Samenvatting Geschiedenis Hoofdstuk 4

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "Samenvatting Geschiedenis Hoofdstuk 4"

Transcriptie

1 Samenvatting Geschiedenis Hoofdstuk 4 Samenvatting door S woorden 26 januari ,1 8 keer beoordeeld Vak Methode Geschiedenis Memo 4.1 De steden komen weer tot bloei De opkomst van de handel In de vroege middeleeuwen was de handle in Europa bijna helemaal verdwenen. Maar door de toenemende opbrengsten in de landbouw kwam er een opleving. Dit had 3 oorzaken: Boeren hadden een andere manier van landbouw drijven, drieslagenstelsel. In de herfst 1/3 e zaaien en in de lente 1/3 e zaaien, de rest niet. De boeren namen de woeste gronden in gebruik als landbouwgrond. Dit leidde tot forse toename van de hoeveelheid akkers. De boeren begonnen met het gebruiken van ijzeren ploegen. Die de plaggen niet alleen losscheurden, maar ook omkeerden. De grote hoeveelheid voedsel zorgde voor twee gevolgen: De bevolking kon groeien, meer kinderen De handel nam toe, boeren gingen hun overschotten verkopen op de markt. Deze markten zaten op strategische punten, zoals een kruispunt. Naast lokale markten zijn er jaarmarkten, een opleving voor de langeafstandshandel. Italiaanse steden dreven handel met het Byzantijnse Rijk en Midden-Oosten. De opbloei van de handel had verschillende gevolgen: Handelssteden gingen nauwe met elkaar samenwerken. In de 12 e eeuw ontstond de Hanze, een samenwerkingsverband. Ze hielpen elkaar met bescherming en gaven elkaar handelsvoordelen. Belangrijke producten waren: specerijen, graan, wol, wijn, textiel, vis. Koningen en landsheren gingen zich actief bezig houden met de handel. Markten stimuleerden welvaart, dus ze wilden het in hun stad. Dat deden ze door te zorgen voor meer veiligheid voor kooplieden. Er ontstond een groeiende vraag naar geld. Zolang er lokale handel was, kon men betalen met zilveren munten. Vanaf de 13 e eeuw werden er gouden munten geslagen. Hierdoor kwam de geldeconomie en geldhandel tot ontwikkeling Niet alle munten waren hetzelfde, dus er kwamen geldwisselaars. Langzaam aan ontstonden de eerste Italiaanse banken. De stad herleeft In de late middeleeuwen ontstaan er steeds meer steden in Europa door de handel. Handelaren vormden gemeenschappen dichtbij rijke afnemers. Ook vestigden ze zich op goed bereikbare plaatsen: waterweg / kruispunt. Pagina 1 van 5

2 De handelsgemeenschappen trokken ambachtslieden aan. Ze konden gemakkelijk aan grondstoffen komen. In het begin waren de gemeenschappen eenvoudige nederzettingen. Maar bewoners begonnen te onderhandelen met de landheer. Ze vroegen om speciale voorrechten, privileges. Dit was het recht voor een jaarmacht en tolvrijheid en een verdedigingsmuur om hun nederzettingen. Dit waren stadsrechten. Een stad met stadsrechten was relatief onafhankelijk van de heer. Een stad kon eigen wetten maken. In een middeleeuwste stad werd onderscheid gemaakt tussen groepen bewoners. De meeste mensen waren inwoners met burgerrecht, samen de burgerij. Binnen deze burgerij hadden de rijke families de macht, de patriciërs. Ten slotte waren er nog de armen, door huwelijk of geldsom ook burgerrecht. Door concurrentie vormden ambachtslieden verenigingen, gildes. (zelfde beroep). Ze hielden de concurrentie klein, niet in een gilde, dan ben je illegaal. Door de macht van de steden verzwakt het feodale stelsel. De burgers konden zichzelf beschermen en kochten hun vrijheid door belasting aan de landsheer te betalen. 4.2 De expansie van de christelijke wereld De christelijke wereld breidt zich uit De christelijke legers, zoals van Richard Leeuwenhart, hadden grote bemoeienis met Europeanen buiten de christelijke wereld. In 11 e eeuw leidde dit tot vergroting van christelijk grondgebied in Europa (expansie) De eerste vorm was zichtbaar bij de verovering van Spanje en Portugal, de Reconquista. In 10 e eeuw had het Iberisch eiland een bloeitijd gekend. Maar het welvarende islamitische rijk viel uiteen. De christelijke legers konden de moslims langzaam verdrijven. Een tweede vorm was in de 11 e eeuw in het oosten van het Middellandse Zeegebied De kruistochten hadden als doel: de verovering van het heilige land. Er waren verschillende partijen betrokken met verschillende motieven. De katholieke kerk beschouwde de strijd als heilige missie. Moslims waren barbaren die onvoldoende bescherming boden aan bezoekers. De Byzantijnse keizer moest hulp vragen aan de paus om zijn rijk te redden. De kerk besloot de eerste kruistocht uit te roepen. In 1095 vroeg paus Urbanus II zijn edelen om het heilige land te veroveren. De edelen vormden de tweede groep betrokkenen. Het waren vooral mannen van adel. Zij zochten, net als Leeuwenhart, roem op het strijdtoneel. Bovendien hoopten de leenmannen dat ze beloond zouden worden met grond. Ook Italiaanse handelaren hadden interesse in kruistochten. Ze zorgden voor ondersteuning door schepen met materieel te sturen. Ze wilden hiervoor een vergoeding in de vorm van handelsprivileges. Tenslotte waren er ook armen die naar het oosten trokken in volkskruistochten. Zij wilden vergeving voor hun zonden en misschien ook voor het avontuur. Een derde vorm was de trek naar dunbevolkte gebieden in Oost-Europa. Toen bleek dat het heilige land moeilijk te krijgen was, zochten ze ergens naar. De oorzaak van gebiedsuitbreiding was landgebrek, door hoge bevolkingsgroei. De expansie van het middeleeuwste Europa stond in het teken van verbreiding van het christelijke geloof. De strijd tegen geloofsvijanden werd ook binnen het christelijke geloof gevoerd. De katholieke kerk streefde naar eenheid en zuiverheid van het geloof. Mensen die afweken van het officiële geloof, ketters, werden vervolgd. Speciaal voor dat doel stelde de kerk een rechtbank in, de Inquisitie. Pagina 2 van 5

3 De gevolgen van de christelijke expansie De Europese bemoeienis met niet-christelijke gebieden liepen uiteen. In militair opzicht wisten de christenen zeker enkele successen te boeken. Dat geldt met name voor de Reconquista in De veroveringen van de christenen tijdens kruistochten waren niet blijvend. (7 totaal) In de loop van de tijd nam niemand meer deel en er gebeurde weinig. Een belangrijk moment was de val van de stad Akko in Er kwam een einde aan de aanwezigheid van kruisvaarders in Midden-Oosten. De kruistochten brachten niet het succes wat de christenen hadden gehoopt. De kruisvaarders hadden vaak een tekort aan voedsel en gingen plunderen. Maar er waren ook positieve gevolgen van de val. De kruistochten bevorderden de handel tussen Europa en het Oosten. Door Italiaanse handelaren kwamen ze met het Verre Oosten in contact. Ook betekenden de kruistochten een verrijking van de Europese kennis. Arabische geleerden hadden hun kennis verzameld en ontwikkeld. Ze verbaasden zich over de onwetendheid van de kruisvaarders op medisch gebied. 4.3 De strijd tussen de paus en de keizer De investituurstrijd De paus zei dat hij recht hadden op wereldlijke macht door Schenking van Constantijn Hiermee bedoelden ze dat ze niet alleen binnen de kerk het gezag hadden. Ze wilden boven de vorsten komen te staan. Dit leek zo wanneer een paus een koning tot keizer kroonde. De paus gaf een goddelijke zegen waarmee hij zijn heerschappij kon rechtvaardigen. De paus kreeg militaire steun van het leger van de koning. De wederzijdse afhankelijk in de middeleeuwen heet tweezwaardenleer. Volgens deze leer waren er twee machtssferen: geestelijke en wereldlijke. De twee machten moesten elkaar respecteren en versterken. Na het jaar 1000 raakten ze verwikkeld in een openlijke machtsstrijd. In Duitsland kwam deze strijd het duidelijkst naar voren. In de 10 e had keizer Otto I het pausdom geholpen met hun macht te beschermen. De pauzen die zijn aanstelden, waren dienaren van de keizers. Hierdoor kwam er verzet vanuit de kerk. Ze protesteerden tegen de lekeninvestituur. Dit is het ritueel van het benoemen van een geestelijke. Tijdens de ceremonie werden een ring en een staf overhandigd: de investituur. De ring stond voor het geestelijke gezag en de staf voor het wereldlijke gezag. De Duitse keizer benoemde de bisschoppen zelf, hij kon dan gunstig kiezen. Bisschoppen mochten niet trouwen, dus geen kinderen. Zo kon de Duitse keizer steeds nieuwe mensen aanwijzen. De investituurstrijd begon in 1075 onder paus Gregorius VII. Voor hem was de Schenking van Constantijn een belangrijk uitgangspunt. Hij verbood geestelijke de investituur te ontvangen van de keizer. Duitse keizer Hendrik IV trok zich er niets van aan, hij bleef bisschoppen benoemen. Dit was het begin van een langdurig conflict. Een nieuw evenwicht? Het verloop van de investituurstrijd was bepalend voor politieke macht in Midden-Europa. Als eerste leek de paus te winnen, Gregorius besloot de keizer in de ban te doen. De paus had leenmannen het recht gegeven niet meer te gehoorzamen aan de heer. De positie van Hendrik werd zo bedreigd dat hij toe gaf aan de paus. Pagina 3 van 5

4 Gregorius begon aan een tocht naar het kasteel van Canossa in Toscane. Hier vroeg hij om vergiffenis, de paus kon hem alleen maar vergiffenis geven. Hendrik werd weer in de kerk opgenomen en kon zijn leenmannen weer dwingen. Door zijn tocht erkend hij dat de paus zijn meerdere was, hij stond boven hem. In de opvolgende periode sloeg Hendrik echter terug. Hij zette Gregorius opnieuw af en benoemde een nieuwe paus. Het werd een lange strijd tussen verschillende pausen en Duitse keizers. In 1122 werd er een compromis gesloten, Het Concordaat van Worms. De paus zou de geestelijke macht aan een bisschop geven. De keizer zou de wereldlijke macht aan de bisschop geven. Zo leverden beide partijen iets in, maar hielden ze hun eigen invloedssfeer. Voor de Duitse keizer pakte de nieuwe gang van zaken echter ongunstig uit. De hoge geestelijken binnen de Duitse bisdommen waren uit naam van de paus gekozen. De hoge geestelijken waren afkomstig uit de adel. Omdat edelen meer te zeggen hadden, beperkte dat de macht van de keizer. Hierdoor kon het Duitse rijk moeilijk tot een eenheid uitgroeien. Het bleef een tal van kleine en grote staten. 4.4 Het ontstaan van machtige steden Begin van staatsvorming en centralisatie Door het voorbeeld van de Magna Carta blijkt dat veel edelen en koningen in conflict raken. Dit was door de koningen die hun macht wilden versterken door centralisatie. Maar de leenmannen waren hier tegen, zij wilden zo veel mogelijk zeggenschap. In dit conflict waren de leenheren steeds meer in het voordeel. Zij reisden van plaats naar plaats om toezicht te houden, en verzekeren van trouw. Maar die trouw sprak voor zich, leenmannen waren financieel afhankelijk Europa was een lappendeken van kleine en middelgrote bestuurlijke eenheden. Toen in de late middeleeuwen de handel opleefde en geld kwam, stond het sterker. De leenheren konden belasting heffen, ze konden daarmee legers inhuren. Ook namen ze ambtenaren in dienst, die gegarandeerd trouw waren door salaris. Hierdoor kon de leenheer de greep op hun grondgebied verstevigen. Ze konden regels en wetten invoeren die voor het hele grondgebied golden. Met behulp van een ingehuurd leger kon hij meer gebieden veroveren. Anderen trouwden met de dochter van een andere landheer, meer gebied. In de late middeleeuwen werd er een bestuurlijke eenheid gecreëerd. Deze ontwikkeling noemen we staatsvorming. Het was een langdurig proces. De mensen waren gewend de regels te volgen van hun stad, en eigen rechtspraak. Het ging daarom niet zonder slag of stoot In Brabantse steden moesten de vorsten een oorkonde tekenen. Dit verzwakte hun macht. De oorkonde werd de Blijde Inkomst (1356) genoemd. Vorsten moesten rekening houden met hun leenmannen. Het Duits keizerrijk, Frankrijk en Engeland Het Duitse keizerrijk bleef versnipperd: het stelde alleen op papier iets voor. Er was geen centraal bestuur en er waren dan ook geen belastingen. Na de afloop van de investituurstrijd liep het voor de keizer slecht af. Door het Concordaat van Worms kon hij geen bisschoppen benoemen.. In Frankrijk was er wel spraken van succesvolle centralisatie. In 987 hadden Franse edelen hun nieuwe koning gekozen: Hugo Carpet. In feite regeerde hij alleen over Parijs en omgeving. Zijn leenmannen gedroegen zich in als zelfstandige vorsten. De reden dat ze de koning kozen is dat ze weinig last van hem hebben. Maar de koning breidde zijn macht steeds verder uit. Pagina 4 van 5

5 Zij konden daarbij profiteren van een aantal gunstige omstandigheden. Het koninklijk domein was centraal gelegen. Parijs groeide na 987 uit tot een grote en rijke handelsstad. Daardoor konden Franse koningen belasting heffen. Ze stimuleerden handen en beschermden handelaren. De stedelingen steunden daarom de koning. De koningen kregen steeds maar één zoon, dus het land werd niet verdeeld. De koningen hadden veel succes bij de oorlogvoering. Ze versloegen leenmannen en dwongen hen tot gehoorzaamheid. De Franse macht was pas echt duidelijk na de Honderdjarige oorlog ( ).. Tijdens de oorlog lukt het de Franse koning om zijn hoge edelen te verslaan. In Engeland was de positie van de koning sterk vanaf 1066, met Willem de Veroveraar. Hij verdeelde het land strategisch onder Franse en Engelse leenmannen. Toch slaagde de Engelse edelen erin Jan zonder Land de Magna Carta te tekenen. Maar oorlogen kosten veel geld, Europa kreeg parlementen voor samenwerking De koning en vertegenwoordigers uit de 3 standen: adel, geestelijkheid en burgers. De koning deed beloftes in ruil voor geld en steun. In sommige landen was er een Staten-Generaal, met vertegenwoordigers uit hele land. Pagina 5 van 5

Kenmerkend aspect 13: de opkomst van handel en ambacht die de basis legde voor het herleven een agrarischurbane

Kenmerkend aspect 13: de opkomst van handel en ambacht die de basis legde voor het herleven een agrarischurbane Samenvatting door C. 1708 woorden 28 mei 2016 4,2 17 keer beoordeeld Vak Methode Geschiedenis Memo Tijdvak IV: tijd van steden en staten (1000-1500, late middeleeuwen) Kenmerkend aspect 13: de opkomst

Nadere informatie

Samenvatting Geschiedenis De late middeleeuwen

Samenvatting Geschiedenis De late middeleeuwen Samenvatting Geschiedenis De late middeleeuwen Samenvatting door F. 3029 woorden 6 januari 2016 0 keer beoordeeld Vak Geschiedenis Geschiedenis hoofdstuk 4 4.1 De steden komen weer tot bloei 4.1.1 De opkomst

Nadere informatie

H6 Middeleeuwse stad

H6 Middeleeuwse stad H6 Middeleeuwse stad 1 13e eeuw het plattelandsleven veranderde Waarom? - Europa werd veiliger - verbeterd waterbeheer * aanleg dijken: - zeewater buiten houden - waterpeil polder regelen * poldermodel

Nadere informatie

3. Door de kruistochten werden de wegen naar het Oosten weer bekend en werd

3. Door de kruistochten werden de wegen naar het Oosten weer bekend en werd Samenvatting door M. 1059 woorden 9 december 2013 6 13 keer beoordeeld Vak Geschiedenis 3.2 Waardoor de handel herleeft in de hoge middeleeuwen 1. Handelaren gingen zicht weer organiseren en gingen samenwerken

Nadere informatie

Tijd van steden en staten

Tijd van steden en staten Tijd van steden en staten Hoge en Late Middeleeuwen 1000 n. Chr. 1500 n. Chr. Kenmerkende aspecten Kenmerkend aspect uitleggen aan de hand van voorbeeld: Hoofdzaken (gebeurtenissen, veranderingsprocessen,

Nadere informatie

Het begin van staatsvorming en centralisatie. Onderzoeksvraag; Hoe vond de staatsvorming van Engeland, Frankrijk en het hertogdom Bourgondië plaats?

Het begin van staatsvorming en centralisatie. Onderzoeksvraag; Hoe vond de staatsvorming van Engeland, Frankrijk en het hertogdom Bourgondië plaats? Onderzoeksvraag; Hoe vond de staatsvorming van Engeland, Frankrijk en het hertogdom Bourgondië plaats? Voorbeeld 1: Engeland De bezittingen van de Engelse koning Hendrik II in Frankrijk rond 1180 zijn

Nadere informatie

Samenvatting Geschiedenis Tijd van steden en staten: kern, perspectief en kenmerkende aspecten

Samenvatting Geschiedenis Tijd van steden en staten: kern, perspectief en kenmerkende aspecten Samenvatting Geschiedenis Tijd van steden en staten: kern, perspectief en kenmerkende aspecten Samenvatting door Lotte 2056 woorden 19 juni 2017 4,5 8 keer beoordeeld Vak Methode Geschiedenis Feniks Tijd

Nadere informatie

Samenvatting Geschiedenis Hoofdstuk 4

Samenvatting Geschiedenis Hoofdstuk 4 Samenvatting Geschiedenis Hoofdstuk 4 Samenvatting door Meryam 2100 woorden 12 december 2017 4,2 10 keer beoordeeld Vak Methode Geschiedenis Werkplaats Paragraaf 4.1 Kenmerkend aspect: opkomst van handel

Nadere informatie

Paragraaf 1 t/m 13 6/7 en 11 minder belangrijk. Hoofdstuk 3: De Middeleeuwen

Paragraaf 1 t/m 13 6/7 en 11 minder belangrijk. Hoofdstuk 3: De Middeleeuwen Paragraaf 1 t/m 13 6/7 en 11 minder belangrijk Hoofdstuk 3: De Middeleeuwen 1. De verbreiding van het christendom in Europa 481: Clovis werd koning van één vd Frankische stammen, hij liet de Franken christenen

Nadere informatie

Samenvatting Geschiedenis De wereld in de tijd van steden en staten

Samenvatting Geschiedenis De wereld in de tijd van steden en staten Samenvatting Geschiedenis De wereld in de tijd van steden en staten Samenvatting door een scholier 1858 woorden 26 oktober 2009 5,6 30 keer beoordeeld Vak Methode Geschiedenis Werkplaats De opkomst van

Nadere informatie

5,1. Samenvatting door Anoniem 686 woorden 2 maart keer beoordeeld. Geschiedenis. Hoofdstuk 3 De tijd van monniken en ridders.

5,1. Samenvatting door Anoniem 686 woorden 2 maart keer beoordeeld. Geschiedenis. Hoofdstuk 3 De tijd van monniken en ridders. Samenvatting door Anoniem 686 woorden 2 maart 2013 5,1 27 keer beoordeeld Vak Methode Geschiedenis Memo Hoofdstuk 3 De tijd van monniken en ridders. Paragraaf 1 De Romeinen trekken zich terug. 1. Welke

Nadere informatie

Samenvatting Geschiedenis 4. De tijd van steden en staten

Samenvatting Geschiedenis 4. De tijd van steden en staten Samenvatting Geschiedenis 4. De tijd van steden en staten Samenvatting door een scholier 2175 woorden 21 april 2009 5,9 416 keer beoordeeld Vak Geschiedenis 4.1 De opkomst van steden Na het jaar 1000 hielden

Nadere informatie

Tijd van monniken en ridders (500 100) 3.1 Leenheren en leenmannen (500 100) (500 100) Plundering Rome door Alarik in 410, tekening uit de 20 e eeuw

Tijd van monniken en ridders (500 100) 3.1 Leenheren en leenmannen (500 100) (500 100) Plundering Rome door Alarik in 410, tekening uit de 20 e eeuw 3.1 Leenheren en nen 3.1 Leenheren en nen Gallië was rond 450 n. Chr. al meer dan 4 eeuwen (sinds Caesar) onder Romeins bestuur en een sterk geromaniseerd gebied, cultuur, bestuur, economie, taal en geloof

Nadere informatie

Onderzoeksvraag; welke motieven leidden in de middeleeuwen tot de kruistochten?

Onderzoeksvraag; welke motieven leidden in de middeleeuwen tot de kruistochten? Onderzoeksvraag; welke motieven leidden in de middeleeuwen tot de kruistochten? Rond 1080 bedreigen de minder tolerante Seldjoeken Constantinopel. Het werd voor christelijke pelgrims steeds moeilijker

Nadere informatie

Toetsvragen Geschiedenis Toelatingstoets Pabo. Tijdvak 3 Toetsvragen

Toetsvragen Geschiedenis Toelatingstoets Pabo. Tijdvak 3 Toetsvragen Tijdvak 3 Toetsvragen 1 Op veel afbeeldingen wordt de Romeinse keizer Constantijn als een heilige afgebeeld met een stralenkrans om zijn hoofd. Welke reden was er om Constantijn als christelijke heilige

Nadere informatie

Tijd van monniken en ridders ( ) 3.1 Leenheren en leenmannen ( ) ( ) Plundering Rome door Alarik in 410, tekening uit de 20 e eeuw

Tijd van monniken en ridders ( ) 3.1 Leenheren en leenmannen ( ) ( ) Plundering Rome door Alarik in 410, tekening uit de 20 e eeuw 3.1 Leenheren en nen 3.1 Leenheren en nen Gallië was rond 450 n. Chr. al meer dan 4 eeuwen (sinds Caesar) onder Romeins bestuur en een sterk geromaniseerd gebied, cultuur, bestuur, economie, taal en geloof

Nadere informatie

Samenvatting Geschiedenis Hoofdstuk 4: tijd van steden en staten

Samenvatting Geschiedenis Hoofdstuk 4: tijd van steden en staten Samenvatting Geschiedenis Hoofdstuk 4: tijd van steden en staten Samenvatting door Lotte 2761 woorden 19 juni 2017 10 6 keer beoordeeld Vak Methode Geschiedenis Feniks Geschiedenis hoofdstuk 4 o Ambacht:

Nadere informatie

Kerk en staat hv123. CC Naamsvermelding-GelijkDelen 3.0 Nederland licentie.

Kerk en staat hv123. CC Naamsvermelding-GelijkDelen 3.0 Nederland licentie. Auteur VO-content Laatst gewijzigd 15 December 2016 Licentie CC Naamsvermelding-GelijkDelen 3.0 Nederland licentie Webadres http://maken.wikiwijs.nl/62235 Dit lesmateriaal is gemaakt met Wikiwijs Maken

Nadere informatie

Samenvatting Geschiedenis Hoofdstuk 4 t/m 6

Samenvatting Geschiedenis Hoofdstuk 4 t/m 6 Samenvatting Geschiedenis Hoofdstuk 4 t/m 6 Samenvatting door L. 2108 woorden 10 januari 2015 5,1 2 keer beoordeeld Vak Methode Geschiedenis Memo De boeren bedachten het drieslagstelsel De boeren namen

Nadere informatie

Samenvatting Geschiedenis Tijd van steden en staten

Samenvatting Geschiedenis Tijd van steden en staten Samenvatting Geschiedenis Tijd van steden en staten Samenvatting door N. 2102 woorden 14 april 2013 6 106 keer beoordeeld Vak Methode Geschiedenis Feniks 4 Tijd van steden en staten 1000 1500 Late middeleeuwen

Nadere informatie

Samenvatting Geschiedenis Late Middeleeuwen. Tijd van Steden en Staten ( )

Samenvatting Geschiedenis Late Middeleeuwen. Tijd van Steden en Staten ( ) Samenvatting Geschiedenis Late Middeleeuwen Samenvatting door M. 2643 woorden 21 juli 2016 4,7 14 keer beoordeeld Vak Methode Geschiedenis Memo Tijd van Steden en Staten (1000 1500) Late Middeleeuwen Kenmerkende

Nadere informatie

Deze (autarkisch agrarische samenleving) veranderde in de tijd van steden en staten (11 e en 12 e eeuw).wat waren de Oorzaken?

Deze (autarkisch agrarische samenleving) veranderde in de tijd van steden en staten (11 e en 12 e eeuw).wat waren de Oorzaken? Onderzoeksvraag; Waar en waardoor konden in de Tijd van Steden en Staten, oude steden weer tot bloei komen en nieuwe steden ontstaan? In vroege middeleeuwen was er sprake van een agrarische samenleving

Nadere informatie

Deze (autarkisch agrarische samenleving) veranderde in de tijd van steden en staten (11 e en 12 e eeuw).wat waren de Oorzaken?

Deze (autarkisch agrarische samenleving) veranderde in de tijd van steden en staten (11 e en 12 e eeuw).wat waren de Oorzaken? Onderzoeksvraag; Waar en waardoor konden in de Tijd van Steden en Staten, oude steden weer tot bloei komen en nieuwe steden ontstaan? In vroege middeleeuwen was er sprake van een agrarische samenleving

Nadere informatie

Info plus Het leenstelsel

Info plus Het leenstelsel Project Middeleeuwen F- verrijking week 1 Info plus Het leenstelsel Inleiding De Middeleeuwen betekent letterlijk de tussentijd. Deze naam is pas later aan deze periode in de geschiedenis gegeven. De naam

Nadere informatie

Samenvatting Geschiedenis Hoofdstuk 4

Samenvatting Geschiedenis Hoofdstuk 4 Samenvatting Geschiedenis Hoofdstuk 4 Samenvatting door een scholier 3325 woorden 12 juni 2009 7,3 22 keer beoordeeld Vak Methode Geschiedenis Werkplaats HOOFDSTUK 4 TIJD VAN STEDEN EN STATEN De opkomst

Nadere informatie

Hoofdstuk 4 De tijd van steden en staten

Hoofdstuk 4 De tijd van steden en staten Hoofdstuk 4 De tijd van steden en staten Introductievragen Voor je begint 1 a Je eigen antwoord. b Je eigen antwoord. 2 Je eigen antwoord. 3 a Je eigen antwoord. Bijvoorbeeld: De groei van de ambachten

Nadere informatie

Tijdwijzer. Het begin. Voor en na Christus

Tijdwijzer. Het begin. Voor en na Christus 138 Tijdwijzer Het begin Op deze tijdbalk past niet de hele geschiedenis van de mens. Er lopen namelijk al zo n 100.000 jaar mensen rond op aarde. Eigenlijk zou er dus nog 95.000 jaar bij moeten op de

Nadere informatie

Samenvatting geschiedenistoets hoofdstuk 6: Een tijd van revoluties

Samenvatting geschiedenistoets hoofdstuk 6: Een tijd van revoluties Samenvatting geschiedenistoets hoofdstuk 6: Een tijd van revoluties Dit hoofdstuk gaat over opstand in Amerika, Frankrijk en Nederland. Deze opstanden noemen we revoluties. Opstand in Amerika (1775). De

Nadere informatie

ONLINE BIJBELSTUDIE VOOR JONGEREN

ONLINE BIJBELSTUDIE VOOR JONGEREN STUDIONLINE JAARGANG 2, NR. 10 ONLINE BIJBELSTUDIE VOOR JONGEREN DL 2 D O M I N E E O N L I N E. O R G Vierhonderd jaar geleden vergaderde de synode in Dordrecht. Je weet inmiddels wat een synode is: een

Nadere informatie

De kruistochten. God wil het! Steden en Staten

De kruistochten. God wil het! Steden en Staten prehistorie 42 oudheid 3000 v. Chr. 2500 v. Chr. 2000 v. Chr. 1500 v. Chr. Steden en Staten De kruistochten In de woonkamer van familie Vos hangt een klok met Romeinse cijfers. Jos en Mirthe willen graag

Nadere informatie

Amersfoort. De opkomst van de stedelijke burgerij en de toenemende zelfstandigheid van de steden. Voorbeeld van stadsrechten

Amersfoort. De opkomst van de stedelijke burgerij en de toenemende zelfstandigheid van de steden. Voorbeeld van stadsrechten Onderzoeksvraag; Waardoor kregen mensen in de steden en op het platteland steeds meer vrijheid en kregen stedelingen steeds meer bestuursmacht? (VOGGP) ontwikkeling Dit deden ze bijvoorbeeld door de steden

Nadere informatie

Werkstuk Geschiedenis Frankrijk in de tijd van het absolutisme

Werkstuk Geschiedenis Frankrijk in de tijd van het absolutisme Werkstuk Geschiedenis Frankrijk in de tijd van het absolutisme Werkstuk door een scholier 1970 woorden 12 oktober 2005 6,7 72 keer beoordeeld Vak Geschiedenis Hoofdvraag: Hoe beschrijven en verklaren we

Nadere informatie

Samenvatting Geschiedenis Hoofdstuk 4 t/m 6

Samenvatting Geschiedenis Hoofdstuk 4 t/m 6 Samenvatting Geschiedenis Hoofdstuk 4 t/m 6 Samenvatting door Martijn 2409 woorden 28 december 2014 8,9 4 keer beoordeeld Vak Methode Geschiedenis Memo Hoofdstuk 4 De late middeleeuwen 1 De steden komen

Nadere informatie

Samenvatting Geschiedenis Hoofdstuk 4

Samenvatting Geschiedenis Hoofdstuk 4 Samenvatting Geschiedenis Hoofdstuk 4 Samenvatting door een scholier 990 woorden 24 februari 2018 4,2 7 keer beoordeeld Vak Methode Geschiedenis Feniks Geschiedenis samenvatting hoofdstuk 3 + kenmerkende

Nadere informatie

HC Stedelijke Dynamiek in de Lage Landen ( )

HC Stedelijke Dynamiek in de Lage Landen ( ) HC Stedelijke Dynamiek in de Lage Landen (1050-1700) Vraag 1 Wat maakte de opkomst van de stedelijke burgerij in de Nederlanden mogelijk? Periode: 1050-1302 Opkomst van de stedelijke burgerij - De opkomst

Nadere informatie

Samenvatting Geschiedenis Tijdvak 4, Tijd van Steden en staten

Samenvatting Geschiedenis Tijdvak 4, Tijd van Steden en staten Samenvatting Geschiedenis Tijdvak 4, Tijd van Steden en staten Samenvatting door een scholier 1693 woorden 21 maart 2013 5,5 9 keer beoordeeld Vak Methode Geschiedenis Memo Tijdvak 4 Paragraaf 1 Rond het

Nadere informatie

Staatsvorming hv123. CC Naamsvermelding-GelijkDelen 3.0 Nederland licentie.

Staatsvorming hv123. CC Naamsvermelding-GelijkDelen 3.0 Nederland licentie. Auteur VO-content Laatst gewijzigd Licentie Webadres 15 December 2016 CC Naamsvermelding-GelijkDelen 3.0 Nederland licentie http://maken.wikiwijs.nl/62234 Dit lesmateriaal is gemaakt met Wikiwijs Maken

Nadere informatie

Tijd van monniken en ridders (500 100) 3.2 Hofstelsel en horigen. (500 100)

Tijd van monniken en ridders (500 100) 3.2 Hofstelsel en horigen. (500 100) Gevolgen ineenstorting van het West Romeinse rijk in West Europa: 1. de eenheid van bestuur verdwijnt 2. de geldeconomie verdwijnt grotendeels. 3. steden raken in verval en verschrompelen tot kleine nederzettingen

Nadere informatie

Jagers & boeren Waarvan leefden de jagers-verzamelaars? Jagers & boeren Waarvan leefden de boeren? Van de jacht en van vruchten en planten

Jagers & boeren Waarvan leefden de jagers-verzamelaars? Jagers & boeren Waarvan leefden de boeren? Van de jacht en van vruchten en planten Jagers & boeren Waarvan leefden de jagers-verzamelaars? Jagers & boeren Waarvan leefden de boeren? Van de jacht en van vruchten en planten Van de oogst van hun land en van hun dieren Jagers & boeren Wat

Nadere informatie

Kenmerkende aspecten: -De opkomst van handel en ambacht die de basis legde voor het herleven van een agrarisch-urbane samenleving.

Kenmerkende aspecten: -De opkomst van handel en ambacht die de basis legde voor het herleven van een agrarisch-urbane samenleving. Boekverslag door L. 3035 woorden 23 juni 2015 6.3 143 keer beoordeeld Vak Methode Geschiedenis Feniks Kenmerkende aspecten: -De opkomst van handel en ambacht die de basis legde voor het herleven van een

Nadere informatie

Naam: DE BEELDENSTORM Ketters Luther en Calvijn

Naam: DE BEELDENSTORM Ketters Luther en Calvijn Naam: DE BEELDENSTORM Ketters Luther en Calvijn Filips II In 1566, meer dan vierhonderd jaar geleden, zijn veel mensen boos. Er is onrust in de Nederlanden. Er zijn spanningen over het geloof, veel mensen

Nadere informatie

1. Het begrip kan weg, omdat de overgebleven begrippen. Het begrip kan ook weg, omdat de overgebleven begrippen

1. Het begrip kan weg, omdat de overgebleven begrippen. Het begrip kan ook weg, omdat de overgebleven begrippen Welk Woord Weg Dynamiek en Stagnatie Aanloop 1. commerciële landbouw moedernegotie malthusiaanse spanning - nijverheid 2. waterschappen feodaliteit gilden - Hanze 3. stapelmarkt nijverheid Nederlanden

Nadere informatie

NEDERLAND IN DE 16e EEUW

NEDERLAND IN DE 16e EEUW NEDERLAND IN DE 16e EEUW In de 16e eeuw vielen de Nederlanden onder de Spaanse overheersing. Er bestonden grote verschillen tussen de gewesten (= provincies), bv: - dialect - zelfstandigheid van de gewesten

Nadere informatie

Brandaan. Geschiedenis WERKBOEK

Brandaan. Geschiedenis WERKBOEK 7 Brandaan Geschiedenis WERKBOEK 7 Brandaan Geschiedenis WERKBOEK THEMA 4 Eindredactie: Monique Goris Leerlijnen: Hans Bulthuis Auteurs: Juul Lelieveld, Frederike Pals, Jacques van der Pijl Controle historische

Nadere informatie

Samenvatting Geschiedenis Hoofdstuk 3 en 4

Samenvatting Geschiedenis Hoofdstuk 3 en 4 Samenvatting Geschiedenis Hoofdstuk 3 en 4 Samenvatting door een scholier 2051 woorden 3 oktober 2012 7,6 20 keer beoordeeld Vak Methode Geschiedenis Werkplaats HOOFDSTUK 3 De wereld in de tijd van monniken

Nadere informatie

germaans volk), een sterke Franse groepering. Ze verkochten haar aan de Engelsen die haar beschuldigden van ketterij (het niet-geloven van de kerk).

germaans volk), een sterke Franse groepering. Ze verkochten haar aan de Engelsen die haar beschuldigden van ketterij (het niet-geloven van de kerk). Jeanne d'arc Aan het begin van de 15de eeuw slaagden de Fransen er eindelijk in om de Engelsen uit hun land te verdrijven. De strijd begon met een vrouw die later een nationale heldin werd, van de meest

Nadere informatie

Samenvatting Geschiedenis Hoofdstuk 2 t/m 4

Samenvatting Geschiedenis Hoofdstuk 2 t/m 4 Samenvatting Geschiedenis Hoofdstuk 2 t/m 4 Samenvatting door L. 6247 woorden 8 december 2013 7,4 46 keer beoordeeld Vak Methode Geschiedenis Memo H2 Paragraaf 1: Directe democratie: de burgers kiezen

Nadere informatie

Tijd van regenten en vorsten 1600 1700. 6.2 Wie heeft de macht? Deel 2. Wie hadden in de Republiek, in Frankrijk en in Engeland de politieke macht?

Tijd van regenten en vorsten 1600 1700. 6.2 Wie heeft de macht? Deel 2. Wie hadden in de Republiek, in Frankrijk en in Engeland de politieke macht? Onderzoeksvraag: Wie hadden in de Republiek, in Frankrijk en in Engeland de politieke macht? Kenmerkende aspect: Het streven van vorsten naar absolute macht. De bijzondere plaats in staatskundig opzicht

Nadere informatie

Samenvatting Geschiedenis Hoofdstuk 4 De Middeleeuwen

Samenvatting Geschiedenis Hoofdstuk 4 De Middeleeuwen Samenvatting Geschiedenis Hoofdstuk 4 De Mid Samenvatting door A. 2474 woorden 17 december 2012 6 9 keer beoordeeld Vak Methode Geschiedenis Memo 4.1 Hoe kwamen de steden tot bloei? 4.1.1 Ontginnen en

Nadere informatie

Samenvatting Geschiedenis Tijdvak 4: Keizers, pausen en burgers

Samenvatting Geschiedenis Tijdvak 4: Keizers, pausen en burgers Samenvatting Geschiedenis Tijdvak 4: Keizers, pausen en burgers Samenvatting door een scholier 2325 woorden 13 januari 2011 4,8 12 keer beoordeeld Vak Methode Geschiedenis Feniks 4.1: De Investituurstrijd

Nadere informatie

Kenmerkende aspecten. 4.1 Steden: handel en nijverheid 7,3. Ontginningen. Nijverheid en handel in steden. Brugge, haven voor Vlaanderen

Kenmerkende aspecten. 4.1 Steden: handel en nijverheid 7,3. Ontginningen. Nijverheid en handel in steden. Brugge, haven voor Vlaanderen Samenvatting door Anne-Marie 1631 woorden 2 januari 2018 7,3 4 keer beoordeeld Vak Methode Geschiedenis Feniks H4 Tijd van steden en staten 1000-1500 Kenmerkende aspecten 13 De opkomst van handel en ambacht

Nadere informatie

Project lj1 Adaptability

Project lj1 Adaptability Project lj1 Adaptability 2015-2016 Auteur Laatst gewijzigd Licentie Webadres Mens en Maatschappij GG 23 februari 2016 CC Naamsvermelding-GelijkDelen 3.0 Nederland licentie https://maken.wikiwijs.nl/72423

Nadere informatie

Project lj1 Adaptability

Project lj1 Adaptability Project lj1 Adaptability 2015-2016 Auteur Laatst gewijzigd Licentie Webadres Mens en Maatschappij GG 23 februari 2016 CC Naamsvermelding-GelijkDelen 3.0 Nederland licentie https://maken.wikiwijs.nl/72423

Nadere informatie

Project lj1 Adaptability

Project lj1 Adaptability Auteur Mens en Maatschappij GG Laatst gewijzigd 23 February 2016 Licentie CC Naamsvermelding-GelijkDelen 3.0 Nederland licentie Webadres http://maken.wikiwijs.nl/72423 Dit lesmateriaal is gemaakt met Wikiwijs

Nadere informatie

Samenvatting door T woorden 9 januari keer beoordeeld. Geschiedenis. Hoofdstuk 3. Kenmerken

Samenvatting door T woorden 9 januari keer beoordeeld. Geschiedenis. Hoofdstuk 3. Kenmerken Samenvatting door T. 2509 woorden 9 januari 2013 7 38 keer beoordeeld Vak Methode Geschiedenis Feniks Hoofdstuk 3 Kenmerken Het ontstaan van hofstelsel en horigheid Het ontstaan van feodaal systeem Verspreiding

Nadere informatie

Opdracht Geschiedenis De Franse Revolutie

Opdracht Geschiedenis De Franse Revolutie Opdracht Geschiedenis De Franse Revolutie Opdracht door een scholier 3168 woorden 21 februari 2003 6 706 keer beoordeeld Vak Geschiedenis Inleiding Wij hebben voor het vak geschiedenis het hoofdstuk de

Nadere informatie

Limburg tussen staf en troon 1000 jaar graafschap Loon. les 1: Wie waren de graven van Loon

Limburg tussen staf en troon 1000 jaar graafschap Loon. les 1: Wie waren de graven van Loon Limburg tussen staf en troon 1000 jaar graafschap Loon les 1: Wie waren de graven van Loon Na deze les kan je de geschiedenis van het graafschap Loon aanduiden op je tijdbalk; kan je informatie opzoeken

Nadere informatie

Noord-Nederlandse gewesten. Smeekschift

Noord-Nederlandse gewesten. Smeekschift Habsburgs gezag Vanaf dat moment stonden de zuidelijke Nederlanden onder Habsburgs gezag. Noord-Nederlandse gewesten Door vererving en verovering vielen vanaf dat moment ook alle Noord- Nederlandse gewesten

Nadere informatie

Opdrachtenblad leerlingen

Opdrachtenblad leerlingen Namen: School: Klas: Opdrachtenblad leerlingen Wat je vooraf moet weten Lees dit opdrachtenblad goed en doe precies wat er staat. Lees dit blad zachtjes aan elkaar voor, dan vergeet je niets. Je moet met

Nadere informatie

Afb Ingekleurde kaart van de zeven provinciën, naar een gravure van Jan Janssonius, Belgii Foederati nova descriptio (1658).

Afb Ingekleurde kaart van de zeven provinciën, naar een gravure van Jan Janssonius, Belgii Foederati nova descriptio (1658). HC 1 Afb. 1.1. Ingekleurde kaart van de zeven provinciën, naar een gravure van Jan Janssonius, Belgii Foederati nova descriptio (1658). DE REPUBLIEK DER ZEVEN VERENIGDE Het gebied dat we nu kennen als

Nadere informatie

Antwoorden bij Hoofdstuk 4 Tijd van steden en staten

Antwoorden bij Hoofdstuk 4 Tijd van steden en staten Antwoorden bij Hoofdstuk 4 Tijd van steden en staten Oriëntatie a In de zesde eeuw. b De Volksverhuizingen. Deze veroorzaakten oorlogsgeweld en hongersnood. c Verschillende pestepidemieën. d 1 In de eerste

Nadere informatie

Ontstaan van de Gouden Eeuw (1588-1648)

Ontstaan van de Gouden Eeuw (1588-1648) 1 Ontstaan van de Gouden Eeuw (1588-1648) H!to"sche context Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden 1515-1648 meneervanempel.nl 2 Hoofdvraag Waardoor ontstond in de Republiek de Gouden Eeuw, 1588-1648?

Nadere informatie

Naam: FLORIS DE VIJFDE

Naam: FLORIS DE VIJFDE Naam: FLORIS DE VIJFDE Floris V leefde van 1256 tot 1296. Hij was een graaf, een edelman. Nederland zag er in de tijd van Floris V heel anders uit dan nu. Er woonden weinig mensen. Verschillende edelen

Nadere informatie

Markten en steden hv123

Markten en steden hv123 Auteur Laatst gewijzigd Licentie Webadres VO-content 11 september 2017 CC Naamsvermelding-GelijkDelen 3.0 Nederland licentie https://maken.wikiwijs.nl/62232 Dit lesmateriaal is gemaakt met Wikiwijs van

Nadere informatie

Hendrik I van Brabant: Leuven, ca Keulen, 5 september 1235

Hendrik I van Brabant: Leuven, ca Keulen, 5 september 1235 Hendrik I van Brabant: Leuven, ca. 1165 - Keulen, 5 september 1235 Hendrik I was hertog van Brabant vanaf 1183 en hertog van Neder-Lotharingen vanaf 1190. Hij wordt ook Hendrik de Krijgshaftige genoemd.

Nadere informatie

6,3. Samenvatting door een scholier 2484 woorden 28 januari keer beoordeeld. Geschiedenis. Hoofdstuk 4 tijd van steden en staten

6,3. Samenvatting door een scholier 2484 woorden 28 januari keer beoordeeld. Geschiedenis. Hoofdstuk 4 tijd van steden en staten Samenvatting door een scholier 2484 woorden 28 januari 2017 6,3 3 keer beoordeeld Vak Methode Geschiedenis Werkplaats Hoofdstuk 4 tijd van steden en staten 4.1 Opkomst van steden Dordrecht is rond 1200

Nadere informatie

Samenvatting Geschiedenis Hoofdstuk 4

Samenvatting Geschiedenis Hoofdstuk 4 Samenvatting Geschiedenis Hoofdstuk 4 Samenvatting door P. 1534 woorden 14 maart 2015 7 82 keer beoordeeld Vak Methode Geschiedenis Feniks 4.1 Hoe onstond het absolutisme? Feodale samenleving Standensameleving

Nadere informatie

Karel de Grote en het feodale stelsel. Rilana Kuiters. CC Naamsvermelding 3.0 Nederland licentie.

Karel de Grote en het feodale stelsel. Rilana Kuiters. CC Naamsvermelding 3.0 Nederland licentie. Auteur Rilana Kuiters Laatst gewijzigd 09 May 2016 Licentie CC Naamsvermelding 3.0 Nederland licentie Webadres http://maken.wikiwijs.nl/73905 Dit lesmateriaal is gemaakt met Wikiwijs Maken van Kennisnet.

Nadere informatie

Weinig kennis en weinig bronnen, de bronnen die we hebben zijn ongeschreven en primair. Homo sapiens: kunstwerken en betere gereedschappen.

Weinig kennis en weinig bronnen, de bronnen die we hebben zijn ongeschreven en primair. Homo sapiens: kunstwerken en betere gereedschappen. Samenvatting door een scholier 5235 woorden 26 oktober 2016 4,7 39 keer beoordeeld Vak Methode Geschiedenis Memo 1. Jagers en Boeren: - 3000 v. Chr. (prehistorie) 1.1 De agrarische revolutie Weinig kennis

Nadere informatie

Antwoorden oefenopgaven HC Rep. Der Nederlanden

Antwoorden oefenopgaven HC Rep. Der Nederlanden Antwoorden oefenopgaven HC Rep. Der Nederlanden 5H Opgave 1 De Hollandse steden in het midden van de zestiende eeuw waren voor hun bevolkingsgroei afhankelijk van de invoer van graan uit het Oostzeegebied.

Nadere informatie

Toelichting beelden tijdbalk Argus Clou Geschiedenis groep 7

Toelichting beelden tijdbalk Argus Clou Geschiedenis groep 7 Toelichting beelden tijdbalk Argus Clou Geschiedenis groep 7 Hierbij treft u een toelichting aan bij de beelden die in de tijdbalk van Argus Clou Geschiedenis groep 7 zijn opgenomen. Inhoud Thema 1 Boze

Nadere informatie

Samenvatting Geschiedenis Hoofdstuk 3

Samenvatting Geschiedenis Hoofdstuk 3 Samenvatting Geschiedenis Hoofdstuk 3 Samenvatting door een scholier 1669 woorden 17 januari 2005 5,6 10 keer beoordeeld Vak Geschiedenis Hoofdstuk 3: de Franse Revolutie. Paragraaf 1: het oude Koninkrijk.

Nadere informatie

Toetsvragen geschiedenis toelating Pabo. Tijdvak 8 Toetsvragen

Toetsvragen geschiedenis toelating Pabo. Tijdvak 8 Toetsvragen Tijdvak 8 Toetsvragen 1 In Nederland was de eerste belangrijke politieke stroming het liberalisme. Welke politieke doelen wilden liberalen bereiken? A Zij wilden een eenheidsstaat met een grondwet en vrijheid

Nadere informatie

6,5. Samenvatting door J woorden 9 januari keer beoordeeld. Geschiedenis Sprekend verleden. Samenvatting geschiedenis 2: hoofdstuk 2

6,5. Samenvatting door J woorden 9 januari keer beoordeeld. Geschiedenis Sprekend verleden. Samenvatting geschiedenis 2: hoofdstuk 2 Samenvatting door J. 2064 woorden 9 januari 2003 6,5 28 keer beoordeeld Vak Methode Geschiedenis Sprekend verleden Samenvatting geschiedenis 2: hoofdstuk 2 De Middeleeuwen (500-1500) De middeleeuwen kreeg

Nadere informatie

Eindexamen geschiedenis pilot havo 2009 - II

Eindexamen geschiedenis pilot havo 2009 - II Door de tijd heen De volgende historische verdragen staan in willekeurige volgorde: 1 Door de Vrede van Brest-Litovsk tussen het Duitse keizerrijk en het communistische Rusland kunnen de Duitse generaals

Nadere informatie

Samenvatting Geschiedenis Hoofdstuk 2, De Middeleeuwen

Samenvatting Geschiedenis Hoofdstuk 2, De Middeleeuwen Samenvatting Geschiedenis Hoofdstuk 2, De Middeleeuwen Samenvatting door een scholier 1999 woorden 29 november 2006 5,6 124 keer beoordeeld Vak Methode Geschiedenis Sprekend verleden H2 De Middeleeuwen

Nadere informatie

Samenvatting Geschiedenis Hoofdstuk 2

Samenvatting Geschiedenis Hoofdstuk 2 Samenvatting Geschiedenis Hoofdstuk 2 Samenvatting door S. 1030 woorden 18 mei 2017 0 keer beoordeeld Vak Geschiedenis Geschiedenis samenvatting H2 1: Wetenschappelijke Revolutie 17 e eeuw Kenmerken: Observeren

Nadere informatie

TIJD VAN PRUIKEN EN REVOLUTIES

TIJD VAN PRUIKEN EN REVOLUTIES TIJD VAN PRUIKEN EN REVOLUTIES Hoofdstuk 4 PARAGRAAF 4.1 Pruikentijd Standenmaatschappij De verlichting VERVAL EN RIJKDOM In de 17 e eeuw was Nederland het rijkste land ter wereld Van stilstand komt achteruitgang

Nadere informatie

Parf. 1 De verbreding van het Christendom in Europa.

Parf. 1 De verbreding van het Christendom in Europa. Parf. 1 De verbreding van het Christendom in Europa. Onder Clovis worden de Franken gekerstend. In 481 werd Clovis koning van één van de Frankische stammen, in de omgeving van Parijs. Clovis bekeerde zich

Nadere informatie

Samenvatting Geschiedenis H1 (-1.5)

Samenvatting Geschiedenis H1 (-1.5) Samenvatting Geschiedenis H1 (-1.5) Samenvatting door een scholier 1178 woorden 19 november 2017 5,7 2 keer beoordeeld Vak Methode Geschiedenis Feniks Geschiedenis Samenvatting H1 Het Spaanse wereldrijk

Nadere informatie

Markten en steden hv123

Markten en steden hv123 Auteur Laatst gewijzigd Licentie Webadres VO-content 17 august 2018 CC Naamsvermelding-GelijkDelen 4.0 Internationale licentie https://maken.wikiwijs.nl/62232 Dit lesmateriaal is gemaakt met Wikiwijs van

Nadere informatie

Hoofdstuk 1C8. Hoe ontstond Nederland?

Hoofdstuk 1C8. Hoe ontstond Nederland? Hoofdstuk 1C8 Hoe ontstond Nederland? Cursus 8.1 De koning en de prins Wat leer je deze cursus? Dat hervormers de Katholieke kerk wilden veranderen Dat zij de Protestante kerk stichtten Wat de reformatie

Nadere informatie

Antwoorden Geschiedenis Standensamenleving 1789 Frankrijk

Antwoorden Geschiedenis Standensamenleving 1789 Frankrijk Antwoorden Geschiedenis Standensamenleving 1789 Frankrijk Antwoorden door een scholier 927 woorden 22 april 2005 5,5 118 keer beoordeeld Vak Geschiedenis Gechiedenis, par. 1 Vraag 1: Wat voor samenleving

Nadere informatie

Tijd van steden en staten (late middeleeuwen)

Tijd van steden en staten (late middeleeuwen) Auteur Laatst gewijzigd Licentie Webadres Alinda Schaap 08 May 2016 CC Naamsvermelding 3.0 Nederland licentie http://maken.wikiwijs.nl/76349 Dit lesmateriaal is gemaakt met Wikiwijs Maken van Kennisnet.

Nadere informatie

Samenvatting Geschiedenis Examenkatern

Samenvatting Geschiedenis Examenkatern Samenvatting Geschiedenis Examenkatern Historische context 1 Republiek Karel V was van plan alle Nederlanden vanuit 1 plaats te besturen. Die plaats was brussel, want de Zuidelijke Nederlanden waren in

Nadere informatie

Samenvatting Geschiedenis Hoofdstuk 8: Tijd van burgers en stoommachines

Samenvatting Geschiedenis Hoofdstuk 8: Tijd van burgers en stoommachines Samenvatting Geschiedenis Hoofdstuk 8: Tijd van burgers en stoommachines Samenvatting door Larissa 665 woorden 18 januari 2016 5,4 5 keer beoordeeld Vak Methode Geschiedenis Feniks Hoofdstuk 8: Tijd van

Nadere informatie

Samenvatting geschiedenis hoofdstuk 4.

Samenvatting geschiedenis hoofdstuk 4. Samenvatting door een scholier 3248 woorden 23 februari 2010 6,4 46 keer beoordeeld Vak Methode Geschiedenis Memo Samenvatting geschiedenis hoofdstuk 4. 4.1.1 Ontginningen en jaarmarkten omstreeks 1000

Nadere informatie

Samenvatting Geschiedenis Hoofdstuk 6

Samenvatting Geschiedenis Hoofdstuk 6 Samenvatting Geschiedenis Hoofdstuk 6 Samenvatting door M. 804 woorden 17 juni 2013 5,5 2 keer beoordeeld Vak Methode Geschiedenis Bronnen Samenvatting geschiedenis Hoofdstuk 6 Burgers en stoommachines,

Nadere informatie

Eindexamen geschiedenis havo 2009 - I

Eindexamen geschiedenis havo 2009 - I Ten oorlog! Europese oorlogen 1789-1919. Oorlog als maatschappelijk fenomeen In de Coalitieoorlogen voerde de Franse regering de dienstplicht in. 2p 1 Leg uit dat zij hiermee de betrokkenheid van Franse

Nadere informatie

7,1. Samenvatting door een scholier 2339 woorden 25 maart keer beoordeeld. Geschiedenis. Memo Hoofdstuk 4 Samenvatting

7,1. Samenvatting door een scholier 2339 woorden 25 maart keer beoordeeld. Geschiedenis. Memo Hoofdstuk 4 Samenvatting Samenvatting door een scholier 2339 woorden 25 maart 2010 7,1 42 keer beoordeeld Vak Methode Geschiedenis Memo Memo Hoofdstuk 4 Samenvatting 4.1 Vanaf eind 10e eeuw werden woeste gronden tot landbouwgebied

Nadere informatie

Samenvatting Geschiedenis Hoofdstuk 5

Samenvatting Geschiedenis Hoofdstuk 5 Samenvatting Geschiedenis Hoofdstuk 5 Samenvatting door Sophie 1766 woorden 27 februari 2013 6,2 24 keer beoordeeld Vak Methode Geschiedenis Sprekend verleden Romeinse Koninkrijk 753-509 (500) voor Chr.

Nadere informatie

7,2. 1 Wetenschappelijke revolutie. 2 Gevolgen van de wetenschappelijke revolutie. 3 Kenmerken van de verlichting

7,2. 1 Wetenschappelijke revolutie. 2 Gevolgen van de wetenschappelijke revolutie. 3 Kenmerken van de verlichting Samenvatting door een scholier 1776 woorden 11 december 2007 7,2 240 keer beoordeeld Vak Methode Geschiedenis Sprekend verleden Geschiedenis samenvatting Hoofdstuk 2; Wetenschappelijke revolutie, verlichting

Nadere informatie

Samenvatting Geschiedenis 2.1 t/m 3.1

Samenvatting Geschiedenis 2.1 t/m 3.1 Samenvatting Geschiedenis 2.1 t/m 3.1 Samenvatting door een scholier 1543 woorden 18 januari 2016 7,1 54 keer beoordeeld Vak Methode Geschiedenis Feniks Geschiedenis 2.1 Deelvraag: waartoe leidde de modernisering

Nadere informatie

Samenvatting door een scholier 2007 woorden 29 januari keer beoordeeld. Geschiedenis Sprekend verleden

Samenvatting door een scholier 2007 woorden 29 januari keer beoordeeld. Geschiedenis Sprekend verleden Samenvatting door een scholier 2007 woorden 29 januari 2005 7 334 keer beoordeeld Vak Methode Geschiedenis Sprekend verleden 1 Wat is een revolutie? Een grote verandering in de samenleving in een korte

Nadere informatie

Stedelijke burgerij hv123. CC Naamsvermelding-GelijkDelen 3.0 Nederland licentie. http://maken.wikiwijs.nl/62233

Stedelijke burgerij hv123. CC Naamsvermelding-GelijkDelen 3.0 Nederland licentie. http://maken.wikiwijs.nl/62233 Auteur VO-content Laatst gewijzigd Licentie Webadres 25 June 2015 CC Naamsvermelding-GelijkDelen 3.0 Nederland licentie http://maken.wikiwijs.nl/62233 Dit lesmateriaal is gemaakt met Wikiwijsleermiddelenplein.

Nadere informatie

Het concilie van Konstanz

Het concilie van Konstanz 1 Het concilie van Konstanz Reformatieconcilie Het Concilie van Konstanz (1414-1418) staat bekend als een zogenaamd reformatieconcilie. Algemeen besefte men namelijk in de 14e en de 15e eeuw hoe dringend

Nadere informatie

Van dorp tot Hanzestad

Van dorp tot Hanzestad Van dorp tot Hanzestad 3-5 spelers, speelduur inclusief instructie 30-40 minuten Inleiding: De middeleeuwen is het tijdvak waarin de meeste van de moderne Europese steden hun oorsprong hebben. De meeste

Nadere informatie

geschiedenis geschiedenis

geschiedenis geschiedenis Examen HAVO 2009 tijdvak 1 woensdag 20 mei 9.00-12.00 uur tevens oud programma geschiedenis geschiedenis Bij dit examen hoort een bijlage. Dit examen bestaat uit 30 vragen. Voor dit examen zijn maximaal

Nadere informatie

Keizer Hendrik III: 28 oktober kasteel Bodfeld in de Harz, 5 oktober 1056

Keizer Hendrik III: 28 oktober kasteel Bodfeld in de Harz, 5 oktober 1056 Keizer Hendrik III: 28 oktober 1017 - kasteel Bodfeld in de Harz, 5 oktober 1056 bijgenaamd de Vrome of de Zwarte, was keizer van het Heilige Roomse Rijk. Zijn politiek stond onder invloed van de kerkhervormingen

Nadere informatie

Kastelen in Nederland

Kastelen in Nederland Kastelen in Nederland J In ons land staan veel kastelen. Meer dan honderd. De meeste van die kastelen staan in het water. Bijvoorbeeld midden in een meer of een heel grote vijver. Als er geen water was,

Nadere informatie