Gentherapie begint beloftes in te lossen

Transcriptie

1 Gentherapie begint beloftes in te lossen Gerard Wagemaker Vz. Ned. Ver. Gen- en Celtherapie Lid European Union Committee of Experts on Rare Diseases (EUCERD) 12 september 2013

2 Gentherapie begint beloftes in te lossen Gerard Wagemaker Vz. Ned. Ver. Gen- en Celtherapie Lid European Union Committee of Experts on Rare Diseases (EUCERD) 12 september 2013

3 Erfelijke ziekten Bij de mens zijn nu circa 8000 erfelijke ziekten bekend, waarvan bij ongeveer een derde het moleculair defect is opgehelderd. Hoewel bijna alle (zeer) zeldzaam, lijdt circa 6-8 % van de bevolking, dat is circa 30 miljoen mensen, in de Europese Unie aan een erfelijke ziekte. Een mutatie in de code kan ingrijpende veranderingen in het organisme tot gevolg hebben Voor de meeste is geen afdoende therapie beschikbaar, zodat volstaan moet worden met symptoombestrijding, aanpassingen in de leef- en werk-omgeving, en uiteindelijk intensieve verpleging.

4 Erfelijke ziekten Bij de mens zijn nu circa 8000 erfelijke ziekten bekend, waarvan bij ongeveer een derde het moleculair defect is opgehelderd. Hoewel bijna alle (zeer) zeldzaam, lijdt 6-8 % van de bevolking, circa 24 miljoen mensen, in de Europese Unie aan een erfelijke ziekte. Voor de meeste is geen afdoende therapie beschikbaar. Een mutatie in de code kan ingrijpende veranderingen in het organisme tot gevolg hebben Het beslag op de gezondheidszorgkosten is enorm en wordt in NL geraamd op tenminste 20%, maar mogelijk meer, van alle gezondheidszorgkosten en veel meer dan kanker.

5 Erfelijke ziekten Bij de mens zijn nu circa 8000 erfelijke ziekten bekend, waarvan bij ongeveer een derde het moleculair defect is opgehelderd. Benaderingen: prenatale diagnostiek en genetic counseling symptomatische therapie vervangingstherapie Een mutatie in de code kan ingrijpende veranderingen in het organisme tot gevolg hebben correctie van het genetisch defect: gentherapie

6 Stem cell gene therapy for inherited disorders: EU collaboration l l l l l l l l l l l l l l l l l l l l l l l

7 Stamcelgentherapie Stamcellen met therapeutisch gen Virussen (vector) met therapeutisch gen terug infusie thymus T cell NK cell B cell monocyte granulocyte stamcellen erythrocyte platelet beenmerg oogst beenmerg bloed

8 Europese ontwikkeling van gentherapie voor erfelijke ziekten Hemofilie Erfelijke immuundeficiënties Lysosomale stapelingsziekten Sikkelcel anemie Thalassemie

9 Ernstige gecombineerde immuundeficiëntie (SCID) als voorbeeldziekte Bubble boy (David Vetter) - Geen afweer tegen bacteriën en virussen - Steriele verpleging - Behandeling: donor beenmergtransplantatie - Bij de huidige gezinsgrootte heeft echter >80% van de patiënten geen passende familiedonor

10 Ernstige gecombineerde immuundeficiëntie (SCID) als voorbeeldziekte Bubble boy (David Vetter)

11 Erfelijke immuundeficiënties Ruim 100 geïdentificeerd, belangrijkste: X-linked SCID - eerste klinische trials ADA-SCID succesvolle klinische trial RAG1 & RAG2 deficienties Wiskott-Aldrich syndroom - in klinische trial Chronic granulomatous disease - in klinische trial Artemis (XLA: over enkele jaren in het kielzog)

12 Ernstige gecombineerde immuundeficiëntie (SCID) als voorbeeldziekte Bubble boy (David Vetter) 46 kinderen behandeld met stamcelgentherapie, 44 = 94% in leven en naar school. Dat is veel beter dan donor beenmergtransplantatie met een niet-passende donor, kans maar 25-50% Maar: Vijf kinderen kregen na drie tot vijf jaar een leukemie daarvoor zijn vier met succes behandeld De oorzaak: De virale vector activeerde kankergenen Oplossing: Nieuwe vectoren ontwikkeld die dat niet doen

13 Hemofilie Refractaire factor VIII deficiëntie - Proof of principle Factor IX deficientie - In klinische trial AAV platform, gericht op productie in de lever

14 Lysosomale stapelingsziekten Circa 40 bekend, ongeveer de helft met stamcelgentherapie te behandelen, op dit moment: Adrenoleukodystrofie - in klinische trial Metachromatische leukodystrofie - in klinische trial Gaucher disease (- gereed voor klinische implementatie, maar enzyme replacement therapie succesvol) Hurler disease gereed voor klinische implementatie Pompe disease gereed voor klinische Implementatie Fabry disease proof of principle

15 Andere gentherapie-platforms Infectieziekten - HIV - Hepatitis Kanker - chimeric antigen receptor (CAR) T cells technologie succesvol Hart- en vaatziekten (Glybera) Oogheelkunde - zeer succesvolle behandeling van erfelijke blindheid Stofwisselingsziekten: Crigler-Najjar syndroom

16 Gentherapie voor erfelijke ziekten: EU samenwerking 5 th FP: M 6 th FP M 7 th FP M (gericht op nieuwe gentransfer/repair technologie en op klinische trials voor primaire immuundeficienties) Samenwerking: vector design en productie, proefdiermodellen, veiligheidanalyses, transplantatiebiologie van stamcellen, klinische trials

17

18 Gene therapy development The roads to clinical trials GMP vector production Regulatory issues Valorization Clinical protocols and patient selection Working party inborn errors (Multicenter European) Clinical trials

19

20

21

22 TGO programma

23 Gesignaleerde belemmeringen Gemiddeld 12 jaar voor de ontwikkeling van elk nieuw geneesmiddel van bench tot bedside De effectiviteits- en in het bijzonder de veiligheidsstudies nemen doorgaans langer dan 3 jaar Het farmaceutisch traject en het daaraan gepaarde regulations traject neemt veel langer dan een jaar In het 6-jaar traject betekent dit dat de financiële middelen uitgeput raken voordat het klinisch traject in gang gezet kan worden Aanvullende financiering in het domein van publiek-private samenwerking vereist een krachtige publieke component; big pharma niet bovenmatig geïnteresseerd

24

25

26 Besparingen in de gezondheidszorg voor erfelijke ziekten - rekenvoorbeelden Stamcelgentherapie als eenmalige curatieve ingreep zou in de eerste klinische trials ongeveer k /patiënt kosten (kosten transplantatie + kosten vector), daarna goedkoper indien standaard first choice treatment. Gegeven rekenvoorbeelden: Ziekte van Pompe: kosten van gentherapie circa 2% van huidige kosten Myozyme behandeling Factor VIII deficiënte hemofilie: kosten van gentherapie < 5% van huidige kosten Factor VIII suppletie (in beide gevallen de na curatieve therapie onnodige kosten van aanpassingen in de leef- en werkomgeving, ziekenhuisopnames e.d. niet meegerekend)