SECUNDAIR ONDERWIJS. eerste en tweede leerjaar. Mechanica-elektriciteit

Transcriptie

1 SECUNDAIR ONDERWIJS Onderwijsvorm: BSO Graad: tweede graad Jaar: eerste en tweede leerjaar Studiegebied: Mechanica-elektriciteit Optie(s) Basismechanica Vak(ken): PV Praktijk sanitair/centrale verwarming /elektromechanica (verdieping) TV Sanitair/centrale verwarming/ elektromechanica (verdieping) 2/2 lt/w 2/2 lt/w Vakkencode: IT-p Leerplannummer: 2004/147 Nieuw Nummer inspectie: 2004 / 147 // 1 / N / SG / 1 / II / / D/

2 BSO 2e graad Basismechanica 1 INHOUD Visie...2 Beginsituatie...3 Algemene doelstellingen...4 Leerplandoelstellingen / leerinhouden...6 CV en SI Praktijk en technologie...6 Pedagogisch-didactische wenken en timing...12 Toelichting bij de lessentabel (leerplan)...20 Timing...24 Minimale materiële vereisten...25 Evaluatie...27 Bibliografie...32

3 BSO 2e graad Basismechanica 2 VISIE 1 Van Metaal én Nijverheid naar Basismechanica Op 1 september 2004 en op 1 september 2005 worden in het eerste respectievelijk het tweede leerjaar van de tweede graad BSO de studierichtingen Metaal en Nijverheid vervangen door een nieuwe studierichting, met name Basismechanica. Deze mechanisch gerichte studierichting steunt op vormingscomponenten uit de clusters Auto, Koeling en Warmte en Machines. 2 Basismechanica én Elektrische installaties In het licht van de reductie van de tweede graad kunnen binnen het studiegebied Mechanica-elektriciteit in de tweede graad BSO nog twee studierichtingen ingericht worden, met name de studierichting Basismechanica en de bestaande studierichting Elektrische installaties. Deze studierichtingen bereiden voor op studierichtingen in de derde graad BSO in de studiegebieden Auto, Koeling en Warmte en Mechanica-elektriciteit. 3 Lessentabel Basismechanica De lessentabel voor de studierichting Basismechanica bestaat naast 10 lestijden basisvorming en 4 lestijden complementair gedeelte, uit 22 lestijden fundamenteel gedeelte. Binnen de 22 lestijden onderscheiden we 14 lestijden algemene technische en praktische vorming en 8 lestijden gedifferentieerde vorming. Die 14 lestijden algemene en technische vorming gelden voor alle leerlingen binnen de studierichting Basismechanica. De gedifferentieerde vorming kan van school tot school verschillen omdat er verschillende varianten in de tweede graad kunnen worden ingericht. In de tweede graad kunnen in het Gemeenschapsonderwijs volgende varianten (telkens 8 lestijden) worden ingericht: cluster auto (8 lt) cluster koeling en warmte (8 lt) cluster machines (8 lt) deelcluster auto (4 lt) + deelcluster koeling en warmte (4 lt) deelcluster auto (4 lt) + deelcluster machines (4 lt) deelcluster koeling en warmte (4 lt) + deelcluster machines (4 lt) De school richt maximaal twee van voorgaande varianten in.

4 BSO 2e graad Basismechanica 3 BEGINSITUATIE De leerlingen komen vooral uit een beroepsvoorbereidend leerjaar. Andere leerlingen stromen in en komen uit een of andere basisoptie van de eerste graad. De vooropleiding steunt minder op kennis van de leerlingen die zij op het gebied van mechanica reeds verworven hebben vanuit hun eigen ervaringswereld en hun persoonlijke interesse. Hieronder is de beginsituatie in de 2e graad vanuit de drie hoeken weergegeven. Cognitief De opleiding steunt op vaardigheden, attituden en kennis om de basistechnologie om te zetten in praktische realisaties. Iedere leerling moet de beste kansen krijgen, afgestemd op zijn eigen kunnen, zijn dynamiek en zijn aspiraties. De aanpak moet zodanig gedifferentieerd zijn, zodat individuele bijsturing mogelijk blijft. Psychomotorisch Het is normaal dat er op psychomotorisch gebied een grote verscheidenheid is. Daarom zou het totaal verkeerd zijn eenzelfde kunnen, eenzelfde ritme en eenzelfde tempo te eisen van alle leerlingen. De stelregel moet zijn dat de activiteiten zo verdeeld worden dat iedere zijn eigen maximum kunnen zo dicht mogelijk benadert en dit dan ook succesvol ervaart. Affectief Bij de aanvang van de 2 e graad kan de beroepsleerling nog specifieke affectieve eigenschappen vertonen. Het speelse, het nukkige en het dwars zijn kunnen nog aanwezig zijn. Zij hebben opvallende karaktertrekken. De leerling moet affectief kunnen doorgroeien in een daartoe geëigende situatie. Naast de technisch - opleidende functie heeft de werkplaats nog een belangrijke opvoedende dimensie als ruimte waar gevoel, karakter en temperament kunnen worden getoond, weerspiegeld en gemeten. De leerling moet zichzelf kunnen situeren en evalueren op gebied van zelfvertrouwen, kritische zin en in zijn verhouding tot de buitenwereld. Hij moet zich eveneens ten opzichte van de groep kunnen situeren op het gebied van realiteitszin en sociale participatie. De voorkennis van de leerlingen kunnen verschillend zijn, waardoor het aangewezen is om meteen, bij het begin van het schooljaar, de voorkennis van de leerlingen te testen. Hierdoor is later na te gaan welke leerwinst de leerlingen hebben gerealiseerd. Eventuele verschillen qua beginsituatie (en interesses) zullen opgevangen worden door differentiatie binnen de groep. Indien fysische gebreken of één of andere handicap, de slaagkansen sterk beperken, is het aangewezen, in overleg, een gepaste oriëntering van de leerling te realiseren. Dit voorkomt onnodige problemen bij verdere studies en moeilijkheden bij het uitoefenen bij een toekomstig beroep.

5 BSO 2e graad Basismechanica 4 ALGEMENE DOELSTELLINGEN Van de leerlingen wordt verwacht dat zij de nodige interesses hebben om: Kennis en inzichten te verwerken over de soorten materialen zodat zij volt kunnen omgaan met verschillende soorten materialen; Kennis en inzichten te verwerken over de basis gereedschappen en machines; De nieuwe technologieën op te volgen en te verwerken; De juiste werkmethode aan te leren; De veiligheidsaspecten te leren kennen en toepassen. De moderne technische communicatie middelen, zoals CAD tekenen, te leren begrijpen en toe te passen Gegevens opzoeken via moderne communicatiemiddelen zoals internet. Met betrekking tot attitudes Kwaliteitszorg en zin voor nauwkeurigheid nastreven. Kritisch ingesteld zijn ten opzichte van het eigen werk. Verantwoordelijkheidszin betrachten bij het afleveren van het werk op school. Zin voor samenwerking aan de dag leggen. Groeien naar zelfstandigheid, zodat de leraar slechts ondersteunend moet optreden. Veiligheid nasteven. Met betrekking tot vaardigheden en kennis Tekeningen of schema lezen en toepassen. De basiskennis hebben over materialenleer, gereedschapsleer, snijtechnologie, meettechniek, aandrijvingen en energie. Een verantwoorde werkmethode inzien en opstellen. De basis kennis hebben over de verbindingstechnieken Inzicht hebben in de werking en het doel van mechanische componenten. Inzicht hebben, om een eenvoudig CAD-programma, toe te passen. Veiligheid/gezondheid/hygiëne milieubewustzijn De ondersteunende basis kennis om actief en pro-actief in te staan voor de veiligheid en om situaties te voorkomen die mens en milieu kunnen schaden. Gevaarssymbolen herkennen.

6 BSO 2e graad Basismechanica 5 Naast de technische vaardigheden zal ook de nodige aandacht besteed worden aan vakgerichte attitudes Kwaliteitsbewustzijn: Verantwoordelijkheidszin: Zin voor samenwerking: Leergierig zijn: Welzijnsbewustzijn: Milieubewustzijn: actief en pro-actief gericht zijn op kwaliteit door zin te hebben voor orde en netheid. zich ervan bewustzijn dat ordelijk en nauwkeurig werken de veiligheid van zichzelf en anderen verhoogt. bereid zijn om samen te werken, om een kwaliteitsvol eindproduct te bereiken. actief zoeken naar situaties om zijn competentie te verbreden en te verdiepen. actief en pro-actief gericht zijn op veiligheid, gezondheid en hygiëne. actief en pro-actief gericht zijn op het beschermen van het milieu.

7 BSO 2e graad Basismechanica 6 LEERPLANDOELSTELLINGEN / LEERINHOUDEN CV EN SI PRAKTIJK EN TECHNOLOGIE 1ste jaar: 4lestijden/week 2de jaar: 4 lestijden/week Decr. nr. LEERPLANDOELSTELLINGEN De leerlingen kunnen 1 Beroepsoriëntatie beroep opsommen waar dakwerker een belangrijke rol spelen; aan de hand van voorbeelden het belang van de diverse beroepen verduidelijken. 2 Plannen informatie voorbereiden op basis van een werkopdracht het eigen werk plannen; de stappen in een werkplan opstellen en toepassen; hun eigen planning opstellen, bijsturen en evalueren; informatie omtrent de werkopdracht inwinnen en interpreteren; terminologie eigen aan het werk toepassen; technische documentatie raadplegen; een technische tekening en schema s lezen in functie van de opdracht; de nodige informatie opzoeken op een technische tekening; de specifieke symbolen herkennen en toelichten; een werkfiche lezen. een werkmethode opmaken in functie van hun opdracht onder begeleiding. een werkmethode zelfstandig opmaken in functie van hun opdracht. de eigen werkplek inrichten zodat de werkopdracht vakkundig en veilig kan uitgevoerd worden; de eigen werkplek opruimen en onderhouden. het gereedschap en de apparatuur kiezen; het gereedschap controleren; gereedschap onderhouden; LEERINHOUDEN 1 Beroepsoriëntatie Dakdekker 2 Plannen informatie voorbereiden Plannen Informatie Voorbereiding De werkplek inrichten Gereedschappen en machines

8 BSO 2e graad Basismechanica 7 Decr. nr. LEERPLANDOELSTELLINGEN De leerlingen kunnen 3 Veiligheid/gezondheid/hygiëne de gevaren herkennen pro-actief handelen onveiligheden signaleren de persoonlijke preventiemiddelen toepassen de gemaakte afspraken toepassen om doeltreffend en veilig te werken de werkplek ordelijk en proper houden; de elementaire onderdelen van een ehbo - pakket herkennen en de specifieke richtlijnen naleven richtlijnen in verband met ergonomie naleven de persoonlijke hygiëne toepassen de product - voorschriften naleven producten herkennen het belang van duurzame producten en constructies inzien afval sorteren; de specifieke symbolen herkennen en toelichten. 4 Algemene tekenvaardigheden en tekening lezen (specifiek naar CV en SI) een werkstuk herkennen aan de hand van een tekening; de nodige instructies afleiden uit een tekening, schema, schets; algemene gegevens opzoeken eigen aan het werk; een schets en/of tekening maken van een onderdeel; isometrisch schetsen realiseren; normalisatie, symbolen herkennen; meetkundig tekenen projectietekenen -ontvouwingen LEERINHOUDEN 3 Veiligheid/gezondheid/hygiëne Veiligheid Gezondheid en hygiëne orde en netheid (werkplek) Producten beheren Afval en recyclage 4 Algemene tekenvaardigheden en tekening lezen (specifiek naar CV en SI) Bouwkundig plan Rioleringsplan Schema s van installaties..

9 BSO 2e graad Basismechanica 8 Decr. nr. LEERPLANDOELSTELLINGEN De leerlingen kunnen LEERINHOUDEN 5 Materialen Toepassingsgebied kennen en op een oordeelkundige manier gebruiken Herkennen, benoemen van de diverse materialen en hun hardheid kort omschrijven Diverse soorten opsommen en hun toepassingsgebied aantonen De verschillende soorten brandstoffen en hun toepassingsgebied aantonen Herkennen, verwerken en toepassingen aantonen De verschillen erkennen, toepassingen opsommen of aantonen, verwerkingsinstructies naleven 5 Materialen Dichtingsmiddelen Brandstoffen Thermische- en akoestische isolatiemateriaal dakbedekking en dichting Kraanwerken Ventielen Elektrische verwarmingstoestellen Warmte Geleiders en isolators Diverse soorten erkennen, benoemen, toepassingen aantonen en éénvoudige verwerking toepassen verwerkingsinstructies naleven Voor en nadelen van verschillende soorten opsommen en hun toepassingsgebied situeren. De soorten materialen en de grondstof waaruit ze zijn gefabriceerd kort omschrijven en of toelichten Informatie opzoeken en hanteren bij de keuze van materialen 6 Gereedschappen Het gereedschap en de machines voorbereiden, opstellen en instellen. Een juiste keuze maken, onderhouden, correct hanteren van de gereedschappen en machines Informatie opzoeken en hanteren bij de keuze van gereedschappen 6 Gereedschappen Gereedschap eigen aan de specialiteit Handgereedschap Machines onderhouden

10 BSO 2e graad Basismechanica 9 Decr. nr. LEERPLANDOELSTELLINGEN De leerlingen kunnen en machines 7 Constructies technieken Erkennen, uitvoeren, keuze maken uit een juiste techniek Het verschil aantonen tussen de verschillende verbindingstechnieken. Voor en nadelen weergeven tussen de verschillende constructie en verbindingsmethoden. Verschillen aantonen tussen demontabele en niet demontabele verbindingstechnieken en deze ook toepassen LEERINHOUDEN 7 Constructies technieken Speciale verbindingen Felsverbindingen, gebruik toepassingen Installatiecriteria Buisverbindingstechnieken 8 Energie (i.f.v. een installatie van CV-SI) Toepassingen binnen de installatie opsommen De herkomst toelichten Veiligheidsaspecten toelichten bij het gebruik van bepaalde producten die een chemische reactie teweegbrengen. Bepaalde begrippen éénvoudig toelichten ifv. een éénvoudige toepassing. Een zeer éénvoudige oefening maken, de éénheden opsommen en de begrippen arbeid en vermogen toelichten adv. een voorbeeld. De aggregatietoestanden adv. Een voorbeeld kort verwoorden. 9 Regelgeving (Vlarem) (U) Op een éénvoudige manier de vlaremwetgeving toelichten De bijzonderste criteria weergeven aan de hand van een voorbeeld om een installatie correct te installeren bij een huisinstallatie. 8 Energie (i.f.v. een installatie van CV-SI) Scheikundige werking (corrosie, zuurinwerking, ) Energie en warmte Warmte - overdracht (principes) Energie omzetten Aggregatietoestanden Vermogen en arbeid (+eenheden) 9 Regelgeving (Vlarem) (U) Specifieke regelgeveing Installatiecriteria

11 BSO 2e graad Basismechanica 10 Decr. nr. LEERPLANDOELSTELLINGEN De leerlingen kunnen 10 Realisaties en projecten de gangbare procedures opvolgen bij de realisatie van een project; een kostenraming maken van het project; een creatief, haalbaar project realiseren van ontwerp tot product. mogelijke projecten: de opgave/realisatie voorbereiden; eenvoudige constructies opmeten en op schaal tekenen en/of schetsen en/of door gebruik te maken met een CAD programma; hulpmiddelen, gereedschappen en machines kiezen; de leerstofelementen uit het technisch vak toepassen. herkennen van en bewerken van materialen zoals: staal, kunststoffen, aluminium, koper en koperlegeringen, zink en tin; het lijmen, het verven en de smeermiddelen toepassen. de diverse stappen vakkundig plannen controleren en realiseren; de werktekening lezen en opvolgen; realisatietechnieken uitvoeren (ook uit het gemeenschappelijk deel); in overleg oplossingen zoeken voor hun specifiek probleem. de montage en demontage uitvoeren; de krachtbron veilig aansluiten; bevestigingselementen gebruiken. hun bevindingen rapporteren; de uitvoeringstijd optekenen een logboek bijhouden van het project het eigen werk evalueren (proces product). de diverse bewerkingsmogelijkheden toepassen de machine instellen het snijgereedschap opstellen en afstellen kunnen een gepaste werkmethode opvolgen en bijsturen. Huishoudelijke installaties LEERINHOUDEN 10 Realisaties en projecten: deze projecten kunnen uitbreiding zijn van deze uit de basisoptie maar kunnen ook in moeilijkheidsgraad verschillen. Zij bereiden al meer voor op een duidelijke beroepskeuze (CV-SI). Het project (een keuze maken uit mogelijke projecten uit de leefwereld van de leerling) Voorbereiden, plannen Materialen Realisatie Monteren Controle

12 BSO 2e graad Basismechanica 11 Decr. nr. LEERPLANDOELSTELLINGEN De leerlingen kunnen de procedures opvolgen en de vaststellingen rapporteren de snijgegevens toepassen de instellingen bijsturen tijdens het gebruik in functie van de snijtechnologie kunnen een economische standtijd toepassen de koeltechniek toepassen tijdens de bewerking de gepaste draaibeitel kiezen, controleren, instellen en afstellen de vaktaal toepassen de symbolen of codes herkennen aan het snijgereedschap en de gegevens hiervan opzoeken in recente documentatie snijplaatjes vervangen (U) LEERINHOUDEN gebruik van machines Werkmethode Snijtechnologie

13 BSO 2e graad Basismechanica 12 PEDAGOGISCH-DIDACTISCHE WENKEN EN TIMING Het leerplan is opgesteld voor 25 lesweken/schooljaar. De overige lestijden moeten door de leerkracht besteed worden aan uitbreidings- en/of verdiepingsitems in functie van de specifieke klassituatie Algemeen De aangegeven doelstellingen en leerinhouden moeten samen gelezen worden. Het is dus hoogst noodzakelijk dat de jaarplannen opgesteld voor de twee leerjaren voortdurend aangepast worden in overleg met alle betrokken leraren. Eén belangrijk aspect uit dit leerplan is geïntegreerd werken. Dit wil zeggen dat taken, opdrachten, realisaties worden uitgevoerd, individueel of in team deels onder begeleiding deels zelfstandig. De doelstellingen verwijzen naar de te verwerven kennis, vaardigheden, begrippen, waarbij het denken vóór het doen staat Het evalueren heeft tot doel een kwaliteitsverbetering tot stand te brengen. Het proces en het productevaluatie komen aan bod. In de leerlijn worden verschillende evaluatiemomenten voorzien waar een terugkoppeling is aan verbonden. Het is noodzakelijk dat de leerinhouden en doelstellingen in een vakoverleg met alle betrokken leerkrachten omgezet worden in één gecoördineerde jaarplanning over twee jaren, hierbij wordt rekening gehouden met de plaatselijke werkomstandigheden en uitrusting. Langdurige opdrachten met steeds terugkomende vaardigheden zijn niet zinvol. Projecten moeten een krachtige leeromgeving mogelijk maken waar de leerling een centrale plaats inneemt. Herhalingen en terugkoppelingen zullen toegepast worden om een succesbeleving bij de leerlingen te bevorderen. De momenten van theorie kort houden maar herhaal de aandachtpunten veel. De volgorde van de leerinhouden kunnen gewijzigd worden door de vakgroep. Het spreekt echter voor zich dat dit leerplan moet gerealiseerd worden gedurende de twee jaren. Een leerplan is geen handboek, maar een document dat doelstellingen bevat die de leerkracht continu voor ogen moet hebben, zowel bij de redactie van zijn jaarplan als bij de voorbereiding van zijn lessen. Leerplandoelstellingen geven duidelijk aan wat er in dit leerjaar dient te worden bereikt. De leerplandoelstellingen vormen een tussenschakel tussen de einddoelstellingen en de concreet-observeerbare lesdoelen. Ze zijn het uitgangspunt van de lesdoelstellingen en vormen als het ware een overkoepeling ervan. In tegenstelling tot de leerplandoelstellingen, worden de lesdoelstellingen geformuleerd in concreet observeerbaar gedrag (inhouds- en gedragsniveaus). In een lesdoelstelling drukt de leerkracht uit wat hij in een welbepaalde les wil realiseren. Methodologische richtlijnen Steeds het gepaste didactisch materiaal inschakelen. Het is belangrijk van in het begin de leerlingen een goede en juiste werkmethode aan te leren. In het geheel van de leerstofbehandeling staat het inzicht centraal. Bij het creëren van een onderwijssituatie wordt bijzondere aandacht besteed aan de evenwichtige opbouw van de opeenvolgende lesfases. Elke lesfase wordt beëindigd met een duidelijke synthese.

14 BSO 2e graad Basismechanica 13 De gehanteerde werkvormen staan doordacht in functie van de leerinhouden en doelstellingen. Het gebruik van de overheadprojector of een LCD-projector versterkt de impact op de klassfeer en is nuttig voor het overzichtelijk aanbrengen van leerstof. Het ligt voor de hand dat buiten de cognitieve ook psychomotorische en affectieve doelstellingen nagestreefd worden. In alle omstandigheden moet er gebruik gemaakt worden van didactische ondersteuning: Wandplaten, ICT toepassingen, didactische uitrustingen, bezoek aan werkplaatsen in de school zelf, het is absoluut noodzakelijk dat de leerlingen een verantwoorde materiaalkeuze leren maken. De praktijk en de theoretisch sluiten nauw aan bij elkaar en vice versa. Groepswerk en creatieve projecten worden gestimuleerd om de motivatie te verbeteren. Concreet voordoen door de leraar van de handeling(en), Het waarom van de veiligheid benadrukken, De handelingen verwoording om de duidelijkheid te vergroten. Elke leerling verantwoordt zijn wijze van werken en analyseert de mogelijke fouten. Elke oefening uitgevoerd door een leerling wordt zeer nauwkeurig opgevolgd, Gedurende de vordering van de leerlingen zij steeds meer en meer zelfstandig werken, ook aan grotere projecten. De leerkracht houdt er mee rekening dat alle leerlingen in het verloop van hun opleiding alle oefeningen gemaakt hebben die noodzakelijk zijn om de doelstellingen van het leerplan te beheersen. Elke oefening heeft een reëel, functioneel en waarheidsgetrouw karakter. Er wordt dus vooral uitgegaan van de praktijk, het observeren en vergelijken van de realiteit of tenminste van afbeeldingen, video-opnamen,... indien de realiteit niet aanwezig is. Het veilig omgaan met de elektrische uitrusting van de wagen is daarbij van het hoogste belang.

15 BSO 2e graad Basismechanica 14 Nr. Specifieke Pedagogisch-didactische wenken 1 Beroepsoriëntatie Laat in documentatie nodige informatie opzoeken Bezoek een bedrijf om een reële werksituatie te kunnen bestuderen Benadruk het belang van het beroep installateur van centrale verwarming en sanitaire installaties inclusief koeltechnieker en dakdekker. 2 Werkvoorbereidingen Bespreek deze grondig Laat leerlingen met elkaar overleggen Gebruik didactische voorbeelden die stap per stap zijn uitgewerkt 3 Welzijn (veiligheid, hygiëne, milieu) Controleer regelmatig de agenda s of alle aspecten ingeschreven staan over de veiligheid. Zeer belangrijk zijn de preventie, persoonlijke en collectieve beschermingsmiddelen, hygiëne en milieu. Link het werkplaatsreglement aan dit uit het bedrijfsleven. Het VCA-attest is een belangrijk document, je kan ernaar streven aspecten hiervan mee te nemen in je leerstof 4 Tekenen en CAD: Voorzie een didactisch model om het inzicht te versterken CAD softwarepakketten kunnen een zeer goede didactische ondersteuning bieden De tekeningen staan steeds in relatie tot een uit te voeren of uitgevoerde opdracht. Op internet kan je heel wat constructieonderdelen vinden. Geef hen de kans. Stel vooraf evaluatiecriteria op en bespreek ze met de leerlingen. Bezoek eventueel een bedrijf om het inzicht te vergroten. Bij projecten bespreek je alvast vooraf de mogelijke problemen. De specifieke nieuwe problemen kunnen in groep besproken worden. Gebruik bij alle projecten een duidelijke werktekeningen en/of werkschetsen. Toon van de realisatie een schets, foto dia, model, Extra didactisch software programma s kunnen helpen om het inzicht te versterken. Onvolledige tekeningen aanvullen en detailtekeningen schetsen. Het schetsen van details kan zowel vóór, na als tijdens het uitvoeren van de werken. 5 Materialenleer: Vergelijk verschillende materialen met elkaar (visueel) De belangrijkste kenmerken kunnen duidelijk gemaakt worden door enkele eenvoudige proeven in het bijzonder naar verwerkbaarheid toe.

16 BSO 2e graad Basismechanica 15 Nr. Specifieke Pedagogisch-didactische wenken Besteed tevens aandacht aan nieuwe materialen. Gebruik didactische grondstoffen en werkstukken. Gebruik recente documentatie Besteed aandacht aan nieuwe materialen. Zorg ervoor dat er steeds didactische voorbeelden aanwezig zijn. Om de bevestigingsmiddelen toe te lichten kan bij het monteren en demonteren de nodige demonstraties gegeven worden.

17 BSO 2e graad Basismechanica 16 Nr. Specifieke Pedagogisch-didactische wenken 6 Gereedschappen en machines Laat voorbeelden zien van gereedschappen en machines uit de leefwereld van de leerling Gebruik eventueel simulaties en of films om de werking van het machines te verduidelijken Met documentatie de diverse producten met elkaar vergelijken. Voor gerust een proef uit (verwerkbaarheid). Besteed aandacht aan nieuwe materialen. Zorg ervoor dat er steeds didactische voorbeelden aanwezig zijn. Bekijk didactische film over het uitvoeringsproces of gebruik aangepast software om uw doel te bereiken. Laat leerlingen overleggen en hun bevindingen noteren. 7 Constructies-technieken De nodige demonstraties voorzien van de diverse technieken Gebruik didactische grondstoffen en werkstukken. Besteed tevens aandacht aan nieuwe technieken Vergelijk verschillende technieken met elkaar (visueel) en evalueer deze samen met de leerlingen. Toon van de realisatie een schets, foto dia, model,. 8 Energie Voer eventueel enkele proeven uit om de kenmerken van warmte duidelijk te maken Vergelijk de seizoenen om aggregatietoestanden toe te lichten. Overleg met de collega fysica om vakoverschrijdend initiatieven te nemen en in het labo proeven uit te voeren. Maak de proeven zo aanschouwelijk mogelijk en houd rekening met de omgevingsfactoren van de doelgroep. 9 Regelgeving Omvat de éénvoudige beginselen van de vlarem-wetgeving (in de derde graad zal hierop verder gebouwd worden) Tracht deze wetgeving op een attractieve manier aan te brengen via :opzoekingswerk (internet), bezoek aan technische diensten stadhuis, enz. 10 Realisaties Wees creatief en innovatief Houd rekening met de beginsituatie van de leerlingen. Besteed aandacht aan de taalvaardigheid van sommige doelgroepen. Zoek praktische en realiseerbare opdrachten. Streef naar succeservaring bij de leerlingen. Tracht vakoverschrijdend te werken. Straal beroepsfierheid uit en tracht dit ook over te dragen.

18 BSO 2e graad Basismechanica 17 Nr. Specifieke Pedagogisch-didactische wenken Hecht belang aan veiligheid en preventie in de werkplaatsen (voorbeeldfunctie) Tracht vooral nieuwe en hedendaagse technieken toe te passen. VOET 1 Wat? Vakoverschrijdende eindtermen (VOET) zijn minimumdoelstellingen, die -in tegenstelling tot de vakgebonden eindtermen - niet gekoppeld zijn aan een specifiek vak, maar door meerdere vakken of onderwijsprojecten worden nagestreefd. De VOET worden volgens een aantal vakoverschrijdende thema's geordend: leren leren, sociale vaardigheden, opvoeden tot burgerzin, gezondheidseducatie, milieueducatie, muzisch-creatieve vorming en technisch-technologische vorming (alleen voor ASO). De school heeft de maatschappelijke opdracht om de VOET volgens een eigen visie en stappenplan bij de leerlingen na te streven (inspanningsverplichting). 2 Waarom? Het nastreven van VOET vertrekt vanuit een bredere opvatting van leren op school en beoogt een accentverschuiving van een eerder vakgerichte ordening naar meer totaliteitsonderwijs. Door het aanbieden van realistische, levensnabije en concreet toepasbare aanknopingspunten, worden leerlingen sterker gemotiveerd en wordt een betere basis voor permanent leren gelegd. VOET vervullen een belangrijke rol bij het bereiken van een voldoende brede en harmonische vorming en behandelen waardevolle leerinhouden, die niet of onvoldoende in de vakken aan bod komen. Een belangrijk aspect is het realiseren van meer samenhang en evenwicht in het onderwijsaanbod. In dit opzicht stimuleren VOET scholen om als een organisatie samen te werken. De VOET verstevigen de band tussen onderwijs en samenleving, omdat ze tegemoetkomen aan belangrijk geachte maatschappelijke verwachtingen en een antwoord proberen te formuleren op actuele maatschappelijke vragen. 3 Hoe te realiseren? Het nastreven van VOET is een opdracht voor de hele school, maar individuele leraren kunnen op verschillende wijzen een bijdrage leveren om de VOET te realiseren. Enerzijds door binnen hun eigen vakken verbanden te leggen tussen de vakgebonden doelstellingen en de VOET, anderzijds door thematisch onderwijs (teamgericht benaderen van vakoverschrijdende thema's), door projectmatig werken (klas- of schoolprojecten, intra- en extra-muros), door bijdragen van externen (voordrachten, uitstappen). Het is een opdracht van de school om via een planmatige en gediversifieerde aanpak de VOET na te streven. Ondersteuning kan gevonden worden in pedagogische studiedagen en nascholingsinititiatieven, in de vakgroepwerking, via voorbeelden van goede school- en klaspraktijk en binnen het aanbod van organisaties en educatieve instellingen.

19 BSO 2e graad Basismechanica 18 ICT 1 Wat? Onder ICT verstaan we het geheel van computers, netwerken, internetverbindingen, software, simulatoren, etc. Telefoon, video, televisie en overhead worden in deze context niet expliciet meegenomen. 2 Waarom? De recente toevloed van informatie maakt levenslang leren een noodzaak voor iedereen die bij wil blijven. Maatschappelijke en onderwijskundige ontwikkelingen wijzen op het belang van het verwerven van ICT. Enerzijds speelt het in op de vertrouwdheid met de beeldcultuur en de leefwereld van jongeren. Anderzijds moeten jongeren niet alleen in staat zijn om nieuwe media efficiënt te gebruiken, maar is ICT ook een hulpmiddel bij uitstek om de nieuwe onderwijsdoelen te realiseren. Het nastreven van die competentie veronderstelt onderwijsvernieuwing en aangepaste onderwijsleersituaties. Er wordt immers meer en meer belang gehecht aan probleemoplossend denken, het zelfstandig of in groep leren werken, het kunnen omgaan met enorme hoeveelheden aan informatie,... In bepaalde gevallen maakt ICT deel uit van de vakinhoud en is ze gericht op actieve beheersing van bijvoorbeeld een softwarepakket binnen de lessen informatica. In de meeste andere vakken of bij het nastreven van vakoverschrijdende eindtermen vervult ICT een ondersteunende rol. Door de integratie van ICT kunnen leerlingen immers: het leerproces zelf in eigen handen nemen; zelfstandig en actief leren omgaan met les- en informatiemateriaal; op eigen tempo werken en een eigen parcours kiezen (differentiatie en individualisatie). 3 Hoe te realiseren? In de eerste graad van het SO kunnen leerlingen adequaat of onder begeleiding elektronische informatiebronnen raadplegen. In de tweede en nog meer in de derde graad kunnen de leerlingen spontaan gegevens opzoeken, ordenen, selecteren en raadplegen uit diverse informatiebronnen en kanalen met het oog op de te bereiken doelen. Er bestaan verschillende mogelijkheden om ICT te integreren in het leerproces. Bepaalde programma s kunnen het inzicht verhogen d.m.v. visualisatie, grafische voorstellingen, simulatie, het opbouwen van schema s, stilstaande en bewegende beelden, demo,... Sommige cd-roms bieden allerlei informatie interactief aan, echter niet op een lineaire manier. De leerling komt via bepaalde zoekopdrachten en verwerkingstaken zo tot zijn eigen gestructureerde leerstof. Databanken en het internet kunnen gebruikt worden om informatie op te zoeken. Wegens het grote aanbod aan informatie is het belangrijk dat de leerlingen op een efficiënte en een kritische wijze leren omgaan met deze informatie. Extra begeleiding in de vorm van studiewijzers of instructiekaarten is een must. Om tot een kwaliteitsvol eindresultaat te komen, kunnen leerlingen de auteur (persoon, organisatie,...), de context, andere bronnen die de inhoud bevestigen en de onderzoeksmethode toevoegen. Dit zal het voor de leraar gemakkelijker maken om het resultaat en het leerproces te beoordelen. De resultaten van individuele of groepsopdrachten kunnen gekoppeld worden aan een mondelinge presentatie. Het programma Powerpoint kan hier ondersteunend werken. Men kan resultaten en/of informatie uitwisselen via , blackboard, chatten, nieuwsgroepen, discussiefora,... ICT maakt immers allerlei nieuwe vormen van directe en indirecte communicatie mogelijk. Dit is zeker een meerwaarde omdat ICT zo de mogelijkheid biedt om niet alleen interscolaire projecten op te zetten, maar ook om de communicatie tussen leraar en leerling (uitwisselen van cursusmateriaal, planningsdocumenten, toets- en examenvragen,...) en leraren onderling (uitwisseling lesmateriaal) te bevorderen.

20 BSO 2e graad Basismechanica 19 Sommige programma s laten toe op graduele niveaus te werken. Ze geven de leerling de nodige feedback en remediëring gedurende het leerproces (= zelfreflectie en -evaluatie). BEGELEID ZELFGESTUURD LEREN 1 Wat? Met begeleid zelfgestuurd leren bedoelen we het geleidelijk opbouwen van een competentie naar het einde van het secundair onderwijs, waarbij leerlingen meer en meer het leerproces zelf in handen gaan nemen. Zij zullen meer en meer zelfstandig beslissingen leren nemen in verband met leerdoelen, leeractiviteiten en zelfbeoordeling. Dit houdt onder meer in dat: de opdrachten meer open worden; er meerdere antwoorden of oplossingen mogelijk zijn; de leerlingen zelf keuzes leren maken en die verantwoorden; de leerlingen zelf leren plannen; er feedback is op proces en product; er gereflecteerd wordt op leerproces en leerproduct. De leraar is ook coach, begeleider. De impact van de leerlingen op de inhoud, de volgorde, de tijd en de aanpak wordt groter. 2 Waarom? Begeleid zelfgestuurd leren sluit aan bij enkele pijlers van ons PPGO, o.m. leerlingen zelfstandig leren denken over hun handelen en hierbij verantwoorde keuzes leren maken; leerlingen voorbereiden op levenslang leren; het aanleren van onderzoeksmethodes en van technieken om de verworven kennis adequaat te kunnen toepassen. Vanaf het kleuteronderwijs worden werkvormen gebruikt die de zelfstandigheid van kinderen stimuleren, zoals het gedifferentieerd werken in groepen en het contractwerk. Ook in het voortgezet onderwijs wordt meer en meer de nadruk gelegd op de zelfsturing van het leerproces in welke vorm dan ook. Binnen de vakoverschrijdende eindtermen, meer bepaald Leren leren, vinden we aanknopingspunten als: keuzebekwaamheid; regulering van het leerproces; attitudes, leerhoudingen, opvattingen over leren. In onze (informatie)maatschappij wint het opzoeken en beheren van kennis voortdurend aan belang. 3 Hoe te realiseren? Het is belangrijk dat bij het werken aan de competentie de verschillende actoren hun rol opnemen: de leraar als coach, begeleider; de leerling gemotiveerd en aangesproken op zijn leer kracht; de school als stimulator van uitdagende en creatieve onderwijsleersituaties.

21 BSO 2e graad Basismechanica 20 De eerste stappen in begeleid zelfgestuurd leren zullen afhangen van de doelgroep en van het moment in de leerlijn Leren leren, maar eerder dan begeleid zelfgestuurd leren op schoolniveau op te starten is klein beginnen aan te raden. Vanaf het ogenblik dat de leraar zijn leerlingen op min of meer zelfstandige manier laat doelen voorop stellen strategieën kiezen en ontwikkelen oplossingen voorstellen en uitwerken stappenplannen of tijdsplannen uitzetten resultaten bespreken en beoordelen; reflecteren over contexten, over proces en product, over houdingen en handelingen verantwoorde conclusies trekken keuzes maken en die verantwoorden is hij al met een of ander aspect van begeleid zelfgestuurd leren bezig. TOELICHTING BIJ DE LESSENTABEL (LEERPLAN) Impulsen Dit leerplan werd herzien omwille van de volgende impulsen: Reductie van studierichtingen met als gevolg een gewijzigd curriculum en de verticale samenhang. De nood om leerplandoelstellingen en leerinhouden te actualiseren. De pedagogische-didactische inzichten om geïntegreerd te werken (synchronisatie tussen PV en TV)toepassen. Wegwerken van de versnippering in vakken van één uur. Nieuwe eisen betreffende het Welzijn op het werk en basisopleiding in verband met veiligheid(vca). Leerplannen vertrekken vanuit leerplandoelstellingen die door hun formulering de moeilijkheidsgraad en het te bereiken niveau aangeven. Geïntegreerd leerplan In het leerplan wordt de integratie van technische vakken (TV) en praktijk (PV) vooropgesteld. Het is vanuit pedagogisch-didactisch standpunt absoluut noodzakelijk om degelijke samenhang te brengen tussen praktijk en theorie. Een eerste stap om op dit vlak goede resultaten te bereiken is vertrekken vanuit een geïntegreerd leerplan. Een geïntegreerd leerplan houdt in dat er in de opbouw geen onderverdeling is van vakken. Dit betekent dus geen afzonderlijk leerplanonderdeel voor tekenen, technologie en praktijk. De leerplandoelstellingen en leerinhouden worden zodanig aangeboden dat de praktijk en de theorie als een geheel ervaren wordt waardoor de afstemming van de theorie op de praktijk optimaal wordt. Het onderscheid tussen PV en TV is louter omwille van administratieve redenen behouden. Voor de technische vakken is er dus ook geen onderverdeling meer in vakken : tekenen, gereedschappen en machines, constructieleer, materialenleer. De verplichte splitsing in vakken van 1 of meerdere uren werd weggewerkt.

22 BSO 2e graad Basismechanica 21 Deze keuze wordt als volgt geargumenteerd: De versnippering in vakken van één uur is niet efficiënt, het is in veel gevallen interessanter om op bepaalde ogenblikken pakketten als geheel aan te bieden (module, thema,project,.). Door versnippering gaat de samenhang verloren en ontstaan tal van overlappingen. Door de leerplandoelstellingen en leerinhouden te groeperen ontstaat er een duidelijk referentiekader om projectmatig te werken. Opdrachten en jaarplanning Projectmatig werken is een opdracht voor een lerarenteam. Indien deze opdracht wordt verdeeld over twee of meerdere leraars dient dit in overleg te gebeuren in de vakgroep mits advies aan de TAC en de directeur.de leerplandoelstellingen en leerinhouden dienen door het team gepland (jaarplanning) en gespreid (verticale samenhang) over de twee leerjaren. Permanent opvolgen via vakvergaderingen (of vorderingsplannen) is hierbij noodzakelijk. Richtlijnen en suggesties: Versnipper zo weinig mogelijk. Bij benadering kan men stellen dat er ongeveer 25% van de tijd wordt geïnvesteerd aan technisch-theoretische vormingscomponenten en 75% aan praktijk. Hou zeer geregeld teamvergaderingen en maak samen een sterkte-zwakte analyse van de bereikte resultaten om zo bij te sturen. Las momenten in waar bepaalde paketten behandeld en verwerkt worden, bijvoorbeeld actieweek van de veiligheid, batibouw, etc. Het projectmatig werken wordt aanbevolen. Aandachtspunten Het gebruik van informatie en communicatietechnologie (ICT) Het is evident dat van de mogelijkheden die de computer, op het didactisch vlak, optimaal gebruik moet worden gemaakt. Naast CAD-CAM betekent dit concreet. Het opzoeken van onder meer : kenmerken van materialen,gereedschappen en technieken via internet, cd-rom s,.. Eenvoudige rekenbladen voor het opstellen van meetstaten, berekeningen, offertes, werkplannen, Het aanwenden van specifieke programma s (optimalisatie, teken en ontwerppaketten, Er dient opgemerkt dat de programma s die men aanwendt in die mate gebruiksvriendelijk zijn dat de klemtoon ligt op de te verwerven leerplandoelstellingen en niet op de beheersing van één of ander softwarepakket. Welzijn op het werk en VCA In het kader van de certificatie VCA2000/03 moet elke werknemer een opleiding basisveiligheid volgen.de verplichte opleiding is gebaseerd op de plicht om te voorzien in informatie en

23 BSO 2e graad Basismechanica 22 vorming, zoals bepaald wordt in het KB van 27 maart 1998 over het welzijnsbeleid tegenover werknemers. Deze vorming komt overeen met vraag 4.2 van VCA2000/03. Dit is een verplichte vraag om het verplichte certificaat te behalen: Zijn alle operationele medewerkers (langer dan 3 maanden in dienst) in het bezit van een VCA-erkend diploma, certificaat of attest dat niet ouder is dan 10 jaar. In de leerplannen werden betreffen de doelstellingen en inhouden opgenomen. Voor de modaliteiten om het attest te behalen, verwijzen we naar de bevoegde organisaties en instanties (FVB). Projectmatig werken (methodologische wenken) Eén van de belangrijkste verwachtingen van dit leerplan is geïntegreerd werken via projecten (thema s,onderwerpen, ) Wat verstaan we onder een project? In de context van dit leerplan verstaan we onder project: het uitvoeren van realistische constructies of constructieonderdelen..de realisaties gebeuren individueel en/of in team, deels onder begeleiding Projectmatig werken Projectmatig werken berust op een vormingsconcept waarbij diverse projecten elkaar opvolgen. Elk project wordt onder meer dor de volgende zaken gekenmerkt: bevat kennis,vaardigheden en attitudes uit vorige projecten. Bevat nieuwe kennis, vaardigheden en attitudes. Legt de klemtoon op specifieke aandachtspunten. Is stijgend is moeilijkheidsgraad Bevat aspecten uit diverse takenclusters Bevat proces en productevaluatie Verloopt volgens een technologisch proces Het technologisch proces Elk project dient in min of meerdere maten te verlopen volgens een technologisch proces. De keuze van de projecten (totaalopdrachten) De grootste uitdaging is het kiezen, het organiseren van de projecten in een logisch en pedagogisch verantwoord continuüm. Belangrijke richtlijnen die hierbij gehanteerd dienen te worden zijn: De projecten dienen om de leerplandoelstellingen te realiseren. De projecten zijn zinvol of worden zinvol ingekaderd Een project vertrekt steeds vanuit een voorbereiding en planning De moeilijkheidsgraad van de projecten neemt geleidelijk toe Zorg voor evenwichtige spreiding van theorie en praktijk Breng voldoende verscheidenheid in Laat de leerlingen voorstellen formuleren, maak gebruik van creativiteit en vindingrijkheid

24 BSO 2e graad Basismechanica 23 Wanneer alle projecten afgewerkt zijn dienen alle leerplandoelstellingen aan bod te zijn gekomen.om dit te controleren kan men gebruik maken van een matrix. Een projectdossier In de loop van elk project wordt er een dossier opgesteld dat kan bestaan uit: Een door de leraar duidelijk geformuleerde en genoteerde omschrijving van de opdracht en de vooropgestelde kwaliteitseisen (criteria) Verwijzing naar informatiebronnen in verband met de voorkennis (brochures, handboeken, technische fiches, websites, ) Verwerkingsdocumenten in verband met de voorkennis( geformuleerde oplossingen, verantwoording van gemaakte keuzes, ) Tussentijds opdrachten, taken,tekeningen,toetsen Documenten in verband met de voorbereiding (tekeningen,schetsen,borderellen,kostprijsberekening,.) Planning van de uitvoering (werkvolgorde, tijdsbesteding, begroting,.) Opvolgingsfiche van de uitvoering Evaluatie, zelfevaluatie en rapporteringsdocumenten Foto s van de realisatie en voorbereidende werkzaamheden Integratie van ICT middelen.. De projectdossiers vormen in feite het cursusmateriaal en de wegwijzers naar informatie. De samenbundeling van de resultaten van de doorlopende projecten vormt de logische basis voor een eindbeoordeling.

25 BSO 2e graad Basismechanica 24 TIMING Om een optimaal rendement na te streven zal in overleg met de vakgroep een timing opgemaakt worden. De betrokkenheid van de leerling zal nagegaan worden bij elke realisatie/project of taak. Een moderne didactische aanpakken en het gebruik van de ICT-toepassingen zullen de tijdsindicatie kunnen beinvloeden, ook dit moet bekeken worden in de vakgroep. Plannen Voorbereiden - Veiligheid/gezondheid/hygiëne Integreren in de opleiding

26 BSO 2e graad Basismechanica 25 MINIMALE MATERIËLE VEREISTEN Inzake veiligheid is de volgende wetgeving van toepassing: Codex, ARAB, AREI, Vlarem Deze wetgeving bevat de technische voorschriften die in acht moeten genomen worden m.b.t.: de uitrusting en inrichting van de lokalen; de aankoop en het gebruik van toestellen, materiaal en materieel. Zij schrijven voor dat: duidelijke Nederlandstalige handleidingen en een technisch dossier aanwezig moeten zijn; alle gebruikers de werkinstructies en onderhoudsvoorschriften dienen te kennen en correct kunnen toepassen; de collectieve veiligheidsvoorschriften nooit mogen gemanipuleerd worden; de persoonlijke beschermingsmiddelen aanwezig moeten zijn en gedragen worden, daar waar de wetgeving het vereist. Om het leerproces, gericht op de na te streven doelstellingen en beheersing van de leerinhouden lassen - constructie te realiseren is het noodzakelijk dat de praktijklessen steeds gegeven worden in een daartoe bestemd lokaal. Door zijn organisatie moeten de werkplaatsen de leerlingen inspireren tot een algemene attitude van netheid, zorg en veiligheid. Daarom zullen deze zo goed mogelijk ingericht moeten zijn. Uitrusting: Normale klasuitrusting voor de groep leerlingen; Wettelijke voorzieningen en veiligheidsuitrusting; Minimaal 4 pc met aangepaste besturingssoftware per klas ( best is dat elke leerling kan beschikken over een pc); Internet aansluiting; Printer; CAD tekenprogramma 2D en 3D; Didactische modellen, wandpanelen en CD-roms; Meet- en controlegereedschappen voor demonstraties; Multimedia, retro projector (of LCD-projector). Praktijk Een aantal van deze gereedschappen dienen per leerling aanwezig te zijn andere kunnen binnen een groep aangewend worden. Metaalzaag, krasnaald, hamers, beitel, betonpunt,, puntslag, zinkgriffel, zinkschaar (recht halfrond), vijlen handplooitangen ( mm), Buizensnijder koper, binnen- en buitenruimer voor koper, tweehandsbuigtangen ( mm), verwijd- en vernauwdoorns koper, kunsstofschaar, Verwijderdoorns PVC, waterpomptang, waterpasser, stel schroevendraaiers, inbussleutels, universele tang, kniptang, striptang, telefoontang,

27 BSO 2e graad Basismechanica 26 Griptang, lavabotang, lasscherm, afbikhamer, stalen borstel, smeedtang, schietlood, lasbril, veiligheidsbril, lasschort, zinkdrijver. Minimum per leerlingengroep Soldeerset, (zink, - koper lood),, plooibank voor zink,, rolmachine voor zink, kraanfrezen,, pioneersbank, draadsnij-ijzers (3/8 2 ), verstelbare pijptang (14 18 ), kettingpijptang, ruimers, platte sleutels, Zweedse tang, l, pijpsnijder voor stalen buis (1/8 2 links en rechts), slijpmolen, metaalslijpmachine, klopboormachine, uithaalset koperen buis, warme luchtbron voor PVC, multimeters, kamerthermostaat, klokthermostaat, aanlegthermostaat, buitenvoeler, CO2 meterset (gas olie), dichtingsringen, diverse verwarmingslichamen, elektrisch lastoestel, winkelhaak.

28 BSO 2e graad Basismechanica 27 EVALUATIE De evaluatie van de stage gebeurt aan de hand van evaluatiecriteria. De evaluatiecriteria, worden bepaald in functie van de stagedoelstellingen en bestaan enerzijds uit stageactiviteiten en anderzijds uit attitudes. Deze criteria worden voor het begin van de stage vastgelegd door de stagebegeleider in overleg met de stagementor en worden vóór het begin van de stage aan de leerling medegedeeld. Het evaluatiedossier van de leerling omvat: de evaluatieverslagen van de stagementor; het stageschrift van de leerling; de verslagen van de stagebegeleider. De leerling houdt een verslag bij van zijn stageactiviteiten. Het verslag bevat ook een zelfevaluatie. Onderscheid moet gemaakt worden tussen de evaluatie van het leerproces en de evaluatie van het eindproduct. Bij de procesevaluatie wordt doorlopend gepeild naar de verwerking van het leerproces, met de bedoeling dit proces zo nodig bij te sturen, zodat elke leerling op de meest effectieve manier kan leren. De klemtoon ligt hierbij duidelijk op het optimaal functioneren van de leerling. Het verloop van het proces wordt, vooraf, door de leraar uitgetekend. Zij/hij bepaalt welke de verschillende stappen zijn; welke fouten op elk moment ontoelaatbaar zijn; welke fouten kunnen gemaakt worden. Afhankelijk van het resultaat van feedbackmomenten (evaluaties na elke opdracht of deelopdracht) wordt het proces verder gezet of zo nodig bijgestuurd. Om de leerling te motiveren gebeurt dit in een constructieve, positieve sfeer. Productevaluatie gebeurt op het einde van het leerproces (bijvoorbeeld na een hoofdstuk, een opdrachtenreeks, een project, een trimester...). Hierbij wordt nagegaan in hoeverre de leerling de basisdoelstellingen bereikt heeft. Elke evaluatie dient te vertrekken vanuit duidelijke en operationele doelstellingen. Zowel het proces als het product moeten op een zo objectief mogelijke manier geëvalueerd worden. De evaluatie steunt altijd op een vaardigheids- en werkanalyse die het verloop, de verantwoording en de criteria weergeeft van de opdracht. Proces- en productgericht evalueren kan vier aspecten omvatten: de denkactiviteit (bijvoorbeeld instructies lezen, aantekeningen maken, ). de motorische handelingen (bijvoorbeeld verbindingen maken, ). de praktijkattitudes (bijvoorbeeld nauwkeurig werken, scherp waarnemen, ). de uitvoeringstijd, waarbij gestreefd wordt naar een haalbaarheid voor 90 % van de leerlingen. Bij de evaluatie zal er in ieder geval rekening gehouden worden met het feit dat het om leerlingen gaat. Onnauwkeurig werken, kleine fouten maken, moet in zekere mate aanvaardbaar zijn. Belangrijk is de evolutie. Daarom zal de lerares/leraar voortdurend de vorderingen van de leerlingen controleren. Indien nodig zal zij/hij meteen remediërend optreden. Bij het begin van iedere praktijkopdracht zal de lerares/leraar (indien nodig aan alle leerlingen afzonderlijk) meedelen welke (sub)doelstellingen tijdens die les moeten bereikt of nagestreefd worden: iedere leerling moet bij het begin van iedere les weten wat van hem tijdens die les verwacht wordt. In het evaluatieproces kunnen 3 stappen onderscheiden worden: registreren (door middel van een evaluatieschema), interpreteren (door middel van een vierpuntenschaal), rapporteren. Registreren Om zo objectief mogelijk te kunnen registreren, wordt voor elke praktijkopdracht (met de daarbij horende gedragsvaardigheden) een evaluatieschema opgesteld.

29 BSO 2e graad Basismechanica 28 Zo n schema bevat alle doelstellingen (met de daarbij horende subdoelstellingen) en attitudes die bij de opdracht zullen geëvalueerd worden. Het is niet noodzakelijk om bij alle opdrachten steeds alle mogelijke subdoelstellingen te evalueren. Sommige subdoelstellingen kunnen eventueel weggelaten worden als ze vroeger reeds vaker aan bod kwamen of later ruimschoots aan bod zullen komen. De selectie van de attitudes en de wijze van registratie, wordt in vakgroep overlegd. Bepaalde aspecten zijn objectief meetbaar (bijvoorbeeld een buis op lengte zagen binnen een aangegeven tolerantie), andere aspecten zijn subjectief waarneembaar (bijvoorbeeld een geschikte kleurcombinatie kiezen). De mate waarin een objectief waarneembare doelstelling bereikt werd, kan in het schema aangeduid worden door middel van een tweepuntenschaal: + : doelstelling bereikt - : doelstelling niet bereikt Voor niet objectief meetbare doelstellingen wordt geadviseerd om te werken met een drie puntenschaal: + : doelstelling bereikt ± : doelstelling niet helemaal bereikt - : doelstelling niet bereikt Door het evaluatieschema samen met de opgave ter beschikking van de leerling te stellen, kan de zelfevaluatie bij de leerling sterk aangemoedigd worden. Interpreteren Door middel van het evaluatieschema controleert de lerares/leraar bij het einde van iedere les in welke mate de leerlingen de vooropgestelde lesdoelstellingen bereikten. Dit wordt kort met iedere leerling individueel besproken. Aan de registraties in het evaluatieschema kunnen verschillende interpretaties gegeven worden. Enkele voorbeelden: + (doel bereikt) niveau is voldoende nagenoeg foutloos nagenoeg correct (doel niet helemaal bereikt) voldoende maar leemten voor verbetering vatbaar ± aanvaardbare tekorten aanvaardbaar aantal lichte of detailfouten of leerproces fouten - (doel niet bereikt) niveau onvoldoende onaanvaardbaar niveau schadelijke fouten onvergeeflijke fouten zware inbreuken volledig kleine tekorten onvolledig zware tekorten behoorlijk, zinvol storingen, fragmentarisch onlogische uitvoering kan het en doet het vrijwel altijd, spontaan en zonder aarzelen kan het en doet het af en toe, zonder overtuiging, wisselvalling kan het niet, doet het niet of nooit, afwijzend en met tegenzin Om eenvormigheid te bekomen in verband met de gebruikte interpretatie, is een overleg binnen de vakgroep absoluut noodzakelijk.