreding van de argumentatie Kan je deze kwesties in het labo brengen? Duurzaamheidskwesties & controverse Ofwel (lineaire model): controverse als symptoom van onvoldoende feiten & expertise Weten wat we nog niet weten Ofwel: controverse als symptoom dat feiten alleen niet volstaan om maatschappelijke respons vorm te geven. Open staan voor andersoortige kennis (slachtoffers, gebruikers, ), socio-technische toekomstbeelden, Niet weten wat we nog niet weten 5
6 Wat als? We het verhaal van deze kwesties niet alleen vertellen adhvde feiten, maar ook aan de hand van de veelsoortige perspectieven, claims, toekomstbeelden, bekommernissen, etc. die aan de oppervlakte komen? We niet weten wat we nog niet weten? We open staan voor verrassing, iets nieuws? We gaan experimenteren met duurzaamheidscontroverses? Experiment Niet weten wat we niet weten doelbewust settings/praktijken/ opzetten die verrassingen (kunnen)voortbrengen Real world experiments explore new domains, generate learning through surprise, and in so doing help empower citizens to challenge accepted views (Gross) 6
7 Trouwens Het wetenschappelijke experiment is nét dat! II. Collectief experimenteren met duurzaamheidskwesties 7
8 Collectief experiment Collectief experiment Steeds (deels) gesitueerd in de maatschappelijke sfeer => Collectieve experimenten zijn overal, bevinden zich in het brandpunt van het samenleven en vaak recht onder onze neus Collectief experiment Smartphones Relatief recente uitvinding Desondanks: prevalentie reeds ontzettend groot Huidig (media-) discours: vaak gericht op feitelijke mogelijkheden/kansen die nieuwe technologie ons biedt 8
9 Maar: Privacy? Productie/Arbeidsomstandigheden? Levenscyclus? Gebruikte materialen? => Smartphone niet enkel als feitelijkheid, maar ook als controverse/matter of concern Privacy? 9
10 Productie/Arbeidsomstandigheden? Levenscyclus? 10
11 Materialen? Collectief experiment 11
12 Experiment? Niet weten wat je niet weet/uitproberen van iets nieuws: Fairphoneis a social enterprise that started with the goal of opening up the supply chain, understanding how products are made and creating a better connection between people and the things they own. Our hope was to create greater transparency and start serious discussions we didn t actually envision ourselves as consumer electronics producers when we began! 12
13 Collectief? Collectieve activiteit So just who is this community? It s our founding team. It was the people who initially subscribed for a phone last year and gave us the confidence there is a market for our smartphones. It s the thousands more who have actually bought and will continue to buy the phoneand vote with their wallets, not just their voices. It s the partners, contributorsand collaborators we ve met along the way, from miners in the Democratic Republic of Congo (DRC) to major telecoms in Europe. Collectieve zaak/kwestie Collectieve actie Collectieve zaak/kwestie 13
14 Collectieve actie Fundraising van 10,000 exemplaren (3,250,000 ) zonder enige garantie op effectieve productie Collectieve experimenten in educatieve praktijken Collectief experimenteren Het opzetten en uitvoeren van een collectief experiment Onze interesse: niet (enkel) verwijzend naar wat maatschappelijk aan de gang is, maar integendeel (ook) naar het opzetten van een specifieke educatieve praktijk => Hoe collectief experimenteren vorm geven in educatieve praktijken? 14
15 Collectief experiment: Minimale begin-/ randvoorwaarden Experiment: in (minstens) twee betekenissen: Niet weten wat je (nog) niet weet (Ahrens) Uitproberen van iets nieuws (Gross) Collectief: in (minstens) drie betekenissen: Collectieve activiteit = gezamenlijk, of nog, individuele bijdragen worden geïntegreerd in groter geheel Niet louter individueel werk Maar ook niet louter groepswerk Collectieve zaak of kwestie (een matter of concern) = velen aanbelangend, heeft maatschappelijke relevantie Nooit een oefening omwille van de oefening ; fundamenteel is dat het over iets gaat en dus ook dat naar een (vooraf onbekend) resultaat wordt toegewerkt Collectieve actie = publiek maken van de resultaten Enorm veel opties vandaag de dag en publiek hoeft niet noodzakelijk grootschalig begrepen te worden: vb. website, gang van een school, Collectief experimenteren: Opzetten van educatieve praktijken waarin men niet weet wat men niet weet Universitaire context: Laboratorium voor Educatie en Samenleving Twee kleinschalige collectieve experimenten: 1. Wat maakt de school tot school? 2. In stelling brengen van de boeken die niemand leest maar iedereen naar verwijst ( klassiekers) tegenover geijkte opinies in afstudeerrichting 15
16 Collectief experimenteren in educatieve praktijken Centrale doelstellingenvan activiteiten van collectief experimenteren op school (en in lijn met het voorgaande): Het onderzoekenvan de verwevenheid tussen het sociale en het materiële/technische Het blootleggenvan de verwevenheid tussen feiten en waarden Voorbij het exploreren, en dus: een steeds onzekere uitkomst Duurzaamheidskwesties zijn hierbij een uitstekend vertrekpunt Blootleggen van socio-technische duurzaamheidskwesties Vereisten voor collectief experiment (M. Simons & M. Decuypere) Houding: Onderzoekend( speuren, detectivewerk ) Aanwenden van diverse vaardigheden: Observeren, traceren, interpreteren, presenteren, publiek maken Noodzaakvan eenprotocolen van eenduidigeprocedures: Afbakenen: naar welke componenten wordt gespeurd? bv. (enkel) Herkomst productie gebruiksrelaties (volgende slide) Netwerk van 20 actoren, uniforme naamgeving, Collectieve actie vereist uniformiteit en dus formats bv. webpagina: samenvatting, citaten, stellingen, concepten, Werkwijze: voorbij collectief werk en individueel werk Individuele opdrachten Maar: resultaten worden steeds geïntegreerd in een geheel» Voorbeeld 16
17 Gebeurtenis:van matter of fact naarmatter of concern Blootleggen van socio-technische duurzaamheidskwesties Startpunt: een veelheid aan mogelijkheden, bijvoorbeeld: Ding : een dagelijks gebruiksvoorwerp Diersoort Stedelijke problematiek Atypische verschijnselen 17
18 Blootleggen van socio-technische duurzaamheidskwesties Startpunt: nog meer mogelijkheden Latour ( Cogitamus ): ook bijvoorbeeld een panne, innovatie, verplaatsing in tijd of ruimte (bv. archeologie), III. Collectief experimenteren met duurzaamheidskwesties: Controversy mapping als methode/praktijk 18
19 Collectief experimenteren: Methode Controversy Mapping(T. Venturini) Interessante werkvorm Welke controverses? Enkele richtlijnen: Vermijd koude controverses: hot, debat/conflict nog volop gaande, actie Vermijd voorbije controverses: nog geen oplossing of overeenstemming Vermijd onbegrensde controverses: realistische focus, in overeenstemming met tijd en middelen Vermijd underground controverses: observeerbaar, toegankelijk, publiek debat Controversy mapping Spanning complexiteit >< vereenvoudigen/leesbaarheid 19
20 Controversy mapping Controversy atlases Goed evenwicht mogelijk Zoveel mogelijk heen-en-weer bewegen tussen complexiteit en vereenvoudiging, van perspectief wisselen 1 kaartmaar atlas met verschillendekaarten 1. WAT? Van statements naar debatten 2. WIE? Van debatten naar actoren 3. HOE? Van actoren naar netwerken 4. WAAR? Van netwerken naar kosmos 5. WANNEER? Van kosmos naar kosmopolitiek Controversy mapping als educatieve praktijk Hoe zouden we hieraan kunnen beginnen? 20
21 1. Van statements naar debatten Controverse = netwerk van rivaliserende statements die kunnen worden in kaart gebracht Bijvoorbeeld: treinramp Wetteren 1. Elke leerling/student verzamelt 3 beweringen: Op basis van beschikbare berichtgeving (kranten, radio, TV, internet, sociale media ) Bepaal format, bv.: bewering ( louter informa eve berichtgeving) bron (wie beweert dit?) referentie (waar vond je die bewering) topic (waarover gaat het? 1 kernwoord) Bv. verzamelen via online platform om dubbels te vermijden 21
22 1. Van statements naar debatten 2. Samenleggen van deze statements: Welke topics komen aan bod? inventariseren o.b.v. individueel verzamelde statements overleg: bv. i.f.v. uniforme naamgeving Welke netwerken van beweringen vormen zich rond deze topics? ontrafelen van het debat over de treinramp in kaart brengen via bv. mindmap 22
23 2. Van debatten naar actoren Actor = iets dat iets doet : mensen én dingen, gaat een interactie aan met andere elementen Praktische test: maakt de aan/afwezigheid ervan een verschil? Bijvoorbeeld: treinramp Wetteren Per topic: welke actoren zijn hierin betrokken? Traceer alle actoren die genoemd worden in de berichtgeving waar het statement gemaakt werd. Mindmap kan worden aangevuld/aangepast 23
24 24
25 3. Van actoren naar netwerken Er bestaan geen geïsoleerde actoren: steeds inter-actie, elke actor is onderdeel van een netwerk én zelf opgebouwd uit een netwerk van actoren Bijvoorbeeld: treinramp Acrylnitril = actor binnen debat over volksgezondheid Tal van interacties waardoor acrylnitril verstrengeld zit in een netwerk van menselijke en niet-menselijke actoren Netwerk van actoren/interacties/connecties in kaart brengen Verschillende soorten interacties: materieel, weblinks, juridisch, chemisch, institutioneel Vertrekpunt bv. risicodocument FAVV 25
26 26
27 4. Van netwerken naar kosmos Actoren/groepen streven naar een soort stabiliteit (geen chaos om de chaos) beschrijving van de wereld zoals die is (chaotisch, labiel ) Visie op de wereld zoals men wil dat die zou zijn (geregeld, ordentelijk, harmonieus ) ideologie, kosmos : vaak meer invloed dan realistische voorspellingen Observatie niet beperken tot statements, actoren, netwerken ook de betekenissen die hieraan worden toegeschreven Zwerven van kosmos naar kosmos om controverse in zijn volle omvang te percipiëren Voorbeeld treinramp: waar (in welke sferen, arena s ) wordt de controverse beslecht? Klasgesprek/debat/rollenspel In kaart brengen kosmos, arena s, ideologieën 27
28 Juridische kosmos: verantwoordelijkheid Economische kosmos: schade 28
29 Ecologische kosmos: voorzorgprincipe 5. Van kosmos naar kosmopolitiek Overeenstemming bereiken vraagt inspanningen: Nooit zonder discussie: Take any philosophical, religious, artistic, scientific or technical truth and you will find a controversy. (Venturini) eindelijk inzicht in objec eve realiteit (achter de ideologie, controverse) zoals die (er altijd al) is en ontdekt moet worden Overeenstemming, als die er al komt, moet collectief worden opgebouwd Voorbeeld treinramp: verschillende mogelijkheden: Tijdslijn met debatten, actoren, (tegengestelde) statements Live mappingvan (mediaberichtgeving over) rechtszaak, van infovergadering voor inwoners/handelaars, (Foto)tentoonstelling op school 29
30 Wat laten dergelijke experimenten zien? Mattersof concern en de complexe verstrengeling van feiten en waarden, van wetenschap en maatschappij, van menselijke en niet-menselijke actoren Grenzen van de Moderne constitutie: ontdekking van objectieve matters-of-fact?! 30
31 Wat laten dergelijke experimenten zien? Roept interessante vragen op: Monopolie voor wetenschappers-als-experten? Hoe publieke zeggenschap vormgeven? Hoe duurzame technologie ontwikkelen vanuit de erkenning dat laboratoria als afgesloten expertisecentra niet (meer) bestaan? Waarop baseer je je mening, oordeel als burger wanneer objectieve, transparante feiten steeds zeldzamer worden? Collectief experiment als pedagogische praktijk Kwestie diepgaand bestuderen = uitnodiging tot respons Als matter-of-concern met sterke verstrengeling van uiteenlopende (conflicterende) claims, waarden, belangen, engagementen, bekommernissen, Volgehouden aandacht vragen voor die kwestie en alle mensen en dingen die erin betrokken zijn Uitnodiging om erin geïnteresseerd te raken, zich erin te verdiepen en ertoe te verhouden zonder vooraf vast te leggen hoe die respons eruit moet zien (publiek maken) In experiment kunnen zich nieuwe handelingsperspectieven openen 31
32 Collectief experiment als pedagogische praktijk Voorbij onderscheid tussen instrumentele educatie en pluralistische educatie: Instrumenteel: overbrengen van onbetwiste kennis, vaardigheden, gedragsvoorschriften, als matters-of-fact naïef objectivisme Pluralistisch: open einde, vrijblijvend aan bod laten komen van diversiteit aan meningen, waarden, voorkeuren, als mattersof-value naïef subjectivisme Collectieve experimenten (bv. controversymapping) kunnen ruimte creëren voor matters of concern in educatieve praktijken Publieke pedagogiek Far from eluding commitments, the cartography of controversies takes the strongest political stand: not just changing the world, but giving others the chance to do so. (Venturini) Collectief experiment als pedagogische praktijk Wat betekent het voor de leerkracht/docentom het uitgangspunt dat we niet weten wat we niet weten serieus te nemen? Kwetsbare opstelling: vertrekken vanuit een gedeeld niet-weten i.p.v. wetende expert-positie Gelijkheid als uitgangspunt, geloven in mogelijkheid dat iedereen geïnteresseerd kanraken in iets, kan (be)studeren, kan oefenen, enz. Houvast loslaten: uitproberen i.p.v. vertrekken van wat werkt 32
33 Discussie Hoe gaan jullie in de eigen lespraktijk om met dergelijke kwesties? Ervaringen met collectieve experimenten? Wat bracht dit teweeg? Wat werd hierdoor mogelijk? Waren er drempels of moeilijkheden? Kunnen jullie iets met controversymapping in je eigen (les)praktijk? Wat vind je inspirerend? Hoe zou je dat aanpakken? Zie je ook drempels/moeilijkheden? Vraagje van LNE DMVE: Welke ondersteuning vind je zinvol om versterkt in te zetten op duiding van de relatie tussen technologie en samenleving? 33
Visie op de optimale inzet van kennis voor de samenleving. André van der Zande, DG RIVM
Visie op de optimale inzet van kennis voor de samenleving André van der Zande, DG RIVM Inhoud 1. Sociaal robuuste kennis 2. Triple Helix en policy window van Kingdon 3. Casus Volksgezondheid Toekomst Verkenning
Nadere informatieWordt de klimaatwetenschap goed weergegeven in de media? Dr Bart Verheggen Amsterdam University College Klimaat Onderzoek & Communicatie
Wordt de klimaatwetenschap goed weergegeven in de media? Dr Bart Verheggen Amsterdam University College Klimaat Onderzoek & Communicatie http://klimaatverandering.wordpress.com/ @KlimaatVeranda http://ourchangingclimate.wordpress.com/
Nadere informatieProgramma. voor de pauze Kader - Cross media conceptontwikkeling: het proces
Programma voor de pauze Kader - Cross media conceptontwikkeling: het proces Vragenrondje na de pauze Analyse - Innovatie, creativiteit, coördinatie, implementatie [wat wil je bereiken met cross media?]
Nadere informatiePRELUDE stedenbouw en het verlangen naar normale wetenschap
Wanneer de universiteit stedelijk denkt Verjaardagswensen bij 200 jaar universiteit en stad Michiel Dehaene STUDIUM GENERALE DUURZAME UNIVERSITEIT 1 PRELUDE stedenbouw en het verlangen naar normale wetenschap
Nadere informatieMaatschappelijk verantwoorde technologieontwikkeling
Maatschappelijk verantwoorde technologieontwikkeling Belang voor het hoger onderwijs Lieve Goorden, Universiteit Antwerpen Studiedag over technologie, educatie en duurzaamheid LNE 29 april 2014 inhoud
Nadere informatieMorele leerprocessen in Communities of Practice. Onderzoekslijn 3
Morele leerprocessen in Communities of Practice Onderzoekslijn 3 Onderzoekslijn 3 ProSense Versterking van het bewustzijn van leerkrachten van hun moreel- pedagogisch handelen 1. Welk type ontwikkeling
Nadere informatieCOCREATIE. in straten, wijken, dorpen en gemeenten. #kwadraet
COCREATIE in straten, wijken, dorpen en gemeenten #kwadraet C o c r e a t i e p r a k t i j k e n e x p e r t i s e Koen Steuperaert directeur Procesbegeleider koen@kwadraet.be www.kwadraet.be Kwadraet
Nadere informatieWetenschap en (Social)) Media
Wetenschap en (Social)) Media Bart Verheggen PBL & ECN http://klimaatverandering.wordpress.com http://ourchangingclimate.wordpress.com @BVerheggen Van ivoren toren naar glazen huis Transparantie is belangrijk.
Nadere informatieCommunication about Animal Welfare in Danish Agricultural Education
Communication about Animal Welfare in Danish Agricultural Education Inger Anneberg, anthropologist, post doc, Aarhus University, Department of Animal Science Jesper Lassen, sociologist, professor, University
Nadere informatiePuzzle. Fais ft. Afrojack Niveau 3a Song 6 Lesson A Worksheet. a Lees de omschrijvingen. Zet de Engelse woorden in de puzzel.
Puzzle a Lees de omschrijvingen. Zet de Engelse woorden in de puzzel. een beloning voor de winnaar iemand die piano speelt een uitvoering 4 wat je wil gaan doen; voornemens 5 niet dezelfde 6 deze heb je
Nadere informatieTransformatie Structureel leegstaande kantoorgebouwen. Presentatie ilab Rogier Laterveer
Transformatie Structureel leegstaande kantoorgebouwen Presentatie ilab Rogier Laterveer Voorstellen Rogier Laterveer Docent, onderzoeker en architect Kenniscentrum voor Technologie & Innovatie Initiatiefnemer
Nadere informatieS e v e n P h o t o s f o r O A S E. K r i j n d e K o n i n g
S e v e n P h o t o s f o r O A S E K r i j n d e K o n i n g Even with the most fundamental of truths, we can have big questions. And especially truths that at first sight are concrete, tangible and proven
Nadere informatieonderzoek in transitie?
Transitieonderzoek: onderzoek in transitie? Erik Paredis (UGent) Yves De Weerdt (VITO) Frank Nevens (VITO) Opstartworkshop INTRAP 31 mei 2012, Leuven www.steunpunttrado.be Opbouw 1. De uitdagingen waarvoor
Nadere informatieDisclosure belofte. Ik stel het belang van de patiënt voorop en eerbiedig zijn opvattingen. Doel van de patient staat centraal
Disclosure: belofte Ik stel het belang van de patiënt voorop en eerbiedig zijn opvattingen Ik zal aan de patiënt geen schade doen Ik luister en zal hem goed inlichten Disclosure: belofte Ik stel het belang
Nadere informatieKUNST ONDERZOEK EDUCATIE VISIE VERNIEUWING OMGEVING PUBLIEK WERK BEELD TEKST FASCINATIE
ARTISTIEK ONDERZOEK MASTER KUNSTEDUCATIE Willem de Kooning Academie Piet Zwart Instituut te Rotterdam april 2012 Marieke van der Hoek-Vijfvinkel begeleiding: Annette Krauss - MaikoTanaka ? KUNST ONDERZOEK
Nadere informatieVlaams Lerend Netwerk STEM SO. Voorstel Model voor het STEMonderwijs
Vlaams Lerend Netwerk STEM SO Voorstel Model voor het STEMonderwijs Een STEM-reform kan zeker niet slagen zonder de onderwijsactoren zelf, leraren en leerlingen deel van de oplossing te laten zijn (Dancy,
Nadere informatieNEDERLAND WORDT ANDERS LEARNING FROM LOWLANDS
NEDERLAND WORDT ANDERS LEARNING FROM LOWLANDS LEARNING FROM LOWLANDS Dank voor je interesse in Learning from Lowlands. In dit document vind je meer informatie over de Expeditie; waarom we het organiseren,
Nadere informatieStudiedag: in de kijker. workshop: de ergotherapeut als coach
Studiedag: in de kijker workshop: de ergotherapeut als coach Opbouw workshop Korte duiding van de theorie ( theorie wordt aangehaald) Kennismaking adhv exploreren Zelf in de ervaring stappen: oefenen op
Nadere informatieANGSTSTOORNISSEN EN HYPOCHONDRIE: DIAGNOSTIEK EN BEHANDELING (DUTCH EDITION) FROM BOHN STAFLEU VAN LOGHUM
Read Online and Download Ebook ANGSTSTOORNISSEN EN HYPOCHONDRIE: DIAGNOSTIEK EN BEHANDELING (DUTCH EDITION) FROM BOHN STAFLEU VAN LOGHUM DOWNLOAD EBOOK : ANGSTSTOORNISSEN EN HYPOCHONDRIE: DIAGNOSTIEK STAFLEU
Nadere informatieCommuniceren over wetenschap. Geert Vanpaemel KU Leuven
Communiceren over wetenschap Geert Vanpaemel KU Leuven 1. Inleiding 2. Algemene aanpak 3. Tips & Tricks Negatieve berichtgeving Naamgeving pesticiden, herbiciden, insecticiden, biociden Onvoorziene ecologische
Nadere informatiePILOT OMGEVINGSVISIE MASTERCLASS PARTICIPATIE Clara Overes & Gerard Jan Hellinga 8 april 2015.
PILOT OMGEVINGSVISIE MASTERCLASS PARTICIPATIE Clara Overes & Gerard Jan Hellinga 8 april 2015. Community Planning ISMaatwerk & HzA stedebouw&landschap ISMaatwerk; Clara Overes, participatie en communicatie
Nadere informatieInformeel Delen van Ervaringen en Expertise IDEE 13 mei
Informeel Delen van Ervaringen en Expertise IDEE 13 mei 5/14/2014 Startpunt We leven niet in een tijdperk van veranderingen maar in een verandering van tijdperken. Jan Rotmans Maatschappelijke en politieke
Nadere informatieChapter 4 Understanding Families. In this chapter, you will learn
Chapter 4 Understanding Families In this chapter, you will learn Topic 4-1 What Is a Family? In this topic, you will learn about the factors that make the family such an important unit, as well as Roles
Nadere informatieWaarom Wetenschap en Techniek W&T2015
Waarom Wetenschap en Techniek W&T2015 In het leven van alle dag speelt Wetenschap en Techniek (W&T) een grote rol. We staan er vaak maar weinig bij stil, maar zonder de vele uitvindingen in de wereld van
Nadere informatieCreatief onderzoekend leren
Creatief onderzoekend leren De onderwijskundige: Wouter van Joolingen Universiteit Twente GW/IST Het probleem Te weinig bèta's Te laag niveau? Leidt tot economische rampspoed. Hoe dan? Beta is spelen?
Nadere informatieVlaams Lerend Netwerk STEM SO. Voorstel STEM model
Vlaams Lerend Netwerk STEM SO Voorstel STEM model Een STEM-reform kan zeker niet slagen zonder de onderwijsactoren zelf, leraren en leerlingen deel van de oplossing te laten zijn (Dancy, & Henderson, 2008)
Nadere informatieOvertuigend (om)praten VVJ Jan De Boeck
Overtuigend (om)praten Jan De Boeck Jan De Boeck Overtuigend en constructief gesprekken voeren. De carrière van een doorsnee jeugddienstmedewerker is doorspekt met professionele gesprekken. Met je secretaris,
Nadere informatieWelke kansen bieden internet en sociale media (niet)?
Welke kansen bieden internet en sociale media (niet)? Chris Aalberts Internet en sociale media hebben de wereld ingrijpend veranderd, dat weten we allemaal. Maar deze simpele waarheid zegt maar weinig
Nadere informatieInge Andersen Hogeschool Utrecht Seminarium voor Orthopedagogiek
Inge Andersen Hogeschool Utrecht Seminarium voor Orthopedagogiek Wat verstaan we daaronder? SOK-congres 2 december 2016 1 De ruimte die mensen hebben om alleen of samen met anderen invloed uit te oefenen
Nadere informatie8 essentiële stappen voor leiders van de toekomst Michael Jongeneel
8 essentiële stappen voor leiders van de toekomst Michael Jongeneel Disrupties in zakelijke omgeving Technologie Decentralisatie Wetgeving Veroudering Disrupties in zakelijke omgeving Technologie Decentralisatie
Nadere informatieOplossingsgericht werken. Bij Handjehelpen. Oktober 2018
Oplossingsgericht werken Bij Handjehelpen Oktober 2018 Programma Doel deze bijeenkomst (afstemmen) Relatie werken volgens presentiebenadering en oplossingsgericht werken (afstemmen) Kader oplossingsgericht
Nadere informatieSTEM. Visietekst van het GO! onderwijs van de. 28 november Vlaamse Gemeenschap
STEM Visietekst van het GO! 28 november 2016 onderwijs van de Vlaamse Gemeenschap 2 Samenvatting In de beleidsnota 2014-2019 stelt Vlaams minister van Onderwijs de ambitie om leerlingen warmer te maken
Nadere informatieUnderstanding and being understood begins with speaking Dutch
Understanding and being understood begins with speaking Dutch Begrijpen en begrepen worden begint met het spreken van de Nederlandse taal The Dutch language links us all Wat leest u in deze folder? 1.
Nadere informatieAlthough eventually I became a writer I have struggled my entire life with reading and
Although eventually I became a writer I have struggled my entire life with reading and writing. Out of first hand I can tell you how frustrating it is to struggle with words. Even though I am able to recognize
Nadere informatieIt s all about the money Group work
It s all about the money Group work Tijdsduur: 45 minuten Kernwoorden: money (geld) coin (munt), banknote (bankbiljet), currency (munteenheid) Herhalings-/uitbreidingswoorden: debate (debat), proposal
Nadere informatie(1) De hoofdfunctie van ons gezelschap is het aanbieden van onderwijs. (2) Ons gezelschap is er om kunsteducatie te verbeteren
(1) De hoofdfunctie van ons gezelschap is het aanbieden van onderwijs (2) Ons gezelschap is er om kunsteducatie te verbeteren (3) Ons gezelschap helpt gemeenschappen te vormen en te binden (4) De producties
Nadere informatieRESPONSIVE TO A CHANGING WORLD. Yolk Henny van Egmond Congres over het nieuwe werken 2014
RESPONSIVE TO A CHANGING WORLD Yolk Henny van Egmond Congres over het nieuwe werken 2014 Ontwikkeling en groei van binnenuit We leven niet in een tijdperk van veranderingen, maar in een verandering van
Nadere informatieInvloed van het aantal kinderen op de seksdrive en relatievoorkeur
Invloed van het aantal kinderen op de seksdrive en relatievoorkeur M. Zander MSc. Eerste begeleider: Tweede begeleider: dr. W. Waterink drs. J. Eshuis Oktober 2014 Faculteit Psychologie en Onderwijswetenschappen
Nadere informatie3M SCIENCE CHALLENGE VOOR DE LEERLINGEN
3M SCIENCE CHALLENGE VOOR DE LEERLINGEN WAT IS HET? De 3M Science Challenge is een wedstrijd voor leerlingen van middelbare scholen scholen die draait om creativiteit, vindingrijkheid en innovatie. OPDRACHT
Nadere informatiecreativiteit bevorderen Dick van der Wateren
creativiteit bevorderen Dick van der Wateren bio leraar aardrijkskunde geoloog Spitsbergen, Antarctica, Afrika, Europa leraar natuurkunde, nl&t, maker+klas digitaal lesmateriaal edublogger auteur onderwijsbladen,
Nadere informatieCOMMUNITIES OF PRACTICE Het nut van het werken in communities
COMMUNITIES OF PRACTICE Het nut van het werken in communities 14 November 2017 Sigrid de Boer Jan Buurman AFSLUITING Meer weten? LESSONS LEARNED Ervaringen uit het verleden COP IN EEN ORGANISATIE Toepasbaar
Nadere informatieHealthy people want everything, sick people want only one thing. would love to see a Hospital Teacher
Healthy people want everything, sick people want only one thing. would love to see a Hospital Teacher Consultant Education Sick Pupils Educational Service Centre University Medical Centre The Netherlands
Nadere informatieMaagdenhuisbezetting 2015
Maagdenhuisbezetting 2015 Genoeg van de marktwerking en bureaucratisering in de publieke sector Tegen het universitaire rendementsdenken, dwz. eenzijdige focus op kwantiteit (veel publicaties, veel studenten,
Nadere informatie1. In welk deel van de wereld ligt Nederland? 2. Wat betekent Nederland?
First part of the Inburgering examination - the KNS-test Of course, the questions in this exam you will hear in Dutch and you have to answer in Dutch. Solutions and English version on last page 1. In welk
Nadere informatieBrandhome interne synthese onderzoek marketing vs. techologie. 20 mei 2015
Brandhome interne synthese onderzoek marketing vs. techologie 20 mei 2015 Onderzoek - doelstelling Marketing en technologie beiden raken steeds verder verweven met elkaar. Vandaag kunnen ze niet meer
Nadere informatieOpleidingsprogramma DoenDenken
15-10-2015 Opleidingsprogramma DoenDenken Inleiding Het opleidingsprogramma DoenDenken is gericht op medewerkers die leren en innoveren in hun organisatie belangrijk vinden en zich daar zelf actief voor
Nadere informatieHoe profileer je jezelf met behulp van sociale media? Juliette van der Wurff @juulvdwurff
Hoe profileer je jezelf met behulp van sociale media? Door: Juliette van der Wurff @juulvdwurff Juliëtte van der Wurff @juulvdwurff HBO MWD Hogeschool de Horst Zuwe Maatschappelijk Werker, trainer en Projectleider
Nadere informatieTaco Schallenberg Acorel
Taco Schallenberg Acorel Inhoudsopgave Introductie Kies een Platform Get to Know the Jargon Strategie Bedrijfsproces Concurrenten User Experience Marketing Over Acorel Introductie THE JARGON THE JARGON
Nadere informatieRECEPTEERKUNDE: PRODUCTZORG EN BEREIDING VAN GENEESMIDDELEN (DUTCH EDITION) FROM BOHN STAFLEU VAN LOGHUM
Read Online and Download Ebook RECEPTEERKUNDE: PRODUCTZORG EN BEREIDING VAN GENEESMIDDELEN (DUTCH EDITION) FROM BOHN STAFLEU VAN LOGHUM DOWNLOAD EBOOK : RECEPTEERKUNDE: PRODUCTZORG EN BEREIDING VAN STAFLEU
Nadere informatieConferentie Netwerk Vrede, Veiligheid, en Ontwikkeling Donderdag 28 Mei 2009 Malietoren, Den Haag
Conferentie Netwerk Vrede, Veiligheid, en Ontwikkeling Donderdag 28 Mei 2009 Malietoren, Den Haag 09.00 9.30 uur Ontvangst 9.30 10.00 uur Welkomstwoord, kennismaking en openingwoord door dagvoorzitter
Nadere informatieUser Centred Development! UCD Werkcollege blok 1 week 4
User Centred Development! UCD Werkcollege blok 1 week 4 Agenda! Algemene Feedback lesweek 3 opdracht! Reflectie oefening: Hoe gaat het tot nu toe?! Persona oefening! Lesweek 4 opdracht: Een werkdag uit
Nadere informatieEcologie van het leren
Ecologie van het leren Beneluxconferentie dr Manon C.P. Ruijters MLD Apeldoorn 17 oktober 2013 Ecologisch? Ecologie is verbindingen en samenhang diversiteit interacties tussen organismen en hun omgeving
Nadere informatieProfilering derde graad
Profilering derde graad De leerling heeft in de eerste en de tweede graad de gelegenheid gehad om zijn of haar interesses te ontdekken. Misschien heeft hij of zij al enig idee ontwikkeld over toekomstige
Nadere informatieSMART citizens. Art in Progress
Art in Progress 150 jongeren van het Hyperion Lyceum werken 16-20 september samen met zes internationaal bekende kunstenaars: Esther Polak en Ivar van Bekkum, Simon van der Linden/Jorrit Thijn van Monobanda,
Nadere informatieKijken met andere ogen Perspectieven vanuit de opleiding intercultureel management
Kijken met andere ogen Perspectieven vanuit de opleiding intercultureel management Jo Bastiaens & Guido Minne Studiedag Interculturele competentie (g)een evidentie 12 oktober 2011 Overzicht CIMIC: structuur
Nadere informatieWelkom bij Brand instinct! In dit merkpaspoort leggen we uit wie wij zijn, wat we beloven, waarom wij doen wat we doen en waar wij voor staan.
merkpaspoort Welkom bij Brand instinct! In dit merkpaspoort leggen we uit wie wij zijn, wat we beloven, waarom wij doen wat we doen en waar wij voor staan. Dit paspoort is voor iedereen die op een of andere
Nadere informatieJongeren & Social Media !"#$"#%$!"& Social Media stress JONGEREN & SOCIAL MEDIA KANSEN & RISICO S PROGRAMMA
Social Media stress JONGEREN & SOCIAL MEDIA KANSEN & RISICO S MICHIEL STADHOUDERS 12 MAART 2013 Social Media stress Nieuwe rage? PROGRAMMA JONGEREN & SOCIAL MEDIA SOCIAL MEDIA: WAT & HOE? RISICO S & KANSEN
Nadere informatieEffectieve Communicatie
Effectieve Communicatie Coachen een veelzijdig vak Groningen, 30 september 2011 MARTIJN DOELEN Basiselementen communicatie en vaardigheden Communicatie filosofie Johan Cruyff Institute for Sport Studies
Nadere informatie( Verantwoord ) Beleidsvoerend Vermogen
( Verantwoord ) Beleidsvoerend Vermogen Herman Siebens SOK - Beveren-Waas 10 / 12 / 2010 Er verandert heel wat meer met minder! toenemende druk richting autonomie openheid naar de maatschappelijke omgeving
Nadere informatieOverzicht. 1. Kritisch burgerschap 2. Wat is kritisch denken? 3. Botsing van waardensystemen 4. Spanningen en dilemma s in de klas.
Overzicht 1. Kritisch burgerschap 2. Wat is kritisch denken? 3. Botsing van waardensystemen 4. Spanningen en dilemma s in de klas (Wansink, 2015) Burgerschap burgerschap vraagt om bepaalde omgangs- en
Nadere informatieCentrum voor Transculturele Psychiatrie Veldzicht
Centrum voor Transculturele Psychiatrie Veldzicht Een blik op onze identiteit en onze toekomst Informatie voor medewerkers 2 Dienst Justitiële Inrichtingen Ministerie van Justitie en Veiligheid Inhoud
Nadere informatieTeacher Leadership. Hoe kan het leiderschap van leraren in scholen versterkt worden? Marco Snoek
Teacher Leadership Hoe kan het leiderschap van leraren in scholen versterkt worden? Marco Snoek Opbouw 1. Waarom aandacht voor teacher leadership? 2. Wat is teacher leadership? 3. Teacher leadership in
Nadere informatieT IS AGILE VOOR DE VERANDERING
T IS AGILE VOOR DE VERANDERING Wendbare organisatie, teal, agile, Nieuwe kreten of is er echte verandering op til? Pascal Vanden Bossche pascalvdbossche Wij begeleiden organisaties om succesvol projecten
Nadere informatieSTEM STEM. Wat? Waarom? Hoe? STEM kader. Science Technology Engineering Mathematics. Wetenschap Techniek Ontwikkeling Wiskunde
STEM STEM Science Technology Engineering Mathematics Wetenschap Techniek Ontwikkeling Wiskunde Wat? Waarom? Hoe? STEM-actie plan van de Vlaamse Overheid tekort in STEM-beroepen oplossen matrix SO STEM
Nadere informatieArt of Hosting. organisatie en aan het grotere geheel.
Art of Hosting Hoe bouw je in deze tijden van verandering een omgeving waarin je met elkaar in vertrouwen werkt aan een zinvolle en gezamenlijke toekomst? Hoe creëer je een veilige omgeving, waarin ruimte
Nadere informatieDanica Jiernes Madrid, 17 years
Danica Jiernes Madrid, 17 years City of Malabon University (CMU) Bachelor of Secondary Education Major in Mathematics Mother s Occupation: Housewife (huisvrouw) Welder (lasser) I choose mathematics as
Nadere informatieInhouden, benaderingen, didactische aanpak en doelstellingen
Duurzaam onderwijs aan de KU Leuven: Inhouden, benaderingen, didactische aanpak en doelstellingen 1. Inhouden Wat zijn mogelijke inhouden van duurzaam onderwijs? Aan de KU Leuven kiezen we ervoor om niet
Nadere informatieSocial Media Strategie voor
Social Media Strategie voor Regionale Omroepen ROOSdagen 2015 Annewil Neervens AGENDA Ø Even voorstellen Ø Wat doen we nu met social media? En waarom? Ø Audience Development Ø Learnings van The New York
Nadere informatieD&B s Little Pink Book Editie II D&B CONGRESBOOSTER UW VERENIGING VOORUIT
D&B s Little Pink Book Editie II D&B CONGRESBOOSTER UW VERENIGING VOORUIT DECHESNE EN BOERTJE Als fullservice eventmarketing bureau hebben wij het mooiste vak van de wereld: het raken en laten stralen
Nadere informatie1. Ik zorg voor een inspirerende leeromgeving waarin de leerlingen zelfstandig leren
Stellingen visie 1. Ik zorg voor een inspirerende leeromgeving waarin de leerlingen zelfstandig leren 2. Ik heb voldoende vertrouwen in mijn leerlingen om ze op afstand te coachen en begeleiden 3. Ik houd
Nadere informatieSharePoint intranet bij Barco Beter (samen)werken en communiceren
SharePoint intranet bij Barco Beter (samen)werken en communiceren Els De Paepe Hans Vandenberghe 1 OVER BARCO 90+ 3,250 +1 billion Presence in more than 90 countries Employees Sales for 4 consecutive years
Nadere informatieInterventies bij organisatieverandering Succesvol veranderen
Interventies bij organisatieverandering Succesvol veranderen Het succesvol doorvoeren van organisatieverandering vraagt nogal wat. De uitdaging is om de beoogde verandering werkbaar te maken en te borgen
Nadere informatie150 ECG-problemen (Dutch Edition)
150 ECG-problemen (Dutch Edition) John R. Hampton, Piet Machielse Click here if your download doesn"t start automatically 150 ECG-problemen (Dutch Edition) John R. Hampton, Piet Machielse 150 ECG-problemen
Nadere informatieWij beloven je te motiveren en verbinden met andere studenten op de fiets, om zo leuk en veilig te fietsen. Benoit Dubois
Wij beloven je te motiveren en verbinden met andere studenten op de fiets, om zo leuk en veilig te fietsen. Benoit Dubois Wat mij gelijk opviel is dat iedereen hier fietst. Ik vind het jammer dat iedereen
Nadere informatieSurveys: drowning in data?
Surveys: drowning in data? De toekomst van surveyonderzoek Roeland Beerten Hoofdstatisticus Vlaamse overheid Inhoud Context Surveys in een wereld vol met data De toekomst? People in this country have
Nadere informatieMaatschappelijke dilemma s in o.a. de biologieles
Faculty of Science Freudenthal Institute for Science and Mathematics Education Maatschappelijke dilemma s in o.a. de biologieles Marie-Christine Knippels & Roald Verhoeff Biologiedidactici Freudenthal
Nadere informatieIdentity & Access Management & Cloud Computing
Identity & Access Management & Cloud Computing Emanuël van der Hulst Edwin Sturrus KPMG IT Advisory 11 juni 2015 Cloud Architect Alliance Introductie Emanuël van der Hulst RE CRISC KPMG IT Advisory Information
Nadere informatieNaar een afwegingsmodel voor gezondheidsbeleid
Naar een afwegingsmodel voor gezondheidsbeleid prof. dr. Frauke Ohl Animal Welfare & Laboratory Animal Science; Dept. Animals in Science & Society Veterinary Faculty, Utrecht University, NL Council of
Nadere informatieVideoboodschap Caroline Pauwels VUB-congres WeAreVUB 24 mei 2016
Videoboodschap Caroline Pauwels VUB-congres WeAreVUB 24 mei 2016 Hello everybody, (verwijst naar filmpje met Théodore Verhaegen, die ook begint met Hello everybody) Beste collega s, studenten, alumni,
Nadere informatieProvada. June 6 th 2018
Provada June 6 th 2018 About Locatus International retail information company Retail locations Retail maps Footfall Data is collected every day by our own fieldworkers Shop name Address Retail sector Chain/
Nadere informatieNext Generation Poultry Health Redt Innovatie de Vleeskuikenhouder?
Next Generation Poultry Health Redt Innovatie de Vleeskuikenhouder? Paul Louis Iske Professor Open Innovation & Business Venturing, Maastricht University De wereld wordt steeds complexer Dit vraagt om
Nadere informatieCOMMUNITY DEVELOPMENT. Flankerend College Bachelor Social Work UNA Studiejaar
COMMUNITY DEVELOPMENT Flankerend College Bachelor Social Work UNA Studiejaar 2012-2013 Samenlevingsopbouw Concepten en gerichte benadering Kernprincipes en processen Verschillende classificaties en werkmodellen
Nadere informatieOp zoek naar het goud in Big Data
Op zoek naar het goud in Big Data Bespiegelingen over kwaliteit en kwantiteit 1 2 Big Data: voorspellen van & inspelen op gedrag 3 Big Data: voorspellen van & inspelen op gedrag Energiemarkt: klanten hoppen
Nadere informatiePersuasive design. W i n d e s h e i m z e t k e n n i s i n w e r k i n g
Persuasive design Louis Klomp delegated to Christian Persuade, verb [pəˈsweɪd] 1. to cause to believe; convince 2. win approval or support for 3. win (someone) over Robert B. Cialdini, PH.D 1. Reciprocation
Nadere informatieNederlands programma in de PYP! Maandag 2 september 2013
Nederlands programma in de PYP! Maandag 2 september 2013 Rode Leeuw missie!!de Rode Leeuw biedt een moedertaalprogramma aan voor kinderen vanaf 4 tot 16 jaar bestaande uit kwalitatief goed NTC-onderwijs
Nadere informatieAANDACHT VOOR PEDAGOGIEK
AANDACHT VOOR PEDAGOGIEK Gert Biesta Brunel University London Universiteit voor Humanistiek NLA University College Noorwegen ArtEZ Hogeschool voor de Kunsten Gefeliciteerd! Het is vooral in Nederland belangrijk
Nadere informatieOpen Kaart. Regio onder de loep. De Helix
Open Kaart Regio onder de loep De Helix Start Systeemdenken in de praktijk brengen Tentoonstelling Bioregionalisme Bioregio Bioregionalistische NME Omgeving als vertrekpunt voor Educatie Bioregio = geografische
Nadere informatieDe Levende Gevel. Een richting voor innovatie en de ontwikkeling van de toekomst
De Levende Gevel Een richting voor innovatie en de ontwikkeling van de toekomst A letter from nature Dear., Our life knows no boundaries, we live together. You live in me and I live in you! I not only
Nadere informatieOnderwijs-seminar. De Leraar van de Toekomst. Bestaat De leraar van De Toekomst wel?
Onderwijs-seminar De Leraar van de Toekomst Bestaat De leraar van De Toekomst wel? Even voorstellen Anne Looijenga, directeur Centrum voor Ontwikkeling Katholieke Pabo Zwolle En jullie zijn.? 2 De of een
Nadere informatieOPEN TRAINING. Onderhandelingen met leveranciers voor aankopers. Zeker stellen dat je goed voorbereid aan de onderhandelingstafel komt.
OPEN TRAINING Onderhandelingen met leveranciers voor aankopers Zeker stellen dat je goed voorbereid aan de onderhandelingstafel komt. Philip Meyers Making sure to come well prepared at the negotiation
Nadere informatieTechnology Assessment: omgang met publieke zorgen
Kivi-Niria Technology Assessment: omgang met publieke zorgen Geert Munnichs Opzet Algemene introductie Wat is/doet het Rathenau Instituut? Publieksonderzoek Status uitkomsten Implicaties voor besluitvorming
Nadere informatieKeuzetwijfels in de Emerging Adulthood rondom Studie- en Partnerkeuze. in Relatie tot Depressie
1 Keuzetwijfels in de Keuzetwijfels in de Emerging Adulthood rondom Studie- en Partnerkeuze in Relatie tot Depressie Open Universiteit Nederland Masterscriptie (S58337) Naam: Ilse Meijer Datum: juli 2011
Nadere informatieRonde van Vlaanderen 2008. Omgaan met Diversiteit
Ronde van Vlaanderen 2008 Omgaan met Diversiteit Omgaan met diversiteit Diversiteitstest Referentiekader: omgaan met diversiteit Screeningsinstrument Doe de diversiteitstest! Vul de test individueel in.
Nadere informatieInnovaties in de chronische ziekenzorg 3e voorbeeld van zorginnovatie. Dr. J.J.W. (Hanneke) Molema, Prof. Dr. H.J.M.
Innovaties in de chronische ziekenzorg 3e voorbeeld van zorginnovatie Dr. J.J.W. (Hanneke) Molema, Prof. Dr. H.J.M. (Bert) Vrijhoef Take home messages: Voor toekomstbestendige chronische zorg zijn innovaties
Nadere informatieDuiding Strafuitvoering (Larcier Duiding) (Dutch Edition) Click here if your download doesn"t start automatically
Duiding Strafuitvoering (Larcier Duiding) (Dutch Edition) Click here if your download doesn"t start automatically Duiding Strafuitvoering (Larcier Duiding) (Dutch Edition) Duiding Strafuitvoering (Larcier
Nadere informatie3.3. Doelgroep Identiteit. Tools en en instructies. halve dag. Praktisch
3.3 Doelgroep Tijdens de workshop doelgroep baken je de groepen af waarvoor je wil werken. Dit kunnen primaire doelgroepen zijn: zij die rechtstreeks participeren in jouw werking, of secundaire doelgroepen
Nadere informatieGrenzen aan seksuele zelfbeschikking?
VAKGROEP METAJURIDICA, PRIVAAT- EN ONDERNEMINGSRECHT RECHT & TECHNOLOGIE Grenzen aan seksuele zelfbeschikking? Een juridische blik op de niet-consensuele online verspreiding van seksuele beelden Prof.
Nadere informatieKPMG PROVADA University 5 juni 2018
IFRS 16 voor de vastgoedsector Ben u er klaar voor? KPMG PROVADA University 5 juni 2018 The concept of IFRS 16 2 IFRS 16 Impact on a lessee s financial statements Balance Sheet IAS 17 (Current Standard)
Nadere informatieDinsdag. Observingday
Dinsdag Observingday Warm-Up Change your Kleding Freek Communicatie Management @ Hogeschool Utrecht Minor Co-Design Studio @ Hogeschool Utrecht Design Thinking @ HPI D-school Berlin Design Thinking My
Nadere informatie