Figuur Fout! Geen tekst met opgegeven opmaakprofiel in document.-1 Draadloze koptelefoon van Human Techniek

Transcriptie

1 Draadloze koptelefoons Inleiding Met name voor gebruik bij de tv wordt regelmatig gebruik gemaakt van draadloze koptelefoons. Ze brengen het geluid van de tv zonder storingen en bijgeluiden direct over op de oren van de slechthorende. Het comfort is groot, de kwaliteit is groot, de Zorgverzekeraar vergoed meestal de kosten.. dus wat let u. Figuur Fout! Geen tekst met opgegeven opmaakprofiel in document.-1 Draadloze koptelefoon van Human Techniek Werkingsprincipe Het werkingsprincipe is vrij eenvoudig. We hebben te maken met een zender en een ontvanger. Het geluid van de TV wordt afgetapt van de scartuitgang of een audio-output. Dit geluid wordt op in de ingang van de zender aangesloten. De zender zendt dit geluid naar de ontvanger die het versterkt en middels de ingebouwde telefoons (luidsprekertjes) hoorbaar maakt voor de slechthorende. Het werkingsprincipe is nog een keer schematisch weergegeven in onderstaande illustratie Figuur Fout! Geen tekst met opgegeven opmaakprofiel in document.-2 Schematische voorstelling van een draadloze koptelefoon De bron is in dit geval de tv, de opnemer is de elektronica in de behuizing van de zender. De zender vormt het signaal om naar een medium en zendt dit uit. Het medium wordt ontvangen door de ontvanger. Tot slot vindt versterking plaats in de weergever die het geluid aanbiedt aan de luisteraar. Opgemerkt wordt dat de opnemer en de zender in de zelfde behuizing zitten, net zoals de ontvanger en de weergever. Medium Op het moment kennen we twee mediums t.w. infrarood licht en frequentie modulatie. De principewerking van de zender ontvanger blijft het zelfde alleen verschilt de golflengte van het signaal, dat van de zender naar de ontvanger wordt gestuurd. Aan zowel infrarood als FM zijn voordelen en nadelen verbonden, die we hieronder bespreken Infrarood 1

2 Infrarood licht is licht met een kleur die we niet kunnen zien. Het medium gedraagt zich als gewoon licht, d.w.z. als het een voorwerp ontmoet wordt het hierdoor tegengehouden. Dit houdt in dat tussenliggende voorwerpen, het signaal dat de zender uitzendt tegenhouden, waardoor de ontvangst slechter wordt. Praktijkvoorbeeld: Iemand die naar de koptelefoon luistert terwijl hij de krant leest, heeft een grote kans op het wegvallen van het signaal. Omgekeerd reflecteert het zendsignaal juist ook op tussenliggende voorwerpen, wanden, muren en plafonds. Deze reflecties verstrooien het zendsignaal, waardoor het vaak verbetert doordat het nu uit meerdere richtingen de ontvanger bereikt. Hierdoor hebben tussenliggende voorwerpen juist weer een kleinere invloed. In het algemeen gesproken zullen de blokkades en de reflecties elkaar opheffen. In tegenstelling tot reflectie, wordt een deel van het infrarode licht juist geabsorbeerd door donkere voorwerpen. Hieruit kunt u afleiden dat een huiskamer met veel donkere kleuren een slechtere ontvangst kent dan een strakke witte kamer. In extremen kan een donkere kamer tot problemen leiden. Zonlicht bevat ook infrarood licht. Het gebruik van de koptelefoon in de zon geeft vaak storing, in de vorm van ruis. Ook TL s en spaarlampen kunnen storingen veroorzaken. Glas laat een klein deel infrarood licht door, terwijl ook een groot deel wordt gereflecteerd. Dus kan gebruik van de ontvanger in de zon, achter glas, eveneens problemen opleveren. De zender zendt zijn licht slechts naar één kant uit, de voorkant. Het zendsignaal aan de voorzijde van de zender is groot, achter de zender, waar alleen reflecties worden opgevangen, klein. Het zendbereik in meters is groot. Er zijn wel experimenten gedaan, waarbij een zendbereik van 40 meter gemeten is. Hierbij dient echter als voorwaarde dat zender en ontvanger elkaar kunnen zien en dat er haaks op de zender wordt gemeten. De zender zendt een soort kegel van infrarood licht uit. Wordt de hoek t.o.v. de zender te groot, dan is de ontvanger aangewezen op reflecties en is de ontvangst uiteraard slechter. Voor grotere ruimtes, of ruimtes met een ingewikkelde vorm, kan gebruik gemaakt worden van meerdere zenders of steunzenders. FM signaal Het andere medium dat veel gebruikt wordt is FM (frequentie modulatie). Dit signaal gedraagt zich wezenlijk anders dan licht. Het gaat namelijk dwars door muren, vloeren, plafonds en ramen. Enerzijds is dit een voordeel, anderzijds kan het ook nadelen opleveren. Het gemak dat u in een ruime straal rond de zender ontvangst heeft, is een groot voordeel. Zelfs als u naar de wc gaat, of naar de keuken kunt u toch het geluid blijven ontvangen. Zelfs op de bovenverdieping en in de kelder heeft u ontvangst. Het medium gedraagt zich in deze een beetje als het signaal van een ringleiding dat overal dwars doorheen gaat. Op deze manier komt het signaal echter ook bij de buren. U voelt het al aan. Daar moet je goed mee oppassen. Als de buren namelijk ook zo n apparaat hebben, is de kans om elkaar te storen groot. Om die reden kunnen de zender/ontvangers op verschillende frequenties worden ingesteld, waardoor ze elkaar niet storen. Figuur Fout! Geen tekst met opgegeven opmaakprofiel in document.-3 FM signaal gaat dwars door de muren Het aantal beschikbare frequenties is echter nog zeer beperkt en de kans dat u in een bejaardenhuis met dit medium in problemen komt is dan ook niet ondenkbeeldig. Ook toestellen van verschillende merken, kunnen elkaar op dezelfde frequentie ontmoeten. Bedenk u voor u een FM systeem levert in een ouderenlocatie hoeveel huizen u kunt vervuilen met uw zendsignaal. (zie illustratie bij ringleidingen) Een voordeel van FM is dat het geen storing ondervindt door intredend licht, spaarlampen, magnetische velden of wat voor storing ook. Ook is het aantal gemelde storingen door dummelige ouwetjes een stuk kleiner, omdat 2

3 tussenliggende voorwerpen geen rol spelen. Het systeem blijft functioneren, zelfs al staat de zender achterstevoren of al is ie achter de tv gevallen. Sennheiser en Human techniek In Nederland worden op het moment vrijwel uitsluitend draadloze koptelefoons van de merken Sennheiser en Human Techniek geleverd. Sennheiser kwam reeds begin 70er jaren met zijn eerste infrarood koptelefoon. Human techniek komt in 1998 met zijn eerste model. De komst van Human Techniek heeft de ontwikkelingen van beide merken in een stroomversnelling gebracht en de prijzen onder druk gezet. Beide merken kennen momenteel een min of meer gelijke productlijn. Voor de illustraties worden zowel afbeeldingen van Sennheiser als van Human techniek door elkaar gebruikt Aansluiten In Figuur Fout! Geen tekst met opgegeven opmaakprofiel in document.-4 ziet u een Sennheiser koptelefoon. De voeding wordt middels een trafo of adapter verkregen via het lichtnet. Figuur Fout! Geen tekst met opgegeven opmaakprofiel in document.-4 Schets aansluitingen van een Sennheiser koptelefoon Let altijd goed op de spanning die het apparaat nodig heeft en ruil nooit transformatoren in blind vertrouwen om. In dit geval gebruikt het apparaat 24V gelijkspanning. Deze spanning wordt aangesloten op de 24 V plug achterop de zender. (zie onderstaande tekening) Figuur Fout! Geen tekst met opgegeven opmaakprofiel in document.-5 De achterkant van de zender Als audio-input wordt of een lijnuitgang, de scartuitgang of een koptelefoon uitgang van de tv gebruikt. Deze wordt aangesloten op de line ingang op de achterzijde van de zender. Wees erop attent, dat bij gebruik van een koptelefoon- uitgang het geluid van de tv kan wegvallen. Zorg ervoor dat de accu in de koptelefoon voldoende geladen is. Neem de koptelefoon uit de zender / lader en steek de telefoons in uw oren. U hoort nu de tv. Met behulp van de grote schijf op de voorkant van de koptelefoon, kunt u het geluid regelen qua geluidsterkte. 3

4 Mono / Stereo Vroeger moest vaak een keuze gemaakt worden tussen een mono of een stereo-uitvoering, waarbij stereo doorgaans fors duurder was. Tegenwoordig zijn vrijwel alle draadloze koptelefoons uitgerust in stereouitvoering. Er zit evenwel een schakelaar op de zender, waarmee u het geluid ook mono kunt weergeven. De eerste reactie is natuurlijk, wie zou dat nou doen? Hoewel het niet erg voor de hand liggend is, kan men zich vrij gemakkelijk een audiogram voorstellen, waarbij het aanbieden van gescheiden kanalen het risico met zich mee brengt dat er informatie uit één of beide kanalen verloren gaat. Derhalve is voor een aantal slechthorende cliënten een mono-uitvoering te verkiezen boven een stereoweergave. Over het algemeen is het echter zo dat de gemiddelde audicien niet de moeite neemt om een draadloze koptelefoon op de specifieke behoeften van een slechthorende in te stellen. Dat geldt ook voor de toonregeling en de balansregeling. U creëert hiermee het risico dat dit soort artikelen op termijn gewoon bij de elektronica winkel op de hoek, verstrekt zullen gaan worden, omdat levering via de audicien voor de slechthorende geen enkele meerwaarde heeft. U heeft dan uw eigen handel om zeep geholpen. Ons advies: blijf aandacht besteden aan de keuze van het apparaat alsmede aan de aanpassing op het gehoor van uw cliënt. Hiermee kunt u zich onderscheiden. Toonregeling In de ontvanger zitten enkele knoppen voor de klankregeling van de koptelefoon. Bij de koptelefoons van Human Techniek zitten deze regelaars aan de achterkant op de kinbeugel. Bij de Sennheiser moet daarvoor de kap van de volumeregelaar gehaald worden, waarna de instelregelaars bediend kunnen worden. Deze kap moet u met uw nagels lostrekken. Gebruik geen scherpe voorwerpen, deze beschadigen de kinbeugel. Figuur Fout! Geen tekst met opgegeven opmaakprofiel in document.-6 De balans en toonregeling in een Sennheiser kinbeugel Bij beide merken kunt u per kanaal de klank instellen. U regelt in het lage tonengebied. De cliënt zal dit overigens ervaren alsof de koptelefoon helderder wordt van klank. (Sennheiser afbeelding nr. 2) Balansregeling Ook de balansregeling is op de koptelefoon in te stellen. Bij Human Techniek weer op de achterkant; Bij Sennheiser weer onder de volumeregelaar kap. (zie afbeelding onder 1) Hier is thans sprake van twee regelaars, waarmee het linker en/of het rechter kanaal van volume kunnen worden veranderd. Hierdoor kunt u ook een zachtere koptelefoon maken voor mensen met hyperacusis-achtige klachten. Bij Human Techniek is sprake van een echte balans regelaar. Vergeet deze regeling vooral niet in te stellen bij asymmetrische gehoorverliezen. Maximale output De maximale output voor draadloze koptelefoons t.b.v. slechthorenden ligt rond de 126 db. Met name van Sennheiser bestaan koptelefoons die er precies zo uitzien, t.b.v. de consumentenelektronica. Deze koptelefoons zijn in de wereld van de consumentenelektronica vaak zeer concurrerend geprijsd. De maximale output ligt echter een stuk lager, waardoor hij minder geschikt is voor slechthorenden. Dit is uw 4

5 grootste troefkaart, samen met het feit dat deze branche doorgaans geen vergoeding wil regelen via de Zorgverzekeraar. Ook het instellen van bovenstaande regelaars op het, bij u reeds bekende, gehoorverlies van de klant, is voor u een fluitje, terwijl het voor de elektronicaboer alleen door try and error kan worden uitgeprobeerd. Maak van uzelf geen dozenschuiver!!! In / uitschakelen Zowel bij Sennheiser als bij Human Techniek schakelt u de koptelefoon in door de poten uit elkaar te trekken. Dit heeft als voordeel dat u hem niet kunt vergeten uit te zetten als u hem niet meer draagt. Als de koptelefoon niet gedragen wordt is het het beste deze terug te plaatsen op de zender / lader, zodat de accu opnieuw geladen wordt. Figuur Fout! Geen tekst met opgegeven opmaakprofiel in document.-7 In en uitschakelen met de poten van de kinbeugel Accu s De accu kent bij alle types een klemspanning van 1,2 V. Het betreft een nikkel cadmium (NiCad) accu. De accu gaat, afhankelijk van zijn leeftijd, ongeveer 4 tot 6 uur mee, waarna hij opnieuw opgeladen moet worden. Zelfs tijdens het tv kijken kan een reserve accu opgeladen worden aan de zijkant van de zender / lader. De accu s kunnen zo n 1000 x geladen worden, waardoor hij vele jaren mee gaat. Men merkt dat de accu oud wordt doordat er korter mee gewerkt kan worden. Een nieuwe accu is dan op zijn plaats. Oude accu s dienen apart als chemisch afval ingeleverd te worden omdat ze het giftige cadmium bevatten. De accu is in de koptelefoon opgenomen en kan gemakkelijk in en uit de houder geschoven worden. Normaal gesproken wordt de accu in de koptelefoon geladen als hij op de zender lader staat en hoeft dus eigenlijk nooit verwisseld te worden. Microfoon ingang Op de set kan ook een microfoon aangesloten worden. Hierbij moet u denken aan een microfoon die op de luidspreker van de tv wordt geplakt. Dit wordt gedaan als er op de tv geen bruikbare output te vinden is, waar het geluid van afgetapt kan worden. Vroeger werd dit systeem vaak geleverd als doe het zelf uitvoering, om problemen bij het aansluiten te voorkomen. Deze microfoon vangt echter naast het geluid van de tv ook omgevingsgeluiden uit de kamer op. Om die reden is de signaal ruis verhouding van dit soort geluid vaak slechter. Wij raden u aan om indien mogelijk te kiezen voor een galvanische koppeling Telefoons Bij Sennheiser staan de telefoons in lijn met de gehoorgang. Bij Human Techniek staan ze haaks op de gehoorgang. Bij Sennheiser komt het geluid daardoor wat natuurlijker het oor binnen. Human Techniek heeft het voordeel dat de telefoon minder ruimte inneemt, waardoor de koptelefoon soms wat comfortabeler te dragen is. 5

6 Op de achterkant van de telefoon zit bij Sennheiser een aantal gaatjes. Deze zijn van invloed op de akoestiek van het systeem. Als u de gaatjes afsluit verandert de klank. Indien gewenst, kunnen deze gaatjes permanent afgesloten worden met een klein stukje plakband. Inductieontvangers Als er om een bepaalde redenen geen ringleiding toegepast kan worden en het toch beter is om het geluid van de tv via de hoortoestellen hoorbaar te maken (denk aan versterking, output, klankregeling en begrenzingssystemen) dan kan een inductielus uitkomst bieden. Ook als het gebruik van een ringleiding in flatgebouwen of bejaardencentra te veel risico op verontreiniging van de omgeving met magnetisch veld inhoudt, kan gebruik gemaakt worden van inductielussen. Zij produceren slechts een zeer beperkt magnetisch veld rond de gebruiker. Figuur Fout! Geen tekst met opgegeven opmaakprofiel in document.-8 Infrarood zender/ontvanger met halsloop van Sennheiser Zo n inductielus is draadloos te maken door gebruik te maken van een zend/ontvang installatie zoals hierboven beschreven maar dan niet met een koptelefoon maar met gebruikmaking van een halslus. Deze systemen zijn zowel in infrarood als FM versie verkrijgbaar en zowel van Sennheiser als van Human Techniek. De uitvoering is uiteraard altijd in mono uitvoering. Figuur Fout! Geen tekst met opgegeven opmaakprofiel in document.-9 De ontvanger / halsloop van Human Techniek Bij Human Techniek zit de loop direct aan de ontvanger. De ontvanger hangt hierdoor aan de loop. Dit is een voordeel t.o.v. het apparaat van Sennheiser, waar nog eens een extra connector zit tussen de ontvanger en de loop. Naast dit systeem kent Sennheiser ook een variant waarbij i.p.v. een loop inductieplaatjes gebruikt worden. De eerlijkheid gebied te zeggen dat dit een nogal rommelig geheel is, waarbij de kans op fouten bij het gebruik erg snel gemaakt zijn. Een voordeel is wel dat het opgebouwde veld rond het hoofd nog kleiner is dan bij de loop Figuur Fout! Geen tekst met opgegeven opmaakprofiel in document.-10 De inductieplaatjes die naast de hoortoestellen komen te zitten 6

7 Ringleiding ontvanger Tot nog toe hebben we steeds over de apparatuur gesproken die het magnetisch veld opwekt, er hierbij van uitgaande dat het hoortoestel de ontvanger is. Maar als iemand nou geen hoortoestel heeft? Human Techniek heeft daar ook een antwoord op met de koptelefoon uit Figuur Fout! Geen tekst met opgegeven opmaakprofiel in document.-11. Deze koptelefoon, die voor de gebruiker werkt zoals eerder in dit hoofdstuk werd beschreven, ontvangt geen FM of Infrarood signaal maar een magnetisch veld dat opgewekt wordt door een ringleidingversterker. Als de gebruiker, die geen hoortoestel bezit, dit apparaat mee neemt naar de kerk, de schouwburg of een andere gelegenheid waarbij het geluid over de ringleiding wordt weergegeven, dan kan hij met veel gemak het geluid op zijn eigen gewenste sterkte volgen zonder er anderen mee te storen. Figuur Fout! Geen tekst met opgegeven opmaakprofiel in document.-11 De LPU-1 een ringleiding ontvanger Grote installaties Er zijn theaters, schouwburgen, kerken en andere openbare gebouwen, waar u draadloze koptelefoons ziet, i.p.v. ringleidingversterkers. De daar gebruikte installaties zijn in principe dezelfde als die u levert, echter de zender is veel groter en sterker dan de onze. Vaak wordt er ook gebruik gemaakt van meerdere zenders om de gehele zaal van goed geluid te voorzien. Er wordt gebruik gemaakt van infrarood als medium. Dit om storingen op de vaak hightech-achtige geluid en licht installatie te voorkomen. In principe zou u dit soort infrarood installaties ook kunnen leveren. Wij raden u dat, net als bij de grote ringleidingversterkers, echter af. Ook hier komt zo veel specialistische kennis bij kijken, dat de kans op missers enorm is. Wat wel een mogelijkheid is, dat u uw cliënt erop attendeert dat een theater bij u in de omgeving dit soort voorzieningen heeft. Uw slechthorende cliënt kan dan zijn eigen INFRAROOD koptelefoon meenemen. Solo apparatuur T.b.v. slechthorende leerlingen wordt vaak gebruik gemakt van Soloapparatuur. Deze apparatuur, die volgens het zelfde werkingsprincipe functioneert als draadloze koptelefoons, bestaat eveneens uit een zender en een ontvanger. De zender waarop een microfoon is aangesloten, wordt gedragen door de docent. De leerling is voorzien van een ontvanger, die het geluid middels een halsloop of inductieplaatjes opvangt. 7

8 Figuur Fout! Geen tekst met opgegeven opmaakprofiel in document.-12 Soloapparatuur van Sennheiser Dit systeem wordt echter steeds minder toegepast, omdat het vrij groot is en omslachtig werkt. Tegenwoordig wordt steeds meer gebruik gemaakt van draadloze communicatie apparatuur, waarover u in een van de volgende hoofdstukken meer kunt lezen Storingen Infrarood en FM koptelefoons gaan zelden kapot. Een enkele keer zie je wat mechanische storingen, met name ontstaan door het uitbuigen van de poten. De meeste storingen die u gemeld krijgt zullen betrekking hebben op defecte aansluitsnoeren, connectors en pluggen. Stekkers die er door de hulp zijn uitgetrokken, komen vaak voor en ook tussenliggende voorwerpen scoren erg hoog. Wij hebben enige tijd standaard geadviseerd om de zender maar aan de zijkant van de tv te plakken, opdat hij niet naar achteren kan schuiven en er niets opgelegd kan worden (de krant bijvoorbeeld). Dat scheelde inderdaad een hoop storingsmeldingen, maar niet iedereen vindt dat een charmante oplossing. Goede instructie (voor hen die dat begrijpen) is het beste middel om storingen te voorkomen. U kunt defecte en door de klant meegenomen zend/ontvangers doorgaans makkelijk in uw vestiging testen op uw eigen audiovisuele systeem. Daarbij verdient het de voorkeur aan de cliënt te vragen ook de aansluitsnoeren mee te nemen. Vergoedingen Net als bij de ringleiding kan uw cliënt een vergoeding van de zorgverzekeraar ontvangen. Hij komt hiervoor in aanmerking als het gehoorverlies op het beste oor tenminste een gemiddeld gehoorverlies heeft van 40 db gemeten over de frequentie 500, 1000 en 2000 Hz of 50 db gemeten over de frequenties 1000, 2000 en 4000 Hz.. Voor de levering zijn tussen audicien en Zorgverzekeraar contractprijzen afgesproken. Hierdoor kunnen de prijzen per verzekerde enorm uiteen lopen. In praktijk zal de verzekerde vrijwel altijd verstrekte hulpmiddelen voor 100% vergoed krijgen. Wordt echter een uitbreiding gekozen of juist een meer luxe uitvoering dan door de Zorgverzekeraar bedoeld, dan zal de cliënt zelf bij moeten betalen 8