goed/slecht verbeteren beinvloeding VER ANDE REN keuzes beslissingen 10 JAAR TACTUS

Transcriptie

1 goed/slecht verbeteren beinvloeding VER ANDE REN 10 JAAR TACTUS keuzes beslissingen

2 02 ZENUWCEL/NEURON EEN ZENUWCEL OF NEURON IS EEN BEPAALD TYPE LICHAAMSCEL, BEHOREND TOT DE BELANGRIJKSTE ELEMENTEN VAN HET ZENUWSTELSEL.EEN MENS HEEFT NAAR SCHATTING 100 MILJARD ZENUWCELLEN. VERREWEG HET GROOTSTE DEEL DAARVAN BEVINDT ZICH IN HET CENTRAAL ZENUWSTELSEL (HERSENEN EN RUGGENMERG). ZENUWCELLEN ZIJN DE INFORMATIE- EN SIGNAALVERWERKERS VAN HET LICHAAM. EEN SPECIFIEK KENMERK VAN ZENUWCELLEN IS DAT ZE PRIKKELBAAR ZIJN; ZE KUNNEN SIGNALEN ONTVANGEN EN DOORGEVEN ZONDER VERLIES VAN SIGNAALSTERKTE. IN DE HERSENEN BEVINDEN ZICH CIRCUITS VAN ZENUWCELLEN DIE EEN GROOT AANTAL LICHAAMSFUNCTIES REGELEN EN OOK VERANTWOORDELIJK ZIJN VOOR ONS DENKVERMOGEN. BRON:

3 03

4 04 pagina 10 >> HOOFDSTUK #01 10 JAAR WETENSCHAPPELIJK ONDERZOEK BIJ TACTUS pagina 22 >> HOOFDSTUK #02 geschiedenis: tactus ENTREÉ in de 21 e eeuw VER ANDE REN INHOUDSOPGAVE

5 05 pagina 56 >> HOOFDSTUK #03 beleids PERSPECTIEF pagina 66 >> HOOFDSTUK #04 CIJFERS pagina 78 >> HOOFDSTUK Stichting Vrienden van Tactus

6 06 VOORWOORD

7 07 Veranderen is eigenlijk steeds meer jezelf worden. Woorden die ik uitsprak tijdens mijn laatste nieuwjaarstoespraak. Veranderen is ook ons vak bij Tactus; elke dag helpen we mensen beetje bij beetje te veranderen. Het is dan ook het thema van het Tactus Boek dat u in handen hebt. Een boek dat niet alleen laat zien hoe Tactus verandert, maar wellicht ook uw brein verandert. Dit Tactus Boek heeft een andere opzet dan u van ons gewend bent. We hebben het concept eenmalig aangepast om terug te blikken op de afgelopen tien jaar Tactus. Daarbij loopt het thema veranderen als een rode draad door het boek. Verandering bestaat in vele gedaanten. Maatschappelijk, maar ook binnen een organisatie en op persoonlijk niveau. Verandering op individueel niveau is niks meer dan nieuwe paden aanleggen in het brein. Een neurologisch complex proces dat veel vraagt. Want ook in ons brein zijn de gebaande paadjes het gemakkelijkst te begaan. Niet voor niets is verslaving een hardnekkige ziekte met in veel gevallen een chronisch karakter. Niet alleen onze cliënten veranderen; ook Tactus is altijd in beweging en op weg iets anders te worden. Zo zijn we op veel fronten een andere organisatie in vergelijking met tien jaar geleden. Een jeugdkliniek, online behandelen, de fusie met het CAD, alcoholmatigingsprojecten en de vorming van Amethist Verslavingszorg. Zomaar een paar voorbeelden van ontwikkelingen in de afgelopen jaren. Wat er nog meer is veranderd in die periode leest u in het verhaal Tactus door de tijd - de laatste tien jaar. Het is een intrigerend document dat nog maar eens weergeeft hoe turbulent de afgelopen tien jaar zijn geweest. Veel verandering ontstaat door onderzoek. Een zoektocht naar onderbouwde vooruitgang. Tactus heeft in het afgelopen decennium op diverse terreinen onderzoek gedaan. Van internetbehandeling tot lvb-cliënten, maar ook naar verslaving & trauma. In dit boek vindt u tien aansprekende onderzoeken van de afgelopen jaren. Uitgevoerd door onderzoekers binnen Tactus en een waardevolle bijdrage aan betere hulpverlening. Naast de voornoemde drie hoofdthema s vindt u het beleidsperspectief voor het komende jaar en de cijfers van afgelopen jaren. Niets illustreert verandering zo feilloos als de kale cijfers. Ik wens u veel plezier toe met het lezen van het Tactus Boek. Wie weet verandert het u zelfs. Vriendelijke groet, Ruud Rutten Bestuurder

8 08 BREIN BREKER Bedenker: Hermann Raster TOELICHTING Het raster van Hermann is een illusie die ontstaat door een verschijnsel van onze hersenen dat laterale inhibitie wordt genoemd. Laterale inhibitie wil zeggen dat, als een zenuwcel (in de hersenen) geactiveerd wordt (vuurt) dit leidt tot de onderdrukking (of inhibitie) van de zenuwcel die ernaast ligt.

9 9

10 10 HOOFDSTUK #01 10 JAAR WETEN- SCHAPPELIJK ONDERZOEK BIJ TACTUS Onderzoek is het kompas voor betere zorg. Behandelingen, methodes en technieken worden steeds meer verfijnd door onderzoek; het is de katalysator van innovatie. Verdeeld over dit boek vindt u de tien meest aansprekende onderzoeken van zes Tactus-medewerkers van het afgelopen decennium. Daarnaast vindt u de persoonlijke drijfveren en ambities van de onderzoekers. Door: Sjoerd van der Wal

11 11 DE VRAGEN 1/ Hoe ben je in je huidige rol van onderzoeker beland? 2/ Wat is voor jou het mooie aan onderzoek? 3/ Wat vond je van dit onderzoek en wat maakt dit onderzoek voor verschil voor onze cliënten? 4/ Wat is de meerwaarde van onderzoek? Niet zozeer voor jou persoonlijk, maar voor de maatschappij? 5/ Waar ben je als onderzoeker het meest trots op?

12 12 Tactus knowhow 01/06 MARLOES POSTEL Deed onderzoek naar internetbehandeling van alcoholverslaving (Alcoholdebaas.nl), redenen voor behandeluitval en het drinkgedrag in de zogenoemde keten en hokken. 1/ Hoe ben je in je huidige rol van onderzoeker beland? Na mijn studie sociale psychologie, met een sterke focus op sociaal wetenschappelijk onderzoek, heb ik bij Tactus gesolliciteerd op de functie van preventiewerker. Hoewel de inhoud van het werk me erg aansprak, heb ik tijdens mijn sollicitatiegesprek al gemeld dat mijn ambitie op de langere termijn vooral lag bij het doen van onderzoek. Destijds werd al aangegeven dat Tactus het doen van onderzoek wilde intensiveren. Na een jaar kreeg ik al mijn eerste onderzoeksklus: een literatuurstudie naar wat reeds bekend was over de effectiviteit van online behandelen bij verslaving. Het was voorwerk voor de ontwikkeling van de internetbehandeling Alcoholdebaas.nl. 2/ Wat is voor jou het mooie aan onderzoek? Het vernieuwende en het zicht krijgen op. Onderzoeksdata en cijfers klinken vaak saai en suf, maar de betekenis ervan is zeer waardevol. Zo krijgen we bijvoorbeeld goed zicht op onze doelgroepen, maar ook inzicht in drop-out en therapietrouw. Het draagt bij aan steeds betere zorg. 3/ Wat vond je van dit onderzoek en wat maakt dit onderzoek voor verschil voor onze cliënten? Alle drie de onderzoeken hebben hun bijdrage gehad. Bij het onderzoek naar Alcoholdebaas.nl was vooral de (media-)aandacht leuk. De instroom voor onderzoek verliep daardoor soepel, maar de behandeling kwam ook goed onder de aandacht bij cliënten. Is uitval ook terugval? Dat wordt vaak gedacht; door het onderzoek naar behandeluitval hebben we veel informatie gekregen over redenen voor het niet afronden van de behandeling. Op basis van die informatie zijn er wijzigingen in de behandeling gedaan. Het onderzoek naar drinkgedrag in keten & hokken heeft een mooi beeld opgeleverd van keetbezoekers versus niet-keetbezoekers. Het blijkt dat bezoekers van keten in meerdere opzichten kunnen worden beschouwd als meer riskant. Als het gaat over het alcoholgebruik zelf, maar ook in alcoholgerelateerd gedrag en meningen over alcoholgebruik. 4/ Wat is de meerwaarde van onderzoek? Niet zozeer voor jou persoonlijk, maar voor de maatschappij? De meerwaarde zit in de nieuwe inzichten en de vertaling naar betere zorg. 5/ Waar ben je als onderzoeker het meest trots op? Steeds meer collega s zijn enthousiast over het doen van onderzoek. Ze zien de meerwaarde, bedenken de meest interessante onderzoeksvragen en zijn nieuwsgierig naar uitkomsten.

13 13 Auteur Korte J, Pieterse ME, Postel MG, Van Hoof JJ. Faculty of Behavioral Sciences, University of Twente, PO Box 217, 7500 AE Enschede, The Netherlands. Private peer group settings as an environmental determinant of alcohol use in Dutch adolescents: results from a representative survey in the region of Twente. ABSTRACT This study supports the hypothesis that the drinking setting can be an environmental risk factor for hazardous alcohol use. In a survey of Dutch adolescents (n = 1516), alcohol consumption and participation in private peer group settings (PPSs), environments where adolescents meet and drink alcohol without direct adult supervision, were measured. After controlling for demographic variables, adolescents visiting PPSs as compared to non-visitors, appeared to have a significantly higher lifetime prevalence of alcohol use, average weekly consumption, and frequency of heavy episodic drinking. Moreover, accounting for school clustering, the frequency of PPS visits was associated with increased alcohol consumption.

14 14 Auteur Postel MG, de Haan HA, ter Huurne ED, Becker ES, de Jong CA. Nijmegen Institute for Scientist-Practitioners in Addiction, Nijmegen, Netherlands. Effectiveness of a web-based intervention for problem drinkers and reasons for dropout: randomized controlled trial. ABSTRACT BACKGROUND Online self-help interventions for problem drinkers show promising results, but the effectiveness of online therapy with active involvement of a therapist via the Internet only has not been examined. OBJECTIVE The objective of our study was to evaluate an e-therapy program with active therapeutic involvement for problem drinkers, with the hypotheses that e-therapy would (1) reduce weekly alcohol consumption, and (2) improve health status. Reasons for dropout were also systematically investigated.

15 15 METHOD In an open randomized controlled trial, Dutch-speaking problem drinkers in the general population were randomly assigned (in blocks of 8, according to a computer-generated random list) to the 3-month e-therapy program (n = 78) or the waiting list control group (n = 78). The e-therapy program consisted of a structured 2-part online treatment program in which the participant and the therapist communicated asynchronously, via the Internet only. Participants in the waiting list control group received no-reply messages once every 2 weeks. The primary outcome measures were (1) the difference in the score on weekly alcohol consumption, and (2) the proportion of participants drinking under the problem drinking limit. Intention-to-treat analyses were performed using multiple imputations to deal with loss to follow-up. A dropout questionnaire was sent to anyone who did not complete the 3-month assessment. Reasons for dropout were independently assessed by the first and third author. CONCLUSIONS E-therapy for problem drinking is an effective intervention that can be delivered to a large population who otherwise do not seek help for their drinking problem. Insight into reasons for dropout can help improve e-therapy programs to decrease the number of dropouts. Additional research is needed to directly compare the effectiveness of the e-therapy program with a face-to-face treatment program. RESULTS Of the 156 individuals who were randomly assigned, 102 (65%) completed assessment at 3 months. In the intention-to-treat analyses, the e-therapy group (n = 78) showed a significantly greater decrease in alcohol consumption than those in the control group (n = 78) at 3 months. The e-therapy group decreased their mean weekly alcohol consumption by 28.8 units compared with 3.1 units in the control group, a difference in means of 25.6 units on a weekly basis (95% confidence interval , P <.001). The between-group effect size (pooled SD) was large (d = 1.21). The results also showed that 68% (53/78) of the e-therapy group was drinking less than 15 (females) or 22 (males) units a week, compared with 15% (12/78) in the control group (OR 12.0, number needed to treat 1.9, P <.001). Dropout analysis showed that the main reasons for dropouts (n = 54) were personal reasons unrelated to the e-therapy program, discomfort with the treatment protocol, and satisfaction with the positive results achieved.

16 16 optische illusies Een optische illusie is simpel gezegd het foppen van je brein, ook wel gezichtsbedrog genoemd. Je ogen nemen iets waar wat de hersenen anders interpreteren dan dat de werkelijkheid is. De informatie die via de ogen verkregen wordt, zal in je brein namelijk maar voor 20% gebruikt worden om een beeld te vormen. De rest wordt door de hersenen zelf aangevuld. Dit doen ze door middel van eerdere ervaringen, verwachtingen en andere zintuigen. De foutjes die in het proces zien optische illusies leveren kun je grofweg in twee categorieën onder verdelen. De hersenen vullen de basis van 20% verkeerd aan of de informatie verkregen via het oog klopt niet. bron:

17 17

18 18 BREIN BREKER Onderzoek: Universiteit van Cambridge TOELICHTING We lezen hele woorden, geen losse letters. Onderzoek toont aan dat we veel meer doen dan simpelweg lezen wat er staat. Het betekent ook dat we onbewust woorden die verborgen zitten in andere woorden, kunnen opmerken of verwerken.

19 19 Vlgones een oznrdeeok op een Eglnese uvinretsiet mkaat het neit uit in wlkee vloogdre de ltteers in een wrood saatn, het einge wat blegnaijrk is is dat de eretse en de ltaatse ltteer op de jiutse patals saatn. De rset van de ltteers mgoen wllikueirg gpletaatst wdoren en je knut vrelvogens gwoeon lzeen wat er saatt. Dit kmot odmat we neit ekle ltteer op zcih lzeen maar het wrood als gheeel.

20 20 Attrition in web-based treatment for problem drinkers. Auteur Postel MG, de Haan HA, ter Huurne ED, van der Palen J, Becker ES, de Jong CA. Tactus Addiction Treatment, Enschede, Netherlands. ABSTRACT BACKGROUND Web-based interventions for problem drinking are effective but characterized by high rates of attrition. There is a need to better understand attrition rates in order to improve the completion rates and the success of Web-based treatment programs. OBJECTIVE The objectives of our study were to (1) examine attrition prevalence and pretreatment predictors of attrition in a sample of open-access users of a Web-based program for problem drinkers, and (2) to further explore attrition data from our randomized controlled trial (RCT) of the Web-based program. METHODS Attrition data from two groups of Dutch-speaking problem drinkers were collected: (1) open-access participants enrolled in the program in 2009 (n = 885), and (2) RCT participants (n = 156). Participants were classified as noncompleters if they did not complete all 12 treatment sessions (9 assignments and 3 assessments).

21 21 In both samples we assessed prevalence of attrition and pretreatment predictors of treatment completion. Logistic regression analysis was used to explore predictors of treatment completion. In the RCT sample, we additionally measured reasons for noncompletion and participants suggestions to enhance treatment adherence. The qualitative data were analyzed using thematic analysis. RESULTS The open-access and RCT group differed significantly in the percentage of treatment completers (273/780, 35.0% vs 65/144, 45%, χ(2) (1) = 5.4, P =.02). Logistic regression analysis revealed a significant contribution of treatment readiness, gender, education level, age, baseline alcohol consumption, and readiness to change to predict treatment completion. The key reasons for noncompletion were personal reasons, dissatisfaction with the intervention, and satisfaction with their own improvement. The main suggestions for boosting strategies involved notification and more flexibility in the intervention. involved until the end of the treatment program. Further research should investigate whether the suggested strategies to improve adherence decrease attrition rates in Web-based interventions. If we can succeed in improving attrition rates, the success of Web-based alcohol interventions will also improve and, as a consequence, their public health impact will increase. TRIAL International Standard Randomized Controlled Trial Number (ISRCTN): ; (Archived by WebCite at CONCLUSIONS The challenge of Web-based alcohol treatment programs no longer seems to be their effectiveness but keeping participants

22 22 HOOFDSTUK #02 geschiedenis: DOOR: Dr. Jaap van der stel tactus ENTREÉ in de 21 e eeuw

23 23

24 24 vooraf Tactus is een onderdeel van het systeem dat we aanduiden als verslavingszorg, maar laat zichzelf ook goed beschrijven als een systeem. Veel systemen zijn complex zodra je er meer kennis van neemt en daar komt bij dat ze vaak gekenmerkt worden door een grote dynamiek: het systeem is alweer veranderd zodra je het in kaart hebt gebracht. Als we proberen de ontwikkeling van Tactus in het eerste decennium van de 21e eeuw te schetsen zijn we genoodzaakt details weg te laten en de abstractie te vermijden.

25 hoofdstuk #02 // Tactus entreé in de 21 e eeuw 25 In de eerste honderd jaar van de geschiedenis van de verslavingszorg, die samenvalt met de 20e eeuw, was het mogelijk de belangrijkste veranderingen te vangen in periodes van tien jaar of langer. Dat kan nu niet meer, en de recente geschiedenis van Tactus is daarvan een goed voorbeeld. In de afgelopen tien jaar is er wellicht meer veranderd dan in de vijfentwintig jaar die daaraan voorafgingen. De organisatie is flink gegroeid en intern complexer geworden, doordat het aantal onderdelen fors is gegroeid, er meer werkwijzen bij zijn gekomen en het onderscheid in doelgroepen is gedifferentieerd. Ongemerkt is ook het aantal verschillende relaties met de buitenwereld gestegen. Niet alleen omdat Tactus diensten levert aan en in meer gemeenten, maar ook is de diversiteit aan relaties met maatschappelijke instellingen gegroeid. Het laatste is trouwens heel terecht als we ons realiseren dat verslavingsproblemen gekoppeld zijn aan een reeks andere problemen waar andere voorzieningen ook een taak in hebben of beter voor zijn toegerust. Verslaving is gerelateerd aan problemen rondom werk en inkomen, geestelijke en lichamelijke gezondheid, openbare orde en het recht (politie en justitie), opvoeding en onderwijs en zo kunnen we doorgaan. Samenwerking en samenhang met andere thema s is inherent aan verslaving en verslavingszorg. Het bestaansrecht van de verslavingszorg toont zich niet alleen in haar bijdrage op het gebied van de volksgezondheid. Ook de maatschappelijke waarde van goede en efficiënte verslavingsbehandeling kan steeds beter worden aangetoond. Meerdere onderzoeken laten zien dat de baten van behandeling voor alcoholverslaving hoger zijn dan de kosten. Dit kan worden verklaard door minder schade door criminaliteit, een verminderd beroep op additionele zorg en een toename van de inkomsten uit arbeid. Als we een systeem als Tactus over een bepaalde periode beschrijven kunnen we de blik richten op de volgende thema s: 1. Wat zijn de belangrijkste veranderingen geweest in de verzameling onderdelen die samen Tactus vormen? 2. Welke relaties hebben die onderdelen intern met elkaar (hoe zijn ze gestructureerd) en welke relaties worden er door onderdelen gelegd en onderhouden in de omgeving van Tactus? Hebben zich hierin belangrijke verschuivingen voorgedaan? En wat was daarvoor de reden? 3. Hoe werkt Tactus? Hoe zorgen al die, met elkaar en met de buitenwereld verbonden, onderdelen ervoor dat Tactus doet wat het wil, en kan wat het moet? Deze vraag heeft betrekking op de zichtbare maar vaak ook onopgemerkte functies van Tactus en de processen die op de verschillende niveaus van de organisatie - ervoor zorgen dat dit lukt. Deze vragen zijn in kort bestek nauwelijks goed te beantwoorden, maar we doen hieronder wel een poging enkele kernpunten te belichten. En vervolgens werpen we een blik in de toekomst. Hoe die eruit ziet weet niemand, maar als we de door Tactus aan het begin van deze eeuw uitgezette lijnen doortrekken komen we al een eind.

26 26 Reorganisatie vanaf 2001 Herstructurering zorgproces en zorgorganisatie Wat de structuur van Tactus betreft is de belangrijkste ontwikkeling geweest dat de instelling in het begin van de 21e eeuw in staat is gebleken allerlei, van oorsprong kleine instellingen, samen te smeden tot één samenhangend zorgprogramma. De geleidelijke transformatie die de organisatie heeft doorgemaakt, resulteert vandaag de dag in het werken in zorgpaden. Deze zorgpaden vormen het sluitstuk van een ontwikkeling die de cliënt centraal zet. TACTUS, geschreven met hoofdletters, kwam in 2001 voort uit een fusie van kleine en grotere instellingen voor ambulante en klinische verslavingszorg. Eerst was er de fusie tussen het Instituut Verslavingszorg Oost-Nederland (IVON) en het Consultatiebureau voor Alcohol en Drugs Twente (CAD Twente). Deze werd gevolgd door een fusie met de Instelling Verslavingszorg Stedendriehoek (IVS). Een leidend idee was de ontschotting van traditionele klinische en ambulante verslavingszorg, en het ombuigen van verkokerde en aanbodgerichte zorg naar integrale en vraaggerichte zorg (inclusief preventie). Als pijlers werden gezien verwerven wetenschappelijke kennis op het terrein van verslavings- en afhankelijkheidsgedrag; het omzetten van deze kennis naar evidence based interventies; het positioneren van deze interventies in ketens van zorg; en het aanbieden van interventies/ producten voor een aanvaardbare prijs. De zorg werd op een nieuwe manier geordend. Het belangrijkste ordeningsprincipe van TACTUS werd het organiseren vanuit programma s en modulen en vervolgens de uitwerking hiervan naar een heldere structuur: de clustering van samenhangende programma s in stuurbare organisatorische eenheden. Zo ontstond het idee tot de vorming van een reeks circuits Behandeling en Begeleiding; Sociale Verslavingszorg; Forensische Verslavingszorg; Verslavingsreclassering; Preventie & Consultancy.

27 hoofdstuk #02 // Tactus entreé in de 21 e eeuw 27 Uitgangspunt binnen het circuitwerken was het principe regionaal waar het kan en centraal waar het moet. Tactus verbond zich nadrukkelijk aan het landelijke verslavingszorg-verbetertraject Resultaten Scoren. Hierbinnen heeft TACTUS zich vooral beziggehouden met verbetering van de methadonverstrekking en het meetbaar maken van resultaten van zorgverlening. In 2001 is mede door TACTUS het Nijmegen Institute for Scientist- Practitioners in Addiction (NISPA) opgericht, een samenwerkingsverband tussen het Academisch Centrum Sociale Wetenschappen van de Katholieke Universiteit Nijmegen en een consortium van verslavingszorginstellingen. Tactus veranderde in een circuitorganisatie waarin op grond van zorgbehoeften diverse niveaus werden onderscheiden. Om die zorgbehoeften in kaart te brengen werd gebruik gemaakt met een voor de verslavingszorg nieuw beoordelingsinstrument: de MATE. Hiermee kan de ernst en omvang van de verslaving, en eventueel aanpalende problemen, zodanig in beeld komen dat vervolgens een verantwoorde beslissing kan worden genomen welke zorg iemand nodig heeft. Inhoudelijk betekenden deze jaren een sterke verbetering van de kwaliteit van de zorg voor mensen met de chronische ziekte verslaving. De verstrekking van methadon was, ook elders in Nederland, vanuit medisch gezichtspunt, onder de maat. Door op verandering gericht onderzoekzijn de richtlijnen voor methadonverstrekking (het zogenaamde RIOB ) en, ruimer opgevat, de zorg voor mensen met chronische verslaving aan heroïne op deltahoogte gebracht. Een belangrijk aspect hiervan was de segmentatie van de doelgroepen, waardoor zorg op maat uitgangspunt werd voor het zorgbeleid. Hiernaast kwamen er projecten voor harm reduction door bijvoorbeeld alcohol- gebruiksruimtes te creëren voor gebruikers die na diverse pogingen vooralsnog niet in staat zijn te stoppen met gebruik. Verder is er hard gewerkt aan verbetering van de forensische zorg, de introductie van internetbehandeling en projecten gericht op verandering van leefstijl. Voor wie er middenin stond waren het kleine stapjes, maar bekeken over een decennium zijn de inhoudelijke veranderingen omvangrijk geweest. Maar niet alleen het zorgproces, ook de organisatie van Tactus kreeg in deze tijd volop aandacht. Om zorgprocessen goed te laten verlopen is vastgoed én een adequate infrastructuur vereist. Wie nog herinneringen heeft aan hoe de verslavingszorg functioneerde in de jaren tachtig zal zich niet meer kunnen oriënteren in het moderne Tactus. De interne werkwijzen en overlegstructuren zijn effectiever en professioneler geworden, de doelgroepen zijn vanwege overwegingen van efficiency ontvlochten en gerelateerd aan nauwer omschreven taak- en functieomschrijvingen van de daarbij betrokken medewerkers. Zorgvernieuwing, organisatieverandering gingen gelijk op met een groei van het aantal cliënten, een stijging van het beschikbare budget en, onvermijdelijk, een toename van het personeel. Het maakte een betere organisatie en bedrijfsvoering mogelijk en het stelde Tactus in staat een eigen vermogen te vormen waardoor het meer veerkracht heeft.

28 28 BREIN BREKER Ontdekker: Een onderzoeker van de Universiteit van Bristol TOELICHTING Wat ziet u in de tekening? Rechte of schuine lijnen? De aandacht die hersenen hebben voor het blokjespatroon staat in de weg van een correcte waarneming van de lijnen.

29 29

30 30 Tactus beleidsperspectief vanaf 2009 Aan het einde van het decennium formuleert Tactus inmiddels niet meer in hoofdletters geschreven nieuwe beleidslijnen. De belangrijkste kenmerken daarvan zijn de volgende 1. Intensivering van de aanpak van verslaving bij jongeren door de opening van een jeugdkliniek, nog meer preventie activiteiten voor jongeren en door intensieve samenwerking met de jeugdzorg. 2. Intensivering van de aanpak van verslaving bij ouderen door consultatie en deskundigheidsbevordering van ouderen werkers en door een op ouderen toegespitst zorgaanbod. 3. Vernieuwing en ont-organisatie door kortere verwijs- en doorlooptijden voor cliënten, door te experimenteren met zelfstandige teams en door minder overleg en meer zorg. 4. Profilering als expertisecentrum door van Tactus een opleidingsinstituut te maken, door permanente (bij)scholing aan haar medewerkers te bieden, en door nieuwe coalities met onderzoek en onderwijs aan te gaan. tactus nader >> bekeken foto: Forensisch Begeleid Wonen Boven Leeuwen

31 hoofdstuk #02 // Tactus entreé in de 21 e eeuw 31 Nieuwe werkwijzen en nieuwe doelgroepen Na eerst enkele jaren van het in gang zetten van structurele veranderingen heeft Tactus vervolgens de focus gericht op de verbetering of vernieuwing van de zorg rondom enkele doelgroepen die tot dan toe om uiteenlopende redenen onderbelicht waren. Het is al lang bekend dat mensen met een verslaving vaak ook kampen met een andere psychische stoornis. Al jaren wordt erover gedebatteerd of het onderscheid tussen verslavingszorg en de algemene GGz (geestelijke gezondheidszorg) adequate hulp aan deze groep cliënten in de weg staat. Hoe het ook zij: Tactus heeft inmiddels voorzieningen, waaronder een dubbeldiagnosekliniek, voor mensen bij wie psychische co-morbiditeit vraagt om een geïntegreerde behandeling. Ook voor jongeren is een kliniek opgericht. Het spreekt voor zich dat de medewerkers van Tactus zich hierdoor veel beter kunnen afstemmen op de achtergronden en specifieke problemen van jongeren. En een andere groep, waarvoor inmiddels meer aandacht is, betreft cliënten met een licht verstandelijke beperking. Wellicht is bij een kwart van de cliënten in de verslavingszorg van zo n bijkomend probleem sprake, maar in het licht van de geschiedenis is hier pas heel recent aandacht voor. In samenwerking met andere organisaties heeft Tactus werk gemaakt van deze vergeten doelgroep. Ook op het gebied van de forensische zorg, hulp aan mensen die met justitie in aanraking zijn geweest en worden behandeld in het kader van een juridische maatregel, heeft Tactus het afgelopen decennium zich onderscheiden en een eigen benadering gevonden. Belangrijke principes zijn: drempelverlagend werken, de focus richten op motivatie, streven naar kortere behandelduur en meer in het algemeen het wetenschappelijk funderen van het werk. In de afgelopen jaren heeft ook de dwang en drang-benadering zich ontwikkeld tot een professionele verslavingsbehandeling. Forensische verslavingszorg De Forensische Verslavingskliniek (FVK) is in 1998 gestart met de Piet Roordakliniek in Apeldoorn als besloten voorziening en het Buitencentrum Beneden Leeuwen (nu Piet Roordakliniek locatie Waalbandijk) als open en resocialisatieafdeling. In 2001 kwamen problemen aan het licht over de cliëntenpopulatie, kennis en kunde van het personeel en afstemming met verwijzers. Daarom werd de focus meer gelegd op forensische verslavingszorg en werd de doelgroep nader afgebakend tot cliënten met zware justitiële titel en een strafverwachting van minimaal 6 tot 18 maanden. Op initiatief van VWS is er door het AIAR een effectenonderzoek gedaan naar de effectiviteit van de van de FVK. Daar kwam uit dat de voor een substantieel deel van de cliënten tot verbetering van hun crimineel gedrag, verslavingsgedrag en maatschappelijk functioneren had geleid. Een derde deel van de van de populatie was een succes in termen van criminaliteitsreductie (een reductie van 50% of meer in aantal gepleegde delicten per jaar in de follow-up periode). In de follow-up periode heeft 18% van FVK respondenten geen enkel delict gepleegd. Bij 42% was een succes in verslavingstermen waarvan de overgrote meerderheid (95%) de maand voor het follow-up interview helemaal geen opiaten, stimulantia of excessief alcohol had gebruikt. Tactus concludeerde dat behandelen zin heeft, vooral als je de reguliere detentie vergelijkt met behandeling. Tegenwoordig heeft de Piet Roordakliniek ook een gesloten voorziening. Binnenkort zullen de gesloten en besloten voorziening zich samenvoegen op een nieuwe Tactus locatie in Zutphen. JusTact is de forensische verslavingspolikliniek van Tactus Verslavingszorg. JusTact biedt cliënten die middelen gebruiken en met justitie in aanraking (dreigen te) komen de juiste zorg. Het aanbod van JusTact is gericht op delictpreventie. JusTact behandelt en onderzoekt cliënten waarbij sprake is van forensische problematiek in combinatie met verslavingsproblematiek.

32 32 Maar aandacht voor bijzondere doelgroepen hoeft niet altijd te betekenen dat Tactus telkens nieuwe vestigingen opent: veeleer stelt Tactus zich op als expert in het systeem van een andere partij en probeert ze elders mee te denken en te werken aan verbeteringen. Zo is Tactus voorloper geweest in het ontwikkelen van instrumenten rondom de problemen van verslaafden met een licht verstandelijke beperking. En hier komt bij dat Tactus pas in beeld komt als mensen niet in staat zijn zelf hun problemen op te lossen. Niet toevallig ligt er een accent op het opbouwen van een zelfhulporganisatie en ook initiatieven op het terrein van internetbehandeling bevorderen het allereerst zelf oplossen van individuele problemen. Bij de zelfhulporganisatie InTact is trouwens nog iets bijzonders aan de hand: de ideeën komen uit de buurregio in Duitsland, waar men zelf weer erg geïnteresseerd is in de ervaringen van Tactus op andere gebieden. Tactus leerde hun Oosterburen hoe je verslavingszorg aanbiedt die middelenoverstijgend is (niet gespecificeerd naar alcohol of drugs) en van de Duitsers leerde Tactus weer hoe je een zelfhulporganisatie opbouwt die aansluit op de professionele organisatie die Tactus is, uiteraard rekening houdend met de Nederlandse culturele omstandigheden. Internetbehandeling De term internetbehandeling is reeds gevallen en op dit vlak is Tactus beslist voorloper geweest met het programma Alcoholdebaas.nl. De verwachtingen zijn dat in de nabije toekomst de zorg steeds meer vermengd wordt met de toepassing van nieuwe technologie: websites, gebruik van sensoren om preciezer de fysieke en geestelijke toestand van de cliënt te kunnen monitoren, slimme apparaatjes voor tweewegverkeer tussen cliënten en computers (en/of hulpverleners) et cetera. Wie in de komende jaren een beurs voor zorginnovatie bezoekt zal overstelpt worden met nieuwe intelligente vindingen. Tactus kan erop bogen dat ze op dit vlak in de verslavingszorg daarbij aan het begin heeft gestaan. Veel e-health-programma s zijn in het begin zo opgezet dat de reële hulp een virtuele vorm kreeg. Tactus deed het slimmer door vanaf het begin iets nieuws of aparts te ontwikkelen en aan te bieden: er werden platforms opgezet waar cliënten elkaar konden ontmoeten (wat in de echte zorg nog niet mogelijk was, althans niet als zodanig gebeurde). In een later stadium werden de succesvolle componenten van internetbehandeling ook aangeboden in een face-to-facebehandeling. En als een logische uitkomst verschenen recent de blended behandelingen; een mix tussen e-healt en face-to-facebehandeling. Preventie Tactus heeft zich in de afgelopen periode gepresenteerd als een sterke speler op het vlak van de preventie. Kern van preventie is het vroegtijdig ingrijpen bij de progressieve, chronische ziekte die verslaving is. Tactus is steeds beter in staat risicovolle groepen te benoemen, te traceren en te bereiken. De betere toegang tot deze groepen is een gevolg van de samenwerking die Tactus aangaat met diverse organisaties voor jeugdzorg. Risicovolle groepen zijn in drie categorieën te verdelen: 1. de groep met een genetische aanleg voor verslaving. De aanleg voor alcoholverslaving kan in 50% van de gevallen worden verklaard door een genetische aanleg. Bij verslaving op jonge leeftijd is dit zelfs 60%; 2. de groep met psychosociale problemen; 3. de groep in kwetsbare omstandigheden. Deze kennis geeft aanknopingspunten om risicojongeren vroegtijdig te monitoren en te begeleiden. Zo voorkom je dat de kiem van verslaving kan worden gelegd en bevordert de sociale participatie van jongeren. De jeugd heeft de toekomst, maar de vorige generatie legt daar vaak wel een hypotheek op. Kinderen van moeders die gedurende de zwangerschap of tijdens de borstvoeding middelen gebruiken zijn kwetsbaarder. Dat is ook het geval als zij in hun jeugd te maken hebben met misbruik van middelen, vaak als component van een ongunstig opvoeringsklimaat, misbruik en mishandeling (fysiek geweld). De ontwikkeling van strategieën en methoden om de doorgifte van risico s van de ene naar de andere generatie te doorbreken is nog lang niet voltooid. Uiteraard kan dit ook nooit alleen door Tactus worden uitgevoerd. Hier is een enthousiaste en houdbare samenwerking tussen formele en informele zorgsystemen van groot belang.

33 hoofdstuk #02 // Tactus entreé in de 21 e eeuw 33 opening hostel oostzeelaan zwolle Maar ook zonder intergenerationele problematiek lopen jongeren risico s. Het aanbod van middelen is enorm, de verkrijgbaarheid eenvoudig en de kosten relatief laag. Preventie van gebruik of misbruik van legale en illegale middelen, of van gedrag dat verslaving tot gevolg kan hebben zoals gokken, heeft alle aandacht van Tactus. Hier komt het er in essentie op neer dat jongeren nee kunnen zeggen en/of in staat zijn na opgedane ervaringen te matigen of te stoppen. De houding en het gedrag van ouders en vriendengroepen spelen daarbij een sterk beïnvloedende rol. Werken en wonen Wonen en werken zijn basisvoorwaarden voor maatschappelijk herstel dit geldt voor alle mensen, om het even welke aandoening ze hebben (gehad), en zeker voor verslaafden die een lange tijd aan de zelfkant van de samenleving hebben verkeerd. Tactus heeft Tactory Arbeidsre-integratie opgericht, een organisatie waar iedereen die een programma doorloopt, of heeft doorlopen, aan de slag kan. Ook zijn er in relatief korte tijd de nodige woonvoorzieningen tot stand gekomen. In nagenoeg alle grote steden binnen het werkgebied heeft Tactus één of meerdere woonvoorzieningen. Het treffen van voorzieningen voor arbeid en huisvesting behoort niet tot de kerntaken van de verslavingszorg. Er zijn tal van mogelijkheden gebruik te maken van algemene voorzieningen. Maar het is gebleken dat er op deelgebieden of voor subgroepen toch de noodzaak is om dit zelf te organiseren. In de praktijk blijkt dat mensen met een verslaving zich vaak onvoldoende integreren in algemene voorzieningen, of dat begeleiders zich geen raad weten met wat ze het beste kunnen doen als terugval in gebruik plaatsvindt.

34 34 de tactus-methode Tactus presenteert zich als specialist op het gebied van verslavingszorg. Richting gemeenten, de belangrijkste opdrachtgever, presenteert Tactus zich als partner; een bondgenoot die de juiste kennis heeft voor een rendabele aanpak van verslavingsproblematiek. Tactus streeft er naar zoveel mogelijk kennis en kunde in huis te hebben. Daardoor hoeft niemand de deur te worden gewezen. Daarnaast wordt actief de samenwerking gezocht. In dat opzicht is Tactus de afgelopen jaren meer en meer een netwerkorganisatie geworden. Dit houdt allereerst in dat wordt bekeken of Tactus anderen kan helpen problemen zelf op te lossen. Daarnaast is er de mogelijkheid actief te participeren in de dagelijkse bedrijfsvoering van andere instellingen. Een onderdeel van de cultuur is ook dat cliënten een steeds belangrijkere rol spelen in de organisatie. Eerst was er slechts een cliëntenraad die inspraak kreeg in de discussies over het instellingsbeleid. Nu zijn ex-cliënten ook als ervaringsdeskundige actief op de werkvloer. Hn invloed neemt op alle niveaus van de instelling toe. Een ontwikkeling uit noodzaak én uit overtuiging: het is niet meer van deze tijd om cliënten van beslissingen, beleidsontwikkeling én de praktijkvoering buiten te sluiten. Het is goed mogelijk dat in de toekomst cliënten zelf projecten gaan runnen. Dit sluit aan bij de ideeën die door cliëntenorganisaties zijn geformuleerd rondom herstel: cliënten zijn niet slechts object, maar ook subject van hun veranderingsproces. Langzamerhand heeft de invloed van cliënten ook zijn weerslag gekregen in bijvoorbeeld de inrichting van gebouwen of de opvattingen over privacy. Het outreachend werken heeft de laatste jaren een grote vlucht genomen. Voornamelijk in de Sociale Verslavingszorg is deze methode een succesvolle gebleken. Het opzoeken van de cliënt, of dat nu thuis of in een park is, is niet zozeer een service aan cliënten maar vooral ook een manier om meer te weten over de context waarin iemand leeft. Cliënten uitnodigen op een locatie heeft zijn beperkingen omdat je mensen dan in jouw context uitnodigt. In de visie van Tactus is zorg voor iedereen toegankelijk en gelijk. Voor mensen met een hoge maatschappelijke positie zijn dan ook geen aparte faciliteiten. In de praktijk is gebleken dat je de zorg het beste kunt aanpassen aan de individuele behoeften en kenmerken.

35 hoofdstuk #02 // Tactus entreé in de 21 e eeuw 35

36 36 de nabije toekomst

37 hoofdstuk #02 // Tactus entreé in de 21 e eeuw 37 Als we terugkijken naar het verleden van Tactus, naar het werk van haar voorlopers, tientallen jaren terug, wordt direct duidelijk dat het een illusie is om te denken dat er een tijd komt dat de organisatie staat als een huis, dat de werkwijzen zijn uitontwikkeld en alle medewerkers, cliënten en opdrachtgevers zich wentelen in tevredenheid. Mensen zijn altijd bezig om hun werk te verbeteren: effectiever te worden, complexere doelen te stellen en aan anderen telkens weer hogere eisen te formuleren. Evenwicht is er slechts voor het moment, dynamiek bepaalt het beeld. Beleid en organisatie van Tactus kunnen daarom beter opgevat worden als inzet om interne en externe vragen op te lossen en processen te verbeteren en resultaten te optimaliseren dan als vaststaande dingen.

38 38 In het begin van de 21e eeuw was het een novum om de organisatie op te delen in circuits rondom grove cliëntprofielen, maar nu worden deze weer bekritiseerd omdat ze hebben geleid tot eilanden, strak georganiseerd en begrensd. De introductie van destijds de circuits en nu de zorgpaden waren en zijn de best denkbare antwoorden op maatschappelijke en professionele opgaven.. Circuits en zorgtrajecten creëren onherroepelijk nieuwe grenzen die als een barrière kunnen werken tenzij je het grensverkeer uitdrukkelijk organiseert en stimuleert. Dat is de opgave waar Tactus in het volgende decennium voor staat. In de praktijk zal er de komende periode gezocht worden naar een nieuwe verhouding van differentiatie én integratie. Het ligt voor de hand, maar zeker is niets, dat bij toekomstig herontwerp nog nadrukkelijker de individuele cliënt als uitgangspunt wordt genomen. Het gaat er tenslotte om zo goed mogelijk in te spelen op hun individuele achtergronden, beperkingen én potenties. De ontwikkeling van zorgpaden, gebaseerd op ziektestadia en profielen van cliënten, zullen deze ontwikkeling sterk stimuleren. De bestaande bedrijfsonderdelen binnen én buiten Tactus vormen dan voor cliënten de omgeving die zich probeert zo goed mogelijk af te stemmen op de cliënt. Tegelijkertijd krijgt de cliënt ook de mogelijkheden aangereikt om deze omgeving naar zijn of haar hand te zetten, of beter nog samen met Tactus-medewerkers, overige organisaties en andere cliënten te werken aan een vernieuwend Tactus. Zo n ontwikkeling die hier nog slechts in abstracte termen kan worden weergegeven impliceert wel dat de medewerkers zich op een hoger niveau van bekwaamheid moeten scholen. Het centraal stellen van de autonomie van cliënten is een mooi ideologisch principe; het krijgt pas handen en voeten als Tactus in staat is dit, individu-specifiek, te concretiseren en richting te geven. Autonomie is het resultaat van zelfregulatie: het vermogen jezelf, je emoties, cognities, drijfveren en je gedrag, aan te sturen. Mensen met een verslavingsprobleem, zeker als dat al langer bestaat en er extra complicaties zijn ontstaan, of er toch al sprake was van een licht verstandelijke beperking, zijn hierin beperkt. Maar wetenschappelijke inzichten geven ook aan dat mensen door ze te behandelen én hun psychische functies te trainen tot veel in staat zijn. Zeker als ze daarbij in het dagelijks leven worden ondersteund. En bij die ondersteuning kan in de komende jaren e-health, of beter nog m-health, waarbij gebruik wordt gemaakt van mobiele technologie, effectief gebruik worden gemaakt. De contactfrequentie kan daarmee enorm stijgen en met moderne apps (gespecialiseerde softwareprogramma s) kunnen meerdere keren per dag, in welke context dan ook, ervaringen en adviezen worden uitgewisseld tussen cliënten en hun begeleiders. Dat kan een boost tot gevolg hebben in de ontwikkeling van de zelfregulatie van cliënten. Het vergroot de onafhankelijkheid van cliënten van Tactus en ondersteunt terugvalpreventie Transparantie Het begrip transparantie krijgt in deze tijd een nieuwe betekenis. Het meetbaar maken van behandelresultaten was binnen Resultaten Scoren al een substantieel onderdeel. De introductie van routine outcome monitoring (ROM) binnen de verslavingszorg is een logische volgende stap als het gaat om cijfermatig aantonen, behouden en verbeteren van behandelkwaliteit. Het gaat dan om het meten en terugkoppelen van behandeluitkomsten. Een relatief nieuw fenomeen binnen de verslavingszorg. Ook binnen de internetbehandelingen wordt veel data verzameld van cliënten. Data die inzicht geeft in wat werkt en wat niet werkt. In de 20e eeuw was het in de praktijk ondenkbaar dat collega s leidinggevenden, laat staan de cliënten, meer dan betrekkelijk oppervlakkige informatie kregen over wat een hulpverlener deed of overwoog, wat zich feitelijk afspeelde in het zorgproces en wat in termen van de werkrelatie of de behandeluitkomsten daaruit voortvloeide. De zorg functioneerde als een

39 hoofdstuk #02 // Tactus entreé in de 21 e eeuw 39 verzameling van gesloten dozen en overwegingen van privacy sloten buitenstaanders uit om mee te kijken naar de gang van zaken. Transparantie hield op zijn best in dat er op team- of instellingsniveau jaarcijfers gepubliceerd werden over de inen uitstroom van cliënten. Daaruit was niet of nauwelijks af te leiden of de cliënten echt vooruit waren gegaan. Uitstroom kan tenslotte herstel of teleurgesteld afhaken betekenen. Vanuit de verantwoordelijkheid van Tactus en haar medewerkers voor de bewaking én verbetering van de diverse processen is een diepgaand inzicht in de dagelijkse werkzaamheden vereist. ROM en vergelijkbare systemen voorzien daarin. Transparantie levert kennis en inzicht en is de een voorwaarde voor kwaliteitsverbetering. De ontwikkeling van systematisch meten en evalueren betekent voor de cliënt een steeds meer verfijnde afstemming van het zorgtraject op zijn of haar individuele behoeften. Een proces dat haar voorlopige hoogtepunt kent in het werken in zorgpaden. actuele opgaven Zo rond 2013 wordt er nog steeds gewerkt aan de uitwerking van zorgpaden en worden behandelprogramma s verder gedifferentieerd zodat ze voldoen aan de behoeften van alle relevante subgroepen. En dat betekent ook dat de medewerkers hun arbeidskwalificatie én servicegerichtheid zullen moeten verhogen. Maar eerder is ook al aangeven dat de behoefte aan integratie zich alweer aandient: differentiatie zal hand in hand gaan met een toenemende vervlechting, zowel organisatorisch als wat betreft de competentieprofielen van medewerkers. Ook zal er, aangestuurd door wensen van de rijksoverheid, sterker gekoerst worden op de eerste lijn (Basis GGZ). Maar als we Tactus bekijken van een grotere afstand en de blik werpen op andere arbeidsorganisaties, binnen én buiten de zorg, dan zien we ook veel parallelle ontwikkelingen. Elke organisatie volgt een eigen koers maar is ook deelgenoot van maatschappelijke en culturele transities die zich dwars door alle organisaties heen afspelen. Eén daarvan is het centraal stellen van het individu en zijn of haar ontwikkeling (en behoefte aan zelfbepaling) en context. omnizorg APELDOOrn

40 40 BREIN BREKER Bron: leukeraadsels.nl TOELICHTING Voor dit raadsel geldt dat je 6 verbindende lijnen mag trekken waarbij je uiteindelijk alle zestien punten tenminste een keer moet hebben geraakt (zonder je pen op te tillen). Scan de QR code voor de oplossing >>

41 41

42 42 de toekomst verderop Tactus lijkt niet meer op wat het was wanneer we kijken naar de toestand aan het begin van deze eeuw, en zeker niet wanneer we de blik werpen op de periode daaraan voorafgaand. Wat niet veranderd is, zijn de grondbeginselen. De formulering ervan wordt af en toe opgefrist. Maar dat de focus er eenduidig op is gericht om mensen die kwetsbaar zijn voor het misbruik van middelen te beschermen, of degenen die vanwege het gebruik van middelen of anderszins verslaafd zijn geraakt te helpen, is uiteraard gebleven. Dat geldt ook voor de diepe interesse in de behoeften en kenmerken van de diverse doelgroepen en de gemeenschappen waarvan zij deel uitmaken. Stabiliteit in het management, maar ook de toenemende interesse voor dit onderwerp door onderzoekers,heeft aan deze continuïteit zeker bijgedragen. Maar Tactus veranderde dus ook, en die veranderingen gaan door. Het betroffen veranderingen met een missie gericht op het telkens beter inspelen op vragen van doelgroepen en de individuen die tot die doelgroepen behoren. Wie de fraai verzorgde en inhoudelijk interessante jaarboeken van de afgelopen tien jaar doorneemt, krijgt misschien even het gevoel dat Tactus nu wel af is. Er is met zoveel zorg gewerkt aan beleidsontwikkeling, een transparante en efficiënte organisatie, een doeltreffende communicatie én werkzame en effectieve zorgverlening, dat het moeilijk is je voor te stellen wat er nog aan kan worden verbeterd. Maar telkens ontstaan weer nieuwe plannen. Achteraf is altijd makkelijk praten dan zien we vanuit de dan gangbare kennis en kunde hoe onbeholpen allerlei onderdelen van het werk nog waren. Maar in het heden is dat toch veel lastiger. Herontwerpen zorgproces Voor de komende periode is de aandacht erop gericht zorgpaden in te voeren en verder te ontwikkelen. Een zorgpad voor een bepaalde doelgroep, bijvoorbeeld jongeren die verslaafd zijn

43 hoofdstuk #02 // Tactus entreé in de 21 e eeuw 43 geraakt aan het (soms zelf gefabriceerde) GHB, veronderstelt dat de zorgverleners zo precies mogelijk kunnen voorspellen wie, wanneer, en onder welke omstandigheden een zo goed mogelijke respons heeft op een bepaalde behandeling (of mix van therapieën). Dit veronderstelt een database van cliëntgegevens waarmee kan worden geanalyseerd welke subgroepen kunnen worden onderscheiden, en welke behandelingen daarbij het beste resultaat hebben laten zien. ROM, de routine outcome monitoring is daarbij van onschatbare waarde. De hiermee verkregen gegevens kunnen een snel en precies inzicht geven in de kenmerken van cliënten en de (effecten van de) aan hen verleende zorg. Het vormt een belangrijke aanvulling op wetenschappelijke publicaties. Het ideaal is op termijn op een wetenschappelijk gefundeerde wijze voor dit individu, in deze fase van de ontwikkeling van een bepaald type problemen, en rekening houdend van die en die individuele kenmerken (zoals de uitkomsten van genetisch onderzoek of hersenscans, maar ook de voorkeuren van de cliënt), te kunnen voorspellen welke behandelwijze de beste kans van slagen heeft. Hierdoor kunnen een aantal resultaten worden geboekt: 1. de effectiviteit van de zorg neemt enorm toe, mede omdat men vooraf meer zekerheid heeft dat bepaalde zorg niet zal werken; 2. er kan in een vroeger stadium al een tastbaar resultaat worden geboekt; 3. de kosten van de zorg kunnen daadwerkelijk in de hand worden gehouden. Zorgpaden worden uiteraard ontworpen voor groepen individuen. Dan kan niet anders. Maar binnen het ontwerp van een zorgpad kan wel alle aandacht gaan naar de zoektocht naar individuele kenmerken. Alleen dan is er sprake van matched care, van zorg op maat in plaats van voorbedachte standaardbehandelingen. Herstelgericht werken Dat Tactus samen met haar cliënten werkt aan herstel is evident en behoefte geen nadere toelichting toch is dat wel op zijn plaats. Want begrippen krijgen in de loop van de tijd een nieuwe betekenis en bij herstel is dat ook het geval. In de gezondheidszorg is herstel vooral geassocieerd aan de curatieve geneeskunde aan het behandelen van ziekten met het oog op genezing of ten minste het voorkomen van erger. Deze klinische vorm van herstel kennen we ook in de verslavingszorg. De meeste tests in het kader van evidence based medicine zijn hierop gericht geweest. In behandelrichtlijnen staat beschreven wat het beste kan worden gedaan voor de behandeling van een persoon in een bepaalde toestand. Tactus heeft de afgelopen jaren actief meegewerkt aan Resultaten Scoren een gezamenlijk initiatief van de instellingen voor verslavingszorg om de klinische zorg op deltahoogte te brengen. Tientallen richtlijnen, protocollen, handleidingen en bewezen effectieve interventies zijn daarvan het resultaat. Er is echter meer dan klinisch herstel. Mensen kunnen misbruik maken van middelen of verslaafd raken omdat bepaalde lichamelijke, psychische en sociale functies niet goed tot ontwikkeling zijn gekomen of verstoord zijn geraakt. En door een jarenlange verslaving kunnen die functies verder beschadigd raken. Het is bijvoorbeeld bekend dat mensen die impulsief zijn eerder te vaak of te veel gebruik maken van middelen en daardoor verslaafd kunnen raken. En als gevolg daarvan zijn ze vaak nóg minder goed in staat zichzelf te beheersen: ze zijn geneigd om de realisatie van dichterbij liggende doelen (zoals met vrienden de kroeg in gaan, en zichzelf lekker te laten gaan ) de voorkeur te geven boven verder weg liggende doelen (zoals het afronden van een studie), ook al weten ze beter. Inmiddels wordt in het nieuwe visiedocument van de Nederlandse verslavingszorg onderscheid gemaakt tussen vier vormen van herstel: klinisch, functioneel, maatschappelijk én persoonlijk.