Samenvatting Economie Hoofdstuk 1, 2, 4 en 5

Transcriptie

1 Samenvatting Economie Hoofdstuk 1, 2, 4 en 5 Samenvatting door een scholier 1596 woorden 25 augustus ,5 19 keer beoordeeld Vak Methode Economie In balans Hoofdstuk 4 Begrippen Beroepsbevolking toe- of afname: - Omvang en samenstelling - Wetgeving - Maatschappelijke opvattingen - Organisatie van arbeidsproces Toename arbeidsaanbod: - Bevolking wordt groter - Afschaffen VUT - Deeltijd/flexwerk/kinderopvang (meer vrouwen) Afname arbeidsaanbod; - Vervroegd pensioen - Studie (tot 22e jaar ongeveer) - Toename van loonkosten per werknemer betekent NIET automatische toename van de loonkosten per product. (alleen als loon met hoger percentage stijgt dan de arbeidsproductiviteit) - ADV : Afname arbeidsproductiviteit, arbeidskosten per product omhoog, daling vraag naar arbeid. - Primair: Landbouw, visserij, bosbouw etc. - Secundair: Industrie - Tertiair: Commerciële instellingen (doel = winst maken) - Quartair: Dienstverlenend (geen winststreven) - Marktsector: primair, secundair en tertiair - Collectieve sector : quartaire sector (collectieve goederen) - Arbeidsjaar: aantal uren dat iemand met een volledige baan werkt in 1 jaar tijd (1660) - Werkeloosheid: verschil tussen vraag en aanbod van werk. Pagina 1 van 13

2 - Geregistreerde werkeloosheid: zonder werk, WIL meer dan 12 uur per week werken, staat ook bij arbeidsbureau ingeschreven. - Verborgen werkeloosheid: Willen wel werken maar kunnen niet (staan ook niet ingeschreven) bijvoorbeeld: huisvrouwen, studenten, WAO ers. - Verborgen werkgelegenheid: Zwart werk en vacatures - Gevolgen werkeloosheid: koopkracht daalt en sociaal isolement Marktmechanisme Hangt af van vraag en aanbod van goederen Voordelen: - Grote individuele vrijheid - Arbeidsproductiviteit hoog - Consumenten wensen meteen voorzien - Concurrentie groot (productiekosten zo laag mogelijk) - Besliskosten zijn laag - Meer kwaliteit (service) - Innovatie (technische ontwikkeling) Nadelen: - Gebrek aan collectieve goederen - Milieuvervuiling (overheid KAN ingrijpen) - Starre markten/prijzen (bij monopoly blijft verkoopprijs lange tijd hetzelfde) - Varkenscyclus (groot aanbod=lage prijs klein aanbod=hoge prijs) - Sociale onrechtvaardigheid (inkomensverschillen, compensatie met subsidies etc.) - Overheid kan niet ingrijpen bij externe effecten - Individuele onzekerheid Bureaucratisch budgetmechanisme Productie wordt van bovenaf opgelegd. Iemand of 1 groep bepaald de productie. (vraag en aanbod) Voordelen: - Efficiënte productie (van te voren vastgelegd) - Genoeg collectieve goederen - Geen werkeloosheid - Iedereen is gelijk (sociale rechtvaardigheid) Nadelen: - Hoge besliskosten - Gebrekkige informatie Pagina 2 van 13

3 - Motivatie slecht (geen ontwikkeling) Democratisch budgetmechanisme Overheid en markt werken samen Voordelen: - Iedereen z n wensen worden behartigd - In het plan kunnen alle wensen staan - Stabiele economie (anti-cyclische begrotingspolitiek) Nadelen: - Hoge besliskosten (plan opstellen kost geld en tijd) - Gaat veel informatie verloren - Uiteindelijke besluiten wijken af van wensen (compromis sluiten) - Streeft naar andere doelen dan een efficiënte productie - Weinig concurrentie - Te hoge eisen, onbetaalbaar plan. Structurele werkeloosheid Ligt aan de manier van produceren Oorzaken - Verslechtering van de internationale concurrentiepositie - Lage scholingsgraad - Arbeids(on)geschiktheid - Geringe arbeidsmobiliteit - Slechte arbeidsbemiddeling - Frictiewerkeloosheid (max 3 maanden) - Seizoenswerkeloosheid - Kwalitatief (opleiding sluit niet aan op baan) - Kwantitatief (beroepsbevolking groter dan aantal arbeidsplaatsen) Oplossingen - Verlaging productiekosten - Betere arbeidsbemiddeling - Meer mogelijkheden tot scholing - Verkorten sollicitatieprocedure - Strengere controle op arbeidsongeschiktheid - Kosten reizen etc. vergoeden Pagina 3 van 13

4 Conjuncturele werkeloosheid Ligt aan de bestedingen Minder bestedingen -> minder vraag -> minder productie -> minder arbeid nodig Oorzaak: Vraag naar arbeid is lager dan aanbod van arbeid. Oplossingen: - Consumptie verhogen - Overheidsuitgaven verhogen - Export verhogen - (Belasting verlagen) Sociaal-economisch Overleg-cyclus Mei/Juni - CPB aan de hand van economisch model analyse van economische ontwikkelingen volgend jaar. - Overheidsbeleid -> varianten worden doorberekend om goed te kunnen kiezen. 3e dinsdag september (prinsjesdag) - CPB -> macro economische verkenningen (MEV), economische ontwikkelingen voorspelling volgend jaar met overheidsbeleidvarianten. - Miljoenennota: begrotingsvoorstellen van de regering. Inkomstenuitgaven begroting van de overheid volgend jaar, ministerie + argumenten (waarom.etc) September/Oktober: algemene beschouwingen (AB) - 2e kamer: 1e ronde: alle politieke partijen spreektijd wijzigingsvoorstellen + argumenten, daarna antwoord regering wel of niet wijzigingen meenemen + argumentatie. 2e ronde: Politieke partijen reactie op 1e ronde dan regering weer eventueel nog en 3e ronde. - Stemming wijzigingen en daarna stemming miljoenennota + wijzigingen - De wetten worden door de koningin ondertekent - Publicatie in Staatscourant en op 1 januari het nieuwe jaar gaan de wetten in. Oktober najaarsoverleg - Sociale partners (bonden) en de overheid hebben overleg om de economische ontwikkelingen te ondersteunen. - Bij overeenstemming als landelijke richtlijn voor alle CAO s noemen we een Centraal Akkoord (CA) Januari/Februari Pagina 4 van 13

5 - CPB aan hand van economisch model analyse van economische ontwikkelingen van het lopende jaar. Overheidsvarianten worden doorberekend om goed te kunnen kiezen. Maart/April - CPB -> Centraal economisch plan. Economische ontwikkeling voorspellen van lopende jaar met overheidsbijstuursvarianten. - Voorjaarsnota: Bijstuur voorstellen van de regering. Bijstellingen van regels/wetten per ministerie + argumentatie. April/Mei - voorjaarsoverleg: Sociale partners + overheid overleg om economische ontwikkeling te ondersteunen. - Overeenstemming -> Centraal akkoord (of Sociaal akkoord) Sociaal economische raad 11 ondernemers 7 van de VNO/NCW 3 van MKB Nederland (midden en klein bedrijf) 1 van LTO Nederland (land en tuinbouw) 11 werknemers 7 van FNV 2 van CNV 1 van MHP (middel en hoger personeel) 1 van AVC algemene vakcentrale 11 kroonleden Door regering benoemde, onafhankelijke deskundigen. Loonstijgingen Prijscompensatie: De lonen stijgen met percentage gelijk aan de prijsstijging. Initiele loonstijging: Extra stijging bovenop de prijscompensatie. Incidentele loonstijging: promotie, bonus etc. alleen voor bepaalde werknemers. Winstdienst-regeling: Werknemers delen mee in de winst. Begrippen H1 en H2 - Productiefactoren Beloning Pagina 5 van 13

6 Arbeid Loon Kapitaalgoederen Rente Natuur Pacht Ondernemersactiviteit Winst - Arbeidsproductiviteit: Productie per werknemer per tijdseenheid - Breedte-investering: Uitbreiding met machines van type dat al in gebruik is. - Diepte-investering: Automatisering, betere kapitaalgoederen (verhouding kapitaal/arbeid beter) - Reëel: gecorrigeerd voor prijsveranderingen - Nominaal: Alleen in geld gemeten. - Productiegroei: NI is met een groter percentage gestegen dan de prijzen in dezelfde periode. - Economische groei: Procentuele verandering van het reëel nationaal product in bepaald jaar, vergeleken met voorafgaand jaar. - NI=NP omdat alle beloningen voor werk evenveel waard is als alle productiekosten. - Schaarste: De spanning tussen behoeften en de middelen om in die behoeften te voorzien. - Welzijn: Welbevinden zonder dat het keuzeprobleem een rol speelt. - Welvaart: De mate waarin we in onze behoeften voorzien door schaarse middelen te gebruiken. - Welvaart in enge zin: alleen kijken naar materiele dingen. - Toegevoegde waarde overheid = som ambtenaarssalarissen - Vervangingsinvesteringen = afschrijvingen - Uitbreidingsinvesteringen = voorraad uitgebreid met nieuwe machines - Voorraadinvesteringen = vlottende kapitaalmiddelen - Productiecapaciteit: grootst mogelijke productie in een bepaalde periode. - Bezettingsgraad: de mate waarin de productiecapaciteit benut wordt. - Concurrentievermogen: in welke mate de bedrijven uit het land kunnen concurreren met bedrijven uit andere landen. - Economische politiek: 1. Evenwichtige arbeidsmarkt. 2. Prijsstabiliteit 3. Rechtvaardige inkomstenverdeling 4. Evenwichtige betalingsbalans 5. Evenwichtige (duurzame) groei - Anticyclische begrotingspolitiek: de overheid gaat tegen de vraaggolf in Bij overbesteding -> belasting omhoog Bij onderbesteding -> belasting omlaag - Overheid grijpt in door: 1. Wetten 2. Heffingen 3. Premies 4. Belastingen en subsidies (uitkeringen) 5. Produceert en geeft zelf geld uit 6. beïnvloedt inkomensverdeling - Inkomensoverdrachten: je betaalt iets waar je niks voor terug krijgt (belastingen) Pagina 6 van 13

7 - De 4 bestedingen: 1. Overheidsbestedingen 2. Consumptie 3. Investeringen 4. Export - CAO: arbeidsovereenkomst tussen werkgevers en werknemers (Bonden) in een bepaalde bedrijfstak over de secundaire arbeidsvoorwaarden. - Loonruimte: Arbeidsproductiviteit stijgt -> Hoeveel mogen de lonen stijgen zonder dat de loonkosten per product stijgen. - Afschrijven: Waarde vermindering van vaste kapitaalgoederen. - Vraag arbeid komt van werkgevers. - Aanbod arbeid komt van werknemers. - Kapitaalintensief: als de kapitaalkosten van de totale productiekosten een groot deel uitmaakt. CONJUNCTUUR - Korte termijn - Vraagkant - Hangt af van de bestedingen - Productiecapaciteit wordt constant verondersteld. STRUCTUUR - Lange termijn - Aanbodkant - Hangt af van uitbreiding/verbetering van productiecapaciteit, scholing, technische ontwikkeling, arbeidsverdeling etc. - Stilzwijgend wordt verondersteld dat bestedingen stijgen - (trend) Laagconjunctuur: NI hoog Hoogconjunctuur: NI laag BESTEDING = VRAAG = CONJUNCTUUR Factoren die conjunctuurbeweging beïnvloeden: - Rentestand (laag -> consumptie omhoog) - Begrotingspolitiek van overheid - Wereldhandel Gevolgen: - Prijsniveau (omhoog) - Loonniveau (omhoog, tekort aan arbeidskrachten met goed niveau) - Rentestand (meer mensen lenen) Pagina 7 van 13

8 Berekeningen H1 en H2 C = Particuliere consumptie I = Particuliere investeringen O = Overheidsbestedingen E = Export M = Import S = Particuliere besparingen B = Belastingen Y = Nationaal inkomen Y = C+S+B Y = C+I+O+E-M C+S+B = C+I+O+E-M S-I = Spaarsaldo particulieren B-O = Spaarsaldo overheid samen Nationaal spaarsaldo E-M = Uitvoersaldo (betalingsbalans) S-I + B-O = E-M - Afzet x verkoopprijs = omzet - Omzet kosten = winst - Relatieve verandering = absolute verandering : oorspronkelijke waarde - Relatieve verandering x 100% = procentuele verandering - Percentage berekenen = nieuw oud: oud x 100% - Toegevoegde waarde = kosten en afschrijvingen (beloningen) - Toegevoegde waarde = bruto toegevoegde waarde afschrijvingen - Loonkosten per product = cao-loonindex : arbeidsproductiviteit x 100% - Loon per product = Loon per werknemer : productie per werknemer - Index = Waarde : basiswaarde x Reëel = waarde :koopkracht = nominaal : prijsindex Samenvatting H5 Produceren voor de markt Eenmanszaak VOF BV + NV Eigendom Eigenaar Vennoten Aandeelhouders Leiding Eigenaar Vennoten Aangesteld personeel Aansprakelijkheid Eigenaar (privé) Vennoten (privé) BV + NV rechtspersoon Pagina 8 van 13

9 Rechtspersoon: een organisatie met rechten en plichten kan zijn eigen bezittingen en eigen schulden hebben, los van de leden die ertoe behoren. Balans Debet Credit Bezittingen Eigen vermogen Vreemd vermogen Voorbeeld balans Debet Credit Grond Eigen vermogen (aandeelhoudersvermogen) Gebouwen Reserves Kapitaalgoederen (machines) Leningen Voorraden Crediteurs (schulden leveranciers) Debiteuren (vorderingen) Belasting (schuld) Kas, bank, giro Winstverwachtingen: In de toekomst over meer financiële middelen beschikken om schulden af te betalen of te investeren. Afzetverwachtingen: Productiecapaciteit uitbreiden. Vermogenskosten: Rente laag = geld lenen voor investeringen. Bruto-investeringen = Netto-investeringen + Vervangings-investeringen Netto-investeringen = Voorraad mutaties + Uitbreidings-investeringen Vervangings-investeringen = Afschrijvingen Voorraadmutaties = Vlottend kapitaal Uitbreidingsinvesteringen en afschrijvingen = Vast kapitaal Arbeidsbesparende investering: Diepte-investering verhouding kapitaal/arbeid stijgt. Milieusparende investering: besparing stoffen, grondstoffen, vermindering uitstoot schadelijk. Kapitaalbesparende investering: Bepaalde productie omvang gerealiseerd met minder, maar efficiëntere kapitaalgoederen. Innovatie: vernieuwing - Product: diskman, mountainbike etc. - Proces: lopende band, thuisbankieren Productiefactor Omvang hangt af van Productiviteit hangt af van Pagina 9 van 13

10 Natuur - Natuurlijke omgeving - Hulpbronnen - Milieuvervuiling - Uitputting natuurlijke hulpbronnen Arbeid - Beroepsbevolking - Scholing/ervaring - arbeidsverdeling/gezondheid Kapitaal - Investeringen - Technische ontwikkeling Ondernemersactiviteit - Bereidheid om economische risico s te nemen. - Kwaliteit van ondernemersbeslissingen. Wensen bedrijfsleven Maatregelen overheid Lage loonkosten Loonmatiging bepleiten in Stichting v/d Arbeid Goed personeel Goed onderwijsstelsel en arbeidsmobiliteit bevorderen. Meer vrouwen in arbeidsproces Kinderopvang en ATV (deeltijdbanen) Flexibel inzetbaar personeel Flexibilisering arbeidsmarkt bevorderen Laag geschoold personeel winstgevend in dienst kunnen hebben Loonkosten subsidies geven Innovatie Subsidies geven voor technische ontwikkeling Goede verbindingswegen Infrastructurele voorzieningen bevorderen Variabele kosten: variëren met productie omvang (arbeid, stoffen, energie etc.) Constante kosten: Varieert niet met productie omvang (bepaald door productiecapaciteit, gebouwen, kapitaalgoederen etc.) Break-evenpunt: Snijpunt van TO en TK lijnen. Break-evenomzet: de break-even afzet x verkoopprijs TVK = Totale variabele kosten TCK = Totale constante kosten TK = Totale kosten TO = Totale omzet P = Prijs van product Q = Aantal eenheden product Qv = Aantal gevraagde eenheden product Qa = Aantal aangeboden eenheden product Ev = Prijselasticiteit van de vraag P = Evenwichtsprijs Q = Evenwichtshoeveelheid (bij de laatste p en q hoort streepje boven) Proportioneel: kosten stijgen evenredig Degressief: Minder dan evenredig (productieomvang) Progressief: Meer dan evenredig (productieomvang) Pagina 10 van 13

11 Prijsvraaglijn: Geeft weer hoeveel eenheden van en product worden gekocht bij uiteenlopende prijzen van het product. Aanbodlijn: Laat zien hoeveel eenheden van een product wordt aangeboden bij uiteenlopende prijzen van het product. Prijselastisch product: Prijsverandering gevold door relatief grotere verandering dan vraag. (groter dan -1, meer verlies) Prijsinelastisch product: Prijsverandering gevolgd door relatief kleinere verandering van vraag. (tussen 0 en -1, weinig verlies) E = Procentuele verandering van gevolg Procentuele verandering van oorzaak Ev= Procentuele verandering van gevraagde hoeveelheid Procentuele verandering van de prijs Evenwichtsprijs: Prijs waarbij de gevraagde en aangeboden hoeveelheid gelijk is. Vraaglijn verschuift naar rechts als: - Behoefte aan goed toeneemt - Inkomens stijgen - Prijzen van vergelijkende producten - Aantal vragers neemt toe Aanbodlijn verschuift naar rechts als: - Technische ontwikkeling, productie goedkoper maakt. - Aantal aanbieder toeneemt (evenwichtsprijs omhoog) Doelstellingen gemeenschappelijk landbouwbeleid van EU: - Gemeenschappelijke landbouwmarkt - Vergroting van productiviteit in landbouw - Redelijk inkomen voor landbouwers - Stabilisering van prijzen voor landbouwproducten - Veilig stellen van voedselvoorziening - Redelijke prijzen van landbouwproducten voor consument Aanbieders macht op markt als: - 1 aanbieder op markt is (monopolie) - Klein aantal aanbieders is (beschermen elkaar) - Uitvoering verschillen (verschillende soorten auto s) - Onderlinge afspraken (minimumprijs) Pagina 11 van 13

12 Kartel: Overeenkomst tussen zelfstandige ondernemingen om de onderlinge concurrentie te beperken. Berekeningen H5 voorbeelden Kostendekking TO = 40q TK = 25q TO = TK 40q = 25q q 25q = q = q = eenheden product (breakeven-punt) Elasticiteit Prijs product van 10 naar 11. Daardoor gevraagde hoeveelheid van stuks naar stuks. Ev uitrekenen: : x 100% = -5% : 10 x 100% = +10% -5% : +10% = -0,5 TO uitrekenen Oude TO = 10 x = Nieuwe TO = 11 x = De prijsstijging heeft geleid tot een toenamen van TO, dus is vraag inelastisch. Elasticiteit Prijs product van 10 naar 11. Daardoor daalt de gevraagde hoeveelheid van stuks naar stuks. Ev uitrekenen: : x 100% = -40% : 10 x 100% = +10% Pagina 12 van 13

13 -40% : +10% = -4 TO uitrekenen Oude TO = 10 x = Nieuw TO = 11 x = De prijsstijging heeft geleid tot een afname van TO, dus vraag is elastisch. Pagina 13 van 13