Natuurlijke toxinen in voedingsmiddelen: Mycotoxinen
|
|
- René Coppens
- 8 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 165 1 Natuurlijke toxinen in voedingsmiddelen: Mycotoxinen drs. Claudia Schlax Dit artikel is een herziening van Chemische Feitelijkheid 35 (januari 1986); de oorspronkelijke Feitelijkheid werd geschreven door T. Staarink. 1. Inleiding Mycotoxinen Aflatoxinen Sterigmatocystine chratoxine A Trichothecenen Zearalenon Patuline Moederkoornalkaloïden Fumonisinen Regelgeving Preventie en verwijdering van mycotoxinen in voedingsmiddelen ntwikkelen van schimmelresistente planten Reductie van de hoeveelheid toxineproducerende schimmel Preventie van schimmelgroei Literatuur Chemische Feitelijkheden is een uitgave van Samsom bv in samenwerking met de Koninklijke Nederlandse Chemische Vereniging.
2 Inleiding Schadelijke stoffen in voedingsmiddelen hoeven niet noodzakelijk synthetische chemicaliën te zijn. Er bestaat een groot aantal gifstoffen die van nature in voedingsmiddelen voorkomen of door microorganismen geproduceerd worden, de natuurlijke toxinen. De Romeinen kenden al de schadelijke werking van moederkoren, dat derivaten van lyserginezuur bevat, gevormd door de schimmel Claviceps purpurea. ok de giftigheid van veel paddestoelen is reeds lang bekend. Een natuurlijk toxine dat in Nederland met enige regelmaat het nieuws haalt is aflatoxine, dat behalve toxisch ook carcinogeen is. In 1997 ontstond er enige opschudding toen bleek dat een partij pistachenoten uit Iran op hoge niveaus besmet was met aflatoxinen, stofwisselingsproducten van bepaalde Aspergillus schimmels. Deze schimmels kunnen op noten voorkomen die na de oogst onvoldoende gedroogd zijn, of bij relatief hoge temperaturen opgeslagen worden. Er bestaan zeer veel verschillende natuurlijke toxinen. Daarom is het zinvol om deze stoffen in categorieën in te delen, bijvoorbeeld op basis van hun herkomst. p deze manier kan onderscheid gemaakt worden tussen mycotoxinen, die door schimmels geproduceerd worden, fytotoxinen, die van nature in planten voorkomen en fycotoxinen, die geproduceerd worden door algen. Deze Chemische Feitelijkheid behandelt de mycotoxinen. In latere Feitelijkheden zullen de fytotoxinen en de fycotoxinen aan de orde komen. 2. Mycotoxinen De groep mycotoxinen bevat een grote hoeveelheid van nature voorkomende stofwisselingsproducten van schimmels, met sterk uiteenlopende chemische structuren. Na consumptie van voedingsmiddelen die met deze stoffen besmet zijn kunnen diverse mycotoxicosen (ziekten veroorzaakt door mycotoxinen) optreden. Zowel acute vergiftigingsverschijnselen als chronische effecten zijn mogelijk. Enkele mycotoxinen zijn zelfs kankerverwekkend of worden ervan verdacht kankerverwekkend te zijn.
3 165 4 Natuurlijke toxinen in voedingsmiddelen: Mycotoxinen Pas in het begin van de jaren zestig werden de aflatoxinen ontdekt en kwam het onderzoek naar mycotoxinen op gang. Mycotoxinen, vooral geproduceerd door schimmels van de genera Aspergillus, Penicillium en Fusarium, bleken in veel gangbare voedingsmiddelen en grondstoffen van voedingsmiddelen voor te kunnen komen. Wetenschappelijk gezien wordt relatief veel aandacht besteed aan de (vermoedelijk) carcinogene aflatoxinen, ochratoxine A, fumonisinen en aan mycotoxinen die andere toxische effecten hebben, zoals trichothecenen, zearalenon, patuline en ergotoxinen Aflatoxinen Aflatoxinen van de schimmels Aspergillus flavus en Aspergillus parasiticus worden aangetroffen in oliehoudende zaden, zoals noten, in granen, met name in maïs en in bepaalde subtropische vruchten, zoals vijgen. Zij worden vooral gevormd in producten die na de oogst niet voldoende gedroogd zijn en/of bij relatief hoge temperaturen opgeslagen worden. Problemen doen zich voor in technologisch minder ontwikkelde delen van de wereld (de tropen), maar ook in warme gebieden met hoog ontwikkelde landbouwtechnologieën C 3 Aflatoxine B1 Aflatoxinen zijn in relatief grote hoeveelheden (1 gram of meer) onmiddellijk dodelijk. In 1975 stierven in India honderd mensen aan een aflatoxinevergiftiging. Aangezien opslag en vervoer sindsdien verbeterd zijn komen acute aflatoxinevergiftigingen niet of nauwelijks meer voor.
4 C 3 Aflatoxine M1 In kleine hoeveelheden zijn aflatoxinen echter ook (sterk) carcinogeen in proefdieren en veroorzaken zij levertumoren. p grond van epidemiologisch onderzoek bestaat het vermoeden dat aflatoxinen ook leverkanker veroorzaken bij mensen in verschillende delen van Afrika en Azië, al moet hierbij opgemerkt worden dat het hepatitis B virus in deze gevallen in belangrijke mate aan de tumorvorming bijdraagt. Van aflatoxine B 1, de belangrijkste vertegenwoordiger van de groep qua voorkomen en toxiciteit, staat vast dat het kankerverwekkend is voor de mens. Als gevolg van de wereldhandel in voedingsmiddelen en grondstoffen voor voedingsmiddelen is het gevaar van aflatoxinen niet beperkt tot de gebieden waar deze stoffen gevormd worden. et incident met besmette pistachenoten uit Iran is hier een voorbeeld van. ok de handel in veevoedergrondstoffen draagt aan het potentiële gevaar voor de volksgezondheid bij. Zo wordt een gedeelte van het aflatoxine B 1 uit besmet veevoer door koeien gemetaboliseerd tot aflatoxine M1, een aan aflatoxine B 1 nauw verwante verbinding die in de melk wordt uitgescheiden en zodoende in verschillende melkproducten terechtkomt. De carcinogene eigenschappen van aflatoxine M 1 voor de mens zijn niet duidelijk vastgesteld. In tegenstelling tot aflatoxine B 1 wordt het als mogelijk kankerverwekkend voor de mens geclassificeerd. Krachtens de Warenwet mag in Nederland het gehalte aflatoxine B 1 in voedingsmiddelen niet hoger zijn dan 5 µg /kg; het gehalte aan aflatoxine M 1 in melk en melkproducten mag, gezien de hoge consumptiefactor, niet hoger zijn dan 0,05 µg/kg. Ingaande 1 januari 1999 wordt echter Europese regelgeving van kracht waarin scher-
5 165 6 Natuurlijke toxinen in voedingsmiddelen: Mycotoxinen pere grenzen worden gehanteerd voor de aflatoxinen B 1,B 2,G 1 en G 2. Voedingsmiddelen mogen dan nog maar 2 µg aflatoxine B 1 bevatten of 4 µg van een combinatie van aflatoxine B 1,B 2,G 1 en G 2. De Inspectie Gezondheidsbescherming, Waren en Veterinaire Zaken (voorheen Keuringsdienst van Waren) heeft tot taak systematisch te controleren op overschrijdingen van deze normen. De controle wordt bemoeilijkt doordat een aflatoxineverontreiniging van voedingsmiddelen plaatselijk is: een partij die op de ene plek schoon is, kan elders zwaar verontreinigd zijn. Tegelijkertijd met het uitvaardigen van nieuwe regelgeving heeft de Europese Commissie daarom ook richtlijnen uitgevaardigd voor het op verantwoorde wijze nemen van monsters. verschrijdingen van de normen, zoals in het geval van de Iraanse pistachenoten komen in Nederland zelden voor. Uit een test van de Consumentenbond bleek dat in winkels verkrijgbare pistachenoten, paranoten en gemengde noten regelmatig aflatoxine bevatten, maar in bijna alle gevallen minder dan de wettelijke norm voor aflatoxine B 1. Uit onderzoek in de jaren tachtig is gebleken dat de besmettingsgraad van boekweit en nootmuskaat relatief hoog is. Recente gegevens hierover zijn niet beschikbaar. In Nederland wordt de besmettingsgraad van deze producten niet systematisch gecontroleerd. verschrijdingen van de norm voor aflatoxine M 1 in melk kwamen in Nederland al in de jaren tachtig nauwelijks voor, na het verscherpen van de Europese regelgeving voor aflatoxine B1 in voer voor melkvee. Wel kwam het incidenteel (1989) nog tot overschrijdingen an import van partijen maisglutenvoer uit de Verenigde Staten, besmet met aflatoxine B1. Volgens een rapport van het RIVM uit 1997 zijn de waarden van deze stof in babyvoedingsmiddelen op basis van melkproducten inmiddels nog verder gedaald Sterigmatocystine Sterigmatocystine wordt onder andere door Aspergillus versicolor en Aspergillus nidulans gevormd. Dit toxine is eveneens kankerverwekkend in proefdieren, zij het in mindere mate dan aflatoxine B1.
6 C 3 Sterigmatocystine De stof komt, voor zover bekend, in Nederland alleen voor op harde kazen, die tijdens de fabricage of rijping gekoloniseerd worden door Aspergillus versicolor. Klinisch relevante hoeveelheden sterigmatocystine worden echter alleen aangetroffen bij sterke schimmelkolonisatie als gevolg van slecht onderhoud van rijpende kazen. Uit nader onderzoek bleek bovendien dat de concentratie van het toxine vanaf de buitenkant van de kaas naar binnen toe snel afneemt en dat na ongeveer 0,5 cm geen sterigmatocystine meer kan worden gedetecteerd. Een juiste interpretatie van de op dit moment beschikbare gegevens over het voorkomen van het toxine in Nederlandse kaas is niet goed mogelijk, omdat de monsters selectief waren genomen (van verschillende beschimmelde kazen) en omdat alleen de buitenkant, die normaal gesproken niet geconsumeerd wordt, werd onderzocht. Er is op dit moment in Nederland geen normstelling voor sterigmatocystine. nderzoek naar het voorkomen van sterigmatocystine in graan, boekweit en sojaproducten leverde in Nederland geen positieve monsters op. Deze producten worden derhalve niet regelmatig op het voorkomen van sterigmatocystine gecontroleerd chratoxine A chratoxine A is het meest voorkomende ochratoxine; het kan zowel door Aspergillus ochraeus als Penicillium verricosum worden gevormd.
7 165 8 Natuurlijke toxinen in voedingsmiddelen: Mycotoxinen C 2 C C N C C 3 CI chratoxine A et is aangetroffen in diverse voedingsmiddelen van plantaardige afkomst (vooral granen en graanproducten, bier, koffie, wijn en druivensap), maar aangezien het ochratoxine A, dat via veevoer opgenomen wordt, relatief langzaam uitgescheiden wordt, kan het ook in dierlijke weefsels, vooral bij varkens en pluimvee, voorkomen. Varkensbloed en plasma worden bij de bereiding van worst gebruikt, deze vleesproducten kunnen dus eveneens met ochratoxine A besmet zijn. et toxine veroorzaakt nieraandoeningen bij diverse diersoorten en men vermoedt dat het ook betrokken is bij een humane nierziekte, die in Zuidoost-Europa voorkomt, de Balkan Endemic Nefropathie (BEN), die ook met een verhoogde kankerincidentie geassocieerd wordt. Er zijn geen duidelijke bewijzen dat ochratoxine A een carcinogeen voor de mens is, maar het is wèl aangetoond dat het een sterk carcinogeen voor de rat is. m die reden wordt ochratoxine A door IARC (International Agency for Resarch on Cancer) als mogelijk kankerverwekkend voor de mens geclassificeerd. Er is nog niet voldoende onderzoek verricht om het gezondheidsrisico van ochratoxine A goed in kaart te brengen. De in Nederland gevonden waarden van 17 µg/kg in rogge, 22 µg/kg in kaas en 40 µg/kg in plasmapoeders zijn derhalve niet goed te interpreteren. Toch heeft het JECFA (Joint Expert Committee on Food Additives van de W (World ealth rganisation) en de FA (Food and Agriculture rganization of the United Nations)) een PTWI waarde (provisional tolerable weekly intake) van 100 ng ochratoxine A per
8 165 9 kg lichaamsgewicht voorgesteld, terwijl het Scientific Committee on Food van de Europese Commissie denkt aan een Tolerable Daily Intake van ca 5 ng/kg lichaamsgewicht. Door het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM) is beperkt onderzoek gedaan naar ochratoxine A in koffie. Twee van 14 onderzochte monsters bevatten aantoonbare hoeveelheden ochratoxine (ca. 5µg/kg). Inmiddels is er een internationaal project gestart, op initiatief van de gezamenlijke koffie-industrie en onder auspiciën van de FA, om het probleem rond ochratoxine A in koffie onder controle te krijgen. In tegenstelling tot een aantal andere Europese landen kent Nederland op dit moment geen specifieke regelgeving voor ochratoxine A. De verwachting is dat de Europese Commissie met een voorstel komt om een tolerantie bij ca. 4µg/kg te leggen voor granen, graanproducten en mogelijk ook koffie Trichothecenen Trichothecenen zijn een grote groep chemisch verwante verbindingen, die voornamelijk door Fusarium schimmels geproduceerd worden. C 3 C 2 C Deoxynivalenol De schimmels komen vooral in gematigde streken op granen voor, met name als de granen in de herfst en de winter op het veld blijven staan. T-2 toxine, deoxynivalenol (ook wel vomitoxine genoemd, omdat braken een van de vroegste vergiftigingsverschijnselen is) en
9 Natuurlijke toxinen in voedingsmiddelen: Mycotoxinen nivalenol zijn zeer wijdverspreid. et voederen van varkens met granen die deoxynivalenol bevatten kan leiden tot verminderde groei als gevolg van weigeren of uitbraken van het voeder, hetgeen tot economische schade in de veeteeltsector kan leiden. ok in Nederland bleken geïmporteerde tarwe, maïs en gerst frequent deoxynivalenol te bevatten. De meeste monsters bleken aan de Canadese en Amerikaanse advieswaarden te voldoen (Nederland kent geen normstelling voor deze stof), maar hierbij moet opgemerkt worden dat deze waarden niet onderbouwd zijn met voldoende gegevens over de toxiciteit. Een aantal trichothecenen is teratogeen (beschadigd de vrucht) of immunotoxisch en sommige kunnen leiden tot ernstige inwendige bloedingen. Er zijn geen duidelijke aanwijzingen dat trichothecenen carcinogeen zijn, maar de immunotoxische effecten geven aanleiding tot zorg en waakzaamheid over het voorkomen in voedingsmiddelen Zearalenon Dit toxine is verwant aan het anabolicum zeranol en komt, vaak samen met deoxynivalenol, in diverse granen voor. et wordt gevormd door onder andere Fusarium roseum en Fusarium graminearum. Zearalenon heeft oestrogene eigenschappen, vooral varkens zijn er gevoelig voor. In Nederland zijn in bepaalde veevoedergrondstoffen concentraties tot 500 µg/kg aangetroffen. Er zijn geen aanwijzingen voor overdracht van betekenis naar dierlijke producten (vlees, melk), en op dit moment is er geen normstelling voor zearalenon in Nederland. C C 2 C 3 Deoxynivalenol
10 Patuline Patuline wordt voornamelijk gevormd door Penicillium expansum en Penicillium patulum. et komt voor in groenten en fruit. et veroorzaakt bij orale toediening aan proefdieren inwendige bloedingen, oedeemvorming en dilatatie van de darmtractus. Sub-acuut en semi-chronisch toxiciteitsonderzoek heeft echter aangetoond dat de gevonden gehalten aan patuline in voedingsmiddelen geen serieuze bedreiging van de volksgezondheid vormen, maar eerder een indicatie zijn dat beschimmelde voedingsmiddelen zijn gebruikt. In Nederland bestaan geen normen voor patuline, maar Europese regelgeving is de komende jaren wel te verwachten Patuline 2.7. Moederkoornalkaloïden Moederkoornalkaloïden worden gevormd door Claviceps purpurea. Deze schimmel groeit als parasiet in de aren van gras en graan en vormt als overwinteringsstadium een korrel, de zogenaamde ergot of moederkoorn. Deze korrels, die na het dorsen tussen de graankorrels terecht kunnen komen (vooral rogge en tarwe), bevatten derivaten van lyserginezuur, vooral ergotamine, ergometrine en ergocristine. Zware vergiftigingen met ergot-alkaloïden (alleen bij hoge concentraties) uiten zich door bloedvaatvernauwingen, gevolgd door afsterven van weefseldelen en door neurologische afwijkingen, waaronder spierkrampen, verlammingen en psychische stoornissen. Deze toxische effecten zijn bekend als de ziekte ergotisme, die in de Middeleeuwen voor het eerst geconstateerd werd. ok in deze eeuw kwamen in India en Ethiopië nog uitbraken van ergotisme voor.
11 Natuurlijke toxinen in voedingsmiddelen: Mycotoxinen C N - C 3 N Lysergzuur ver de toxische effecten van langdurige inname van kleine hoeveelheden ergot-alkaloïden is weinig bekend. p het RIVM zijn sub-acute en sub-chronische studies met diverse ergot-alkaloïden uitgevoerd. Voor ergotamine is een no-observed-adverse-effect-level van 0,9 mg per kg lichaamsgewicht per dag vastgesteld. Voorlopige resultaten van de sub-acute studies wijzen op vaatvernauwende effecten op perifere bloedvaten, effecten op de nierfunctie, verminderde schildklierfunctie, effecten op de koolhydraathuishouding en effecten op de eierstokken. In Nederland is er geen normstelling voor moederkoornalkaloïden Fumonisinen Fumonisinen worden voornamelijk geproduceerd door Fusarium moniliforme. Deze groep mycotoxinen is pas in de jaren tachtig ontdekt en veroorzaakt vooral problemen bij maïs. 98% van de in Nederland geïmporteerde maïs is besmet met fumonisine B1. Met fumonisine besmet veevoeder leidt tot het hole-in-the-head syndrome bij paarden, longoedeem bij varkens en neurotoxische effecten bij kippen. Epidemiologische studies wijzen erop dat fumonisinen mede verantwoordelijk zijn voor slokdarmkanker in Zuid
12 N 2 Fumonisine B1 Afrika en China. Resultaten van dierproeven geven aanleiding om fumonisine B 1 als kankerverwekkend voor proefdieren te classificeren. Fumonisine B1 komt frequent voor in Nederlandse voedingsmiddelen die maïs bevatten (tot ca. 500 ng/gram voedingsmiddel, in enkele gevallen meer). De bevolking is, op basis van deze besmettingsgraad en op basis van data over de maïsconsumptie, in algemene zin niet aan ontoelaatbare concentraties blootgesteld. Echter, mensen die aan gluten intolerantie (coeliakie) lijden, kunnen aan veel hogere concentraties van de stof blootgesteld zijn, omdat zij veel meer maïs consumeren dan de rest van de bevolking, en alertheid is hier geboden. 3. Regelgeving In de ontwikkelde landen wordt de noodzaak voor regelgeving die limieten aan de concentraties van mycotoxinen in voedingsmiddelen en veevoer stelt erkend. In de meeste Westerse landen is er dan ook specifieke regelgeving met betrekking tot mycotoxinen. Veel ontwikkelingslanden kennen daarentegen geen regelgeving in verband met mycotoxinen.
13 Natuurlijke toxinen in voedingsmiddelen: Mycotoxinen et bepalen van grenswaarden voor mycotoxinen in diverse producten (voedingsmiddelen vs. veevoer) is afhankelijk van een aantal factoren: de beschikbaarheid van toxicologische data, de beschikbaarheid van data over de besmettingsgraad van diverse producten, de beschikbaarheid van betrouwbare methoden voor monsterneming en analyse, de implicaties voor de internationale handel en de noodzaak van een toereikende voedselvoorraad. p international niveau houdt het Joint FA/W Expert Committee on Food Additives (JECFA) zich bezig met adviezen over maximale getolereerde blootstelling (TDI = Tolerable Daily Intake) betreffende diverse mycotoxinen. De toxicologische evaluatie van het JECFA mondt meestal uit in de schatting van een zogenaamde Provisional Tolerable Weekly Intake (PTWI), of de voorlopige getolereerde wekelijkse inname. Voorlopig omdat er in de meeste gevallen niet voldoende betrouwbare gegevens over de gevolgen van menselijke blootstelling beschikbaar zijn. Deze aanpak geldt doorgaans niet voor toxinen waarvan men vermoedt of weet dat zij kankerverwekkend zijn, zoals aflatoxinen. ier wordt aanbevolen dat de besmettingsgraad volgens het zogenaamde ALARA-principe (As Low As Reasonably Achievable) teruggebracht dient te worden. et ALARA-niveau is gedefinieerd als de concentratie van een stof, die niet uit een voedingsmiddel geëlimineerd kan worden zonder het voedingsmiddel in zijn geheel te verwijderen of de beschikbaarheid van belangrijke voedselvoorraden ernstig in gevaar te brengen. Er zijn veel pogingen geweest om internationaal aanvaardbare grenswaarden voor mycotoxinen in voedingsmiddelen vast te stellen. Tot op heden zijn echter geen beslissingen daaromtrent genomen, onder andere door een gebrek aan gestandaardiseerde methoden voor monsterneming en analyse van mycotoxinen. De Europese Commissie heeft reeds in 1976 grenswaarden voor mycotoxinen (aflatoxine B 1 ) in veevoer vastgesteld, in 1998 voor aflatoxinen B1, B2, G1 en G2 en aflatoxine M1 in melk en is doende tot grenswaarden te komen voor ochratoxine A en patuline. Verder wordt er gedacht aan mogelijke communautaire regelgeving voor aflatoxine B1 en ochratoxine A in babyvoedingsmiddelen. In Nederland is er alleen specifieke normstelling voor aflatoxinen in voedingsmiddelen. De Inspectie Gezondheidsbescherming, Waren
14 en Veterinaire Zaken controleert systematisch op overschrijdingen van de bestaande normen. 4. Preventie en verwijdering van mycotoxinen in voedingsmiddelen De beste manier om de aanwezigheid van mycotoxinen in voedingsmiddelen te voorkomen is het reduceren van schimmelgroei in de landbouw. Theoretisch kan dat op drie verschillende manieren: 4.1. ntwikkelen van schimmelresistente planten Er zijn cultuurplanten met resistentie tegen een groot aantal ziekteverwekkers ontwikkeld, onder andere ook met resistentie tegen Fusarium-schimmels. Met de toepassing van deze varianten kan de aanwezigheid van trichothecenen als deoxynivalenol en nivalenol in voedingsmiddelen voorkomen worden. et is tot nu toe niet gelukt om maïs- en pindaplanten te produceren die resistent zijn tegen aflatoxine-producerende schimmels. Bij de productie van resistente planten bestaat het risico dat de resistentiefactor toxische eigenschappen heeft Reductie van de hoeveelheid toxineproducerende schimmel Reductie van de hoeveelheid schimmel kan met behulp van bestrijdingsmiddelen gerealiseerd worden, die echter uit milieuoogpunt minder wenselijk zijn. Een nieuwe benadering is het gebruik van specifieke niet-toxische schimmels, die met de van nature voorkomende schimmels kunnen concurreren. Er is een aantal veelbelovende onderzoeken met niet-toxische varianten van Aspergillus flavus en Aspergillus parasitcus op pinda s uitgevoerd Preventie van schimmelgroei ver het algemeen is opslag van voedingsmiddelen of -grondstoffen bij lage vochtigheid en lage temperaturen afdoende om schimmelgroei en mycotoxinenvorming te voorkomen. Soms worden mycotoxinen echter al vóór of direct na de oogst gevormd. In sommige
15 Natuurlijke toxinen in voedingsmiddelen: Mycotoxinen gevallen kan een besmette oogst gedecontamineerd worden, maar de procedures voor decontaminatie brengen vaak weer andere problemen met zich mee. Preventie verdient hoe dan ook de voorkeur. 5. Literatuur. P. van Egmond, G. J.A. Speijers, R. B.M. Wouters, Van nature voorkomende vergiften in voedingsmiddelen, Voeding jaargang 51, nr. 4, april Worldwide Regulations for mycotoxins 1995, Food and Agriculture rganization of the United Nations, Rome, Italië 1997, ISBN Monique de Nijs, Public health aspects of Fusarium mycotoxins in food in the Netherlands, proefschrift Landbouwuniversiteit Wageningen (1997), ISBN International Food Safety andbook (1998), edited by C. A. van der eijden, W publicatie (in druk).
Mycotoxines. Inleiding
035 1 Mycotoxines Inleiding Mycotoxines (van Grieks muces = paddestoel) zijn giftige stoffen voortgebracht door schimmels en paddestoelen. Van de paddestoelen is algemeen bekend dat er naast eetbare talrijke
Nadere informatieResultaten handhaving mycotoxinen 2007
Resultaten handhaving mycotoxinen Factsheet Voedsel en Waren Autoriteit Mei 2008 Projectnummers: Thema: NW071430 en NW071431 Handhaving mycotoxinen Warenklachtenlijn VWA: (0800) 0488 E-mail: info@vwa.nl
Nadere informatieSerum als matrix voor de diagnose van Fusariummycotoxicosis bij varkens
Serum als matrix voor de diagnose van Fusariummycotoxicosis bij varkens Promotoren: Drs. Tommy Van Limbergen Prof. Dr. Dominiek Maes Prof. Dr. Siska Croubels Van Neste Karen 2 1. INLEIDING Mycotoxine =
Nadere informatieDON in (craft-)bier Inleiding Mycotoxinen Verschijnselen
DON in (craft-)bier Inleiding Gifstoffen in bier, een lastig maar interessant onderwerp om eens bij stil te staan. Zeker nu een vrij uitgebreid onderzoek door Jeroen Peters en collega s (Universiteit van
Nadere informatieHandhaving Mycotoxinen 2004, 2005 en 2006
Handhaving Mycotoxinen 2004, 2005 en 2006 Fact sheet Voedsel en Waren Autoriteit april 2007 Voor meer informatie: Warenklachtenlijn VWA 0800-0488 mail info@vwa.nl internet www.vwa.nl 1. Inleiding Mycotoxinen
Nadere informatieDe diervoedersector haalt uit voorzorg voer voor melkvee terug om besmetting van boerderijmelk met aflatoxine uit te sluiten
Communicatie aflatoxine Versie 1, 7 maart 2013 Uitgangspunten 1. TRUST FEED neemt de woordvoering op zich voor wat betreft vragen over diervoeders en de kwaliteit en veiligheid daarvan. Voor vragen over
Nadere informatiebenzo(a)pyreen of Naam, formule, eigenschappen
006 1 Benzo(a)pyreen Benzo(a)pyreen (BaP) is in het nieuws geweest door de werkelijke of vermeende besmetting van voedingsmiddelen zoals groenten en koffie. Het is een van de ongeveer honderd bekende polycyclische
Nadere informatiePROBLEMEN MET MYCOTOXINEN? NEOGEN HEEFT DE OPLOSSING
PROBLEMEN MET MYCOTOXINEN? NEOGEN HEEFT DE OPLOSSING Al meer dan 30 jaar ontwikkelt Neogen Europe Ltd. innovatieve testmethoden voor de detectie van mycotoxinen. Neogen Europe Ltd. beschikt dan ook over
Nadere informatieINHOUD 2 1. VOORWOORD 3
Mycotoxinemonitoring GRANEN oogst 2018 Inhoud INHOUD 2 1. VOORWOORD 3 2. OBJECTIEVEN 3 3. BRON VAN GEGEVENS 4 4. ANALYSEMETHODES & GESCREENDE MYCOTOXINES 4 5. RESULTATEN NA-OOGST MONITORING 5 5.1 REGIONALE
Nadere informatiePublicatieblad van de Europese Unie COMMISSIE
10.1.2004 L 6/29 II (Besluiten waarvan de publicatie niet voorwaarde is voor de toepassing) COMMISSIE AANBEVELING VAN DE COMMISSIE van 19 december 2003 betreffende een gecoördineerd programma voor 2004
Nadere informatieMYCOTOXINEMONITORING GRANEN OOGST 2013
MYCOTOXINEMONITORING GRANEN OOGST 2013 1 VOORWOORD BEMEFA, KVBM en Synagra wensen de bedrijven die gegevens aangeleverd hebben te bedanken. Mede dankzij hen beschikt de sector over een databank met resultaten
Nadere informatieMycotoxinengevaar vergt ketenborging
Mycotoxinengevaar vergt ketenborging Aflatoxine B1 als praktijkvoorbeeld Symposium Microbiële Toxinen in Voeding De Bilt, 01 november 2018 Frank Gort, programma manager producten Inhoud 1. SecureFeed in
Nadere informatieToxicologie enkele begrippen
009 1 Toxicologie enkele begrippen Regelmatig worden wij geconfronteerd met begrippen als zeer giftige stof, of de zeer gevaarlijke chemische stof-x. Vaak zijn deze begrippen niet nader omschreven en is
Nadere informatieOnderwerp: Toxicologische evaluatie rubbergranulaat kunstgrasvelden in de gemeente Valkenswaard.
Aan: Hr. B. van Valburg Gemeente Valkenswaard De Hofnar 15 5554 DA Valkenswaard Datum: 16 November 2016 Onderwerp: Toxicologische evaluatie rubbergranulaat kunstgrasvelden in de gemeente Valkenswaard.
Nadere informatieRisicobeoordeling van lange-termijn inname van fipronil via de consumptie van ei en ei-producten
Risicobeoordeling van lange-termijn inname van fipronil via de consumptie van ei en ei-producten Datum: 26-09-2018 Versie: definitief Onderwerp De Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit (NVWA) heeft fipronil
Nadere informatieRisicobeoordeling en beheer met betrekking tot de aanwezigheid van fipronil in eieren, eiproducten, pluimveevlees en verwerkte producten
Risicobeoordeling en beheer met betrekking tot de aanwezigheid van fipronil in eieren, eiproducten, pluimveevlees en verwerkte producten Wat is fipronil Gebruik? Fipronil is een insecticide waarvan het
Nadere informatieResultaten Mycotoxinen NVWA Datum 30 juni 2014
Resultaten Mycotoxinen NVWA 2013 Datum 30 juni 2014 Resultaten Mycotoxinen NVWA 2013 30 juni2014 Colofon Versienummer web Contactpersoon info@nvwa.nl T 088 223 33 33 F 088 223 33 34 info@nvwa.nl Catharijnesingel
Nadere informatieResultaten Mycotoxinen nvwa Versie c03. Datum 2 februari 2011
Resultaten Mycotoxinen nvwa 2009 Versie c03 Datum 2 februari 2011 Colofon Projectnaam Projectnummer Contact Handhaving en monitoring mycotoxinen NW101430 nvwa, Hoogte Kadijk 401, 1018 BK Amsterdam Auteur
Nadere informatieMycotoxinemonitoring GRANEN Oogst 2015
Mycotoxinemonitoring GRANEN Oogst 2015 25/09/2015 Inhoud INHOUD 2 1. VOORWOORD 3 2. OBJECTIEVEN 3 3. BRON VAN GEGEVENS 4 4. ANALYSEMETHODES & GESCREENDE MYCOTOXINES 4 5. RESULTATEN NAOOGST MONITORING 5
Nadere informatieMycotoxinemonitoring GRANEN Oogst 2014
Mycotoxinemonitoring GRANEN Oogst 2014 25/09/2014 Inhoud INHOUD 2 1. VOORWOORD 3 2. OBJECTIEVEN 3 3. BRON VAN GEGEVENS 4 4. ANALYSEMETHODES & GESCREENDE MYCOTOXINEN 4 5. RESULTATEN NAOOGST MONITORING 5
Nadere informatieInformatie van andere internationale comités (Internationaal Atomic Energy Agency (IAEA)) Melamine in vloeibare flesvoeding (
Van 26 tot 30 maart 2012 werd de 6 e sessie van het Codex Committee on Contaminants in Food (CCCF) gehouden in Maastricht, onder voorzitterschap van dr. Martijn Weijtens van het Ministerie van Economische
Nadere informatieMYCOTOXINES en DIERGEZONDHEID
MYCOTOXINES en DIERGEZONDHEID Siska Croubels Laboratorium voor Farmacologie en Toxicologie Salisburylaan 133 9820 Merelbeke WVPA België - Agriflanders - 10.01.2013 Labo voor Farmacologie & Toxicologie
Nadere informatieMYCOTOXINE MONITORING MAÏS OOGST 2014
MYCOTOXINE MONITORING MAÏS OOGST 2014 1 VOORWOORD BEMEFA en SYNAGRA wensen de bedrijven die gegevens aangeleverd hebben te bedanken. Mede dankzij hen beschikt de sector over een databank met resultaten
Nadere informatieRISICOBEOORDELING VAN DE AANWEZIGHEID VAN NICOTINE EN COTININE IN LEGHENNEN EN EIEREN
RIVM-RIKILT FRONT OFFICE VOEDSELVEILIGHEID RISICOBEOORDELING VAN DE AANWEZIGHEID VAN NICOTINE EN COTININE IN LEGHENNEN EN EIEREN Advies aangevraagd door: M.J.B. Mengelers (VWA, Bureau Risicobeoordeling)
Nadere informatieMycotoxinemonitoring GRANEN Oogst 2017
Mycotoxinemonitoring GRANEN Oogst 2017 20/09/2017 Inhoud INHOUD 2 1. VOORWOORD 3 2. OBJECTIEVEN 3 3. BRON VAN GEGEVENS 4 4. ANALYSEMETHODES & GESCREENDE MYCOTOXINES 4 5. RESULTATEN NAOOGST MONITORING 5
Nadere informatieNationaal Plan Diervoeders, resultaten 2007
Nationaal Plan Diervoeders, resultaten 2007 Voedsel en Waren Autoriteit oktober 2008 Voor meer informatie: Warenklachtenlijn VWA 0800-0488 mail info@vwa.nl internet www.vwa.nl Nationaal Plan Diervoeders,
Nadere informatieChemisch toxicologische eigenschappen van acrylonitril en medische aspecten van een blootstelling
Chemisch toxicologische eigenschappen van acrylonitril en medische aspecten van een blootstelling Prof. Dr. Benoit Nemery KU Leuven Prof. Dr. Christophe Stove UGent Acrylonitril: chemische eigenschappen
Nadere informatieBijlage II. Wetenschappelijke conclusies en redenen voor weigering
Bijlage II Wetenschappelijke conclusies en redenen voor weigering 4 Wetenschappelijke conclusies Algehele samenvatting van de wetenschappelijke beoordeling van Levothyroxine Alapis en verwante namen (zie
Nadere informatieMycotoxinemonitoring GRANEN Oogst 2016
Mycotoxinemonitoring GRANEN Oogst 2016 26/09/2016 Inhoud INHOUD 2 1. VOORWOORD 3 2. OBJECTIEVEN 3 3. BRON VAN GEGEVENS 4 4. ANALYSEMETHODES & GESCREENDE MYCOTOXINES 4 5. RESULTATEN NAOOGST MONITORING 5
Nadere informatieBiotransformatie en toxiciteit van
Biotransformatie en toxiciteit van paracetamol 062 1 Biotransformatie en toxiciteit van paracetamol Inleiding Paracetamol is het farmacologisch actieve bestanddeel van een groot aantal vrij en op recept
Nadere informatieL 215/4 Publicatieblad van de Europese Unie
L 215/4 Publicatieblad van de Europese Unie 20.8.2011 VERORDENING (EU) Nr. 835/2011 VAN DE COMMISSIE van 19 augustus 2011 tot wijziging van Verordening (EG) nr. 1881/2006 wat betreft de maximumgehalten
Nadere informatieNoten en gedroogde zuidvruchten passen in een gezond voedingspatroon
Noten en gedroogde zuidvruchten passen in een gezond voedingspatroon Noten, rozijnen, gedroogde pruimen en andere gedroogde zuidvruchten bevatten veel gezonde vetten, vezels, vitamines en mineralen. Uit
Nadere informatieMYCOTOXINE MONITORING MAÏS OOGST 2015
MYCOTOXINE MONITORING MAÏS OOGST 1 VOORWOORD BEMEFA en SYNAGRA wensen de bedrijven, die gegevens aangeleverd hebben, te bedanken. Mede dankzij hen beschikt de sector over een databank met resultaten kort
Nadere informatieMycotoxinemonitoring GRANEN - Oogst
BEMEFA APFACA Beroepsvereniging van de Mengvoederfabrikanten, v.z.w. Association Professionnelle des Fabricants d'aliments Composés pour Animaux, a.s.b.l. Mycotoxinemonitoring GRANEN - Oogst 2011-1 ALGEMEEN
Nadere informatieDrugs productie. Wiet LSD. Datum: 22 maart Door: Peter Uithoven IAD 2 van Team 19 Project: Drugs and the City
Drugs productie Datum: 22 maart Door: Peter Uithoven IAD 2 van Team 19 Project: Drugs and the City Wiet Kweken van de plant is een hobby van menig wietroker. De plant is gemakkelijk zelf te kweken. Buiten
Nadere informatieRisicoschatting emissie PFOA voor omwonenden
Risicoschatting emissie PFOA voor omwonenden Inhoud 1. Aanleiding 2. Risicoschatting 3. Resultaten 4. Conclusie Gezondheidsrisico 5. Aanbevelingen PFOA emissies Dordrecht 5 april 2016 1. Aanleiding voor
Nadere informatieMYCOTOXINE MONITORING MAÏS OOGST 2018
MYCOTOXINE MONITORING MAÏS OOGST 2018 1 VOORWOORD BFA en SYNAGRA wensen de bedrijven, die gegevens aangeleverd hebben, te bedanken. Mede dankzij hen beschikt de sector over een databank met resultaten
Nadere informatieRisicobeoordeling voor mens
168 1 Risicobeoordeling voor mens en milieu door dr. H. Könemann, RIVM, Bilthoven, bewerkt door drs. C. Schlax 1. Inleiding 168 3 2. Blootstelling 168 4 2.1. Uitstoot 168 4 2.2. Lotgevallen 168 5 2.3.
Nadere informatieGEZONDHEIDSKUNDIG ONDERBOUWDE GRENSWAARDEN
GEZONDHEIDSKUNDIG ONDERBOUWDE GRENSWAARDEN Waar ligt de grens? Is een grens te bepalen? Grenzen: België-Nederland GEZONDHEIDSKUNDIG ONDERBOUWDE GRENSWAARDEN Hoe deden/doen we het in de GBBS van de Gezondheidsraad?
Nadere informatieCommissie van Advies voor Plantenbereidingen. Advies Essentiële Oliën in Capsules Citrus limon (L.)
Commissie van Advies voor Plantenbereidingen Advies Essentiële Oliën in Capsules Citrus limon (L.) 1. Identificatie Citrus limon (L.) Burm f, Citrus x limon (L.) Osbeck., Familie : Rutaceae NL: Citroenboom,
Nadere informatieVoorstel voor een BESLUIT VAN DE RAAD. betreffende het onderwerpen van 4-methylamfetamine aan controlemaatregelen
EUROPESE COMMISSIE Brussel, 31.1.2013 COM(2013) 39 final 2013/0021 (NLE) Voorstel voor een BESLUIT VAN DE RAAD betreffende het onderwerpen van 4-methylamfetamine aan controlemaatregelen NL NL TOELICHTING
Nadere informatiede Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Plein 2 2511 CR Den Haag
Postbus 20701 2500 ES Den Haag Telefoon (070) 318 81 88 Fax (070) 318 78 88 Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Plein 2 2511 CR Den Haag Datum 10 juli 2009 Ons kenmerk P/2009010971
Nadere informatieEerste Kamer der Staten-Generaal
Eerste Kamer der Staten-Generaal 1 Vergaderjaar 2000 2001 Nr. 47c 27 076 Wijziging van de Bestrijdingsmiddelenwet 1962 (landbouwkundig onmisbare gewasbeschermingsmiddelen) NOTA NAAR AANLEIDING VAN HET
Nadere informatieDe Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Postbus 20018 2500 EA DEN HAAG. Datum 23 november 2015 Betreft Kamervragen. Geachte voorzitter,
> Retouradres Postbus 20350 2500 EJ Den Haag De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Postbus 20018 2500 EA DEN HAAG Bezoekadres: Parnassusplein 5 2511 VX Den Haag T 070 340 79 11 F 070 340
Nadere informatieWat zijn biogene aminen?
Biogene aminen Wat zijn biogene aminen? Biogene aminen zijn stoffen die van nature voorkomen in plantaardige en dierlijke producten. Ze komen ook van nature in het menselijk lichaam voor. Het zijn stoffen,
Nadere informatieAdvies van de directeur bureau Risicobeoordeling Aan de minister van LNV en de minister van VWS. Advies over Jakobskruiskruid in diervoeders
> Retouradres Postbus 19506 2500 CM Den Haag Advies van de directeur bureau Risicobeoordeling Aan de minister van LNV en de minister van VWS Prinses Beatrixlaan 2 2595 AL Den Haag Postbus 19506 2500 CM
Nadere informatieChemische contaminanten. Speerpunten en handhaving door de NVWA. Joyce de Stoppelaar
Chemische contaminanten Speerpunten en handhaving door de NVWA Joyce de Stoppelaar Coördinerend Specialistisch Inspecteur NVWA Divisie Consument & Veiligheid, Afdeling Toezichtontwikkeling. De NVWA Handhaving
Nadere informatieRAAD VAN DE EUROPESE UNIE. Brussel, 25 november 2013 (OR. nl) 16792/13 DENLEG 136. BEGELEIDENDE NOTA de Europese Commissie ingekomen: 21 november 2013
RAAD VAN DE EUROPESE UNIE Brussel, 25 november 2013 (OR. nl) 16792/13 DEEG 136 BEGELEIDENDE NOTA van: de Europese Commissie ingekomen: 21 november 2013 aan: Nr. Comdoc.: D030008/02 Betreft: het secretariaat-generaal
Nadere informatieWaar gaan we het over hebben?
De voor(oor)delen van graanvrije voeding en andere fabels en feiten; weet jij hoe het werkelijk zit? Dr. Esther Hagen-Plantinga Dierenarts en Specialist Diervoeding info@nutrissues.nl Waar gaan we het
Nadere informatieInhoud. A. van Leeuwenhoeklaan MA Bilthoven Postbus BA Bilthoven KvK Utrecht T
A. van Leeuwenhoeklaan 9 3721 MA Bilthoven Postbus 1 3720 BA Bilthoven www.rivm.nl KvK Utrecht 30276683 T 030 274 91 11 F 030 274 29 71 info@rivm.nl Datum 3 maart 2019 Behandeld door Els Smit (RIVM-VSP)
Nadere informatieDeze bijlage is geldig van: tot Vervangt bijlage d.d.:
Bijdorpplein 21-23 2992 LB rendrecht Nederland (s) waar activiteiten onder accreditatie worden uitgevoerd Hoofdkantoor Afkorting Hoofdlocatie Bijdorpplein 21-23 2992 LB rendrecht Nederland Fysisch chemische
Nadere informatie(Voor de EER relevante tekst)
L 144/27 VERORDENING (EU) 2016/863 VAN DE COMMISSIE van 31 mei 2016 tot wijziging van de bijlagen VII en VIII bij Verordening (EG) nr. 1907/2006 van het Europees Parlement en de Raad inzake de registratie
Nadere informatieTCB S12(1999) Den Haag, 23 maart Betreft: Advies Herziening interventiewaarde lood
Be zo e ka d re s: Rijnstra a t 8 De n Ha a g Po sta d re s: Po stb us 30947 2500 G X De n Ha a g Te le fo o n: 070-3393034 Fa x: 070-3391342 Aan de Minister van Volkshuisvesting, Ruimtelijke Ordening
Nadere informatieSojaproducten - Een bron van hoogwaardige eiwitten
Sojaproducten - Een bron van hoogwaardige eiwitten Standpuntnota van de ENSA Scientific Advisory Committee Inleiding Eiwitten zijn een belangrijke voedingsstof die nodig zijn voor de groei en het herstel
Nadere informatie3.2 Gewasbeschermingsmiddelen
3.2 Gewasbeschermingsmiddelen Bestrijdingsmiddelen worden ook wel gewasbeschermingsmiddelen genoemd, omdat ze gewassen beschermen tegen plagen tijdens de teelt, verwerking, opslag en transport. In totaal
Nadere informatieTekst Inhoudstafel Begin
27 FEBRUARI 2003. - Koninklijk besluit tot vaststelling van de wijze van het nemen van monsters voor de officiële controle op de maximum-gehalten aan mycotoxines in bepaalde voedingsmiddelen. (NOTA : Raadpleging
Nadere informatie20.12.2006 Publicatieblad van de Europese Unie L 364/5
20.12.2006 Publicatieblad van de Europese Unie L 364/5 VERORDENING (EG) Nr. 1881/2006 VAN DE COMMISSIE van 19 december 2006 tot vaststelling van de maximumgehalten aan bepaalde verontreinigingen in levensmiddelen
Nadere informatieRisicobeoordeling en beheer met betrekking tot de aanwezigheid van fipronil in eieren, eiproducten, pluimveevlees en verwerkte producten
Risicobeoordeling en beheer met betrekking tot de aanwezigheid van fipronil in eieren, eiproducten, pluimveevlees en verwerkte producten AANDACHT: In het kader van het fipronilincident vraagt het FAVV
Nadere informatieDe gevaren van mycotoxinen en plantentoxinen in levensmiddelen
De gevaren van mycotoxinen en plantentoxinen in levensmiddelen Monique de Nijs; Hans Mol; Patrick Mulder; Theo de Rijk; Hans van Egmond Stichting Food Micro & Innovation Biltsche Hoek, June 23, 2011 Programma
Nadere informatieRAAD VAN DE EUROPESE UNIE. Brussel, 19 november 2009 (23.11) (OR. fr) 16333/09 AGRILEG 220 DENLEG 120
RAAD VAN DE EUROPESE UNIE Brussel, 19 november 2009 (23.11) (OR. fr) 16333/09 AGRILEG 220 DENLEG 120 INGEKOMEN DOCUMENT van: de heer Jens Nymand-CHRISTENSEN, directeur, namens de secretarisgeneraal van
Nadere informatieDe accreditatie werd uitgereikt aan/ L'accréditation est délivrée à/ The accreditation is granted to/ Die akkreditierung wurde erteilt für:
Bijlage bij accreditatie-certificaat Annexe au certificat d'accréditation Annex to the accreditation certificate Beilage zur Akkreditatierungszertifikat 049-TEST NBN EN ISO/IEC 17025:2005 Versie/Version/Fassung
Nadere informatieBOSATLAS VRAGENSET ANTWOORDMODEL VAN HET VOEDSEL NOORDHOFF ATLASPRODUCTIES
DE BOSATLAS VAN HET VOEDSEL VRAGENSET ANTWOORDMODEL NOORDHOFF ATLASPRODUCTIES I. Voeding en welvaart 1. De Human Development Index (HDI) geeft aan hoe welvarend een land is. Vergelijk de HDI met de andere
Nadere informatieWat is ARIE? Hoe werkt de webapplicatie ARIE aanwijzing? Ga naar www.rivm.nl/arie, u krijgt dan het volgende scherm:
Wat is ARIE? Bedrijven die vallen onder de ARIE-regeling hebben veel gevaarlijke stoffen in huis, maar de effecten van een ongeval met een gevaarlijke stof blijven binnen de poort. Dit betekent dat vooral
Nadere informatieVerzendlijst : direkteur, direktie VKA, sektorhoofd (3x), afdeling Zware Hetalen (3x), afd. Normalisatie Humme, Projektbeheer,
Afdeling Zware Hetalen 1982-06-01 Verslag 82.41 pr.nr. 404. 0500 Onderwerp: Literatuuronderzoek naar het voorkomen van koper in vlees en organen van slachtdieren. Verzendlijst : direkteur, direktie VKA,
Nadere informatieQuintet. gevaren. gevaren Quintet. Bakkerij. Bakkerij. mijn. mijn
gevaren Quintet Bakkerij mijn mijn Bakkerij gevaren Quintet Microbiologisch 1 SALMONELLA SPP Typische darmbacterie op eischaal, in melkproducten, chocolade, bloem Overleeft pasteurisatie niet. Groeit niet
Nadere informatieInschatting gezondheidsrisico s grafietregen Wijk aan Zee RIVM 2019
Inschatting gezondheidsrisico s grafietregen Wijk aan Zee RIVM 2019 RIVM project grafietregens en gezondheid Uitstoot grafietregens bij slakverwerking Harsco / Tata Steel Bewoners rondom bedrijf maken
Nadere informatieOpzouten met Acrylamide. NVWA, onderzoek voeding en contaminanten
Opzouten met Acrylamide NVWA, onderzoek voeding en contaminanten Inleiding; NVWA, Project zoutreductie in levensmiddelen op de Nederlandse markt. Project reductie acrylamide in levensmiddelen. 3 Bekend
Nadere informatieGierst. http://www.waterwereld.nu/gierst.php
Gierst http://www.waterwereld.nu/gierst.php Gierst is een belangrijke graansoort in de arme delen van de wereld. Vooral boven en onder de Sahara wordt er veel gierst verbouwd. Gierst groeit op de armste
Nadere informatieSamenvatting. Vraagstelling
Samenvatting Vraagstelling Op verzoek van de minister van Sociale zaken en Werkgelegenheid schat de Commissie Gezondheid en Beroepsmatige Blootstelling aan Stoffen (GBBS) van de Gezondheidsraad het extra
Nadere informatieFederaal Agentschap voor de Veiligheid van de Voedselketen 1 / 4
Federaal Agentschap voor de Veiligheid van de Voedselketen 1 / 4 Advies 13-2004 - Programmatie van de chemische analyses van het Federaal Agentschap voor de Veiligheid van de Voedselketen voor 2004. (dossier
Nadere informatieProductomschrijving: Kipburgerarmpjes en - beentjes, een kipnugget en een kipgehaktballetjes geprikt op een speciaal Joepie! spiesje.
Productomschrijving: Kipburgerarmpjes en - beentjes, een kipnugget en een kipgehaktballetjes geprikt op een speciaal Joepie! spiesje. Artikel nummer V&S : 1780 Verpakkingseenheid : 16 x 75 gram Smaak,
Nadere informatiePraktijknetwerk Fusarium Onderwerpen. Aarfusarium. relevante mycotoxinen in graan. risicofactoren aarfusarium.
7-6- Onderwerpen Praktijknetwerk Fusarium Aarfusarium en mycotoxine s. - Ervaringen en adviezen tarwe - Ervaringen en adviezen gerst Aaldrik Venhuizen Fusarium Gezonde en aangetaste korrels Verlies Kwaliteit
Nadere informatieIngezonden commentaren op het openbare concept van het achtergronddocument Eieren
Ingezonden commentaren op het openbare concept van het achtergronddocument Eieren De volgende organisaties hebben commentaar ingestuurd: mmmeggies Hartstichting Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu
Nadere informatieRisicobeoordeling en beleidsopties van fumonisines in aanvullende voeding op basis van maïs in Tanzania
Risicobeoordeling en beleidsopties van fumonisines in aanvullende voeding op basis van maïs in Tanzania Martin Epafras Kimanya Promotoren: Johan Van Camp, Patrick Kolsteren Vakgroep Voedselveiligheid en
Nadere informatieOrganochloorbestrijdingsmiddelen en lood en cadmium in wild
Organochloorbestrijdingsmiddelen en lood en cadmium in wild K.M. Jonker S.J.M. Ottink H.P.G.M. Bos I. ten Broeke KEURINGSDIENST VAN WAREN OOST AFDELING SIGNALERING SECTOR: LABORATORIUM Postbus 202 7200
Nadere informatieBijsluiter NL versie Gabbrovet 70 B. BIJSLUITER - 1 -
B. BIJSLUITER - 1 - BIJSLUITER Gabbrovet 70 Poeder voor gebruik in drinkwater/melk 1. NAAM EN ADRES VAN DE HOUDER VAN DE VERGUNNING VOOR HET IN DE HANDEL BRENGEN EN DE FABRIKANT VERANTWOORDELIJK VOOR VRIJGIFTE,
Nadere informatieSamenvatting, conclusies en aanbevelingen
Samenvatting, conclusies en aanbevelingen Achtergrond en adviesaanvraag De normering van de beroepsmatige blootstelling aan gevaarlijke stoffen geldt op dit moment alleen voor blootstelling via de ademhaling.
Nadere informatieNatuurlijke toxinen in voedingsmiddelen:
183 1 Natuurlijke toxinen in voedingsmiddelen: Fytotoxinen door drs. C. Schlax freelance journaliste 1. Inleiding 183 3 2. Fytotoxinen 183 3 2.1. Glyco-alkaloïden 183 4 2.2. Agaritine 183 5 2.3. Antinutritionele
Nadere informatieWat betekent dit voor. van omwonenden?
Emissies van chemische stoffen door ThermPhos Wat betekent dit voor de gezondheid van omwonenden? dr Joost van Rooij - toxicoloog joost.vanrooij@caesar-consult.nl Informatiebijeenkomst omwonenden 1 December
Nadere informatieToolbox-meeting Gevaarlijke stoffen
Toolbox-meeting Gevaarlijke stoffen Unica installatietechniek B.V. Schrevenweg 2 8024 HA Zwolle Tel. 038 4560456 Fax 038 4560404 Inleiding In het dagelijks leven kunnen we niet meer zonder chemische stoffen.
Nadere informatieGezondheid & Voeding
Biologische voeding tegen over de gangbare chemische voeding Ik wil graag een pleidooi houden voor gezonde biologische voeding. Het marktaandeel van biologisch voeding is de laatste jaren vertienvoudigd.
Nadere informatieBijlage VMBO-GL en TL 2004
Bijlage VMBO-GL en TL 2004 tijdvak 1 BIOLOGIE CSE GL EN TL BIOLOGIE VBO-MAVO-D Deze bijlage bevat informatie. 400009-1-586-543b BIOTECHNOLOGIE INFORMATIE 1 OUDE TECHNIEKEN Al eeuwen gebruiken mensen organismen
Nadere informatieBIJSLUITER. Ketodolor 100 mg/ml oplossing voor injectie voor paarden, runderen en varkens
BIJSLUITER Ketodolor 100 mg/ml oplossing voor injectie voor paarden, runderen en varkens 1. NAAM EN ADRES VAN DE HOUDER VAN DE VERGUNNING VOOR HET IN DE HANDEL BRENGEN EN DE FABRIKANT VERANTWOORDELIJK
Nadere informatieSamenvatting. Indicatoren voor ecologische effecten hangen sterk met elkaar samen
Samenvatting Er bestaan al jaren de zogeheten Richtlijnen voor goede voeding, die beschrijven wat een gezonde voeding inhoudt. Maar in hoeverre is een gezonde voeding ook duurzaam? Daarover gaat dit advies.
Nadere informatieVoorstel voor een UITVOERINGSBESLUIT VAN DE RAAD
EUROPESE COMMISSIE Brussel, 18.12.2017 COM(2017) 766 final 2017/0346 (NLE) Voorstel voor een UITVOERINGSBESLUIT VAN DE RAAD betreffende het onderwerpen van de nieuwe psychoactieve stof methyl 2-{[1-(5-
Nadere informatieDeze bijlage is geldig van: tot Vervangt bijlage d.d.:
(s) waar activiteiten onder accreditatie worden uitgevoerd Hoofdkantoor Bijdorpplein 21-23 2992 LB rendrecht Nederland Afkorting Bijdorpplein 21-23 2992 LB rendrecht Nederland Leeuwarderstraatweg 129 8441
Nadere informatieEU-wetgeving contaminanten in voedingsmiddelen. PB: Publicatieblad van de Europese Unie, zie website http://europa.eu.int/eur-lex/
EU-wetgeving contaminanten in voedingsmiddelen PB: Publicatieblad van de Europese Unie, zie website http://europa.eu.int/eur-lex/ Kaderverordening Verordening (EEG) Nr. 315/93 van de Raad van 8 februari
Nadere informatieX C D X C D. landbouw en natuurlijke omgeving 2009 dierhouderij en -verzorging gezelschapsdieren CSPE KB. minitoets bij opdracht 1
landbouw en natuurlijke omgeving 2009 dierhouderij en -verzorging gezelschapsdieren CSPE KB minitoets bij opdracht 1 variant c Naam kandidaat Kandidaatnummer Meerkeuzevragen - Omcirkel het goede antwoord
Nadere informatieVraag 1 Bent u bekend met het artikel Hoe DuPont met teflon een ongekende milieuramp veroorzaakte. Ook in Nederland? 1?
> Retouradres Postbus 20901 2500 EX Den Haag De voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof 4 2513 AA DEN HAAG Plesmanweg 1-6 2597 JG Den Haag Postbus 20901 2500 EX Den Haag T 070-456
Nadere informatieFAQ productinformatie en levensmiddelenwetgeving
Inleiding In deze factsheet van Zeelandia wordt achtergrondinformatie gegeven over een aantal veel gebruikte voedingsclaims, beweringen en levensmiddelenwetgeving gerelateerde onderwerpen. Inhoud: 1. Vezels
Nadere informatieEtiketten lezen voor beginners & nieuwe allergenenwetgeving. Nederlandse Coeliakie Dag 2015 Esther Melenberg, dietiste NCV
Etiketten lezen voor beginners & nieuwe allergenenwetgeving Nederlandse Coeliakie Dag 2015 Esther Melenberg, dietiste NCV Agenda 1. Etiketten lezen: de basis 2. Glutenvrij en etiketten 3. Wat is er veranderd
Nadere informatieOpstel door B woorden 6 maart keer beoordeeld. Inleiding. Wat is biotechnologie?
Opstel door B. 1149 woorden 6 maart 2013 8 2 keer beoordeeld Vak Methode ANW ANW Actief Inleiding Wat is biotechnologie? Het begrip biotechnologie omvat alle methodes waarbij organismen gebruikt worden
Nadere informatieMarinade Italiaans Pesto
Smedes Fine Food Lichtgroene marinade op oliebasis. et een fijne tekening & pesto smaak. Namen Commerciele naam Wettelijke benaming Functionele naam arinade Ingrediënten informatie Plantaardige olie (Raapzaad,
Nadere informatieFijn stof in Nederland: stand van zaken en beleidsimplicaties na het tweede BOP. onderzoeksprogramma
Fijn stof in Nederland: stand van zaken en beleidsimplicaties na het tweede BOP onderzoeksprogramma Fijn stof in Nederland: stand van zaken en beleidsimplicaties na het tweede BOP onderzoeksprogramma
Nadere informatieFederaal Agentschap voor de Veiligheid van de Voedselketen 1
Federaal Agentschap voor de Veiligheid van de Voedselketen 1 Advies 36-2004 - Risico-evaluatie van grondstoffen opgesteld door Ovocom (dossier Sci Com 2004/22) Het Wetenschappelijk Comité van het Federaal
Nadere informatieArtikelnummer: 4075 EAN: 8712200049155. Marinade Spaans Puur
Smedes Fine Food Lichtgele marinade op oliebasis. Een tekening van rode spikkeltjes, met knoflook smaak. Namen Commerciele naam Ingrediënten informatie Plantaardige olie (Raapzaad, onnebloem), Groente
Nadere informatieAan: de Inspecteur Generaal van de NVWA met afschriften aan de DG Volksgezondheid van VWS en de DG AGRO en Natuur van EZ
> Retouradres Postbus 43006 3540 AA Utrecht Aan: de Inspecteur Generaal van de NVWA met afschriften aan de DG Volksgezondheid van VWS en de DG AGRO en Natuur van EZ Voorlopig advies van de directeur bureau
Nadere informatieNiet technische samenvatting. 1 Algemene gegevens. 2 Categorie van het project
Niettechnische samenvatting 1 Algemene gegevens 1.1 Titel van het project Respiratoir Syncytieel Virus (RSV) in kalveren 1.2 Looptijd van het project 1.3 Trefwoorden (maximaal 5) Oktober 2015 oktober 2020
Nadere informatieRaad van de Europese Unie Brussel, 30 juni 2015 (OR. en)
Raad van de Europese Unie Brussel, 30 juni 2015 (OR. en) Interinstitutioneel dossier: 2013/0021 (E) 10010/15 CORDROGUE 49 WETGEVINGSBESLUITEN EN ANDERE INSTRUMENTEN Betreft: Ontwerp-UITVOERINGSBESLUIT
Nadere informatie