Inleiding Literatuuronderzoek is het proces van zoeken, verzamelen, ordenen en beoordelen van literatuur t.b.v. je praktijkonderzoek.

Transcriptie

1 WORKSHOP LITERATUURONDERZOEK FONTYS OSO Inleiding Literatuuronderzoek is het proces van zoeken, verzamelen, ordenen en beoordelen van literatuur t.b.v. je praktijkonderzoek. Voor het zoeken en vinden van algemene informatie op het World Wide Web hoef je geen expert te zijn. Zoekmachines als Google geven je snel en eenvoudig antwoord op veelgestelde vragen. Anders wordt het wanneer je betrouwbare, (vak)specifieke literatuur zoekt t.b.v. je studie of onderzoek. Voor dit doel worden speciale literatuurdatabanken ontwikkeld en onderhouden. In deze workshop leer je hoe je met behulp van dergelijke databanken een gedegen literatuuronderzoek kunt uitvoeren. Literatuuronderzoek Je gaat met een zelf uitgekozen of toegewezen onderwerp aan de slag en Je volgt hierbij een aantal vaste stappen: Wat zoek ik? Waar zoek ik? Hoe zoek ik? Wat heb ik gevonden? Naam Studentnummer Leerroute Datum Workshop Literatuuronderzoek Fontys OSO april

2 1.Wat zoek ik? A. Formulering literatuurvragen Voor het praktijkonderzoek heb je een aantal onderzoeksvragen geformuleerd. Zoals je weet maakt Harinck een onderscheid in drie typen onderzoeksvragen: beschrijvende, explorerende en toetsende vragen. Nu gaat het erom goede literatuurvragen te formuleren gekoppeld aan je onderwerp van onderzoek. Goede vragen wil zeggen vragen die je leiden tot bruikbare literatuur van goede kwaliteit. Om die literatuurvragen te formuleren onderneem je een aantal stappen: 1. Je definieert de belangrijkste concepten van je onderzoek; 2. Je formuleert literatuurvragen over deze concepten afhankelijk van de functie die de te vinden literatuur moet vervullen In het schema op de volgende pagina staan deze stappen voor voorbeeldonderzoeksvragen van verschillende typen uitgewerkt. Doe ditzelfde voor je eigen onderzoek. Dat wil zeggen: vul onderstaand leeg schema in over je eigen onderzoek. Onderzoeksvraag Concept(en) Literatuurvragen Functie Workshop Literatuuronderzoek Fontys OSO april

3 Onderzoeksvraag Concept(en) Voorbeelden van literatuurvragen Beschrijvend In welke mate Motivatie van - Wat wordt in de literatuur zijn leerlingen leerlingen voor verstaan onder vakspecifieke voor mijn vak vak motivatie? gemotiveerd? - Hoe wordt het begrip vakspecifieke motivatie in de literatuur gedefinieerd? - Bestaat vakspecifieke motivatie uit deelaspecten? Zo ja welke? - Krijgt het begrip een andere betekenis voor andere vakken/bestaat het voor andere vakken uit andere deelaspecten? - Hoe heeft men de vakspecifieke motivatie ooit gemeten/welke instrumenten Explorerend In welke mate hangt de mate van motivatie voor het vak samen met het geslacht van de leerling? Motivatie van leerlingen voor vak Geslacht heeft men toen gebruikt? Zie bij de beschrijvende vraag hiervoor + - Is de relatie tussen vakspecifieke motivatie en geslacht ooit eerder onderzocht? Zo ja voor welke vakken en wat is de laatste stand van zaken in onderzoek naar die relatie? Wat heeft men gevonden? Functie van literatuur - Het definiëren van het concept motivatie voor vak (werkdefinitie in eigen onderzoek) en het eventueel nader inperken; - Het oriënteren op manieren om vakspecifieke motivatie te meten Zie bij de beschrijvende vraag hiervoor + - Het op de hoogte stellen van de laatste stand van zaken in onderzoek en van de aanbevelingen die andere onderzoekers doen over onderzoek naar die relatie Toetsend Zijn leerlingen meer gemotiveerd voor de ontwikkelde contextrijke opgaven dan voor de standaard opgaven uit het boek? Motivatie van leerlingen voor vak Motivatie van leerlingen voor contextrijke opgaven Contextrijk onderwijs Zie bij de beschrijvende vraag hiervoor + - Wat wordt in de literatuur verstaan onder contextrijk onderwijs? - Hoe zien contextrijke opgaven door anderen ontwikkeld er voor mijn vak uit? - Is er ooit onderzoek gedaan naar het effect van contextrijke opgaven op de motivatie van leerlingen? Zo ja, wat waren de bevindingen? Zie bij de beschrijvende vraag hiervoor + - Het op de hoogte stellen van de laatste stand van zaken in onderzoek naar de effecten van contextrijk onderwijs op de motivatie - Inspiratie opdoen voor de ontwikkeling van eigen contextrijke opgaven Workshop Literatuuronderzoek Fontys OSO april

4 B. Selecteren van zoektermen Of de gevonden literatuur uiteindelijk een antwoord geeft op je vragen, kun je vaak pas bepalen nadat je de literatuur hebt ingezien. Door een handige keuze in zoektermen vergroot je de kans op het vinden van bruikbare literatuur. Zoeken gaat vaak aan de hand van handig gekozen zoektermen. Deze zoektermen komen meestal overeen met de eerder geformuleerde concepten. Toch helpt het vaak om bedacht te zijn op synoniemen. Daarmee vind je meer literatuur en vergroot je de kans op literatuur waar je wat aan hebt. Ook zul je je moeten wenden tot Engelstalige literatuur zeker als je je wilt laten informeren over de laatste stand van zaken op onderzoeksgebied. Om te zoeken in internationale databanken heb je Engelse zoektermen nodig. Zoekterm Synoniemen Engels Tips voor het formuleren van synoniemen en Engelse zoektermen: Volg de volgende procedure: a. Ga naar de Fontys portal en dan naar de mediatheek; b. Kies inloggen en zoeken in alle bronnen bij Fontys Felix; c. Login d. Klik op onderstaand icoon bij ERIC in de lijst met bronnen; e. Kies toegang via eric.ed.gov f. Kies tabblad thesaurus ; g. Tik een Engelse zoekterm en vindt synoniemen of browse alfabetisch of via een lijst met categorieën. 3. Als je een wetenschappelijk artikel hebt gevonden dan zie je vaak bij het begin een lijst met termen die betrekking hebben op dat artikel. Deze termen vergemakkelijken het opslaan van die artikelen in databases. Soms staan daar termen bij waar je nog niet aan gedacht had. 4. Zoekmachine: QuickTime and a decompressor are needed to see this picture. Workshop Literatuuronderzoek Fontys OSO april

5 C. Zoeken via andere manieren dan met zoektermen Stel jezelf de volgende vragen: ken ik auteurs die iets gepubliceerd hebben over dit onderwerp? ken ik mensen die iets van dit onderwerp afweten? ken ik publicaties over dit onderwerp? Wat voor soort publicaties zoek ik? (bijv. tijdschriftartikelen, rapporten, boeken) Aan de hand van de antwoorden kun je je zoekproces uitbreiden. Als je vervolgens literatuur vindt kijk dan ook altijd naar de verwijzing naar bronnen achterin. Ongetwijfeld staan daar verwijzingen naar voor jou interessante nieuwe bronnen. Het is niet nodig zoektermen en literatuur vragen op volgorde te zetten. Het hoeft ook niet meteen volledig te zijn; je kunt het tijdens het zoekproces steeds aanvullen en aanpassen. Je zult tijdens het zoeken steeds nieuwe geschikte zoektermen tegenkomen. 2. Waar zoek ik? Achtereenvolgens ga je zoeken in: Fontyscatalogus Felix Worldcat Fontys E journals Vakspecifieke databanken zoals Teachers Reference Centre /Eric/ Academic Search Premier/ HBO Kennisbank enz. Workshop Literatuuronderzoek Fontys OSO april

6 Waar vind je website van de Fontysmediatheek? Vanuit de FontysPortal ( kan de Mediatheekwebsite direct worden opgestart Klik op: Het volgende scherm verschijnt: Mediatheek De voorpagina is onderverdeeld in drie hoofdrubrieken: Nieuws, Zoeken en Achtergrond. Via deze voorpagina kan snel doorgeklikt worden naar diverse onderdelen in de website. Workshop Literatuuronderzoek Fontys OSO april

7 A. Fontyscatalogus Via de Fontys Catalogus is de complete collectie van de gezamenlijke Fontys Mediatheken toegankelijk. Enkele tips voor het zoeken in de Fontys Catalogus In de Fontys Catalogus en geef je d.m.v. de keuze zoeken [en] aan dat alle ingevoerde woorden moeten voorkomen, maar dat de volgorde waarin de woorden staan niet uitmaakt Voorbeeld: Resultaat In het volgende voorbeeld wordt de keuze zoeken [of] gebruikt. Er wordt nu gezocht naar titels waarin tenminste één van de ingevoerde woorden voorkomt Resultaat LET OP het verschil in resultaat! Welke zoekactie je het beste kunt gebruiken hangt sterk af van welk onderwerp je zoekt. In bovenstaand voorbeeld is zoeken [of] niet erg nuttig. In de Fontys catalogus kan naast het opgeven van een zoekvraag in de standaard zoekbalk ook gebruik gemaakt van het geavanceerd zoekscherm. Klik op Geavanceerd: Het volgende scherm verschijnt: Workshop Literatuuronderzoek Fontys OSO april

8 Dit scherm bestaat uit 3 onderdelen: Algemeen deel: In dit deel kan je een aantal zoekargumenten opgeven door deze in de zoekvelden in te vullen. De velden kunnen worden gecombineerd. Daarnaast kan je aangeven of de resultaten op relevantie of op jaar van uitgave moeten worden gesorteerd Je kunt aangeven wanneer de publicatie moet zijn verschenen en eventueel ook in welke taal. Materiaalselectie: Je kunt aangeven op welke materiaalsoort je wilt zoeken. Workshop Literatuuronderzoek Fontys OSO april

9 Opdracht Zoek nu in de Fontyscatalogus met jouw zoektermen en synoniemen. Welke publicaties heb je gevonden? Geef minimaal twee resultaten. Plaats hieronder in de vakken de gegevens van de gevonden titels. Vermeld daarbij ook welke mediatheek deze titel in de collectie heeft en om welke materiaalsoort het gaat. Fontyscatalogus zoekresultaat: Vermeld hieronder welke mediatheek het boek onder andere in de collectie heeft en de plaatsing: Vermeld hieronder om welk materiaalsoort het gaat: Fontyscatalogus zoekresultaat: Vermeld hieronder welke mediatheek het boek onder andere in de collectie heeft en de plaatsing: Vermeld hieronder om welk materiaalsoort het gaat: Ook materialen uit andere fontysmediatheken kunnen geleend of aangevraagd worden. B. Fontys Felix Via Fontys Felix kun je zoeken in een breed en multimediaal arsenaal aan kwaliteitsbronnen. De mediatheek heeft een digitale bibliotheek met toegang ongeveer 80 verschillende informatiebronnen. Fontys FELIX, kort voor Federated Library Explorer, is een zoekmachine waarmee je in één keer kunt zoeken in een groot aantal online informatiebronnen: databanken met full-text artikelen databanken met verwijzingen naar artikelen digitale tijdschriftabonnementen geselecteerde websites (Google for Scholars, Google Images, Directory of Open Access Journals (DOAJ), Worldcat) Fontys Databanken en websites (Fontys Mediatheek Weblog, Fontys Mediatheek Wiki, Fontys Publicaties, Fontys Scripties) Workshop Literatuuronderzoek Fontys OSO april

10 Opdracht Ga met jouw gekozen zoektermen en synoniemen zoeken in Fontys Felix. Maak hierbij ook gebruik van combinaties van woorden in Advanced Search. Het is belangrijk te noteren in welke databank de titels gevonden zijn. Is het een videofilm, een fulltextartikel, tijdschriftartikel of een boek? Vermeld dit bij je zoekresultaat. Bepaal ook waar je naar op zoek gaan: zoek je een specifiek artikel, auteur, materiaal na een bepaalde datum etc. Welke publicaties heb je gevonden? Geef minimaal twee resultaten, Fontys Felix zoekresultaat: In welke databank heb je het gevonden?: Is het een tijdschriftartikel, boek etc.? Is het fulltext of een samenvatting? Pdf? Fontys Felix zoekresultaat: In welke databank heb je het gevonden?: Is het een tijdschriftartikel, boek etc.? Is het fulltext of een samenvatting? Pdf? Fontys Felix zoekresultaat: In welke databank heb je het gevonden?: Is het een tijdschriftartikel, boek etc.? Is het fulltext of een samenvatting? Pdf? Workshop Literatuuronderzoek Fontys OSO april

11 Termen combineren ( met Booleaanse operatoren) beide termen moeten in het zoekresultaat voorkomen 1 van beide termen moet in het zoekresultaat voorkomen de termen moeten vlakbij elkaar staan 1 term mag niet in het resultaat voorkomen Termen afkorten (trunceren) om snel een ruimer resultaat te krijgen, kun je termen afkorten m.b.v. een * gebruik EN (AND) of ALLE WOORDEN (ALL WORDS) vb. gesprekstechnieken EN hulpverleners gebruik OF (OR) of EEN VAN DE WOORDEN (ANY WORDS) vb. hulpverleners OF verpleegkundigen gebruik NEAR vb. hulpverleners NEAR gesprekstechnieken gebruik NOT vb. hulpverleners NOT verpleegkundigen vb. verpleegkund* je zoekt tegelijkertijd op: verpleegkunde, verpleegkundige, verpleegkundigen Te veel literatuur gevonden? gebruik specifiekere termen bijv. maatschappelijk werker i.p.v. hulpverlener verder afbakenen bijv. laatste 2 jaar i.p.v. laatste 5 jaar Te weinig literatuur gevonden? gebruik overkoepelende termen bijv. hulpverlener i.p.v. maatschappelijk werker of communicatieve vaardigheden i.p.v. gespreksvaardigheden laat de afbakening achterwege splits eventueel een term bijv. communicatie [en] vaardigheden i.p.v. communicatieve vaardigheden Het is een cyclisch proces; tijdens het zoekproces bedenk je nieuwe zoektermen en kom je namen van belangrijke auteurs tegen en titels van sleutelpublicaties. Noteer de zoektermen en auteurs en sla de sleutelpublicaties op! Workshop Literatuuronderzoek Fontys OSO april

12 C. WorldCat WorldCat is 's werelds grootste netwerk van bibliotheekmaterialen en -diensten. De collectie bevat meer dan 1miljard items in meer dan bibliotheken over de hele wereld, inclusief Fontys Hogescholen en vele andere Nederlandse bibliotheken. Je kunt hierin eenvoudig op zoek naar boeken, muziek, video s en artikelen. Van de resultaten die gevonden worden kun je zien of ze aanwezig zijn in een bibliotheek bij jou in de buurt. Om een zoekactie te starten ga je via de lijst met databanken in Felix naar Kies op het beginscherm voor Uitgebreid zoeken. Het volgende scherm verschijnt: Je kunt in dit scherm op bijvoorbeeld op auteur, trefwoord of ISBN zoeken. Het veld Trefwoord wordt in deze catalogus eigenlijk gebruikt om te zoeken op Alle woorden. Je kunt hiermee ook zoeken naar bijvoorbeeld uitgevers en je kunt zoeken in opgenomen samenvattingen. Je zoekresultaten kun je beperken met materiaalsoort, publicatiedatum, inhoud, publiek of taal. Workshop Literatuuronderzoek Fontys OSO april

13 Opdracht. Noteer hier het resultaat dat je bij WorldCat hebt gevonden D. Zoek naar tijdschriftartikelen via Fontys e-journals Om de zoekactie te starten ga je via de lijst met databanken in Felix naar Fontys e journals Kies op het beginscherm voor Uitgebreid zoeken. Het volgende scherm verschijnt: In dit beginscherm vind je alle digitale tijdschriften alfabetisch gerangschikt. In het zoekveld kun je de titel van het tijdschrift invullen: Workshop Literatuuronderzoek Fontys OSO april

14 In dit voorbeeld zoeken we naar de titel Special education. Vul het zoekscherm als volgt in en klik op Zoeken: Het volgende resultaat verschijnt: Je vindt nu dus alle tijdschriften die het woord special education in de titel hebben waar Fontys een online abonnement op heeft. Er staat aangegeven in welke database die zijn opgenomen. Om een exacte titel te vinden ga je naar Uitgebreid zoeken : Het volgende scherm verschijnt: Vul het scherm nu als volgt in: Klik op Zoeken en bekijk het resultaat. Workshop Literatuuronderzoek Fontys OSO april

15 Fontys e-journals biedt ook de mogelijkheid om te zoeken naar tijdschriften over bepaalde onderwerpen. Klik daarvoor op het tabblad Onderwerpen : Klik vervolgens op het pijltje naast Selecteer een onderwerp. Het volgende scherm verschijnt: Klik op een van deze onderwerpscategorieën en bekijk het resultaat. Een groot deel van de artikelen is 'peer reviewed' (d.w.z. gelezen en beoordeeld door vakgenoten) Opdracht Noteer welke vakbladen voor jouw onderwerp interessant zijn Workshop Literatuuronderzoek Fontys OSO april

16 Opdracht Zoek nog in enkele vakspecifieke databanken. In de databanken zelf kun je vaak uitgebreider en specifieker zoeken dan via Felix. Ze zijn wel allemaal aan te klikken via de lijst met bronnen in Felix. Als je niets kunt vinden vul je alleen de trefwoorden in waarmee je gezocht hebt. Academic Search Premier Academic Search Premier is een internationale databank met fulltext wetenschappelijke artikelen en literatuurverwijzingen op diverse vakgebieden. Een groot deel van de artikelen is 'peer reviewed' (d.w.z. gelezen en beoordeeld door vakgenoten) Academic Search Premier is een onderdeel van Ebscohost. (toegangspoort/interface tot talrijke databanken) SpringerLink SpringerLink bevat fulltext artikelen uit meer dan 1200 tijdschriften op verschillende wetenschapsgebieden zoals: economie, computers en informatica, milieu, rechten, wiskunde, operations research, filosofie, linguïstiek, psychologie en sociale wetenschappen, technologie en medische wetenschappen. Het bestand bevat ook seriewerken en boeken, maar deze zijn slechts in beperkte mate fulltext toegankelijk. SpringerLink bevat de publicaties van de uitgevers Springer en Kluwer Academic. Workshop Literatuuronderzoek Fontys OSO april

17 ScienceDirect ScienceDirect bevat een zeer uitgebreide collectie van maar liefst 1800 tijdschriften en 7 miljoen elektronische full-text publicaties. Behalve tijdschrift-artikelen worden ook naslagwerken en handboeken beschikbaar gesteld. In de collectie van ScienceDirect ligt het aandachtsgebied met name op wetenschap, techniek en zorg, maar ook voor andere vakgebieden kan het een interessante informatiebron zijn. Workshop Literatuuronderzoek Fontys OSO april

18 DAREnet Gratis toegang tot de nationale wetenschappelijke onderzoeksoutput van alle Nederlandse universiteiten, enkele hogescholen, het KNAW en NWO. DAREnet bevat een brede collectie die gegarandeerd digitaal beschikbaar is, zonder beperkingen. HBO Kennisbank Ieder jaar produceren studenten, docenten en lectoren van de hogescholen in Nederland duizenden scripties, onderzoeken, afstudeerverslagen, papers en artikelen. Deze worden in de HBO Kennisbank digitaal beschikbaar gesteld aan geïnteresseerden van over de hele wereld. Tot medio 2007 worden vooral scripties opgenomen van zeven hogescholen. Het is de bedoeling in de loop van 2007 ook ander materiaal op te slaan. Dan zullen ook meerdere hogescholen hun producten via de HBO Kennisbank publiceren. Workshop Literatuuronderzoek Fontys OSO april

19 Teacher Reference Center Teacher Reference Center is een databank met abstracts van meer dan 270 onderwijskundige journals en tijdschriften. Eric ERIC (Educational Resources Information Center), door de Amerikaanse overheid gesubsidieerd, is het grootste bestand op het gebied van onderwijs(-kunde), opvoeding en aanverwante gebieden. Bevat bibliografische gegevens en abstracts van boeken, rapporten en tijdschriftartikelen vanaf 1989, plus adres(sen) van instantie(s) waar de volledige documenten besteld kunnen worden. Tevens links naar andere onderwijsbronnen. Workshop Literatuuronderzoek Fontys OSO april

20 BSL Vakbibliotheek De BSL Vakbibliotheek biedt online toegang tot de meeste vaktijdschriften en losbladige uitgaven van uitgeverij Bohn Stafleu van Loghum. Afhankelijk van het abonnement is het mogelijk (een deel van) deze full-text collectie te doorzoeken en te gebruiken. OSO heeft ook een Wikipagina. Deze Wiki Fontys OSO is bedoeld voor medewerkers OSO en studenten, ter ondersteuning van bronnenonderzoek en onderzoeksvaardigheden. Workshop Literatuuronderzoek Fontys OSO april

21 4. Wat heb ik? A. Beoordelen van een website de extensie van de URL (internet adres) Beoordelingscriteria Beoordelingscriteria informatie over deze criteria vind je meestal in de volgende onderdelen.gov = government = overheid.edu = educatief (vaak universiteiten).org = organisation = instelling.info = informatief.com = commercieel.nl = Nederlands de eigenaar van de site de auteurs de doelgroep de inhoud (bekijk de index) doelstelling (wat wil men bereiken met de aangeboden informatie) wordt de site gelinkt door andere sites geeft de site informatie over de personen uit de organisatie die hebben meegewerkt aan de site en over hun deskundigheid staan er bronvermeldingen op de site laatste update (gebruik datumcheck; typ in de adresbalk javascript:alert (document.lastmodified) bevat de site veel dode links FAQ (Frequently Asked Questions) Over deze site Contact Disclaimer Colofon Op de website van de webdetective kan je zelf aan de hand van een checklist een website beoordelen. Workshop Literatuuronderzoek Fontys OSO april

22 B. Selecteren. Wat ga je ook gebruiken? Verzamelen publicaties / informatie Wat heb je precies gevonden en wat ga je ook gebruiken? Wat heb je ten onrechte gevonden en wat heb je nog gemist? criteria t.a.v. de publicatie auteur (functie, instantie, achtergrond) uitgever (betrouwbaar?) bron (wetenschappelijk tijdschrift?) jaar van uitgave (recent?) doelgroep herdruk taal niveau perspectief criteria t.a.v. de opbouw van het artikel inleiding abstract doelstelling, probleemstelling conclusie grafieken, tabellen literatuurlijst criteria t.a.v. de informatie betrouwbaarheid (vooral bij Internetpublicaties) validiteit juistheid volledigheid actualiteit controleerbaarheid (cijfermateriaal, statistiek) nauwkeurigheid gegevensintegriteit (vooral bij Internetpublicaties) relevantie/representativiteit Je gaat een van de bronnen uitkiezen /selecteren die je ook echt kunt gebruiken Enkele hulpvragen hierbij zijn: 1. Komt het uit een tijdschrift? (wetenschappelijk-, vak-, of Publiekstijdschrift) 2. Wie is de auteur? Deskundigheid auteur 3. Bevat publicatie een bronnenlijst? 4. Wordt de publicatie elders geciteerd? 5. Aantal pagina s 6. Is het een volledig artikel of slechts een redactioneel stukje? 7. Neem een evt. aanwezige samenvatting kritisch door 8. Actualiteit 9. Opbouw van het artikel 10. Bronvermeldingen 11. Bepaal de relevantie in relatie tot je hoofd- en deelvragen Workshop Literatuuronderzoek Fontys OSO april

23 C. Vastleggen Welke bron die je hebt gevonden past het beste bij jouw onderwerp? Bron / publicatie/ URL: Welke deelvraag: Er zijn vast nog vragen, over hoe je iets aan moet pakken, waar je iets kunt vinden, hoe je het aan kunt vragen, over een specifieke databank. Neem gerust contact op: Nathalie van den Eerenbeemt n.vandeneerenbeemt@fontys.nl Wiki Fontys OSO (of Kies op Mijn instituut (Fontys OSO Portal) Wiki Fontys OSO. Workshop Literatuuronderzoek Fontys OSO april