Bondgenootschap voor een Geletterd Drenthe

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "Bondgenootschap voor een Geletterd Drenthe"

Transcriptie

1 Bondgenootschap voor een Geletterd Drenthe Meerjarenbeleidsplan Concept

2 Inhoud 1. Voorwoord... Fout! Bladwijzer niet gedefinieerd.3 2. Laaggeletterdheid Het ontstaan van het Bondgenootschap en terugblik op de afgelopen periode Vooruitblik Bondgenootschap Meerjarenbeleidsplan Meten is weten Niet het wiel opnieuw uitvinden Werkwijze Bondgenootschap Taalakkoord Bijlage 1 Jaarplan

3 Voorwoord Tijdens mijn studie Nederlands raakte ik in aanraking met het fenomeen laaggeletterdheid. Dat heette toen nog analfabetisme, een begrip dat de lading beperkt dekt. Laaggeletterden zijn immers niet zonder letters. Velen hebben moeite met lezen en schrijven. Dat is wat anders dan de taal helemaal niet machtig zijn. Maar onze hooggeletterde samenleving vereist een hoger taalniveau dan de gemiddelde laaggeletterde heeft. Iedereen moet méé kunnen doen. In mijn loopbaan bleef laaggeletterdheid een belangrijk thema. Toen ik dan ook burgemeester werd van Aa en Hunze sloten we met lokale partijen een globaal plan om wat te doen aan laaggeletterdheid: het Pact van Gieten. Dat plan vormde de basis voor het Bondgenootschap Geletterd Drenthe. In Drenthe hebben we de handen ineen geslagen voor een gezamenlijke aanpak. Ik ben trots op een Bondgenootschap van meer dan 40 partijen, die werk willen maken van een meer geletterd Drenthe. Samen willen we de bestaande activiteiten voor de laaggeletterde Drenten een impuls geven. In het beleidsplan Bondgenootschap voor een geletterd Drenthe wordt een structurele aanpak met daarbij ondersteunende activiteiten beschreven. Het doel is om het aantal laaggeletterden met 10% te reduceren. Daarbij hebben we veel partijen nodig, die als bondgenoten kunnen opereren: gezamenlijk, met een helder doel, denkend buiten de eigen kaders van de eigen instelling. De ervaringen in de afgelopen periode laten zien dat we samen veel kunnen bereiken: Drenthe is een landelijk voorbeeld in de aanpak van laaggeletterdheid. Adel verplicht: laten we de komende periode benutten om onze inzet nog sterker te maken en ons doel te realiseren. De laaggeletterden verdienen het. Eric van Oosterhout, burgemeester Aa en Hunze, voorzitter Bondgenootschap voor een geletterd Drenthe

4 Laaggeletterdheid In Nederland is laaggeletterdheid een van de grote maatschappelijke problemen. Onder laaggeletterdheid verstaan we: onvoldoende kunnen lezen, schrijven, rekenen en omgaan met alledaagse technologie. Naar schatting telt Nederland nog steeds 1,5 miljoen mensen die problemen hebben met lezen en schrijven. Circa 1,1 miljoen mensen van deze groep behoort tot de potentiële beroepsbevolking. Gezegd kan worden dat het taalniveau van deze groep laaggeletterden zich bevindt onder niveau 1F (referentieniveaus Meijerink). Volgens de nu geldende definities ben je laaggeletterd als je niveau 2F niet beheerst. In Drenthe vallen ongeveer mensen in categorie laaggeletterd. Bij laaggeletterden wordt vaak aan allochtonen gedacht, vanuit de veronderstelling: zij kennen de Nederlandse taal onvoldoende. Uit onderzoek blijkt dat ongeveer eenderde van de laaggeletterden van allochtone afkomst is en tweederde van Nederlandse afkomst. Het vinden van de laaggeletterde autochtone doelgroep vergt een andere aanpak dan het vinden van de allochtone doelgroep. Allochtone laaggeletterden hebben een voor de hand liggende reden waarom ze niet goed kunnen lezen en schrijven. Voor hen betekent het vaak een tweede taal erbij leren. Voor de autochtone doelgroep ligt dit vaak veel gevoeliger en heeft het een complexere oorzaak. De hieronder beschreven effecten van laaggeletterdheid zijn echter van toepassing op zowel autochtonen als allochtonen Effecten op gezin, (arbeids) participatie en gezondheid(zorg) Een tekort aan basisvaardigheden als lezen en schrijven is niet alleen nadelig voor het betreffende individu maar ook schadelijk voor bedrijf en maatschappij. Mensen met beperkte vaardigheden op dit gebied worden belemmerd bij hun dagelijks functioneren. Het gaat hierbij om problemen bij de opvoeding van kinderen, het volgen van onderwijs, het vinden en behouden van werk, het leiden van een gezond leven, maatschappelijke redzaamheid en een actief burgerschap. Gezin: Ouders met een lage taalvaardigheid kunnen hun kinderen minder goed ondersteunen op school en kinderen die opgroeien in een taalarm gezin lopen daarmee zelf meer risico om een taalachterstand op te lopen. Vaak gaan taalachterstanden van de ene op de volgende generatie over. Daarom moet laaggeletterdheid tegelijkertijd worden voorkomen bij kinderen en worden bestreden bij ouders, zowel bij moeders als bij vaders. Zo kan de vicieuze cirkel van het doorgeven van taalachterstanden worden doorbroken. Laaggeletterdheid gaat vaak samen met lage reken- en digitale vaardigheden. Het ontbreken van financieel overzicht, vaak in relatie tot internetbankieren, kan leiden tot schulden. Het percentage gezinnen waarin laaggeletterdheid voorkomt, is bij de schuldhulpverlening groter dan gezinnen waar deze problematiek geen rol speelt. Tevens belemmert laaggeletterdheid het aangaan van sociale contacten en draagt zo bij aan sociale isolatie. Arbeidsmarkt en participatie: Laaggeletterdheid bemoeilijkt ook de arbeidsparticipatie. De arbeidsmarkt kenmerkt zich door een groeiende vraag naar breed inzetbare arbeidskrachten. Zowel werknemers, werkgevers als werkzoekenden hebben daarbij een groot belang bij taalvaardigheid. Werknemers zijn flexibeler inzetbaar, kunnen makkelijker doorgroeien naar ander werk

5 en kunnen beter (veiligheids)instructies opvolgen als zij voldoende taalvaardig zijn. Werkgevers hebben belang bij flexibele, duurzaam inzetbare werknemers waarmee zij kunnen inspelen op een steeds meer dynamische en concurrerende economie. Werkzoekenden komen door een betere taalbeheersing sneller aan een baan, terwijl nietuitkeringsgerechtigden hun maatschappelijke positie kunnen verbeteren door een betere taalvaardigheid. Bij het vinden van passend werk vanuit een uitkering, het verhelpen van schulden problematiek en het zelfstandig kunnen participeren is taal steeds belangrijker. Gezondheid(zorg): Bijna 40% van de laaggeletterden in Nederland ervaart hun gezondheidstoestand als matig tot slecht. Uitzichtloze problemen rondom armoede, schulden, opvoedings- en ontwikkeling staan in directe relatie tot de mate van welbevinden en gezondheid. Laaggeletterden zijn vaak minder goed in staat informatie te vinden over ziekte, gezondheid en een gezonde levensstijl. Met de decentralisatie van de langdurige zorg zijn stappen gezet om mensen ondanks gebreken wegens ouderdom of ziekte zo lang mogelijk zelfstandig te laten blijven wonen en hen volwaardig te laten meedoen in de samenleving. Gebrekkige taalbeheersing mag dit niet in de weg staan. De aanpak van laaggeletterdheid is erop gericht dat de eigen kracht van de burgers moet worden versterkt. Voor hulpverleners werkzaam op deze terreinen in het sociale domein, is het belangrijk dat zij vroegtijdig laaggeletterdheid signaleren als een van de oorzaken van deze sociale problematiek. Als zij alert zijn op de mogelijkheid van laaggeletterdheid van hun cliënt, kunnen ze hier in hun begeleidingstraject rekening mee houden. Een passende taalscholing kan een eerste stap zijn om deze problemen actief op te lossen en om deze in de toekomst te voorkomen. Een moeder ging met haar zoontje van 9 naar de dokter, omdat hij vreselijke oorpijn had. Ze kreeg antibiotica tegen de oorontsteking, in de vorm van druppel die oraal moesten worden toegediend. Na een paar dagen had haar zoontje nog steeds heel veel pijn en de infectie was niet weg. Na veel vragen van de dokter bleek dat de moeder de instructie bij de antibiotica niet kon lezen. Ze dacht dat ze de druppels in het oor van haar zoontje moest doen, maar oraal betekent via de mond.

6 Het ontstaan van het Bondgenootschap en terugblik op de afgelopen periode Laaggeletterdheid is in veel gevallen een verborgen probleem. Het herkennen en dus het oplossen is moeilijk omdat er nog een taboe op rust en een laaggeletterde zich niet als vanzelfsprekend aanmeldt voor een cursus. Een effectieve aanpak van laaggeletterdheid is alleen mogelijk door een brede gezamenlijke inspanning en agendering. In Drenthe bleek de bereidheid van diverse partijen om de handen ineen te slaan. Daarom werd na verkennende besprekingen, georganiseerd door Stichting Lezen & Schrijven, Alfa-college, Drenthe College en met een aantal belangrijke partners als provincie, gemeenten en bibliotheken, in april 2013 een intentieverklaring getekend voor de totstandkoming van een bondgenootschap. Op 9 september 2013 vond de ondertekening van het convenant van het Bondgenootschap voor een geletterd Drenthe plaats. Daarmee ging het Bondgenootschap van start met als doel met elkaar in de provincie laaggeletterdheid te voorkomen en te verminderen. Partners tot nu toe: Biblionet Drenthe; Bibliotheken: Aa en Hunze, Assen, Borger-Odoorn, Coevorden, De Wolden, Emmen, Hoogeveen, Meppel, Midden Drenthe, Noordenveld, Tynaarlo en Westerveld; Expertisecentrum: De Trans; Gemeenten: Aa en Hunze, Assen, Borger- Odoorn, De Wolden, Emmen, Hoogeveen, Midden Drenthe, Meppel, Noordenveld en Tynaarlo. Instituten: Dagnall Talen Instituut, Educatie-Plus SWV-bedrijven: Alescon, Emco en Reestmond; Provincie Drenthe, ROC s: Alfa-college en Drenthe College; S-BB; VNO-NCW Noord; Volksuniversiteiten: Emmen, Hoogeveen en Steenwijkerland/Meppel; Welzijnswerk Stichting Welzijn Mensenwerk, Welzijnswerk Midden-Drenthe, Buurtsupport Emmen; Werkplein Baanzicht Woonzorg Nederland Vormgeving van het Bondgenootschap Het Bondgenootschap heeft als voorzitter Eric van Oosterhout, burgemeester van de gemeente Aa en Hunze. Ondersteuning van het bondgenootschap wordt geboden door het regiomanagement, medewerkers van Drenthe College en Alfa-college en door advies en ondersteuning vanuit Stichting Lezen en Schrijven. Het bondgenootschap is mede tot stand komen door financiering van Stichting Lezen & Schrijven in het eerste jaar en in het tweede en lopende jaar door de provincie Drenthe (tot mei 2016) 3.2. Terugblik op anderhalf jaar Bondgenootschap Groei Bondgenootschap Het Bondgenootschap ging voortvarend van start. Werd het convenant bij de start ondertekend door 26 partijen, in april 2015 heeft het Bondgenootschap 43 leden Bewustwording probleem De eerste tijd heeft vooral in het teken gestaan van bekendheid geven aan het probleem laaggeletterdheid. Dit gebeurde middels diverse workshops van de Stichting Lezen & Schrijven, waaronder de workshop Herkennen van laaggeletterdheid, Eenvoudig communiceren en Inzet Taalmeter.

7 Activiteiten en publiciteit De inzet van voormalig laaggeletterden, de taalambassadeurs, is effectief om het probleem bespreekbaar te maken en inzicht te krijgen in de belemmeringen van het niet goed kunnen lezen en schrijven. In Drenthe zijn inmiddels 7 taalambassadeurs. Zij volgen trainingen voor hun rol als Taalambassadeur georganiseerd door de Stichting Lezen & Schrijven en de roc s. De bekendste op dit moment is de taalheid uit Hoogeveen. Zij heeft uit handen van Prinses Laurentien van Oranje in januari 2015 de landelijke taalheldenprijs ontvangen, in de categorie taalcursist. In de Week van de Alfabetisering 2014, is er een activiteit voor cursisten van de taalcursussen van Alfa-college en Drenthe College georganiseerd, in samenwerking met de bibliotheken. In 4 bijeenkomsten, in Assen, Hoogeveen, Emmen en Meppel, werd een bundel met rondbrei-verhalen uitgereikt aan de wethouders van de gemeentes. Deze bundel bevat verhalen die door cursisten in estafettevorm zijn geschreven, naar aanleiding van de eerste regels van een verhaal van René Appel. Deze schrijver was uitgenodigd voor de uitreiking en heeft een verhaal uit de bundel voorgelezen. Tevens heeft hij verteld over het schrijverschap. In diezelfde week was de opening van de eerste de Bibliotheek op school in Meppel, georganiseerd door Biblionet. De openingshandeling werd verricht door de bekende Nederlander Ali B., die op het schoolplein eerst een show verzorgde. In februari 2015 is een Drentse conferentie Laaggeletterdheid georganiseerd in het Provinciehuis in Assen. Het initiatief voor de conferentie lag bij de gemeenten, die andere partners erbij betrokken hebben. Gemeenten, organisaties en politiek waren in groten getale aanwezig bij de plenaire bijeenkomsten en workshops. De belangrijkste opbrengst was de (politieke) bewustwording van het probleem laaggeletterdheid. De wethouders gaven aan laaggeletterdheid te zullen bespreken met de gemeenteraden. Een verdere stap naar meer samenwerking voor een geletterd Drenthe. In maart 2015 organiseerde Stichting Lezen & Schrijven met een aantal partners van het Bondgenootschap de tentoonstelling Laaggeletterdheid in Emmen en werd de e Taalmeter afgenomen in Hoogeveen. Dit stond onder andere in het teken van de specifieke aandacht voor de aanpak van laaggeletterdheid onder vrouwen in het project EVA (Educatie voor Vrouwen met Ambitie). In Nederland zijn meer laaggeletterde en laag gecijferde vrouwen dan in omringende landen. EVA heeft als doel om laagopgeleide vrouwen van ca jaar te scholen in basisvaardigheden en empowerment. De arbeidsmarktregio Drenthe is landelijk één van de vier pilotgebieden van dit project. Alle genoemde activiteiten leverden veel publiciteit op Communicatie binnen het Bondgenootschap Via een nieuwsbrief zijn de leden van het Bondgenootschap op de hoogte gehouden van alle activiteiten. Daarnaast was er een aantal bijeenkomsten waarvoor alle bondgenoten werden uitgenodigd en waarin zij werden bijgepraat over de nieuwste ontwikkelingen. Ik ben twintig jaar zelfstandig bloemist geweest. Klanten liet ik altijd zelf hun kaartjes schrijven. Dan zei ik: Het is toch veel leuker en persoonlijker als u het zelf schrijft? - Trudi Jeninga, Taalambassadeur

8 Vooruitblik Bondgenootschap Ten opzichte van de start van het Bondgenootschap staat het thema laaggeletterdheid nu prominenter op de agenda. Bewustwording van de belemmeringen van laaggeletterdheid die zowel het gezin en opvoeding, gezondheid en (arbeids)participatie betreffen, wordt breder gedragen. Niet voor niets dat de drie ministeries van OCW, SZW en VWS hun krachten bundelen en met het nieuwe actieprogramma Tel mee met Taal tegengaan dat mensen met een beperkte taalvaardigheid aan de kant komen te staan. De doelstellingen van Tel mee met Taal sluiten volledig aan bij de doelstellingen van het Bondgenootschap voor een geletterd Drenthe en zijn ondersteunend om deze doelstellingen te realiseren. Na een succesvolle agendering komt nu de focus te liggen op operationalisering waarin de werkwijze van Taal voor het Leven in Tel mee met Taal wordt aangedragen als een bewezen effectieve aanpak. De vier kernelementen uit Tel mee met Taal zijn: Lokale netwerkaanpak met als doelstelling dat landelijk Nederlanders een aantoonbaar verbeterde taalbeheersing hebben en hun maatschappelijke participatie is toegenomen. Beoogde resultaten zijn onder andere een duurzame infrastructuur per arbeidsmarktregio, trainen van vrijwilligers als taalmaatje/taalcoach en het inrichten van taalpunten. Taalakkoorden met als doelstelling dat gemeenten regie houden en verantwoordelijkheid nemen met andere partijen om het taalnetwerk duurzaam te maken. Beoogde resultaten zijn onder andere taalakkoorden te sluiten, werkgevers te betrekken bij de taalakkoorden en een stimuleringsbudget beschikbaar te stellen voor moeilijk bereikbare doelgroepen. Binnen het taalakkoord zijn de domeinen gezin, arbeidsmarkt en gezondheid essentiële elementen. Leesbevordering met als doelstelling landelijk 1 miljoen jonge kinderen tot en met de basisschoolleeftijd te bereiken met leesbevordering. Beoogde resultaten zijn onder andere de invoering van BoekStart bij alle basisbibliotheken, het gebruik van BoekStart in de kinderopvang en de implementatie van de Bibliotheek op school in het basisonderwijs, vmbo en havo/vwo. Experimenteren met als doelstelling het verbinden van taal en andere onderwerpen en daarmee moeilijk bereikbare doelgroepen te bereiken. Beoogde resultaten zijn onder andere een groter bereik van kinderen van laagtaalvaardige ouders en van laaggeletterde 50-plussers zodat die laatsten gezondheidswinst behalen. Al in 2015 wil het Bondgenootschap de inzet van de afgelopen periode koppelen aan de kansen die worden geboden vanuit het nieuwe actieprogramma. Het Bondgenootschap wil voor de komende jaren haar beleid beschrijven, overkoepelend op provincieniveau, waarbinnen iedere gemeente er haar eigen invulling aan kan geven en tegelijkertijd het voordeel heeft, om - daar waar kan - gezamenlijk op te trekken. Samenwerking overstijgt namelijk vaak de gemeentegrenzen.

9 Meerjarenbeleidsplan Het meerjarenbeleidsplan voor het Bondgenootschap vormt een provincie breed masterplan aanpak laaggeletterdheid met als doel haar geformuleerde ambitie in het convenant, laaggeletterdheid met 10% te verlagen, te realiseren. Binnen dit masterplan is per gemeente ruimte om een eigen inkleuring te geven. Hiermee behoudt de gemeenten de regie en kan zij vanuit haar visie en budgetten verantwoordelijkheid nemen om met andere partijen (o.a. maatschappelijke organisaties, bedrijven, gezondheidszorg), een duurzaam taalnetwerk op te bouwen en hier afspraken over te maken. Daarnaast wordt ingezet op preventie door lezen op school en thuis te stimuleren, en leesplezier bij kinderen en hun ouders te vergroten Verantwoordelijkheid gemeente De effectiviteit van de aanpak van laaggeletterdheid begint bij de gemeente en is een resultaat van de keuzes die een gemeente maakt op het gebied van meerdere beleidsterreinen en de daarbij horende budgetten. Is er een meerjarenvisie op laaggeletterdheid? Is het thema laaggeletterdheid integraal verbonden aan het sociale domein? Verbinding met o.a. armoedebeleid, uit de bijstand, werk vinden, schuldsanering, maar ook voor- en vroegschoolse educatie en onderwijs bepaalt de winst. Is er een meerjarenplan voor de inzet van educatie- en participatiebudgetten met resultaatafspraken bij partnerorganisaties op de verschillende aanpalende beleidsterreinen? Taaleis WWB: met ingang van 1 januari 2016 is de Wet Taaleis Participatiewet van kracht. Bijstandsgerechtigden moeten aantonen dat zij de Nederlandse taal voldoende beheersen. Scholing moet uit het gemeentelijk participatiebudget worden bekostigd dat op niveau van rekenen en taal getoetst moet worden. In veel gevallen overstijgt laaggeletterdheid de portefeuille van één wethouder, en is afstemming met meerdere portefeuillehouders noodzakelijk. Dit lijkt soms wat complexer, maar dit versterkt juist de gemeentelijke visie, inzet en uiteindelijk het resultaat. Indien gemeenten echt het verschil willen maken, moeten zij op een aantal domeinen screeningsinstrumenten (bv. de Taalmeter) inzetten om laaggeletterdheid te signaleren en aan te pakken. Ook is het noodzakelijk dat gemeenten deze inzet en aanpak ondersteunen door hiervoor middelen vanuit educatie- en participatiebudget structureel in te zetten en resultaatafspraken te maken met organisaties. Hiermee is de aanpak van laaggeletterdheid niet meer een apart thema, maar wordt het integraal geborgd binnen het gemeentelijke beleid. Vanuit de bereidheid en een duidelijke visie van de gemeenten, kan de professionele ondersteuning, inclusief instrumenten vanuit Tel mee met Taal worden ingezet als een vliegwiel om de lokale aanpak verder vorm te geven Ketenaanpak door taalnetwerk op te bouwen per gemeente Alle Drentse gemeenten werken aan laaggeletterdheid door onder andere scholingstrajecten aan te bieden aan laagopgeleide allochtonen en autochtonen. De scholing wordt veelal verzorgd door Drenthe College of Alfa-college. Gemeenten zien het belang en de noodzaak van het terugdringen van laaggeletterdheid door de verbinding te leggen met het sociale domein. Zij zien dat de aanpak laaggeletterdheid veel terugkerende problemen kan voorkomen. Daarom willen zij grotere groepen laaggeletterden signaleren en scholen.

10 Om dat te kunnen realiseren moet een taalnetwerk worden opgebouwd, met verschillende samenwerkingspartners, met verschillende rollen en waarin het eigenaarschap over het verminderen van laaggeletterdheid wordt gedeeld. Het proces van signaleren, toe leiden en maatwerk bieden wordt hiermee een samenhangend geheel en leidt tot een herkenbaar taalnetwerk. Dit taalnetwerk moet leiden tot één loket dat voor veel meer laaggeletterden toegankelijk is en voor hulpverleners en verwijzers een duidelijk aanspreekpunt is. In een aantal Drentse gemeenten wordt al voortvarend gewerkt aan deze ketenaanpak om een samenhangend aanbod te realiseren met als kernpartners de gemeente, bibliotheek, roc en de welzijnsorganisatie(s). Een bewezen effectief voorbeeld van deze ketenaanpak is het project Taal voor het Leven. De ervaring die opgedaan is in de pilotregio s Taal voor het Leven is succesvol gebleken 1. Voor het signaleren van laaggeletterdheid zijn methodieken en instrumenten ontwikkeld. In gezamenlijkheid met regionale organisaties wordt het taalaanbod in kaart gebracht en afgestemd. Het is van belang om taal laagdrempelig en dicht bij huis te organiseren, en het aan te bieden in de context van de cursist. Hiertoe worden vrijwilligers geworven en opgeleid tot taalmaatje, taalcoach of taaltrainer. Deze training wordt uitgevoerd door een formele taalaanbieder, zoals Drenthe College of Alfa-college, of door een informele taalaanbieder zoals bv. Humanitas of een welzijnsorganisatie. Beide aanbieders maken gebruik van de inzet van vrijwilligers in combinatie met een professional. Per samenwerkingsgebied is minstens één inhoudelijk professional die zorg draagt voor een goede intake van de deelnemer en op maat een taaltraining biedt. Een inhoudelijk professional wordt beoordeeld op zijn professionele kwaliteit en ervaring en kan daarom zowel een betaalde als onbetaalde kracht zijn. De resultaten van taalverhoging en de effecten op de sociale inclusie worden structureel gemeten. De inhoudelijk professional werkt vanuit een herkenbare en laagdrempelige plaats voor deelnemers, vrijwilligers en verwijzers. Dit is een plek waar zij informatie ontvangen over de mogelijkheden van een passend aanbod dicht bij huis, waar cursussen gegeven worden, waar vrijwilligers worden opgeleid en terecht kunnen met hun ondersteuningsvragen: het Taalhuis of in afgeslankte vorm het Taalpunt zijn voorbeelden hiervan. Het Taalhuis is een methodiek en tegelijkertijd een herkenbare plaats. Het wordt vaak gehuisvest in de bibliotheek, maar het kan ook in een buurthuis of multifunctioneel centrum. Een Taalhuis is pas effectief als er concrete (proces)afspraken zijn gemaakt met organisaties over signaleren en toe leiden. Een klankbordgroep met kernpartners bewaakt de kwaliteit en de voortgang van de taalsamenwerking. Met het opzetten van een Taalhuis kunnen kosteloos de ontwikkelde instrumenten van Stichting Lezen & Schrijven worden ingezet. In maart 2015 is in Meppel het eerste Drentse Taalhuis geopend. Het herkennen en bespreekbaar maken van laaggeletterdheid is vooral bij de autochtone bevolking niet gemakkelijk. Het inzetten van de Taalmeter 2 is een geschikt instrument om hier structureel aan te werken. Al meerdere gemeenten in Drenthe nemen standaard de Taalmeter af bij de intake van een werkzoekende bij de sociale dienst. Indien een werkzoekende laaggeletterd blijkt, wordt in samenspraak met de consulent Werk, een taalaanbod op maat gemaakt, passend bij de arbeidskansen van de cliënt. Het inzetten van de Taalmeter is ook heel geschikt in de schuldhulpverlening. Met een passend 1 Slim samenwerken loont: uitbreiden en versnellen van Stichting Lezen & Schrijven 2 De Taalmeter is een online instrument dat binnen 12 minuten betrouwbaar inschat of iemand laaggeletterd is. De Taalmeter kan op verschillende niveaus worden afgenomen.

11 aanbod op het terrein van de basisvaardigheden kan de thuisadministratie weer op orde komen. De gemeente kan sturen op resultaten door afspraken te maken in de subsidievoorwaarden over het inzetten van instrumenten bij organisaties vanuit het educatie- en participatiebudget. Doel: In de periode van beginnen in de provincie Drenthe tenminste 3300 nieuwe deelnemers aan een taaltraject. De ambitie om 10 procent laaggeletterden te bereiken (=5500 deelnemers) blijft staan en is een lange termijn doel voor een periode van 5 jaar (2020). Deze groep laaggeletterden krijgt een scholingsaanbod op maat, afhankelijk van de doelstelling en het perspectief van deze deelnemer. Het uitstroomniveau kan voor de één 2F zijn (laaggeletterd af), maar kan voor een ander betekenen sociaal redzaam zijn: zich in een aantal functionele situaties kunnen redden met lezen, rekenen en digitale vaardigheden. Middel: Iedere gemeente neemt initiatief om een infrastructuur op te zetten om de taalsamenwerking vorm te geven. De samenwerkingspartners, de taakverdeling, de resultaten en de prioriteiten per doelgroep bepaalt de gemeente. Er worden minimaal 400 taalvrijwilligers opgeleid. Iedere gemeente zet bij minimaal 1 organisatie (bijvoorbeeld welzijnsorganisatie) of (sociale) dienst de Taalmeter of een ander instrument in, om laaggeletterdheid structureel te signaleren en toe te leiden naar een passend taalaanbod. Fasering: Oprichten taalsamenwerking per gemeente Totaal Opleiden vrijwilligers Nieuwe deelnemers op taaltraining Inzet Taalmeter bij organisaties Laaggeletterdheid voorkomen: taalstimulering en leesbevordering voor kinderen en hun ouders Taalstimulering De aanpak van laaggeletterdheid begint bij het jonge kind. Op peuterspeelzalen, kinderopvang en scholen worden voor- en vroegschoolse educatieve programma's (VVE) aangeboden om kinderen op jonge leeftijd taalstimulerende activiteiten aan te bieden. Dit aanbod heeft effect als ook thuis door ouders een taalrijke omgeving wordt aangeboden. In geval van laaggeletterde ouders zal het moeilijk worden om de cirkel van het doorgeven van een taalarme omgeving te doorbreken. Kinderen ontwikkelen zich beter als de ouders bij een vve- of schoolprogramma een thuisprogramma krijgen. Hiermee wordt een brug over de kloof tussen ouders en school gebouwd. Belangrijk is dat zowel de onderwerpen als de aanpak in de oudercursus aansluiten bij het programma van de kinderen. Zo weten ouders niet alleen wat hun kinderen leren, maar ook hoe ze dat leren. Dit geldt natuurlijk ook voor specifieke programma's voor bijvoorbeeld woordenschat of leesvaardigheid. Uit onderzoek blijkt dat een langlopend en intensief programma voor ouders gekoppeld aan een vve-programma ook op lange termijn effectief is voor de ontwikkeling van

12 kinderen. De ouderbegeleiding bij een dergelijk programma moet zowel gericht zijn op het versterken van het educatief thuismilieu als op de ontwikkeling van de ouders zelf. Coachen van ouders is een effectieve manier om hun vaardigheden te ontwikkelen. Vaak informeren scholen ouders op een algemene manier over hoe ze kunnen helpen met huiswerk. Dit gebeurt tijdens informatieavonden of via een nieuwsbrief. Voor een deel van de ouders is dit echter niet voldoende. Zij willen zien wat het huiswerk is en hoe je kinderen daarmee kunt helpen. Leerkrachten en leidsters kunnen ouders voordoen hoe je de begeleiding van bijvoorbeeld huiswerk aan kunt pakken, zij bieden een model: modelling. Ouders hebben baat bij het kijken naar goede voorbeelden. Daarna kunnen zij hun vaardigheden oefenen waarbij ze gecoacht worden door leerkrachten, leidsters of andere ouders. In de voorschoolse periode gaat het dan bijvoorbeeld om hoe je woorden leert, interactief voorleest en hoe je kinderen spelend laat leren. En op de basisschool kan het gaan om interactief lezen en helpen bij huiswerk maken. Het gaat steeds om concrete activiteiten en taken voor ouders. Ook in het voortgezet onderwijs werken specifieke vragen en verzoeken aan ouders beter dan algemene informatie. Leesbevordering Andere maatregelen om taalachterstanden en laaggeletterdheid te voorkomen zijn leesbevordering en leesplezier. Leesbevordering richt zich niet alleen op kinderen met een taalachterstand, maar op alle kinderen. Uit onderzoek blijkt dat lezen en voorlezen een positief effect hebben op de taalvaardigheid, waaronder begrijpend lezen, spelling, schrijven, grammatica en woordenschat 3. Vanaf 2008 is door de bibliotheken het actieplan Kunst van Lezen uitgevoerd. Hierbij is in samenwerking met gemeenten, kinderopvangorganisaties, peuterspeelzalen, scholen en ouders BoekStart uitgevoerd voor jonge kinderen van 0-4 jaar en is de Bibliotheek op school effectief gebleken 4. In de periode van 2015 tot 2018 worden deze activiteiten voortgezet en wordt het bereik verhoogd. Het doel is om in de komende jaren meer in te zetten op het bereiken van laagopgeleide ouders. De school is daartoe een belangrijke vindplaats. Er zal een duidelijke verbinding gelegd worden tussen BoekStart en de Bibliotheek op school met VVE programma s, ouderprogramma s zoals Taal voor Thuis. De samenwerking met kinderopvangorganisaties, scholen en gemeenten zal hiervoor worden geïntensiveerd Stand van zaken BoekStart in Drenthe BoekStart heeft in Drenthe een dekkingsgraad van 100%. In de hele provincie ontvangen ouders als hun baby drie maanden is, via gemeente of consultatiebureau een uitnodiging om hun kindje lid te maken van de Bibliotheek en het gratis BoekStartkoffertje op te halen. In 2014 haalde 68% van de ouders het koffertje daadwerkelijk op in de bibliotheek en werd 18% van de baby s door hun ouders lid van de bibliotheek gemaakt. Naast baby s richt BoekStart zich sinds 2012 ook op dreumesen en peuters in kinderdagverblijven en peuterspeelzalen. In Drenthe zijn inmiddels zeven basisbibliotheken die in totaal 70 locaties van de kinderopvang begeleiden en samenwerken met partners in een leesbevorderingsnetwerk. 3 Meer voorlezen, beter in Taal en Meer lezen, beter in Taal van Sardes De onderwijsinspectie heeft aandacht gevraagd voor het belang van leesbevordering op school. De inspectie constateert dat het leesplezier bij Nederlandse kinderen en m.n. jongens verhoudingsgewijs gering is. Naar zijn oordeel is dit zorgelijk omdat het regelmatig lezen van boeken een positief en circulair verband heeft met de leerprestaties: kinderen die regelmatig lezen, verbeteren hun tekstbegrip en leren makkelijker uit boeken waardoor lezen vervolgens weer gestimuleerd wordt (Onderwijsverslag 2012/2013)

13 Stand van zaken De Bibliotheek op school Primair Onderwijs in Drenthe In 2013 zijn de bibliotheken in Drenthe gestart met de projectmatige uitrol van het landelijke concept van de Bibliotheek op school. Met de Bibliotheek op school gaan de bibliotheken een strategische samenwerking met het basisonderwijs aan. Het resultaat is aantoonbare verbetering van de taal-, lees- en informatievaardigheden bij de kinderen. De Bibliotheek op school is een verplaatsing van het bibliotheekwerk voor 4 tot en met 12 jarigen van de Bibliotheek naar de school, met toevoeging van een aantal nieuwe elementen zoals het lees- en mediaplan. Doormiddel van een monitor wordt de leesbevordering gemeten, waardoor de leesbevorderingseffecten en effecten op het gebied van mediawijsheid versterkt en meetbaar worden. Ondertussen doen 11 van de 12 Drentse gemeentes mee aan de Bibliotheek op school. Van de deelnemende gemeenten participeert gemiddeld 75% van de scholen. Landelijk gezien is Drenthe hiermee een voorloper. In veel gemeentes ligt het aantal deelnemende scholen al op 100%, waarbij op dit moment nog wel sprake is van de implementatiefase (de bibliotheken worden op de scholen ingericht). De bibliotheken in Drenthe die (nog) niet meedoen aan de Bibliotheek op school, verzorgen natuurlijk wel eigen programma s op het gebied van leesbevordering en mediawijsheid Stand van zaken De Bibliotheek op school Voortgezet Onderwijs in Drenthe Op dit moment zijn nog geen scholen met de Bibliotheek op school Voortgezet Onderwijs in Drenthe. De inspanningen waren de afgelopen jaren vooral gericht op het primair onderwijs. De Drentse Bibliotheken hebben de ambitie om minimaal de doelstellingen van Tel mee met Taal te halen. Ze verlenen wel diensten aan het voortgezet onderwijs en verzorgen programma s voor leesbevordering en mediawijsheid, maar nog niet binnen het programma van de Bibliotheek op school. In zijn algemeenheid worden in Drenthe de landelijke doelen nagestreefd. Doel: In 2018 worden in Drenthe totaal rond de jonge kinderen tot en met de basisschoolleeftijd bereikt met leesbevorderingsactiviteiten, zodat hun taalvaardigheid en leesplezier toenemen. De activiteiten worden voortgezet in het vervolgonderwijs. Speciale aandacht wordt besteed aan het bereiken van laagopgeleide ouders. Hiertoe wordt verbinding gelegd met VVE-programma s en (taal)stimuleringsprogramma s en wordt aangesloten bij de ouderpartnerschapsplannen van Brede Scholen. Middel: Eind 2018 is in alle basisbibliotheken het programma BoekStart ingevoerd; eind 2018 wordt 100% van de ouders met pasgeboren baby s geïnformeerd en wordt 55% van de baby s via hun ouders actief bereikt. Eind 2018 voert 85% van de basisbibliotheken BoekStart in de kinderopvang en peuterspeelzalen uit, waaraan 45% van de kinderopvanginstellingen en peuterspeelzalen in hun werkgebied deelneemt. Er is inhoudelijke afstemming tussen bibliotheken en kinderopvanginstellingen. Eind 2018 is op 35% van de scholen een taalstimuleringsprogramma (zoals de Verteltasmethode, Taal voor Thuis, Leesklik of vergelijkbaar) ingevoerd of in ieder geval bekend. Deze specifieke methodes versterken de leesomgeving en de taalontwikkeling van kinderen én hun ouders. Hierdoor raken ouders meer betrokken bij het onderwijs en ontstaat er een betere samenwerking tussen school en gezin.

14 Eind 2018 is het programma de Bibliotheek op School uitgebreid. In het primair onderwijs met 85% van de basisbibliotheken die 60% van de leerlingen bereiken in hun werkgebied. In het vmbo met 25% van de basisbibliotheken die 25% van de leerlingen bereiken binnen hun werkgebied. In het havo/vwo met 10% van de basisbibliotheken die daarmee 10% van de leerlingen bereiken in hun werkgebied. Er is inhoudelijke afstemming tussen bibliotheken en scholen. Eind 2018 is de aandacht voor laaggeletterdheid opgenomen in de ouderpartnerschapsplannen van Brede scholen of kindcentra, gericht op kinderen én ouders Blijvend aandacht voor laaggeletterdheid Laaggeletterdheid heeft in de afgelopen jaren meer aandacht gekregen. Het belang om laaggeletterdheid terug te dringen en te voorkomen wordt steeds meer erkend. Het niet goed genoeg kunnen lezen en schrijven moet blijvend onder de aandacht worden gebracht bij organisaties en bedrijven. De sociale wijkteams spelen een cruciale rol om laaggeletterdheid te signaleren. Deze groep professionals zal hierin getraind worden, in combinatie met het signaleren van eventueel andere sociale problemen. In de intake en indicering wordt laaggeletterdheid structureel opgenomen. Bedrijfsleven Van de laaggeletterden heeft 50% een betaalde baan. Om breed inzetbare medewerkers te hebben en te houden, die meekunnen in de (digitale) werkomgeving is het belangrijk dat laaggeletterdheid gesignaleerd wordt en dat er in samenspraak met het bedrijf maatwerk wordt geboden aan deze groep medewerkers. Enerzijds moet de aandacht zich hierbij richten op de werkgevers: vaak zijn zij zich nog niet voldoende bewust van de problematiek onder hun eigen personeel en in hoeverre het bedrijf schade kan hebben van niet voldoende geschoolde werknemers. Anderzijds is het van belang contact te leggen met de betreffende werknemers. Voor bedrijfssectoren waar procentueel meer laaggeletterdheid voorkomt, is het wellicht mogelijk binnen het bedrijf aandacht aan het probleem te besteden en via werk gerelateerde situaties scholing te bieden. Er zal contact worden gezocht om vanuit de taalakkoorden extra scholingsgelden voor het bedrijfsleven te verkrijgen. Daarnaast zijn er bedrijven die diensten verlenen aan laaggeletterde klanten. Het begrijpen van de afspraken, het afsluiten van contracten, het digitaal aanleveren van gegevens of het voldoen aan betalingsverplichtingen kunnen voor laaggeletterden een probleem zijn. Ook dan is het bespreekbaar maken, ondersteuning bieden en doorverwijzen naar een traject belangrijk om problemen in de toekomst te verminderen. Gezondheidszorg Gezondheidswerkers kunnen al gauw in een situatie komen waarin laaggeletterdheid van hun cliënten worden opgemerkt. Voor deze groep professionals is bewustwording hieromtrent belangrijk, vooral ook met het oog op doorverwijzen naar scholing. Verder geldt dat laaggeletterden vaker problemen hebben met hun gezondheid. Zij zijn minder goed in staat informatie te vinden over ziekte, gezondheid en een gezonde levensstijl. Of het ontbreekt hen aan de leesvaardigheid om de simpele gebruiksaanwijzing op een etiket van een medicijn te lezen. Tevens wordt van overheidswege gestreefd mensen zolang mogelijk zelfstandig te laten wonen. Een gebrekkige taalbeheersing mag dit niet in de weg staan.

15 Communicatiematerialen Verder is het van belang dat communicatiematerialen vereenvoudigd worden, zowel van de (lokale) overheidsinstanties, zorginstellingen en bedrijven. Als verwacht wordt dat alle burgers kunnen participeren, moeten zij de informatie van instellingen kunnen begrijpen. Aangezien veelal op een (te) hoog taalniveau met het publiek wordt gecommuniceerd, is hier nog een grote slag te slaan. Het Bondgenootschap voor een Geletterd Drenthe speelt in al deze zaken een belangrijke rol en zal de activiteiten die in de eerste jaren succesvol gebleken zijn, continueren en nieuwe activiteiten toevoegen. Doel: In Drenthe wordt structureel aandacht besteed aan laaggeletterdheid, zowel bij overheidsinstanties, welzijnsorganisaties, zorginstellingen als bedrijfsleven. Door bewustwording van de problematiek van laaggeletterdheid zal dit op individueel niveau eerder worden gesignaleerd en zullen laaggeletterden worden doorverwezen. Werknemers die basisvaardigden missen, worden meer kansen geboden om zich te ontwikkelen. Tevens zal er meer in begrijpelijke taal worden gecommuniceerd. Middel: Het Bondgenootschap bundelt de inspanningen en de taalsamenwerking van de afzonderlijke gemeenten. Door slim samen te werken, het afstemmen van activiteiten en eenduidig communiceren, kan er krachtiger en eenduidig naar buiten worden getreden. Diverse activiteiten worden hiervoor vanuit het Bondgenootschap geïnitieerd. Gemeenten kunnen activiteiten ook afzonderlijk organiseren, maar stemmen dit wel af met het Bondgenootschap. Alle in te zetten activiteiten zijn verankerd in het meerjarenbeleid van de gemeente en leiden tot zichtbaar resultaat. Workshops voor professionals, bijvoorbeeld over thema s als: communiceren in begrijpelijke taal, gebruik van de Taalmeter, signaleren en doorverwijzen, op basis van vraag. Activiteiten in de Week van de Alfabetisering. Inzetten en werven Taalambassadeurs. Inzetten voorzitter Bondgenootschap. Afspraken maken met bedrijven over aanpak laaggeletterdheid voor medewerkers en klanten. Aandacht voor laaggeletterdheid op de werkvloer. PR activiteiten organiseren voor werven deelnemers en taalvrijwilligers. Opleiding train-de trainer voor taalvrijwilligers aanbieden. Uitbrengen nieuwsbrieven. Jaarlijks organiseren bijeenkomst laaggeletterdheid voor bondgenoten en aanverwanten. Themagerichte bijeenkomsten met als doel kennis te delen, uit te wisselen en samenwerkingsmogelijkheden ontdekken Bereiken specifieke doelgroepen De aanpak van laaggeletterdheid richt zich zowel op de autochtone als op de allochtone doelgroep. Het vinden van de laaggeletterde autochtone doelgroep vergt een andere aanpak dan het vinden van de allochtone doelgroep. Allochtone laaggeletterden hebben een voor de hand liggende reden waarom ze niet goed kunnen lezen en schrijven. Voor de autochtone doelgroep ligt dit vaak veel gevoeliger en heeft het een complexere

16 oorzaak. Door een combinatie te maken van laaggeletterdheid en achterliggende doelen in het sociale domein, zoals werk en schuldhulpverlening proberen we een grotere doelgroep te bereiken. In de periode staan al een aantal specifieke projecten op stapel en zal er nog een aantal Drentse experimenten ontwikkeld worden. Doelgroepen zijn: Laagopgeleide ouders. In combinatie met voorschoolse voorzieningen en onderwijs kan een combinatie gemaakt worden van ouderbetrokkenheid en een verhoging van taalvaardigheden. Voorbeelden hiervan zijn Taal voor Thuis, Leesklik, de Verteltas en VVE-programma s. Jong volwassenen. Er is een toename van jongeren, die vanwege lage taalvaardigheden niet tot een mbo2 opleiding worden toegelaten of die zonder diploma het mbo verlaten. Hun kansen op werk is gering. In veel gevallen komen zij door deze lage basisvaardigheden terecht bij een uitkeringsinstantie. Voor deze doelgroep moet een specifiek aansprekend aanbod ontwikkeld worden in combinatie met de roc s, zodat deze jongeren beter begeleid worden om een diploma te behalen. Laagopgeleide vrouwen van ca jaar worden bereikt door de bestaande pilot EVA (Educatie voor Vrouwen met Ambitie). Met 13% laaggeletterde vrouwen en 16% laaggecijferde vrouwen doet Nederland het slechter dan omringende landen. Te veel vrouwen hebben minder kansen op de arbeidsmarkt en zijn hierdoor onvoldoende economisch zelfstandig. Vanuit het project EVA wordt de doelgroep geschoold op basisvaardigheden (taal, rekenen en digitale vaardigheden) en is er een onderdeel empowerment. Hieronder wordt verstaan het versterken van de vaardigheden om actief te zijn of te worden op het vinden van werk, scholing of op een andere manier te participeren. In Nederland zijn 4 pilots, waaronder een pilot in de Arbeidsmarktregio Drenthe. Het project wordt geïntegreerd binnen de aanpak Taal voor het Leven. Laaggeletterde 50-plussers hebben moeite met de snelle digitale ontwikkelingen. Deze doelgroep heeft extra ondersteuning nodig om hun zelfredzaamheid te vergroten en daarmee bijvoorbeeld gezondheidswinst te behalen. Werkgevers benaderen om hun laagopgeleide medewerkers te signaleren en hen te scholen in de basisvaardigheden. Dit moet leiden tot breed inzetbare medewerkers die meekunnen in de (digitale) werkomgeving en die ook (veiligheids)instructies goed kunnen begrijpen en opvolgen. Doel: Door middel van experimenten moeilijk bereikbare doelgroep benaderen. Aanpak laaggeletterdheid bij laagopgeleide ouders, (jong)volwassenen, werknemers, vrouwen en 50-plussers. Daarbij leesbevordering bij kinderen. Middel: Per doelgroep met bestaande pilots verdergaan en nieuwe experimenten ontwikkelen. Deze experimenten kunnen worden aangevraagd voor het Bondgenootschap als geheel, per arbeidsmarktregio of per (samenwerkende) gemeente.

17 Meten is weten De inzet van de plannen voor het Bondgenootschap zullen worden gemonitord, zodat zichtbaar wordt wat de resultaten en effecten hiervan zijn. De resultaten van de scholing van laaggeletterden op geletterdheid en sociale inclusie wordt gemonitord door de Universiteit van Maastricht. De resultaten van de Bibliotheek op School wordt door de Koninklijke Bibliotheek in kaart gebracht. Jaarlijks worden de plannen en de resultaten van dit meerjarenplan aan de bondgenoten gepresenteerd, geëvalueerd en indien nodig bijgesteld. Jaarlijks wordt een activiteitenplan opgesteld, waarbij inzicht is hoe de taken vanuit de verschillende organisaties worden verdeeld om de inzet te realiseren. Per gemeente zal telkens een afzonderlijk concreet plan worden gemaakt met specifiek benoemde doelen en doelgroepen en financiële inzet. Dit betekent dat per gemeente met verschillende afdelingen, zoals Werk, Maatschappelijke Zaken en Onderwijs het beleid op de aanpak laaggeletterdheid wordt samengevoegd tot een integraal plan. De behaalde resultaten vanuit de doelen en doelgroepen, maken inzichtelijk waar de winst in zit en legitimeert op die manier vanuit welke beleidsafdelingen financiering ingezet kan worden. Als alle laaggeletterden in Nederland een cursus zouden volgen, zou dat 700 miljoen euro kunnen opleveren. - Feiten en cijfers geletterdheid, Maastricht University

18 Niet het wiel opnieuw uitvinden De Stichting Lezen & Schrijven heeft door middel van de aanpak Taal voor het Leven in de afgelopen drie jaar succesvolle ervaring opgedaan in het opzetten van taalsamenwerking in ca. 60 gemeenten, van groot tot klein, van Randstad tot platteland. Het concept is vergelijkbaar, de invulling per gemeente is maatwerk. Gemeenten en samenwerkingspartners kunnen daarom gebruik maken van deze expertise. Gemeenten in Drenthe die vanuit hun visie laaggeletterdheid structureel willen terugdringen met de Taal voor het Leven aanpak, kunnen kosteloos een beroep doen op de ondersteuning van Stichting Lezen & Schrijven. Hieraan kunnen verschillende beleidsdomeinen en financieringsstromen worden verbonden. De adviseurs van de stichting kennen vergelijkbare voorbeelden in regio s die passend zijn voor Drenthe. Vanuit de aanpak Taal voor het Leven kan kosteloos gebruik gemaakt worden van de instrumenten, scholing en kennis van Stichting Lezen & Schrijven. De procesbegeleiding vanuit Stichting Lezen & Schrijven is erop gericht om taken zo veel mogelijk bij de samenwerkende partners onder te brengen en instrumenten te verankeren in bestaande structuren en werkwijzen. Hiermee wordt vanaf de start rekening gehouden met borging van de inzet.

19 Werkwijze Bondgenootschap 8.1 Meerwaarde van het Bondgenootschap De focus van het Bondgenootschap voor een geletterd Drenthe wordt met het meerjarenbeleidsplan enigszins verlegd. In de startfase lag het zwaartepunt op het agenderen van het thema laaggeletterdheid en het werven van nieuwe bondgenoten. In de komende jaren zal het accent liggen op het ontwikkelen van een sterk (gemeentelijk) taalnetwerk met specifiek aandacht voor het bereiken van speciale doelgroepen. Het Bondgenootschap kan deze ontwikkelingen ondersteunen of versterken door: Het provinciaal uitwisselen van kennis en plannen. Leren van goede voorbeelden. Gebruik maken van elkaars expertise Organiseren workshops, trainingen etc. Provinciebreed agenderen laaggeletterdheid Een rol te spelen in het verwerven van financiële middelen, samen naar subsidiemogelijkheden te zoeken Bundelen van verschillende financieringsstromen (Gemeente)grensoverschrijdend samenwerken Materialen, kennis en voorzieningen beschikbaar stellen Samenwerking tussen gemeenten, bedrijven en onderwijs versterken Ontwikkelen van aanpak voor werkgevers Het afsluiten van een Taalakkoord Korte lijnen met de gezamenlijke Drentse gemeenten Inzetten boegbeelden, o.a. taalambassadeurs Bundelen van krachten waar het kan en ruimte laten, daar waar het nodig is Het Bondgenootschap wordt ondersteund door de roc s en de Stichting Lezen & Schrijven. Hierdoor is veel kennis over aanpak laaggeletterdheid beschikbaar. 8.2 Structuur Bij de start is er voor gekozen om vanuit de bondgenoten een voorzitter te selecteren, die ondersteund wordt door twee medewerkers van het Drenthe College en Alfa-college. Vanuit de gedachte van de ketenaanpak, zijn ook andere partners van belang om de aanpak laaggeletterdheid vorm te geven. Een breder samengesteld orgaan met verschillende kernpartners (zoals vertegenwoordigers van gemeente, bibliotheek, welzijn, roc, UWV, schuldhulpverlening etc.) zou hierbij wenselijk zijn, bijvoorbeeld een stuurgroep die samen met de voorzitter de koers van het bondgenootschap ontwikkelt en als klankbord fungeert. Hiermee wordt de verantwoordelijkheid over het beleid breder gedeeld. Daarnaast is het belangrijk dat er op uitvoeringsniveau de activiteiten worden georganiseerd en gefaciliteerd, het secretariaat wordt verzorgd en de promotie en communicatie wordt afgestemd (coördinatiegroep). In 2015 wordt nagedacht hoe de structuur van het Bondgenootschap te stroomlijnen, zonder dat hiervoor een formele organisatie wordt opgetuigd. 8.3 Communicatie In 2015 zullen afspraken over de communicatie worden gemaakt. Deze afspraken gaan over hoe:

20 - de structuur van het bondgenootschap is, op zowel beleids- als uitvoerend niveau, inclusief communicatie - de bondgenoten worden geïnformeerd over ontwikkelingen en bijeenkomsten - de PR vanuit het Bondgenootschap vorm krijgt - het traject tot aan de ondertekening van het Taalakkoord georganiseerd wordt - iedere bondgenoot (immaterieel) kan bijdragen aan het bondgenootschap, bijvoorbeeld op het gebied van kennis, contacten, beschikbaar stellen faciliteiten etc.

21 Taalakkoord Met instemming van de bondgenoten met het Meerjarenbeleidsplan wordt een Drents Taalakkoord afgesloten om laaggeletterdheid in de komende jaren terug te dringen.

22 Jaarplan 2015 Taalinfrastructuur opzetten Oprichten taalnetwerk per gemeente Opleiden vrijwilligers Nieuwe deelnemers op taaltraining Inzet Taalmeter bij organisaties Leesbevordering BOS-scholen primair onderwijs in deelnemende gemeenten BOS-scholen voortgezet onderwijs Uitvoering BoekStart in de voorschoolse voorzieningen Informatie BoekStart Baby s Aandacht voor laaggeletterdheid Workshops voor professionals Activiteiten in Week van de Alfabetisering Inzetten en werven taalambassadeurs Doel 2015 In minimaal twee gemeenten wordt een taalinfrastructuur opgezet conform werkwijze Taal voor het Leven 20 nieuwe vrijwilligers worden opgeleid via de Training Taalvrijwilliger. De training wordt aangeboden op het niveau van het Bondgenootschap 300 nieuwe deelnemers volgen een taaltraining via roc, taalvrijwilliger of combinatie van beide Bij vijf organisaties wordt de Taalmeter ingezet als onderdeel van de ketenaanpak 75% van de basisscholen van de deelnemende gemeenten doen mee aan de Bibliotheek op school Doorgaande lijn ontwikkelen van lees bevorderende activiteiten op het voortgezet onderwijs In 58% van de peuterspeelzalen en kinderdagverblijven wordt BoekStart uitgevoerd Alle ouders van pasgeboren baby s krijgen informatie over leesbevordering door middel van het afhalen van de BoekStartkoffer bij de bibliotheek Vraaggericht aanbod voor professionals, met name voor professionals in het sociale domein Brede aandacht en bespreekbaar maken van het thema Werven nieuwe cursisten en vrijwilligers Persberichten Brede aandacht en bespreekbaar maken van het thema. Betrokkenen Gemeente, roc, bibliotheek, welzijnsorganisaties, regiomanagement St. Lezen & Schrijven Taalnetwerk St. Lezen & Schrijven Taalnetwerk St. Lezen & Schrijven Gemeente(lijke dienst) of organisatie, taalnetwerk Biblionet/bibliotheek basisonderwijs Biblionet/bibliotheek Voortgezet onderwijs Biblionet/bibliotheek Peuterspeelzalen kinderdagverblijven Biblionet/bibliotheek Consultatiebureau Welzijnsorganisaties Stichting Lezen & Schrijven Taalnetwerk Bibliotheek Taalnetwerk

Meer (voor)lezen, beter in taal. De Bibliotheek en basisvaardigheden Kunst van Lezen 0-18 jaar

Meer (voor)lezen, beter in taal. De Bibliotheek en basisvaardigheden Kunst van Lezen 0-18 jaar Meer (voor)lezen, beter in taal De Bibliotheek en basisvaardigheden Kunst van Lezen 0-18 jaar Adriaan Langendonk Miniconferentie Flevoland 23 september 2015 de Bibliotheek en basisvaardigheden 1 Inhoud

Nadere informatie

de Bibliotheek en basisvaardigheden Kunst van Lezen 0-18 jaar

de Bibliotheek en basisvaardigheden Kunst van Lezen 0-18 jaar de Bibliotheek en basisvaardigheden Kunst van Lezen 0-18 jaar Jos Debeij Gerlien van Dalen Adriaan Langendonk VNG regionale conferenties 15 en 16 april 2015 de Bibliotheek en basisvaardigheden 1 Inhoud

Nadere informatie

Schriftelijke vragen ex artikel 37 Reglement van orde voor de raadsvergaderingen (RvO)

Schriftelijke vragen ex artikel 37 Reglement van orde voor de raadsvergaderingen (RvO) Gemeente Heerhugowaard R Schriftelijke vragen ex artikel 37 Reglement van orde voor de raadsvergaderingen (RvO) Datum indiening 13 september 2016 Volgnummer Registratienummer Bij16-439 Onderwerp laaggeletterdheid

Nadere informatie

#telmeemettaal PROGRAMMA

#telmeemettaal PROGRAMMA Welkom PROGRAMMA Inleiding Tel mee met Taal Actielijn 1 Lokale netwerkaanpak/taal voor het Leven Actielijn 2 Taalakkoorden Actielijn 3 Leesbevordering/Kunst van Lezen Actielijn 5 Kennis en communicatie

Nadere informatie

Tel mee met Taal 2016 2018

Tel mee met Taal 2016 2018 Tel mee met Taal 2016 2018 versie 8 december 2015 Actieprogramma Tel mee met Taal 2016-2018 Tel mee met Taal in een notendop Tel mee met Taal is een landelijk actieprogramma van de ministeries van Onderwijs,

Nadere informatie

Drenthe Telt mee met Taal Bondgenootschap en taalakkoord betekent ketensamenwerking Een workshop over het provinciale Bondgenootschap voor een

Drenthe Telt mee met Taal Bondgenootschap en taalakkoord betekent ketensamenwerking Een workshop over het provinciale Bondgenootschap voor een Drenthe Telt mee met Taal Bondgenootschap en taalakkoord betekent ketensamenwerking Een workshop over het provinciale Bondgenootschap voor een Geletterd Drenthe en het lokale bondgenootschap Hoogeveen

Nadere informatie

Deze afspraken zijn concreet uitgewerkt in het uitvoeringsplan aanpak laaggeletterdheid

Deze afspraken zijn concreet uitgewerkt in het uitvoeringsplan aanpak laaggeletterdheid Tussenrapportage cofinanciering Projecten Taalhuizen 2017-2019 Inleiding Begin 2017 heeft het Dagelijks Bestuur van Holland Rijnland cofinanciering toegekend aan de vijf taalhuizen in de regio. In bijlage

Nadere informatie

Er zijn twee boekjes uitgegeven door het bondgenootschap: De rode auto en Snap jij het.

Er zijn twee boekjes uitgegeven door het bondgenootschap: De rode auto en Snap jij het. Jaarverslag 2017 De doelstelling van het bondgenootschap is om gezamenlijk de laaggeletterdheid in Drenthe te voorkomen en te verminderen. Verminderen door samen bekendheid te geven aan het probleem en

Nadere informatie

Researchcentrum voor Onderwijs en Arbeidsmarkt (ROA), Maastricht University

Researchcentrum voor Onderwijs en Arbeidsmarkt (ROA), Maastricht University LAAGGELETTERDHEID IN DEN HAAG - CONCLUSIES Uitgevoerd door: CINOP Advies Etil Kohnstamm Instituut Researchcentrum voor Onderwijs en Arbeidsmarkt (ROA), Maastricht University DEZE FACTSHEETRAPPORTAGE IS

Nadere informatie

Verankering laaggeletterdheid in gemeentelijk beleid. Soler Berk Stichting Lezen & Schrijven

Verankering laaggeletterdheid in gemeentelijk beleid. Soler Berk Stichting Lezen & Schrijven Verankering laaggeletterdheid in gemeentelijk beleid Soler Berk Stichting Lezen & Schrijven Dinsdag 30 oktober 2012 Stichting Lezen & Schrijven Stichting Lezen & Schrijven initiatief van H.K.H. Prinses

Nadere informatie

Waalwijk Taalrijk. - Doel: Functionele geletterdheid kind en ouder. - Bijzonder: Intensieve en goede samenwerking partners/ouders (van 0-18 jarigen)

Waalwijk Taalrijk. - Doel: Functionele geletterdheid kind en ouder. - Bijzonder: Intensieve en goede samenwerking partners/ouders (van 0-18 jarigen) 1 Waalwijk Taalrijk - Doel: Functionele geletterdheid kind en ouder - Bijzonder: Intensieve en goede samenwerking partners/ouders (van 0-18 jarigen) - Samenleving: Taalvaardige inwoners die zich goed in

Nadere informatie

De top 10 van Biblionet Drenthe in Jaarverslag ingekort tot tien speerpunten

De top 10 van Biblionet Drenthe in Jaarverslag ingekort tot tien speerpunten De top 10 van Biblionet Drenthe in 2015 Jaarverslag ingekort tot tien speerpunten 1 Onderwijs: Succesvolle projecten en een sterk netwerk Biblionet Drenthe draagt bij aan het verbeteren van de lees- en

Nadere informatie

Hierbij delen wij u mee dat op donderdag 13 februari het Bondgenootschap Laaggeletterdheid regio Nijmegen is opgericht.

Hierbij delen wij u mee dat op donderdag 13 februari het Bondgenootschap Laaggeletterdheid regio Nijmegen is opgericht. Maatschappelijke Ingekomen stuk D1 (PA 12 maart 2014) Ontwikkeling Beleidsontwikkeling Aan de gemeenteraad van Nijmegen Korte Nieuwstraat 6 6511 PP Nijmegen Telefoon 14024 Telefax (024) 323 59 92 E-mail

Nadere informatie

Bondgenootschap voor. Geletterdheid Drenthe. Convenant 2019

Bondgenootschap voor. Geletterdheid Drenthe. Convenant 2019 Bondgenootschap voor Geletterdheid Drenthe Convenant 2019 Inleiding Laaggeletterdheid Er zijn nog te veel mensen die onvoldoende kunnen lezen en schrijven. Landelijk gezien gaat het om 11% van de bevolking.

Nadere informatie

Commissie Samenleving Harderwijk 12 mei 2016

Commissie Samenleving Harderwijk 12 mei 2016 Commissie Samenleving Harderwijk 12 mei 2016 Agenda 1. Welkom 2. Ontwikkelingen 3. Strategienota 4. Digitale vaardigheden 5. Taalvaardigheden (inleiding door Chérif Ait Abderrahman (Stichting Lezen en

Nadere informatie

Collegevoorstel. Zaaknummer Taalakkoord aanpak laaggeletterdheid Midden-Brabant

Collegevoorstel. Zaaknummer Taalakkoord aanpak laaggeletterdheid Midden-Brabant Zaaknummer 00527355 Onderwerp Taalakkoord aanpak laaggeletterdheid Midden-Brabant Collegevoorstel Aanleiding / voorgeschiedenis Laaggeletterdheid is een maatschappelijk probleem waar vaak nog een taboe

Nadere informatie

Stichting Lezen & Schrijven. Paul Mosterd, directeur Marlies Olthuis, themamanager bedrijven

Stichting Lezen & Schrijven. Paul Mosterd, directeur Marlies Olthuis, themamanager bedrijven Stichting Lezen & Schrijven Paul Mosterd, directeur Marlies Olthuis, themamanager bedrijven Educatie Werkt!, Amsterdam 30 september 2011 Stichting Lezen & Schrijven Stichting Lezen & Schrijven initiatief

Nadere informatie

Stichting Lezen & Schrijven

Stichting Lezen & Schrijven Laaggeletterden herkennen en dan? Clarine van Ommeren Apeldoorn 18 september 2014 Initiatief van H.K.H. Prinses Laurentien Doel: het voorkomen en verminderen van laaggeletterdheid op zowel korte als lange

Nadere informatie

Taal voor het Leven. Taal voor het Leven / Language for Life

Taal voor het Leven. Taal voor het Leven / Language for Life Taal voor het Leven ABSTRACT Name / Project title Contact Person Taal voor het Leven / Language for Life Voor informatie : Stichting Lezen & Schrijven Naam : Arjan Beune Adres : Parkstraat 105, 2514 JH

Nadere informatie

Datum: Adviserend. Datum: Informerend

Datum: Adviserend. Datum: Informerend Oplegvel 1. Onderwerp Voortzetting bondgenootschap Geletterdheid 2. Rol van het samenwerkingsorgaan Basistaak Efficiencytaak Platformtaak volgens Dagelijks Bestuur Platformtaak volgens gemeente 3. Regionaal

Nadere informatie

Projectplan. Aanpak laaggeletterdheid bij patienten en/of medewerkers. [Naam organisatie] [auteur] [datum] Werken aan taal heeft veel voordelen

Projectplan. Aanpak laaggeletterdheid bij patienten en/of medewerkers. [Naam organisatie] [auteur] [datum] Werken aan taal heeft veel voordelen Projectplan Aanpak laaggeletterdheid bij patienten en/of medewerkers [Naam organisatie] [auteur] [datum] Werken aan taal heeft veel voordelen [Naam organisatie] vindt het belangrijk om alert te zijn op

Nadere informatie

Een nieuw convenant. Bondgenootschap Geletterdheid Holland Rijnland

Een nieuw convenant. Bondgenootschap Geletterdheid Holland Rijnland Een nieuw convenant Bondgenootschap Geletterdheid Holland Rijnland 2017-2020 1. De opmaat naar een nieuw convenant In Nederland hebben meer dan twee miljoen mensen veel moeite met lezen en schrijven. Taalvaardig

Nadere informatie

Platformtaak volgens gemeente

Platformtaak volgens gemeente Oplegvel 1. Onderwerp Subsidieaanvraag en cofinanciering Taalakkoord 2. Rol van het samenwerkingsorgaan Holland Rijnland Platformtaak volgens gemeente 3. Regionaal belang Regionale partners en de gemeenten

Nadere informatie

Hoe vind je laaggeletterde bijstandsgerechtigden? Hannah Oostendorp (gemeente Elburg) & Anna van den Boogaard (L&S)

Hoe vind je laaggeletterde bijstandsgerechtigden? Hannah Oostendorp (gemeente Elburg) & Anna van den Boogaard (L&S) Hoe vind je laaggeletterde bijstandsgerechtigden? Hannah Oostendorp (gemeente Elburg) & Anna van den Boogaard (L&S) Voorstellen Voorkomen en verminderen van laaggeletterdheid. Agenderen. Ondersteuningsprogramma

Nadere informatie

De aanpak van laaggeletterdheid in een authentieke context

De aanpak van laaggeletterdheid in een authentieke context Tessa van Velzen De aanpak van laaggeletterdheid in een authentieke context Het actieprogramma Tel mee met Taal van de departementen OCW, VWS en SZW zet in op de bestrijding van laaggeletterdheid. Belangrijk

Nadere informatie

Op pad voor de Aanpak Taal: Ouders en kind samen

Op pad voor de Aanpak Taal: Ouders en kind samen Op pad voor de Aanpak Taal: Ouders en kind samen Interview met het Praktijkteam van het ministerie van SZW Yolande Timman, i.s.m. Hans Christiaanse en Paulien Rietveld Het ministerie van SZW heeft een

Nadere informatie

lllllllllllllllllllllllilllllllllllllllllllllllllll

lllllllllllllllllllllllilllllllllllllllllllllllllll Gemeente f Bergen op Zoom Aan de leden en duoburgerleden van de gemeenteraad van Bergen op Zoom lllllllllllllllllllllllilllllllllllllllllllllllllll Uw kenmerk Uw brief Ons kenmerk U17-017806 Beh. door

Nadere informatie

Door slim samenwerken bereik je meer Workshop 13-11-2014

Door slim samenwerken bereik je meer Workshop 13-11-2014 Door slim samenwerken bereik je meer Workshop 13-11-2014 Uw wensen en verwachtingen van de workshop Met welke partijen kan je samen werken, voorbeelden en tips Wie pakt welke rol in de aanpak van laaggeletterdheid?

Nadere informatie

Monitor actieprogramma Tel mee met Taal

Monitor actieprogramma Tel mee met Taal Monitor actieprogramma Tel mee met Taal 2016-2018 Tussenrapportage 2017 Opdrachtgever: Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap Rotterdam, 6 November 2017 Monitor actieprogramma Tel mee met Taal

Nadere informatie

Workshop Taal Werkt! 11 september 2014

Workshop Taal Werkt! 11 september 2014 Workshop Taal Werkt! 11 september 2014 Programma Wat is laaggeletterdheid? Laaggeletterdheid binnen het bedrijfsleven Taalvrijwilligers binnen bedrijven Brainstorm Wat is laaggeletterdheid? 5 Feiten &

Nadere informatie

Beleidsvisie ten behoeve van de Stichting Lezen en Schrijven

Beleidsvisie ten behoeve van de Stichting Lezen en Schrijven Beleidsvisie ten behoeve van de Stichting Lezen en Schrijven Auteur: Barbara Griot Bonaire Maart 2017 Inleiding: Hare Koninklijke Hoogheid Laurentien heeft in het gesprek op 8 maart 2017 duidelijk aangegeven

Nadere informatie

voor- en vroegschoolse educatie Convenant uitvoering Boxtels model

voor- en vroegschoolse educatie Convenant uitvoering Boxtels model Convenant uitvoering Boxtels model Impuls kwaliteit VVE beleid Boxtel 6 juli 2011 Aanleiding en doelstelling bestuurlijk convenant Met ingang van de Wet Ontwikkelingskansen door Kwaliteit en Educatie krijgt

Nadere informatie

Projectplan Taalhuizen in de regio Holland Rijnland

Projectplan Taalhuizen in de regio Holland Rijnland Projectplan Taalhuizen in de regio Holland Rijnland Leiden, 21 februari 17 1 Belang Taalhuizen in de regio Holland Rijnland In Nederland kunnen 1,3 miljoen mensen tussen de 15 en 65 jaar niet goed lezen

Nadere informatie

Actieplan Laaggeletterdheid 2017 en verder

Actieplan Laaggeletterdheid 2017 en verder Actieplan Laaggeletterdheid 2017 en verder Plan om laaggeletterdheid te signaleren, terug te dringen en te voorkomen in de gemeente Coevorden Drenthe College, Bibliotheek Coevorden, Brede School SOM, Maatschappelijk

Nadere informatie

Eigen Kracht 2013 2014 van barrière naar carrière

Eigen Kracht 2013 2014 van barrière naar carrière Eigen Kracht 2013 2014 van barrière naar carrière Projectplan Eigen Kracht - Van barrière naar carrière LEVgroep Penningstraat 55 5701 MZ Helmond Projectperiode 2013 2014 1 1 Inleiding Eigen Kracht is

Nadere informatie

Maatschappelijke Ontwikkeling Ingekomen stuk D6 (PA 17 april 2013) Beleidsontwikkeling. Datum uw brief

Maatschappelijke Ontwikkeling Ingekomen stuk D6 (PA 17 april 2013) Beleidsontwikkeling. Datum uw brief Ingekomen stuk D6 (PA 17 april 2013) Aan de gemeenteraad van Nijmegen Korte Nieuwstraat 6 6511 PP Nijmegen Telefoon 14024 Telefax (024) 323 59 92 E-mail gemeente@ nijmegen.nl Postadres Postbus 9105 6500

Nadere informatie

De Bibliotheek; óók partner in het sociale domein

De Bibliotheek; óók partner in het sociale domein De Bibliotheek; óók partner in het sociale domein Laaggeletterden hebben vaker te maken met armoede, Schuldhulp en gezondheidsproblemen. Gemeenten, wijkteams en consulenten Werk en Inkomen zijn zich hier

Nadere informatie

Convenant Bondgenootschap Laaggeletterdheid regio Nijmegen

Convenant Bondgenootschap Laaggeletterdheid regio Nijmegen Collegevoorstel Openbaar Onderwerp Convenant Bondgenootschap Laaggeletterdheid regio Nijmegen Programma / Programmanummer Onderwijs / 1073 BW-nummer Portefeuillehouder H. Beerten Samenvatting Laaggeletterdheid

Nadere informatie

Gezondheidsachterstanden. Gelijke kansen voor iedereen

Gezondheidsachterstanden. Gelijke kansen voor iedereen Gezondheidsachterstanden Gelijke kansen voor iedereen Goede gezondheid: niet voor iedereen Een goede gezondheid is een groot goed, voor de individuele burger én voor de samenleving als geheel. We worden

Nadere informatie

Taal en Werk. Hetty Wiersema Adviseur werk. Maria Sabel Taal voor het Leven. Lia Eekhout Taalhuis Kennemerwaard

Taal en Werk. Hetty Wiersema Adviseur werk. Maria Sabel Taal voor het Leven. Lia Eekhout Taalhuis Kennemerwaard Taal en Werk Hetty Wiersema Adviseur werk Lia Eekhout Taalhuis Kennemerwaard Maria Sabel Taal voor het Leven Check in Wie ben je Wat kom je halen? Wat kom je brengen? Laaggeletterd zijn, wat is dat? Laaggeletterdheid

Nadere informatie

Meer vaardig meer burger!

Meer vaardig meer burger! (Digi)taalhuis Wageningen Projectplan 2016/2017 Meer vaardig meer burger! Kernpartners, Wageningen, augustus 2016 1. Probleemstelling In Nederland zijn 1,3 miljoen mensen tussen de 16 en 65 jaar minder

Nadere informatie

Monitor actieprogramma Tel mee met Taal

Monitor actieprogramma Tel mee met Taal Monitor actieprogramma Tel mee met Taal 2016-2018 Plan van Aanpak Publieksversie Opdrachtgever: Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap Monitor actieprogramma Tel mee met Taal 2016-2018 Plan van

Nadere informatie

Notitie Taal en Toekomst

Notitie Taal en Toekomst Notitie Taal en Toekomst Inhoudsopgave Inleiding... 2 Landelijk beleid 2 Regionaal beleid.... 2 Conclusies beleid en realisatie tot nu toe.... 2 Resultaten 2017... 3 Beleidsambities voor 2018 3 Taal en

Nadere informatie

Notitie Laaggeletterdheid Smallingerland

Notitie Laaggeletterdheid Smallingerland Notitie Laaggeletterdheid Smallingerland 1 2 Inhoudsopgave 1. Inleiding... 4 1.1 Convenant Bondgenootschap Geletterd Fryslân... 4 1.2 Tel mee met Taal... 5 1.3 Gemeentelijke inzet... 5 2. Bestaand onderzoek

Nadere informatie

Subsidieaanvraag Taalhuis Netwerkaanpak tegen laaggeletterdheid

Subsidieaanvraag Taalhuis Netwerkaanpak tegen laaggeletterdheid Subsidieaanvraag Taalhuis Netwerkaanpak tegen laaggeletterdheid 17 oktober 2016 Contactpersoon: Cyril Crutz Directeur-bestuurder 0485-583 500 / 06-27093679 c.crutz@biblioplus.nl www.biblioplus.nl Inleiding

Nadere informatie

Voor informatie en aanmeldingen kan er contact worden opgenomen de Taalhuiscoördinator(en) van het Alfa-college.

Voor informatie en aanmeldingen kan er contact worden opgenomen de Taalhuiscoördinator(en) van het Alfa-college. 1 november 2017 april 2018: - Opzet en voortgang van het project, aantal te betrekken en betrokken partners, aantal te bereiken en bereikte inwoners, bereikte doelen in het kader van participatie van inwoners

Nadere informatie

Nederland FACTS & FIGURES. Laaggeletterdheid in. Geletterdheid. VAN DE 1,3 MILJOEN laaggeletterden tussen de 15 en 65 jaar zijn: 65% 35%

Nederland FACTS & FIGURES. Laaggeletterdheid in. Geletterdheid. VAN DE 1,3 MILJOEN laaggeletterden tussen de 15 en 65 jaar zijn: 65% 35% Laaggeletterdheid in Nederland FACTS & Ongeveer 1 op de 9 Nederlanders tussen de 16 en 65 jaar is laaggeletterd. In totaal zijn dat 1,3 miljoen mensen. Van deze groep is 65% autochtoon. Het aantal laaggeletterden

Nadere informatie

Regionaal Programma volwassenen Educatie 2018

Regionaal Programma volwassenen Educatie 2018 Regionaal Programma volwassenen Educatie 2018 Augustus 2017 Inhoudsopgave 1. Inleiding 2. Laaggeletterdheid en educatie 2.1 Afbakening Wet educatie en beroepsonderwijs 2.2 Doelgroep 2.3 Formeel en non-formeel

Nadere informatie

Regionaal Programma Volwassenen Educatie 2017

Regionaal Programma Volwassenen Educatie 2017 Regionaal Programma Volwassenen Educatie 2017 Stad met een hart Inhoudsopgave 1 Inleiding... 3 2 Uitvoering RPE in 2016... 4 2.1 Besteding van het verplichte deel van het budget... 4 2.2 Besteding van

Nadere informatie

Regionaal programma volwasseneneducatie 2015

Regionaal programma volwasseneneducatie 2015 Regionaal programma volwasseneneducatie 2015 Arbeidsmarktregio Groot-Amsterdam April 2015 Inleiding De gemeenten in de arbeidsmarktregio Groot-Amsterdam hebben de voor het jaar 2015 geplande educatieve

Nadere informatie

B&W Vergadering. B&W Vergadering 19 september 2017

B&W Vergadering. B&W Vergadering 19 september 2017 2.2.6 Volwasseneneducatie 2018 2020 1 Dossier 2190 voorblad.pdf B&W Vergadering Dossiernummer 2190 Vertrouwelijk Nee Vergaderdatum 19 september 2017 Agendapunt 2.2.6 Omschrijving Volwasseneneducatie 2018

Nadere informatie

Bondgenootschap voor Geletterdheid Kennemerwaard. Convenant

Bondgenootschap voor Geletterdheid Kennemerwaard. Convenant Bondgenootschap voor Geletterdheid Kennemerwaard Convenant CONVENANT Bondgenootschap voor Geletterdheid Kennemerwaard 2015 2017 In aanmerking nemende dat: I. lezen, schrijven, rekenen en digitale vaardigheden

Nadere informatie

Menukaart voor lokale verki ezingsprogramma's gemeenteraad 2018 ór"" rt*, r"*so

Menukaart voor lokale verki ezingsprogramma's gemeenteraad 2018 ór rt*, r*so ór"" rt*, r@f %n r"*so Menukaart voor lokale verki ezingsprogramma's gemeenteraad 2018 Versie 15 juni Laaggeletterdheid in Nederland 2,5 miljoen mensen in Nederland hebben grote moeite met lezen, schrijven

Nadere informatie

Regionaal Educatieprogramma Holland Rijnland. Uitvoeringsplan Inhoud

Regionaal Educatieprogramma Holland Rijnland. Uitvoeringsplan Inhoud Regionaal Educatieprogramma Holland Rijnland Uitvoeringsplan 2016 Inhoud Inleiding... 2 Ambitie... 3 Uitvoering... 3 Toegang... 3 Het aanbod... 4 Rol van de Stichting Lezen en Schrijven... 6 Inkoop of

Nadere informatie

Opleidingsplan

Opleidingsplan Opleidingsplan 2017-2018 1 Opleidingsplan 2017-2018 1 Inleiding 3 Aanleiding 3 Doel 3 Visie 3 Scholing 4 Kinder EHBO 4 Taalniveau 3F 4 Scholing voor pedagogisch medewerkers die werken met 0-jarigen 4 TINK

Nadere informatie

Balans opmaken: Resultaten Taal voor het Leven eerste jaar

Balans opmaken: Resultaten Taal voor het Leven eerste jaar Balans opmaken: Resultaten Taal voor het Leven eerste jaar De Lage Landen Drs. Rita van Dijk & Prof. Dr. Maurice de Greef De kracht van taal http://www.youtube.com/watch?v=z06cbr1ox3a Opbrengsten taaltrajecten

Nadere informatie

De bibliotheek op school als instrument voor optimale ontwikkelkansen voor kinderen. Samen sterk met

De bibliotheek op school als instrument voor optimale ontwikkelkansen voor kinderen. Samen sterk met De bibliotheek op school als instrument voor optimale ontwikkelkansen voor kinderen. Samen sterk met Waarom? Het leven van Lisa Wist u dat? 1,5 miljoen volwassen Nederlanders zijn laaggeletterd zijn? Dat

Nadere informatie

Samen maken. mogelijk. wij meedoen voor jeugd ONDERSTEUNING BIJ LEVEN MET EEN BEPERKING

Samen maken. mogelijk. wij meedoen voor jeugd ONDERSTEUNING BIJ LEVEN MET EEN BEPERKING Samen maken wij meedoen voor jeugd mogelijk Kinderen en jongeren met een beperking moeten de kans krijgen zich optimaal te ontwikkelen, zodat zij zo zelfstandig mogelijk mee kunnen doen in de maatschappij.

Nadere informatie

Met een goede start naar de basisschool

Met een goede start naar de basisschool Met een goede start naar de basisschool INSPIRATIEDOCUMENT OVER HET BELANG VAN DE OPVOED- EN OPGROEIOMGEVING VOOR DE ONTWIKKELING VAN JONGE KINDEREN MEE Nederland ActiZ GGD GHOR Nederland MOgroep 1 Over

Nadere informatie

Uitkomsten BOP-enquête basisvaardigheden Zuid-Holland

Uitkomsten BOP-enquête basisvaardigheden Zuid-Holland Uitkomsten BOP-enquête basisvaardigheden Zuid-Holland 2017-2018 Aan de landelijke BOP-enquête basisvaardigheden 18 + van de KB hebben in totaal 126 (=86%) (basis)bibliotheken deelgenomen; er waren 147

Nadere informatie

Taal voor het leven jaar ervaring in de regio's

Taal voor het leven jaar ervaring in de regio's Legenda 0800 nummer Inzet taalambassadeurs (regionale) campagne Website Herkennen bij balie, door arts etc Gezinsaanpak via school Laaggeletterdheid in de opvang Taal voor Thuis: methodiek taalstimulering

Nadere informatie

TAAL: ons een zorg? Laaggeletterdheid in de zorg. Michiel Sträter Stichting Lezen & Schrijven Lions Schiedam sept. 2014

TAAL: ons een zorg? Laaggeletterdheid in de zorg. Michiel Sträter Stichting Lezen & Schrijven Lions Schiedam sept. 2014 TAAL: ons een zorg? Laaggeletterdheid in de zorg Michiel Sträter Stichting Lezen & Schrijven Lions Schiedam sept. 2014 Dit weet u na deze presentatie Taal: ons een zorg? 1. Laaggeletterdheid in de zorg

Nadere informatie

Meer tijd voor taal! Blijvend aandacht voor taal binnen uw team

Meer tijd voor taal! Blijvend aandacht voor taal binnen uw team Meer tijd voor taal! Blijvend aandacht voor taal binnen uw team Stichting Lezen & Schrijven Michiel Sträter Jaarcongres Management Kinderopvang 22-04-2014 Kennismaken - Leidinggevende - Beleidsmedewerker

Nadere informatie

1 Is het college bekend met het uitgebrachte rapport van de Algemene Rekenkamer? Zo ja, wat vindt het College hiervan?

1 Is het college bekend met het uitgebrachte rapport van de Algemene Rekenkamer? Zo ja, wat vindt het College hiervan? CDA - Fractie Krimpen aan den IJssel p/a P.J. Moerland Vijfkamp 45 2924 VP KRIMPEN AAN DEN IJSSEL Datum: 31/10/2016 Zaaknummer: ZK16005053 Afdeling: Samenleving Contactpersoon: M.I. Noe Uw brief van: 14-09-2016

Nadere informatie

Het non-formele bibliotheekaanbod voor volwassenen

Het non-formele bibliotheekaanbod voor volwassenen Het non-formele bibliotheekaanbod voor volwassenen Programma s laagdrempelig Voor veel laaggeletterden is leren en het volgen van formeel of non-formeel onderwijs allerminst een vanzelfsprekend. Zaken

Nadere informatie

Taalstimulering ouders en kinderen 8 november 2018 Yvonne Weijers (Bibliotheek Venlo) Marjan Middelkoop (Cubiss)

Taalstimulering ouders en kinderen 8 november 2018 Yvonne Weijers (Bibliotheek Venlo) Marjan Middelkoop (Cubiss) Taalstimulering ouders en kinderen 8 november 2018 Yvonne Weijers (Bibliotheek Venlo) Marjan Middelkoop (Cubiss) Taalrijke taalomgeving Taalrijke thuisomgeving belangrijke factor voor goede taalontwikkeling

Nadere informatie

Jaarverantwoording Taalpunt Hengelo 2018

Jaarverantwoording Taalpunt Hengelo 2018 Jaarverantwoording Taalpunt Hengelo 2018 Doel Informele taalondersteuning bieden aan alle inwoners van Hengelo met een taalachterstand om zo de Nederlandse taal te bevorderen. Doelgroep Alle inwoners van

Nadere informatie

Cursussen voor volwassenen

Cursussen voor volwassenen Groningen Drenthe Overijssel 26 2014-2015 Cursussen voor volwassenen www.alfa-college.nl U volgt uw cursus bij het Alfa-college Het Alfa-college is het regionaal opleidingen centrum voor Noorden Oost-Nederland,

Nadere informatie

Aantal deelnemers. Pedagoog. Jeugdverpleegkundige.

Aantal deelnemers. Pedagoog. Jeugdverpleegkundige. Een online cursus waarin per les informatie wordt gegeven over een specifiek onderwerp. Bijvoorbeeld over: borst- en flesvoeding; ouderschap; verzorging van je kind; balans tussen kind en relatie. De lessen

Nadere informatie

Welkom bij het VCA Examen

Welkom bij het VCA Examen Welkom bij het VCA Examen Je hebt 2 minuten per vraag stilte tijdens het Examen vereist Vraag 1 Wat is van invloed op het letsel als gevolg van stroomdoorgang door het menselijk lichaam? A. De weg die

Nadere informatie

GIDS-gemeenten die de JOGGaanpak & GIDS combineren

GIDS-gemeenten die de JOGGaanpak & GIDS combineren GIDS-gemeenten die de JOGGaanpak & GIDS combineren Notitie versie 1.0 September 2016 Door Frea Haker (Gezond in ) Eveline Koks (Jongeren Op Gezond Gewicht) Anneke Meijer (Coördinatie Gezond Gewicht Fryslân

Nadere informatie

Ambitie- en actieplan Financieel Netwerk Rijswijk

Ambitie- en actieplan Financieel Netwerk Rijswijk Ambitie- en actieplan Financieel Netwerk Rijswijk 2018-2020 Rijswijk, juni 2018 Rochelle Heerema, kwartiermaker Situatie Ondanks allerlei inspanningen van overheid en maatschappelijke organisaties groeit

Nadere informatie

Doorkiesnummer:

Doorkiesnummer: Tweede Kamer der Staten Generaal T.a.v. mevrouw O.C. Tellegen, Voorzitter vaste commissie voor Onderwijs, Cultuur en Wetenschap Postbus 20018 2500 EA DEN HAAG Woerden, 7 juni 2018 Ons kenmerk: 2018-1380575259-813

Nadere informatie

Evaluatie pilots ouderprogramma s VVE. Criteria voor het ouderprogramma. Resultaten evaluatieonderzoek

Evaluatie pilots ouderprogramma s VVE. Criteria voor het ouderprogramma. Resultaten evaluatieonderzoek Evaluatie pilots ouderprogramma s VVE In 2011 heeft Marant, in opdracht van de gemeente Arnhem, onderzoek gedaan naar de bestaande ouderprogramma s VVE; in hoeverre die passen bij het VVE-beleid en aansluiten

Nadere informatie

De lessen kunnen op elk gewenst tijdstip bekeken worden. Aantal deelnemers. Pedagoog. Jeugdverpleegkundige.

De lessen kunnen op elk gewenst tijdstip bekeken worden. Aantal deelnemers. Pedagoog. Jeugdverpleegkundige. 4.2.12. Digitale opvoedondersteuning voor ouders van het jonge kind Ondersteuning in de vorm van een aantal online lessen voor ouders met kinderen tot 4 jaar, om ze voor te bereiden op de (toekomstige)

Nadere informatie

Wetgeving rond participatiesamenleving biedt kansen. voor bibliotheken

Wetgeving rond participatiesamenleving biedt kansen. voor bibliotheken Wetgeving rond participatiesamenleving biedt kansen voor bibliotheken Breng vraag en aanbod bij elkaar en help laaggeletterden vooruit Nederland telt 1,3 miljoen laaggeletterde volwassenen (16-65 jaar).

Nadere informatie

Preview. Kwaliteit van VVE in de Kinderopvang. Pedagogische doelen. Wat is kwaliteit?

Preview. Kwaliteit van VVE in de Kinderopvang. Pedagogische doelen. Wat is kwaliteit? Kwaliteit van VVE in de Kinderopvang Preview Wat is kwaliteit? Stand van zaken anno 2009 Waarom VVE in de kinderopvang? Doelgroepen Professionalisering Kwaliteit van VVE: wat werkt? Wat voegt VVE toe?

Nadere informatie

1 Is het college bekend met het uitgebrachte rapport van de Algemene Rekenkamer? Zo ja, wat vindt het College hiervan?

1 Is het college bekend met het uitgebrachte rapport van de Algemene Rekenkamer? Zo ja, wat vindt het College hiervan? (in briefvorm) Beantwoording van de schriftelijke vragen van het CDA van 14 september 2016 over de rapportage van de Algemene rekenkamer inzake de aanpak van laaggeletterdheid door de rijksoverheid. Op

Nadere informatie

BEANTWOORDING SCHRIFTELIJKE VRAGEN. Datum. 8 november Onderwerp. Ons kenmerk. Taaleis BSW/ RIS294999

BEANTWOORDING SCHRIFTELIJKE VRAGEN. Datum. 8 november Onderwerp. Ons kenmerk. Taaleis BSW/ RIS294999 Datum 8 november 2016 BEANTWOORDING SCHRIFTELIJKE VRAGEN Onderwerp Taaleis RIS294999 De raadsleden mevrouw Van der Gaag en de heer Kapteijns hebben op 9 september 2016 een brief met daarin dertien vragen

Nadere informatie

Laaggeletterdheid, herkennen & doorverwijzen

Laaggeletterdheid, herkennen & doorverwijzen Laaggeletterdheid, herkennen & doorverwijzen Lydia de Jong, Jorijn Tragter 28 mei 2016 Wie zijn wij? Voorkomen en verminderen van laaggeletterdheid en bevordering van digitale vaardigheid. Actie programma

Nadere informatie

Nota. Ouderbeleid Voor- en Vroegschoolse Educatie gemeente Hilversum

Nota. Ouderbeleid Voor- en Vroegschoolse Educatie gemeente Hilversum Nota Ouderbeleid Voor- en Vroegschoolse Educatie gemeente Hilversum 1 Inhoud Inleiding... 3 Doel... 3 Leeswijzer... 3 Visie en uitgangspunten... 4 Visie... 4 Uitgangspunten... 4 Indicatoren... 5 Gemeentelijk

Nadere informatie

Werving tbv Educatieve Trajecten. 19 juni 2013. Drenthe College

Werving tbv Educatieve Trajecten. 19 juni 2013. Drenthe College Werving tbv Educatieve Trajecten 19 juni 2013 Drenthe College Drenthe College - Middelgroot ROC met werkgebied: provincie Drenthe - Ca 650 medewerkers en 8300 studenten - 3 sectoren voor beroepsonderwijs

Nadere informatie

Uitvoeringsplan Bondgenootschap Geletterdheid in de regio Holland Rijnland

Uitvoeringsplan Bondgenootschap Geletterdheid in de regio Holland Rijnland Uitvoeringsplan 2017 2020 Bondgenootschap Geletterdheid in de regio Holland Rijnland 1 Inhoud Inleiding 3 1. Aanleiding 4 2. Uitvoeringsplan bondgenootschap Geletterdheid Holland Rijnland 5 2.1 Herkennen

Nadere informatie

SAMEN DIGITAAL : de opgave

SAMEN DIGITAAL : de opgave SAMEN DIGITAAL : de opgave -> Bibliotheek Utrecht, Mariken van Meer Internetvaardigheden Utrechtse situatie De Utrechtse aanpak / Leven en Leren -> Stichting Digisterker, Piet Boekhoudt CBS typen internetvaardigheden

Nadere informatie

Leren begint bij lezen,

Leren begint bij lezen, Leren begint bij lezen, 1 Het voorkomen van taalachterstanden: een maatschappelijke uitdaging voor Gemeente, Onderwijs en Bibliotheek. 2014_debieb_notitie_v01.indd 1 09-10-14 14:48 Inhoud 2 03 05 06 07

Nadere informatie

Inhoud educatie-opleidingen, toetsing en certificering

Inhoud educatie-opleidingen, toetsing en certificering Inhoud educatie-opleidingen, toetsing en certificering In iedere FAQ-lijst vindt u eerst de lijst met vragen, zodat u de voor u interessante vragen en antwoorden op de pagina s hierna makkelijk terug kunt

Nadere informatie

De voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Postbus AE DEN HAAG

De voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Postbus AE DEN HAAG >Retouradres Postbus 16375 2500 BJ Den Haag De voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Postbus 20018 2500 AE DEN HAAG Middelbaar Beroeps Onderwijs Rijnstraat 50 Den Haag Postbus 16375 2500 BJ

Nadere informatie

Argumentatiekaart Bibliotheek VANnU Themagroep jeugd

Argumentatiekaart Bibliotheek VANnU Themagroep jeugd Argumentatiekaart Bibliotheek VANnU Themagroep jeugd Onderdeel van toolkit Nieuw Delen 4.e Argumentatiekaart Bibliotheek VANnU Themagroep Jeugd Wanneer je gaat netwerken is het handig om je verhaal scherp

Nadere informatie

Tweede Kamer der Staten-Generaal

Tweede Kamer der Staten-Generaal Tweede Kamer der Staten-Generaal 2 Vergaderjaar 2015 2016 28 760 Meerjarenplan Alfabetisering Nr. 52 BRIEF VAN DE MINISTER VAN ONDERWIJS, CULTUUR EN WETENSCHAP Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der

Nadere informatie

Informatie voor doorverwijzers. Aanbod ISKB taalcoaching

Informatie voor doorverwijzers. Aanbod ISKB taalcoaching Informatie voor doorverwijzers Aanbod ISKB taalcoaching 25 jaar ISKB Taal en meer In 2011 vierde de ISKB met vrijwilligers, cursisten en leerlingen haar 25 jarig bestaan. We hebben een niet meer weg te

Nadere informatie

BELEIDSREGELS TAALEIS

BELEIDSREGELS TAALEIS Gemeente Achtkarspelen BELEIDSREGELS TAALEIS 2016 Gemeente Achtkarspelen Juli 2016 INLEIDING Per 1 januari 2016 is aan de Participatiewet artikel 18b toegevoegd. Dit artikel regelt dat een bijstandsgerechtigde

Nadere informatie

De Bieb voor de Zaanstreek. Beleidsplan

De Bieb voor de Zaanstreek. Beleidsplan De Bieb voor de Zaanstreek Beleidsplan 2019 2022 Kerntaken De Bieb In de Zaanstreek heeft één op de zes mensen (30.000 volwassenen) moeite met lezen en schrijven. Laaggeletterdheid ligt aan de basis van

Nadere informatie

De Akkers. Kwaliteitsonderzoek. vroegschoolse educatie

De Akkers. Kwaliteitsonderzoek. vroegschoolse educatie De Akkers Kwaliteitsonderzoek vroegschoolse educatie Datum vaststelling: 15 maart 2019 Samenvatting De inspectie heeft op 6 november 2018 een onderzoek uitgevoerd in groep 1 en 2 van basisschool OBS De

Nadere informatie

[Typ hier] Regionaal Programma volwassenen Educatie 2019

[Typ hier] Regionaal Programma volwassenen Educatie 2019 Regionaal Programma volwassenen Educatie 2019 Augustus 2018 Inhoudsopgave 1. Inleiding 2. Laaggeletterdheid en educatie 2.1 Afbakening Wet educatie en beroepsonderwijs 2.2 Doelgroep 2.3 Formeel en non-formeel

Nadere informatie

COACH JE KIND. ouders worden zelfredzame opvoeders

COACH JE KIND. ouders worden zelfredzame opvoeders COACH JE KIND ouders worden zelfredzame opvoeders 1 Eigen Kracht Iedere ouder heeft wel eens vragen over het opvoeden en opgroeien van hun kinderen. De meeste ouders weten waar ze terecht kunnen, zowel

Nadere informatie

Betreft: Reactie van de Haagse Maatschap op Landelijke bezuinigingen kinderopvang (RIS 181086)

Betreft: Reactie van de Haagse Maatschap op Landelijke bezuinigingen kinderopvang (RIS 181086) College van B&W en Raadsleden Den Haag T.a.v. Griffie Postbus 19157 2500 CD Den Haag Betreft: Reactie van de Haagse Maatschap op Landelijke bezuinigingen kinderopvang (RIS 181086) Geacht College en Raadsleden,

Nadere informatie

Tweede Kamer der Staten-Generaal

Tweede Kamer der Staten-Generaal Tweede Kamer der Staten-Generaal 2 Vergaderjaar 2014 2015 28 760 Meerjarenplan Alfabetisering Nr. 39 BRIEF VAN DE MINISTERS VAN ONDERWIJS, CULTUUR EN WETENSCHAP EN VAN SOCIALE ZAKEN EN WERKGELEGENHEID

Nadere informatie

Naar een duurzame regionale infrastructuur voor scholing van laaggeletterden en laagopgeleiden. Festival van het Leren 2015

Naar een duurzame regionale infrastructuur voor scholing van laaggeletterden en laagopgeleiden. Festival van het Leren 2015 Naar een duurzame regionale infrastructuur voor scholing van laaggeletterden en laagopgeleiden Festival van het Leren 2015 Europese agenda Adult Learning Waarom een Europese agenda voor Adult Learning

Nadere informatie

Taal verbindt mensen Wij verbinden mensen met taal Want Taal doet meer dan schrijven, spreken en lezen Het is de sleutel naar een nieuwe toekomst!

Taal verbindt mensen Wij verbinden mensen met taal Want Taal doet meer dan schrijven, spreken en lezen Het is de sleutel naar een nieuwe toekomst! Taal verbindt mensen Wij verbinden mensen met taal Want Taal doet meer dan schrijven, spreken en lezen Het is de sleutel naar een nieuwe toekomst! Taal doet meer In Utrecht wonen meer dan 15.000 volwassenen

Nadere informatie

Scholing binnen BoekStart. voor de Bibliotheek en kinderopvang

Scholing binnen BoekStart. voor de Bibliotheek en kinderopvang Scholing binnen BoekStart voor de Bibliotheek en kinderopvang SCHOLING BINNEN BOEKSTART In het kader van BoekStart zijn trainingen ontwikkeld die Bibliotheekmedewerkers, medewerkers van de Provinciale

Nadere informatie