14 ARGUS Milieumagazine jaargang 3 nr. 1

Transcriptie

1 14 ARGUS Milieumagazine jaargang 3 nr. 1

2 ARGUS DOSSIER visserij De visserij in de wereld de meest recente feiten en cijfers op een rijtje Naarmate we de waterecosystemen beter in kaart kunnen brengen krijgen de visvangst en de aquacultuur steeds meer aandacht. De visserij staat dan ook in voor een belangrijk aandeel van onze levenswaren en voeding. Maar steeds meer wordt duidelijk dat het niet goed gaat met de visbestanden. Veel visvoorraden worden momenteel overbevist. Een goed beheer van de visbestanden is door het internationale karakter van het hele visserijgebeuren geen makkelijke zaak. In hoeverre komt hierdoor de huidige voedselbevoorrading in gevaar? Om dit te weten onderzocht de Wereldvoedsel en landbouworganisatie van de Verenigde Naties de toestand van de visserij en aquacultuursector. De resultaten van dit onderzoek werden gebundeld in het rapport The state of world fisheries and aquaculture De essentiële feiten en cijfers uit dit rapport goten ARGUS en Greenfacts voor u in dit dossier. De visserijproductie in cijfers In 2006 bereikte de wereldwijde productie van de visserij en aquacultuur samen ongeveer 144 miljoen ton, waarvan 110 miljoen ton voor menselijke consumptie bestemd was. De visvangst is de voorbije jaren op hetzelfde peil gebleven, maar de aquacultuur heeft aan belang gewonnen. Op basis van officiële cijfers, aangeleverd door nationale overheden en andere bronnen, zoals regionale visserijorganisaties, schat de FAO de totale visvangst in de wereld in 2006 op zo n 92 miljoen ton. Het gaat daarbij om vis, maar ook schaal- en weekdieren. China en Peru blijven bovenaan de top tien van de landen met de grootste vangsten staan. Oceanen en zeeën leveren bijna 90% van de vangsten in de wereld. Die vangsten zijn relatief stabiel gebleven sinds medio de jaren 1990 (tussen 80 en 86 miljoen ton) en zakten naar een relatief dieptepunt in De meest gevangen soort is de ansjovis in het zuidoostelijk deel van de Stille Oceaan. Het aandeel van de vangsten in de open oceaan, de internationale wateren buiten de visgebieden die onder de jurisdictie van kustlanden vallen, is in de laatste decennia toegenomen en kwam uit op ongeveer 13% van alle zeevangsten in Zowat een derde van die vangsten bestond uit diepzeesoorten. Steeds meer inspanningen worden gedaan om meer te weten te komen over de vangsten in internationale wateren en om die beter te reglementeren. In 2006 overschreden de vangsten in binnenwateren voor het eerst 10 miljoen ton, of 7% van de totale visserijproductie. Ontwikkelingslanden, vooral in Azië en Afrika, namen het grootste deel van de wereldwijde visserij in binnenwateren voor hun rekening. Statistieken over deze vangsten blijven echter onbetrouwbaar en onvolledig. Aquacultuur zit de laatste decennia enorm in de lift. Aquacultuur is een verzamelnaam voor de kweek van vis en schaaldieren, maar ook van waterplanten in vijvers of op een of andere manier afgeschermde zones zoet of zout water. De aquacultuursector alleen levert nu ongeveer een derde van de visproductenvoorraad in de wereld (en ongeveer de helft van de vis voor de voedselbevoorrading), tegenover maar 4% in China is veruit de grootste producent (zie Figuur1). Vissers, viskwekers en de visserijvloot Visserij en aquacultuurproductie bezorgen zowat 42,5 miljoen mensen rechtstreeks een betaald inkomen als visser, maar steeds meer ook als viskwekers. Gedetailleerde statistieken zijn vaak niet voorhanden, zeker als het om kleinschalige visactiviteiten in ontwikkelingslanden gaat. De algemene trend is dat het aantal banen voor vissers stilaan stagneert, vooral in ontwikkelde landen, maar de werkkansen in de aquacultuur nemen toe. Wereldwijd beslaat de visservloot momenteel ongeveer 2 miljoen gemotoriseerde boten. De kleine bootjes, van minder dan 12 meter lang, zijn daarbij overal het talrijkst, vooral in Afrika, Azië en het Nabije Oosten. Een heel groot deel van de totale visserijvloot is geconcentreerd in Azië. Veel landen hebben een beleid doorgevoerd om de groei van hun viscapaciteit binnen de perken te houden. Zo willen ze de natuurlijke rijkdommen beschermen en de visserij economisch leefbaar maken. De laatste jaren worden echter steeds meer vissersboten uit de internationale registers uitgeschreven. Die varen nu onder onbekende vlag. Hiertoe ARGUSmilieumagazine n jaargang 7 n nr. 3 n 15

3 ARGUS DOSSIER visserij Figuur 1a. Wereldvangsten en aquacultuurproductie in miljoen ton China Wereld zonder China Figuur 1b. De tien commercieel belangrijkste soorten (in miljoen ton, 2006) Anchovis 7.0 Alaska koolvis 2.9 Gestreepte tonijn 2.5 Atlantische haring 2.2 Blauwe wijting 2.0 Spaanse makreel 2.0 Chileense horsmakreel 1.8 Japanse anchovis 1.7 Sabelvis 1.6 Geelvintonijn Figuur 1c. Belangrijkste zeevisserijzones in miljoen ton Noord-West Stille Oceaan 21.6 Zuid-Oosten Stille Oceaan 12.0 West-Centraal Stille Oceaan 11.2 Noord-Oosten Atlantische oceaan 9.1 Oosten Indische Oceaan 5.8 Westen Indische Oceaan 4.5 Oost-Centraal Atlantische oceaan 3.3 Noord-Oosten Stille Oceaan 3.1 Zuid-West Atlantische oceaan 2.4 Noord-West Atlantische oceaan De opgesomde visserijgebieden zijn deze met een productie van minstens 2 miljoen ton. Figuur 1d: Top tien visserijlanden (zee- en binnenwateren) in 2006 in miljoen ton China 17.1 Peru 7.0 VSA 4.9 Indonesië 4.8 Japan 4.2 Chili 4.2 India 3.9 Russische Federatie 3.3 Thailand 2.8 Philippijnen behoren sommige oudere boten die misschien niet meer actief gebruikt worden, maar ook heel wat boten die nu betrokken kunnen zijn in illegale, ongeregistreerde en ongereglementeerde visserij. Slinkende visvoorraden Iets meer dan de helft van alle gecontroleerde visstocks worden nu volledig geëxploiteerd. De vangsten van deze soorten komen dicht in de buurt van hun maximum limiet voor duurzame visserij. Ruimte voor verdere uitbreiding is hier niet meer. Meer dan een kwart van de visstocks wordt overbevist, is uitgeput of klimt traag uit het dal. De resterende visstocks zijn onderbevist of worden met mate geëxploiteerd (zie figuren 2a en 2b). Dat er zoveel visstocks ofwel op volle capaciteit bevist, ofwel overgeëxploiteerd worden, geeft aan dat de zeevisvangst in de wereld aan zijn plafond is gekomen. Het wijst erop dat beheersmaatregelen nodig zijn om de exploitatie terug te schroeven. Met name is er meer aandacht nodig voor soorten die over grote afstanden migreren, visstocks die gedeeld worden door twee of meer administratieve regio s en de soorten die in de volle oceaan leven. Ondanks het sociale en economische belang van de visserij liepen de pogingen om tot een duurzaam beheer te komen in vele delen van de wereld op een sisser uit. Er is dan ook dringend nood aan een wereldwijde aanpak. Een ecosysteembenadering van de visserijen is aan de orde waarin ecosystemen beschermd en in stand worden gehouden, maar waar de visserij tegelijkertijd ook op een duurzame manier voedsel, inkomen en levenswaren levert. Een combinatie van maatregelen, waaronder het verbieden van bepaalde vismethoden, het invoeren van beschermde zones en het beperken van toegangsrechten, werd in dat kader al voorgesteld. Niet alleen op volle zee staan de visstocks onder druk. Ook in de binnenwateren (meren, rivieren,...) eist de visserij een niet te onderschatten tol. De producten van de binnenvisserij maken wereldwijd voor miljoenen mensen een essentieel deel uit van de voeding en zijn dus ronduit van levensbelang, in het bijzonder in ontwikkelingslanden. Maar door het toedoen van de mens zijn ecosystemen steeds minder in staat om zich te herstellen van de druk die de visserij uitoefent. Het gaat dan over de introductie van uitheemse soorten, vervuiling, habitatversnippering en veranderingen in de overstromingscyclus. Een goed visserijbeheer betekent dat met die gevaren rekening wordt gehouden. Zo niet dreigt de voedselzekerheid van massa s mensen in het gedrang te komen. Het gebruik van visserijproducten Meer dan drievierde van de wereldwijde visproductie wordt door mensen geconsumeerd (zie figuur 3). Het grootste deel van wat overblijft, wordt aan dieren gevoerd, hoofdzakelijk in de vorm van vismeel. Bijna de helft van de vis wordt vers gegeten door mensen, terwijl de overige 25% enige verwerking ondergaat. Wanneer vis verwerkt wordt, wordt hij vaak ingevroren, maar hij kan ook ingeblikt, gepekeld, gedroogd, gezouten, gerookt worden. In ontwikkelde landen komen gemak en variëteit op de eerste plaats en wordt de meeste vis voor menselijke consumptie verwerkt. In ontwikkelingslanden wordt vis meestal vers gegeten en gebeurt het verwerken met minder gesofisticeerde methoden, zoals pekelen of drogen. Visverwerking neemt echter toe in veel ontwikkelingslanden om tegemoet te komen aan de 16 n ARGUSmilieumagazine n jaargang 7 n nr. 3

4 vraag van de plaatselijke markt of om te voldoen aan de vereisten voor export. Vis speelt ook een belangrijke rol in de productie van diervoeders en van farmaceutische verbindingen. De markt voor visserijproducten In 2006 werden vierenvijftig miljoen ton vis en andere visserijproducten op internationale markten verhandeld, goed voor een waarde van 85,9 miljard USD. De waarde van handelswaar bleef in 2007 stijgen, gelijklopend met de wereldwijde prijsstijging, maar de vraag lijkt te zijn afgenomen in 2008, toen de financiële crisis begon in te treden. Sinds 2002 is China de grootste exporteur van vis en visserijproducten in de wereld, een positie die versterkt wordt door China s groeiende visserijproductie en toenemende verwerkingsindustrie. Japan en de Verenigde Staten van Amerika zijn veruit de grootste invoerders. De ontwikkelingslanden spelen in de visindustrie de hoofdrol. Ze staan in voor meer dan drie vierden van de visserijproductie en voor bijna de helft van de export wereldwijd. Een groot deel van de export uit ontwikkelingslanden is bestemd voor ontwikkelde landen, waar de vraag toeneemt maar de eigen visserijproductie eerder stagneert. Diverse ontwikkelingslanden voeren visserijgrondstoffen in en voeren verwerkte visproducten weer uit. Vissoorten en visserijproducten met een hoge waarde op de wereldmarkt zijn o.a. garnalen, zalm, tonijn, bodemvis, pijlinktvis en octopus, en ook vismeel en visolie. Soorten met relatief weinig waarde die in grote hoeveelheden verhandeld worden, zoals tilapia uit aquacultuur, hebben echter ook aan belang gewonnen op de wereldmarkten. Omdat vis snel bederft, wordt meer dan 90% van de internationaal verhandelde vis in verwerkte vorm verkocht. Maar verbeteringen in de technologie en de logistiek hebben toch een toename in de verkoop van levende vis mogelijk gemaakt. Verbruik van vis in de wereld De voorbije vier decennia is de visconsumptie in de wereld enorm veranderd. De consumptie per persoon per jaar is voortdurend gestegen, van gemiddeld 9.9 kg in de jaren 1960 tot 16,4 kg in De laatste jaren heeft China gezorgd voor het grootste deel van de globale toename van de visconsumptie. De Chinese vistoevoer per capita bedroeg ongeveer 26,1 kg in De consumptie van vis en zeevruchten verschilt sterk tussen verschillende gebieden van de wereld, met lokale gemiddelden die schommelen van 1 kg tot meer dan 100 kg per persoon per jaar. De wereldwijde toename van de visconsumptie is de weerspiegeling van algemene trends in de voedselconsumptie. Ook de voedselconsumptie per persoon is de laatste decennia gestegen. Maar dat wil niet zeggen dat iedereen een gelijk stuk van de koek krijgt, integendeel. Voedsel is in de wereld nog altijd zeer ongelijk verdeeld. Ook vandaag nog blijven nog altijd vele miljoenen mensen in vele landen geconfronteerd met tekorten aan voedsel en voedingstoffen. Vis is in vele gebieden van de wereld dan ook cruciaal voor het vrijwaren van de voedselzekerheid. Daarnaast is vis uiterst belangrijk als aanvulling voor een gevarieerd en voedzaam eetpatroon. Veel bevolkingsgroepen zijn ervan afhankelijk als een deel van hun dagelijks dieet. Aan de vraag naar vis en visserijproducten wordt in steeds belangrijker mate tegemoetgekomen via de aquacultuurproductie (zie figuur 5). In 2006 WWF pleit voor een duurzaam beheer van de visvoorraden, voor een evenwicht tussen de economische belangen van de visserijsector en de bescherming van de ecosystemen in zee. Daarom zoekt WWF onder meer naar oplossingen voor problemen zoals overbevissing en bijvangst, die het leven onder water bedreigen. Uit een onlangs uitgebrachte studie van WWF blijkt dat ruim veertig procent van de wereldwijde visvangst bijvangst is. Jaarlijks gaat het om tenminste 38 miljoen ton vis. Behalve vis komen er ook veel andere dieren in de netten terecht. Zo sterven er jaarlijks miljoenen haaien, zeeschildpadden en zeevogels als bijvangst. Om de bijvangst van zeeschildpadden in de tonijnvisserij te verminderen, werkt WWF onder andere samen met vissers in Latijns-Amerika. Daar wisselt WWF de traditionele vishaken in de vorm van een J om voor zogenoemde cirkel- of C-haken. Zeeschildpadden kunnen de J-haak gemakkelijk inslikken en gaan dan dood. De C-haak voorkomt dat de zeeschildpad zich met zijn bek erin kan vastbijten. Daar waar dat toch gebeurt, overleeft 95 procent van de zeeschildpadden het en kunnen ze weer levend overboord gezet worden. Het omwisselen van de haken zorgt ervoor dat de bijvangst met 89 procent wordt teruggebracht zonder dat het ten koste gaat van de vangst op tonijn. Ook in het westelijk deel van de Grote Oceaan, onder meer bij Bali, helpt WWF vissers om over te schakelen op deze betere vishaken. Naast het samenwerken met vissers geeft WWF ook voorlichting aan consumenten over het leven in zee, zodat zij makkelijk duurzaam gevangen vis kunnen kopen. Een voorbeeld is de VISwijzer. Op dit kaartje, ter grootte van een bankpas, kunnen mensen in een oogopslag zien welke vissen zij met een gerust hart kunnen eten en welke soorten zij beter kunnen laten staan. Op de VISwijzer staan ook vissoorten met het MSC-logo (Marine Stewardship Council). MSC is het meest strenge, internationale en onafhankelijke keurmerk door duurzaam wild gevangen vis. Meer informatie en de Belgische VISwijzer vind je in het Dossier Oceanen en Kusten op Figuur 2a en 2b: Toestand van de zeevisbestanden in 1974 t.o.v % 28% 10% % 40% 20% onder- of matig geëxploiteerd volledig overgeëxploiteerd, uitgeput of herstellend onder- of matig geëxploiteerd volledig overgeëxploiteerd, uitgeput of herstellend (Bron: GreenFacts) ARGUSmilieumagazine n jaargang 7 n nr. 3 n 17

5 ARGUS DOSSIER visserij Figuur 3: Gebruik van de vangsten in ontwikkelings- en geïndustrialiseerde landen in miljoen ton (vers gewicht) Als vers product op de markt gebracht Ingevroren behandeld Ingeblikt Non-foodtoepassingen Figuur 4: Vis op het menu, aanvoer per persoon (gemiddelde ) Gemiddelde visaanvoer in (vers gewicht equivalenten) 0-2 kg/jaar 2-5 kg/jaar 5-10 kg/jaar Geïndustrialiseerde landen Ontwikkelingslanden kg/jaar > 60 kg/jaar kg/jaar kg/jaar Figuur 5: Aquacultuurproductie per regio (2006) Hoeveelheid 22.8% China 66.7% 28.3% China 48.8% Azië en het gebied van de Stille Oceaan (zonder China) 10.5% Hoeveelheid Azië en het gebied van de Stille Oceaan (zonder China) 23.0% Europa 4.2% Latijns-Amerika en de Caraïben 3.0% Afrika 1.5% Noord-Amerika 1.2% Nabije Oosten 0.6% Europa 9.1% Latijns-Amerika en de Caraïben 8.5% Noord-Amerika 2.2% Afrika 1.8% Nabije Oosten 1.5% leverde aquacultuur bijna de helft van alle visserijproducten voor menselijke consumptie. Als we meer vis willen voor menselijke consumptie, dan zal die volgens de experts vooral moeten komen van de aquacultuur. Het ziet ernaar uit dat de huidige trends in de visconsumptie zich ook de komende jaren zullen voortzetten. In ontwikkelingslanden zal de vraag stijgen door een verschuiving naar meer dierlijke producten in eetpatronen. In geïndustrialiseerde landen zullen kwesties zoals voedselveiligheid en -kwaliteit, bezorgdheid om het milieu en dierenwelzijn waarschijnlijk belangrijker zijn dan de prijs en veranderingen in het inkomen. Reglementering van de visserij De oceanen hebben een onschatbare ecologische, maar ook economische waarde. Willen we de productiviteit van de oceanen op lange termijn verzekeren, dan zullen de natuurlijke rijkdommen van die oceanen hersteld en beschermd moeten worden. Dat vereist een doordacht visserijbeheer en de capaciteit om beheersmaatregelen door te voeren, dit zowel in ontwikkelde als in ontwikkelingslanden. Regionale organisaties voor visserijbeheer (Regional Fisheries Management Organisations, RFMOs) zijn verantwoordelijk voor het beheren van visbestanden in volle zee en van migrerende visbestanden in wateren die toebehoren aan meer dan één land. Voorbeelden van dergelijke RFMO s zijn de North East Atlantic Fisheries Commission (NEAFC), de Commission for the Conservation of Southern Bluefin Tuna (CCSBT) en de International Commission for the Conservation of Atlantic Tunas (ICCAT). De RFMO s oogsten veel kritiek. Zo leidt hun efficiëntie onder een schijnbaar onvermogen of tegenzin van Lidstaten om praktische beheersbeslissingen te nemen en die tijdig door te voeren. Hier is dus werk aan de winkel. Komen tot een duurzaam beheer van de visserij is één uitdaging, de bestrijding van onwettige, ongeregistreerde en ongereglementeerde visserij en andere gelijkaardige praktijken is een andere belangrijke kluif. Zulke praktijken vormen niet alleen een bedreiging voor de visstocks en zee-ecosystemen. Ze voeren ook de druk op de voedselzekerheid en de economie in ontwikkelingslanden verder op. Zoals eerder al aangehaald zijn andere aandachtspunten voor het internationale visserijbeleid o.a. het beheer van de diepzeevisserij in volle zee, de soorten die over grote afstanden migreren en de visbestanden in wateren waar meer dan één land over bevoegd is. Een ander belangrijk probleem is dat van de bijvangsten, de vangst van soorten die ongewenst zijn of die per ongeluk gebeurt. Regeringen spelen een steeds proactievere rol in de uitbreiding van de aquacultuur. Veel landen, zowel ontwikkelde als ontwikkelingslanden, hebben nationale aquacultuurreglementen vastgelegd of stellen momenteel ontwerpen voor zulke reglementering op. Deze moeten de vergunningen, het monitoren en het controleren van de aquacultuur in goede banen leiden. Een belangrijk aspect in het visserijbeleid zijn de subsidies. In de schoot van de Wereldhandelsorganisatie worden wat dat betreft nieuwe regels besproken. Er is zelfs voorgesteld om subsidies die bijdragen aan overbevissing en aan een te grote capaciteit van de visserijvloot ronduit te verbieden. Maar de knoop is hier nog lang niet over doorgehakt. Een aantal handelsovereenkomsten zijn in de voorbije jaren in werking getreden, maar hun volle effect valt nog te bezien. 18 n ARGUSmilieumagazine n jaargang 7 n nr. 3

6 ARGUS nieuws Het MSC certificeringsprogramma voor duurzame visserij Duurzame vis. Je hoort er steeds meer over. En dat mag ook wel, want de Wereldvoedselorganisatie schat in dat 52% van de wereldwijde visbestanden zo hard wordt bevist als maar verantwoord is terwijl nog eens 28% wordt overbevist. Als we er voor willen zorgen dat er ook in de toekomst genoeg vis in zee blijft, moeten we onze verantwoordelijkheid nemen. De Marine Stewardship Council (MSC) is een onafhankelijke internationale non-profit organisatie die het enige wereldwijd erkende certificeringsprogramma voor duurzaam gevangen vis beheert. Duurzame visserij is visserij die niet bijdraagt aan overbevissing, waarbij de schade aan het leven in zee zo beperkt mogelijk is en waarvoor goede beheersregels gelden. Niet de MSC maar onafhankelijke certificeerders beoordelen of de visserij voldoet aan de MSC standaard voor duurzame visserij. Op die manier ontstaat er geen belangenverstrengeling. Om consumenten de zekerheid te geven dat zij ook écht duurzame vis met het MSC certificaat kopen, mag het blauwe ecolabel van MSC alleen maar worden gebruikt door bedrijven die een MSC traceerbaarheidscertificaat in hun bezit hebben. Door vis met het MSC eco-label te kopen, weten consumenten zeker dat ze vis kopen die uit een duurzame en goed beheerde visserij komt. Als consumenten kiezen voor vis met het MSC ecolabel, belonen zij de vissers die aan de strenge eisen van MSC voldoen. Dat prikkelt andere vissers weer om ook de benodigde verbeteringen door te voeren om te kunnen voldoen aan de MSC standaard. Hiermee wil de MSC bijdragen aan het omkeren van de wereldwijde achteruitgang van de visbestanden en het andere leven in zee. Medio september 2009 zijn wereldwijd ruim 50 MSC gecertificeerde visserijen. Zij vertegenwoordigen ongeveer 4% van de wereldwijde visvangst zoals gerapporteerd door de FAO. De visserijen die nog in de beoordeling zijn, vertegenwoordigen nog eens 3% van de wereldwijde visvangst. In totaal zijn er in 60 landen meer dan 2,800 MSC gelabelde producten in de handel. Kijk op voor meer informatie. Besluit Het rapport State of World Fisheries and Aquaculture 2008 besluit dat ontwikkelingen in de visserij en aquacultuur wereldwijd in recente jaren de trends zijn blijven volgen die al zichtbaar werden aan het einde van de jaren 1990: de visvangstproductie stagneert en de output van de aquacultuur groeit sneller dan die van elke andere voedingssector die op dierlijke producten gebaseerd is. Er is toenemende bezorgdheid over de bestaanszekerheid van de vissers, alsook van de duurzaamheid van zowel commerciële vangsten als van de waterecosystemen waaruit ze gevist worden. Ongeveer drie vierden van de gecontroleerde zeevisvoorraden zijn nu maximaal geëxploiteerd, overbevist of zelfs uitgeput. Het ziet er dus sterk naar uit dat de vangsten op zee aan hun plafond zijn gekomen. Meer kan de zee niet meer leveren. De huidige toestand van de visbestanden en hun ecosystemen is bovendien zorgwekkend. De acties nodig om tot een beter beheer te komen van de natuurlijke rijkdommen van de oceaan, en die al drie decennia bekend maar steeds weer uitgesteld werden, zijn meer dan ooit nodig. Het overleven en de voedselzekerheid van miljoenen mensen hangt er vanaf. Dit artikel is gebaseerd op een samenvatting die GreenFacts maakte van het rapport State of Fisheries and Aquaculture 2008, door de Food and Agriculture Organization of the United Nations (FAO). Tegen de lamp Theaterfeest met groene inslag Een productie van Rataplan met de medewerking van ARGUS en Ecolife vzw Dimitri Leue zet opnieuw zijn tanden in een ecologisch project, dit keer samen met Jonas Van Geel, een jong, fris en vurig talent. Ook Steven Vromman, beter bekend als Low Impact Man, werkt mee aan deze originele theatervoorstelling. De klimaatvriendelijke theatermakers nodigen elke keer een ecologische klepper uit. Centraal in het stuk staat de zoektocht naar een bijzondere lamp. Wie de lamp vindt mag een wens doen, een wens die zeker in vervulling zal gaan. Maar welke wens kan de oplossing bieden voor de problemen van onze wereld? Of halen persoonlijke verlangens toch de bovenhand? Het laat je vast niet onberoerd. Het uitgangspunt van deze voorstelling is een zoektocht naar een minimale ecologische voetafdruk in combinatie met een maximale impact op het publiek. Voor alles wat bij de productie komt kijken - de kostuums, het decor, het licht, het transport,... - werden groene krijtlijnen getrokken. Tegen de lamp is daarom meer dan een voorstelling, het is ook een statement en een oproep. Bedoeling is om mensen bewust te maken van de ernst van de problemen waar we voor staan en meteen ook duidelijk maken dat iedereen effectief iets kan doen. Op de website mag je jouw eigen wens voor een betere wereld verkondigen. Je kunt er zelfs een energiefiets mee winnen! Je vindt ook heel wat tips over Dit najaar op tal van locaties in Vlaanderen In maart zaaiden de hoofdrolspelers zelf hun veldje koolzaad in; ze oogstten het in augustus en met de koolzaadolie vertrekken ze vanaf september op tournee. wat je zelf kunt doen om je ecologische voetafdruk te verkleinen. Wie wenst, kan zich ook inschrijven op een Tegen de lamp - workshop waar je een houvast krijgt om duurzaam te leven. En uiteraard vind je ook een overzicht van alle theatervoorstellingen. Welkom! TEGEN DE LAMP is een productie van Rataplan met de medewerking van ARGUS, het milieupunt van KBC en Cera. Het project werd gerealiseerd met de steun van het Fonds Duurzaam Afval- en Energiebeheer van Indaver, beheerd door de Koning Boudewijnstichting. Ecolife vzw staat in voor de website en het educatief luik rond de voorstelling. Met dank aan BeauVent. ARGUSmilieumagazine n jaargang 7 n nr. 3 n 19