InZicht. Ik vind dat je snel moet vragen of een meisje seksueel misbruikt is... in dit nummer:

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "InZicht. Ik vind dat je snel moet vragen of een meisje seksueel misbruikt is... in dit nummer:"

Transcriptie

1 InZicht EEN UITGAVE VAN DE GENEESKUNDIGE EN GEZONDHEIDSDIENST AMSTERDAM januari 2011 in dit nummer: Interview met Ruth Schipper van Meisa en Petra Hoeve van De Verhulst 1-4 Column 5 Wetenswaardigheden 6 Lennie Staats, psychotherapeute GGZ ingeest, houdt haar lezing op het congres Seksueel misbruik: van vermoedens naar veiligheid en behandeling. Redactioneel Als u dit leest in januari 2011, dan hebben we het ergste gehad, hoop ik. Ik doel niet op De Zedenzaak, maar op de winter. Wat is het koud! In dit nummer van InZicht een hartverwarmend interview met Ruth Schipper en Petra Hoeve over de meisjeshulpverlening van Spirit. Wat houdt dat precies in meisjeshulpverlening? Waarom is dat nodig? Ruth en Petra vertellen gepassioneerd over hun werk op Meisa en de Verhulst. Bij dit nummer vindt u een evaluatieformulier. Wij zijn benieuwd naar uw mening over ons blad en staan open voor suggesties voor verbetering! We zouden het dan ook zeer op prijs stellen als u de moeite zou willen nemen om het evaluatieformulier in te vullen en naar ons terug te sturen. Wij wensen veel warmte in 2011! Ik vind dat je snel moet vragen of een meisje seksueel misbruikt is... De meisjeshulpverlening van Spirit helpt meisjes van 12 tot 18 jaar en hun ouders om samen problemen op het gebied van opvoeden en opgroeien aan te pakken. Het gaat om problemen met zelfvertrouwen, seksualiteit, seksueel grensoverschrijdend gedrag en seksueel misbruik. Meisa is het crisiscentrum, met 8 verblijfsplekken voor meisjes tussen de 12 en 18 jaar. Daarnaast is er één bed voor een slachtoffer van mensenhandel. De Verhulst is een verblijfsgroep met 8 plekken waar meisjes gemiddeld 9 maanden verblijven. Zowel Meisa als de Verhulst bieden ook ambulante hulptrajecten aan. Ik spreek met de afdelingsmanagers Ruth Schipper van Meisa en Petra Hoeve van De Verhulst.

2 Dus jullie hebben één extra bed voor slachtoffers van mensenhandel? Ruth: Ik noem het liever een plek want ze kunnen ook ambulant geholpen worden. Als we het ambulant doen, kunnen we er wel drie of vier hebben. We hebben regelmatig mensenhandelmeisjes vanuit het buitenland. Die meisjes zijn vaak zwanger en zwaar getraumatiseerd. Voor die meisjes is het hier een paradijs. Ze hoeven geen volwassen vrouw meer te zijn. Ze mogen weer kind zijn. We laten ze veel knutselen. Sommigen zitten dagen te kleuren of te breien. We hebben een meisje gehad dat de eerste 14 dagen niet van haar kamer naar beneden durfde. Ze durft nu nog steeds de deur niet uit. We begeleiden ook meisjes die worden aangemeld als risicomeisjes op het gebied van loverboyproblematiek. Dit zijn meisjes die te maken hebben met seksueel grensoverschrijdend gedrag en waarbij het onduidelijk is in wat voor circuit ze zich bevinden. We kunnen deze meisjes intensieve hulp en begeleiding bieden waardoor ons slagingspercentage gigantisch is. Hebben jullie een wachtlijst? Ruth: Nee, Meisa is een crisiscentrum. Het komt wel voor dat een collega van Spirit zegt ik heb een meisje dat echt Meisa nodig heeft. Dan zeggen we niet: je moet een maand wachten, want we zitten vol. Dan gaan we wat ambulants doen. Het is vaak knippen en plakken om te zorgen dat we zoveel mogelijk kunnen bieden op dat meisjesspecialistische stuk. Zijn er genoeg plekken voor meisjeshulpverlening? Ruth: Nee, er zijn veel te weinig plekken. Je zou morgen nog een Meisa kunnen openen. Werken jullie ook met de ouders van een meisje? Ruth: We zeggen altijd tegen ouders We willen heel intensief met jullie samenwerken, want jullie dochter hier en jullie thuis achterover zitten, daar schieten we niets mee op. We gaan met z n allen aan de slag. Ouders krijgen twee keer in de week een gesprek hier op het crisiscentrum of thuis, want we moeten snel helder krijgen wat er aan de hand is. Zijn het vaak multiprobleemgezinnen? Ruth: Ja. Wij kijken ook altijd hoe het gaat met de broertjes en zusjes. Het hele systeem wordt bekeken. Is het veilig? Wat voor hulp is er nodig? Soms heeft een kind een hele sterke band met haar zusje maar is haar moeder boos op haar. Dan komt haar zusje hier, zodat ze even een uurtje kunnen tutten. De hulp is echt op maat. Wat vraagt een gezin? Wat vraagt een kind? Wat kunnen wij? En dan maken we met z n allen een zo goed mogelijk plan. Kom je ook psychiatrische problemen tegen? Ruth: Ja. Als we denken dat er mogelijk psychiatrische problematiek speelt, worden de meisjes gezien door de Bascule (kinder- en jeugdpsychiatrie). Ze krijgen daar ook hulp als het nodig is. Bij 70% van de meisjes was vorig jaar sprake van psychiatrische problematiek. De bedoeling is dat de meisjes naar hun eigen school blijven gaan? Ja. Maar we hebben ook meisjes die voor hun veiligheid niet naar school kunnen. We hebben nu drie meisjes die binnen moeten blijven. Moeten ze hun mobiel inleveren? Ruth: Ja, een hele grote strijd altijd die mobieltjes. Zodra we er eentje vinden is het een week binnen blijven, want de veiligheid van de andere meisjes mag niet in gevaar komen. Wat bieden jullie aan de ouders van slachtoffers van loverboys? Ruth: Ouders van mogelijke slachtoffers maken zich meestal grote zorgen. Vaak hebben ze geen zeggenschap meer over die meisjes omdat die losgeweekt zijn van thuis. Wij hebben meestal niet de meisjes in huis die al in de prostitutie werken. Wij hebben meisjes die in het voorportaal zitten. Meisjes die wel eens drugs moeten smokkelen of met vriendjes van het vriendje naar bed moeten. Ze zijn superverliefd op hem en dat is de moeilijkste periode. Ze zien nog helemaal niet in dat ze een relatie hebben met een jongen die over hun grenzen gaat. Wij willen altijd contact met die jongen, uiteraard niet hier. Voor ons is dat een meetpunt. Als die jongen niet wil is het signaal al oranje/rood. Wil die jongen wel contact met ons, dan kan het ook om een soort relatieverslaving gaan. Dat is moeilijk uit elkaar te houden. Wat er in zo n proces gebeurt lijkt heel erg op een loverboyproces. Heel jaloers zijn, steeds bij elkaar willen zijn, constant elkaar bellen, etc. Het is heel belangrijk om een goede bril op te hebben. Wat doen jullie met de ouders van die meisjes? Ruth: In principe gaan wij ervan uit dat ouders de verantwoordelijkheid hebben. Als moeder zegt: mijn dochter heeft een loverboy en ik wil dat jullie haar twee weken binnen houden dan bespreken wij met de moeder of we dat doen en hoe we dat gaan doen. Ouders kunnen de verantwoordelijkheid wel bij ons neerleggen maar zij moeten ook leren om over de problemen te praten en hun zorgen te delen. Petra: Je kunt zo n meisje opvangen en met haar werken maar dan gaat ze terug naar de ouders en die zijn niet meegegaan in het proces en dan is het weg, als zand in je handen. Als je het samen doet, leer je ouders ook om te gaan met de problemen van het meisje. Hoe werkt Meisa? Ruth: Meisa is zeer gestructureerd. We hebben een dagelijkse routine. Iedereen moet opstaan s morgens. Wij vinden dagritme belangrijk. Meisjes die niet op school zitten, moeten klussen doen in huis. Er is een hele korte lijn met school. Zodra ze niet op school zijn, worden we gebeld. Ze moeten altijd uit school direct terug of besproken hebben waar ze naar toe gaan. Uit school moeten ze hun mobieltje inleveren en krijgen ze hun kamersleutel. In principe moeten ze allemaal beneden zijn, want als ze boven zijn gaan ze klitten. Ze mogen niet met elkaar over elkaars problemen praten. Je zit hier voor jezelf en je moet hier hard werken. Dus als ze willen roken, mogen ze alleen met een begeleider naar de tuin. Nooit met meer dan één meisje omdat ze dan gaan konkelen. Meisjes die kookbeurt hebben koken met hulp van de begeleiding. Aan tafel is ook veel structuur. Even een minuutje stilte. Je eet je bord leeg. Je wacht tot iedereen klaar is. Na het eten wordt alles opgeruimd en van tot uur moeten ze op hun kamer huiswerk maken. Hebben ze geen huiswerk, dan kunnen ze de krant lezen of een brief aan hun moeder schrijven. Om uur start het avondprogramma. Elke dinsdagavond is het thema-avond: de ene week loverboys, de andere week 2 jullie dochter hier en jullie thuis achterover zitten, daar schieten we niets mee op

3 grenzen stellen, normen en waarden, van alles en nog wat. Eén keer in de week is de huisvergadering. Om uur gaan de jongste meisjes naar bed en om uur de oudere meisjes. Tussendoor hebben ze individuele gesprekken. Petra: Omdat wij een leergroep zijn waar meisjes wat langer kunnen blijven, hebben meisjes hun eigen dagprogramma. In principe gaan ze bij ons allemaal naar school of ze werken. Wij kijken vanaf het begin naar het perspectief. Kan het meisje terug naar huis? We hebben een planbord waar precies op staat waar het meisje op dat moment is. Sommige meisjes zijn twee of drie dagen per week niet bij ons, maar bij hun ouders of bij opa en oma. Dat is een groot verschil. Daarnaast hebben wij ook een fasering in de begeleiding. Stel dat een meisje niet terug naar huis gaat maar naar een zelfstandige woonvorm. Dan zal ze moeten leren om zelfstandig te worden. Zo n meisje zal niet meer alle avonden op de groep zijn. Ze moet oefenen met alleen zijn en brengt daarom af en toe een avond op haar kamer door om die eenzaamheid aan te kunnen. We hebben boven voor die meisjes een eigen keuken. Ze kunnen daar hun eigen maaltijd bereiden en leren zo in de laatste fase los te komen van de groep. Mogen de meisjes op de Verhulst wel met z n tweeën iets samen doen? Petra: Nou, wij stimuleren dat ook niet. Het kan wel, je houdt het niet tegen. Onze meisjes zijn meer buiten dan die van Meisa. Hun leven gaat gewoon door in Amsterdam. Ze gaan naar sport, naar vrienden. We proberen zoveel mogelijk een meisje in haar eigen netwerk actief te laten zijn, omdat ze na haar verblijf hier weer met haar eigen netwerk verder moet. Onze meisjes kunnen elkaar negatief beïnvloeden. Als er één meisje in een verkeerd circuit zit dan is het vrij simpel om een ander meisje erin mee te slepen. Meisjes hebben ook de neiging om de hulpverlener van elkaar te gaan worden. Dat moet je niet willen. Zien jullie veel seksueel grensoverschrijdend gedrag van meiden en hoe reageren jullie daarop? Petra: Nou op de groep zelf gebeurt dat natuurlijk niet veel maar als we zien hoe de meisjes zich hier onderling gedragen, kun je voorspellen wat er buiten gebeurt als er jongens bij zijn. Hoe gaan we daar op in? Sowieso in de individuele gesprekken maar ook door middel van thema s. De laatste tijd hebben we meegemaakt dat meisjes foto s van andere meisjes op internet plaatsen met teksten die wij ontoelaatbaar achten. Dan houden we daar een themavond over met alle meisjes bij elkaar. Ruth: We bieden veel trainingen, over grenzen stellen, nee durven zeggen. Daarnaast krijgen ze ook seksuele voorlichting. We 3 als je als meisje zegt dat je nog maagd bent is dat not done

4 hebben een eigen boekje ontwikkeld. Als je dat boekje van a tot z doorwerkt dan heb je alles besproken waar je het maar over kunt hebben met seks. Dat is voor alle culturen. Bij ons gaat geen meisje de deur uit zonder dat boekje doorgewerkt te hebben. Dat bespreken we ook met ouders. We zeggen: seksualiteit is een belangrijk thema in de meisjeshulpverlening omdat seksualiteit heel erg speelt in de ontwikkeling van de meisjes. Ik heb begrepen dat Spirit in opdracht van de gemeente een preventieplan heeft gemaakt, o.a. voor een inloophuis? Petra: Dat inloophuis is bedoeld voor risicomeisjes. Meisjes die benaderd worden op straat, meisjes die merken dat jongens over hun grenzen gaan of meisjes die vragen hebben. Wij hopen ook dat ouders bellen om advies te vragen. Die meiden willen we als het mogelijk is een ambulant traject aanbieden om ze weerbaarder te maken. Hoe komen die meisjes daar binnen? Petra: We geven nu voorlichtingslessen op scholen en als meisjes vragen hebben geven we ons kaartje mee. Ook via internet willen we ze bereiken; dat meisjes kunnen chatten maar ook een vraag bij ons neer kunnen leggen. Misschien is ze met twee vragen klaar, maar je kunt haar ook uitnodigen voor een gesprek. Ruth: Wij denken dat als je er vroeg bij bent, je kunt voorkomen dat meiden uiteindelijk in de ellende komen. We willen ze wat steviger maken. Dat is ook de bedoeling van het scholenproject. We merken dat het aanslaat. Meiden vinden het erg leuk. Petra: De klassen worden gesplitst, jongens en meisjes apart. Het scholenproject gaat over normen en waarden en seksueel grensoverschrijdend gedrag. Het gaat over: hoe ga je met elkaar om? Wat versta je onder seksualiteit? Wat vind jij prettig? Wat vindt een ander prettig? Hoe houd je rekening met elkaar? Hoe kun je aangeven dat je iets niet wil? Hoe gaan jullie zorgen dat mensen weten dat het preventieproject bestaat? Petra: We gaan voorlichting geven binnen de stadsdelen en we hopen dat leerkrachten en hulpverleners gaan signaleren en dan weten dat ze bij ons terecht kunnen. Daarnaast willen we een folder maken en deze verspreiden onder risicomeisjes in Amsterdam. Het is een prachtig plan maar de financiering is nog niet rond. Wat doen jullie als blijkt dat een meisje thuis misbruikt wordt? Ruth: Vroeger was seksueel misbruik het belangrijkste ding in de meisjeshulpverlening. Toen kwam de loverboyproblematiek. Wij krijgen vaak meisjes binnen die seksueel misbruikt zijn maar waarbij het niet gevraagd is, omdat veel hulpverleners dat nog steeds ingewikkeld vinden. Ik vind dat je snel moet vragen of er mogelijk zoiets gebeurd kan zijn met een kind, omdat je dan vaak de kern van het probleem meteen te pakken hebt. Wij hebben een keer een twaalfjarig meisje gehad met haar moeder dat al drie jaar in de jeugdzorg zat. In het opnamegesprek werd gevraagd naar seksueel misbruik en toen bleek ze een groepsverkrachting te hebben meegemaakt op haar 9e jaar. Dat was echt een eyeopener voor die moeder. Die zei: nu snap ik waarom mijn kind vanaf haar negende helemaal de mist inging. Als ik dit eerder had geweten had ik mijn dochter kunnen steunen. Ik ben nu alleen maar boos geworden omdat ze zulk vreselijk gedrag ging vertonen. Het kind zat binnen een maand weer thuis met ambulante zorg. De moeder kon weer liefdevol zijn omdat ze wist mijn dochter heeft mij nodig in plaats van ik ga die strijd eens voeren. Krijgt zo n meisje nog een vorm van therapie? Ruth: Ja, daar is hulp opgezet om het te verwerken. Verwijzen jullie dan naar de Bascule? Petra: Nee, we verwijzen bij seksueel misbruik meestal naar Lennie Staats (GGZ ingeest). Zijn jullie medewerkers geschoold in het signaleren van seksueel misbruik? Ruth: Ja, we geven ze een jaarlijkse training, dat doe ik zelf. We oefenen de eerste zinnen uit je mond te brengen. Hoe je met ouders in gesprek gaat om te vertellen dat hun dochter heeft verteld dat ze seksueel misbruikt is. Dat is elk jaar op herhaling. Kijk vragen naar seksueel misbruik is niet heel moeilijk maar als een meisje ja zegt, hoe reageer je dan? Wat doe je als een moeder ontkent of een vader? Petra: Nieuwe medewerkers binnen de meisjeshulpverlening krijgen het stan- daard. Binnen heel Spirit geven we op aanvraag een training of een consult. Doen jullie aangifte als het vader betreft of een pleegvader? Ruth: Dat hangt af van hoe het met het meisje is. Het ligt er ook aan of het nog speelt. Als het niet meer speelt en er zitten geen broertjes of zusjes in huis, dan zijn wij niet heel rap in het doen van aangifte. Als het meisje het voor het eerst vertelt, is dat al zoveel voor haar. Wij doen dan de stap om met vader of moeder als het meisje het goed vindt, te praten. Daar werken we met het meisje naar toe. Zij heeft de regie. Als het nou om vader gaat, praat je dan toch met vader en moeder samen? Ruth: Nee, we praten eerst met moeder en dan kijken we of moeder een steun is of niet. Moeder weet het vaak maar kon niet anders. Je zit soms met illegaliteit, of met afhankelijkheid. Het is goed om niet oordelend te zijn in die situatie. En als zo n meisje nou niets verteld en je hebt wel vermoedens wat doe je dan? Ruth: Dan blijft het bij vermoedens. Je moet zorgen dat je het overdraagt aan de collega s want anders verdwijnt het. Dat moet je ook tegen het meisje zeggen. We geven ook vaak een schriftje mee als je iets niet durft te zeggen, schrijf het op. Je kunt het altijd bij ons neerleggen. Heb je nou het idee dat meisjes minder weerbaar zijn dan 20 jaar geleden? Ruth: Nee, maar wat we wel zien Als je als meisje zegt dat je nog maagd bent, is dat not done. Ze willen erbij horen, gaan mee met de groep en doen alsof ze het al gedaan hebben. Dat vindt ik soms wel sneu. Daarom zeggen wij steeds: 17 is de gemiddelde leeftijd dat je met iemand naar bed gaat. Hoezo is het stoer als je het op je 14e gedaan hebt? Willen jullie nog iets kwijt? Ruth en Petra: Ja, we willen aandacht vragen voor onze medewerkers. Daar hebben we veel bewondering voor. Het is buffelen, van s ochtend vroeg tot s avonds laat. Met die meiden gesprekken voeren, thema-avonden houden, met ouders praten en daartussen door crisisopnamen, een meisje dat uit haar dak gaat We vinden het heel knap wat die werkers doen! 4 Wat vraagt een gezin? Wat vraagt een kind? Wat kunnen wij? We maken met z n allen een zo goed mogelijk plan.

5 Beelden Een nieuw jaar voelt toch altijd een beetje als een nieuw begin. We kunnen weer met een schone lei beginnen. Het oude jaar kunnen we achter ons laten en dat voelt gerust. Net toen we bij het Steunpunt tevreden terugkeken op een drukbezocht congres en we dachten even rustig aan te doen tot de Kerst, diende de Amsterdamse Zedenzaak zich aan. Over deze zedenzaak is al zoveel gezegd dat ik het daar niet over wil hebben maar dat valt niet mee. Het Steunpunt is nergens anders mee bezig. Alle telefoontjes die binnenkomen gaan over de zaak. Alle werkzaamheden zijn voor de zaak en alle gesprekken gaan over de zaak. Elke dag staan er weer nieuwe stukken in de krant over de dader, zijn handlangers en de kinderdagverblijven. De (openbare) discussies blijven verhit. Geen mannen meer in de kinderopvang? De door mij gewaardeerde schrijver/ columnist Kader Abdolah vindt dat een goed idee. Mannen hebben daar niets te zoeken volgens hem want zij hebben geen natuurlijke neiging om kinderen te verzorgen. Met mijn partner had ik het over de crèche waar onze zoon meer dan 11 jaar geleden opzat. Daar liep welgeteld één man rond, een oudere Surinaamse man met een Melkertbaan. Het was een schat van een man (vonden wij) Column en de kinderen waren dol op hem. Wij waren verheugd dat er tenminste één man rondliep tussen al die leidsters. Wij hebben ook nooit, geen één seconde in al die 4 jaar, gedacht aan de mogelijkheid van misbruik van de kinderen. Ik weet wel nog dat de leidsters van de oudste groep een videoband wilden maken van de kinderen, om mee te geven aan de ouders bij het verlaten van de crèche. Dat vond ik hartstikke leuk. Maar we hebben die videoband nooit gekregen omdat er ouders bezwaar hadden gemaakt tegen het op beeld vastleggen van hun kind. Ik vond dat toen enorm gezeur. Het is toch leuk als je bewegende beelden van je kind op de crèche hebt?! Nou mijn kind mocht gerust op een videoband hoor (het was een mooi mannetje!). Waarom niet? Zo n band wordt heel vaak vermenigvuldigd en dan weet je niet waar ie overal terecht komt, vond de Ouderraad. Het is me tot op heden niet helemaal duidelijk wat je met zo n band zou kunnen doen (ik heb het over een ouderwetse videoband hè, geen digitale opnames) maar puur gevoelsmatig ben ik nu wel blij dat er een oplettende en alerte ouderraad was op de crèche en er geen beelden kunnen rondslingeren. Karin van Erning Publicaties Protocol kindermishandeling en Stappenplan kindermishandeling en huiselijk geweld. Centrumgemeenten: Amsterdam, Hilversum en Zaanstad, Het Protocol Kindermishandeling is het resultaat van de herziening van 4 protocollen. De herziening is onder andere gebaseerd op de komende Wet meldcode huiselijk geweld en kindermishandeling (naar verwachting vanaf voorjaar 2011). Het protocol wordt uitgebracht met een bijbehorend stappenplan (en samenvattende kaart) kindermishandeling en huiselijk geweld. Het protocol en stappenplan zijn te downloaden op Vrijbuiters uitgebuit. Minderjarige jongens in de prostitutie 11 portretten. Repetur, Lou en Jandirk Veenstra. SWP Uitgeverij Amsterdam, ISBN Kosten: 19,90. Over mannenprostitutie is maar weinig bekend. En al helemaal niet dat een aanzienlijk deel ervan bestaat uit (verboden) jeugdprostitutie. De betrokken jongens weten meestal geheel buiten het blikveld van politie en hulpverlening te blijven. Ze opereren dan ook in een zeer ondoorzichtig circuit. Klanten en jongens vinden elkaar via internet, in chatrooms of op speciale escortsites. Minderjarige jongensprostitutie roept een aantal prangende vragen op. Wie zijn deze jongens en waarom prostitueren zij zich? Hoe komt het dat deze vorm van jongensprostitutie zo onzichtbaar is? En in hoeverre is er sprake van seksueel grensoverschrijdend gedrag en/of seksueel misbruik? In dit boek komen 11 jongens aan het woord die paydates doen, zoals ze het zelf noemen. Daarnaast vertellen 3 klanten over hun afspraken met minderjarige escorts. Seksuele ontwikkeling van kinderen (0-18 jaar), en wat ouders kunnen doen. Rutgers Nisso Groep, De brochure Seksuele ontwikkeling van kinderen (0-18 jaar), en wat ouders kunnen doen is speciaal bedoeld voor laag opgeleide en allochtone ouders. In 5

6 tekst en illustraties worden de verschillende seksuologen, leerkrachten, ergotherapeuten, seksuele ontwikkelingsfasen uitgelegd die kinderen doorlopen. De brochure gaat ook in op en diegenen die in opleiding zijn voor deze maatschappelijk werkers, transitiemedewerkers de rol die ouders (bewust en onbewust) spelen beroepsgroepen. in de seksuele opvoeding. Kosten: 0,50 of Meer informatie en het volledige programma is gratis te downloaden via te vinden op Agenda Congres Me, my body and you Het UMC Utrecht organiseert donderdag 3 februari 2011 het congres Me, my body and you. Het onderwerp Seksualiteit en Relatievorming is ook voor kinderen en jongeren die opgroeien met een chronische ziekte of een lichamelijke beperking een belangrijk thema. Zorgverleners om hen heen moeten soms zoeken naar relevante informatie over de specifieke gevolgen van hun aandoening voor de seksuele ontwikkeling en hebben behoefte aan handreikingen om dit onderwerp bespreekbaar te maken met ouders, kinderen en jongeren. Dit congres richt zich dan ook op professionals, die werken met kinderen en jongeren met een chronische aandoening of lichamelijke beperking: artsen, verpleegkundigen, fysiotherapeuten, psychologen en (ortho)pedagogen, 6 Websites is een website die seks leuker en lekkerder wil maken voor jongeren. De site hoopt jongeren te inspireren op het gebied van seks en biedt hen op open, eerlijke en integere wijze informatief, no-nonsense videomateriaal, een interactief (discussie-) forum en videoverhalen van andere jongeren over hun eigen ervaringen. De doelgroep zijn jongeren, homo en hetero, tussen de 16 en 24 jaar. Op 1 november 2010 ging de campagne Maak seks lekker duidelijk van start met het doel om jongeren weerbaar te maken tegen ongewenst seksueel gedrag. Want maar liefst 18% van de meisjes en 4% van de jongens is wel eens gedwongen om iets te doen of toe te staan op Vooraankondiging Themabijeenkomst Op dinsdag 22 maart 2011 van tot uur organiseert het Steunpunt weer een themabijeenkomst. Het thema is deze keer: Het hanteren van de gevolgen van ingrijpende gebeurtenissen. Deze themabijeenkomst wordt verzorgd door Angeline Donk, psychotherapeute. De kosten bedragen 15,-. U kunt zich alvast telefonisch aanmelden bij het Steunpunt. seksueel gebied. De website verwijst naar een Hyvespagina. Daar worden jongeren uitgedaagd na te denken over hun eigen wensen en grenzen en die van anderen. Ze leren hoe ze hun grenzen daadwerkelijk kunnen bewaken. Het is de eerste Nederlandse campagne ter bevordering van de seksuele gezondheid van jongeren. Soa Aids Nederland en de Rutgers Nisso Groep voeren de campagne uit in opdracht van de ministeries van VWS en OCW. De campagne richt zich ook op ouders en docenten. Zij kunnen tieners ondersteunen bij de seksuele opvoeding en het weerbaar worden. Daarvoor lanceren Soa Aids Nederland en de Rutgers Nisso Groep de website www. uwkindenseks.nl. Colofon InZicht januari 2011 verschijnt 2 maal per jaar oplage: 750 uitgave Steunpunt Seksueel Geweld Postbus 2200, 1000 CE Amsterdam E: ssga@ggd.amsterdam.nl redactie Karin van Erning, Machteld Kuyper, Marianne van Staa, Marjolein Leguijt grafisch ontwerp DTP Yusuf Kho vormgever IA BNO verspreiding gratis onder hulpverleners in Amsterdam e.o.. Gebruik van teksten en artikelen uit de nieuwsbrief met bronvermelding is toegestaan. extra nummers Steunpunt Seksueel Geweld T: F: E: ssga@ggd.amsterdam.nl

FOUT VRIENDJE? PAS OP! Hulp. Internet. Heb je vragen? Bel dan naar Meldpunt Jeugdprostitutie, tel.: 0900 044 33 22.

FOUT VRIENDJE? PAS OP! Hulp. Internet. Heb je vragen? Bel dan naar Meldpunt Jeugdprostitutie, tel.: 0900 044 33 22. PAS OP! Hulp Heb je vragen? Bel dan naar Meldpunt Jeugdprostitutie, tel.: 0900 044 33 22. Internet Wil je meer lezen? Kijk op www.jipdenhaag.nl/loverboys En test jezelf op www.loverboytest.nl Dit is een

Nadere informatie

Meld. seksueel misbruik. aan de commissie-samson

Meld. seksueel misbruik. aan de commissie-samson Meld seksueel misbruik aan de commissie-samson Help ons Mijn naam is Rieke Samson en ik wil je vragen om ons te helpen bij het onderzoek naar seksueel misbruik van kinderen en jongeren. Zelf ben ik voorzitter

Nadere informatie

JEUGDIGEN. Hulp na seksueel misbruik. vooruitkomen +

JEUGDIGEN. Hulp na seksueel misbruik. vooruitkomen + > vooruitkomen + Hulp na seksueel misbruik JEUGDIGEN Heb jij seksueel misbruik meegemaakt of iemand in jouw gezin, dan kan daarover praten helpen. Het kan voor jou erg verwarrend zijn hierover te praten,

Nadere informatie

Gezinsinterventie Gezinsgesprekken voor gezinnen waarbij de ouder psychische problemen heeft

Gezinsinterventie Gezinsgesprekken voor gezinnen waarbij de ouder psychische problemen heeft Gezinsinterventie Gezinsgesprekken voor gezinnen waarbij de ouder psychische problemen heeft Inhoudsopgave Klik op het onderwerp om verder te lezen. Zorgen en vragen 1 Gezinsinterventie 2 Tien praktische

Nadere informatie

Mijn ouders zijn gescheiden en nu? Een folder voor jongeren met gescheiden ouders over de OTS en de gezinsvoogd

Mijn ouders zijn gescheiden en nu? Een folder voor jongeren met gescheiden ouders over de OTS en de gezinsvoogd Mijn ouders zijn gescheiden en nu? Een folder voor jongeren met gescheiden ouders over de OTS en de gezinsvoogd 1 Joppe (13): Mijn ouders vertelden alle twee verschillende verhalen over waarom ze gingen

Nadere informatie

Werkinstructie benaderen intermediairs Sense

Werkinstructie benaderen intermediairs Sense Werkinstructie benaderen intermediairs Sense BIJLAGE 7 Voorbeeld van de opzet van de presentatie in PowerPoint BIJLAGE 7 VOORBEELD VAN DE OPZET VAN DE PRESENTATIE IN POWERPOINT] 1 WERKINSTRUCTIE BENADEREN

Nadere informatie

amersfoort Hoe bereik ik CJG Amersfoort?

amersfoort Hoe bereik ik CJG Amersfoort? amersfoort Folder voor ouders van 0-8 jarigen Bezoekadres Heiligenbergerweg 36, 3816 AK Amersfoort T 033 47 94 000, E info@cjgamersfoort.nl I www.cjgamersfoort.nl carta U kunt binnenlopen bij CJG Amersfoort.

Nadere informatie

O, antwoordde ik. Verder zei ik niets. Ik ging vlug de keuken weer uit en zonder eten naar school.

O, antwoordde ik. Verder zei ik niets. Ik ging vlug de keuken weer uit en zonder eten naar school. Voorwoord Susan schrijft elke dag in haar dagboek. Dat dagboek is geen echt boek. En ook geen schrift. Susans dagboek zit in haar tablet, een tablet van school. In een map die Moeilijke Vragen heet. Susan

Nadere informatie

WAAROM DIT BOEKJE? VERBODEN

WAAROM DIT BOEKJE? VERBODEN WAAROM DIT BOEKJE? Dit boekje gaat over seksuele intimidatie op het werk. Je hebt te maken met seksuele intimidatie als een collega je steeds aanraakt. Of steeds grapjes maakt over seks. Terwijl je dat

Nadere informatie

Gevaarlijke liefde. Weet jij wie die jongen is? Zit hij ook bij ons op school? Mooi hè, Kim? Maar wel duur! Ik geloof dat hij Ramon heet!

Gevaarlijke liefde. Weet jij wie die jongen is? Zit hij ook bij ons op school? Mooi hè, Kim? Maar wel duur! Ik geloof dat hij Ramon heet! Gevaarlijke liefde Gevaarlijke liefde In de pauze Mooi hè, Kim? Maar wel duur! Weet jij wie die jongen is? Zit hij ook bij ons op school? Als je verliefd wordt ben je in de wolken. Tegelijk voel je je

Nadere informatie

Info. Aanraken, knuffelen en meer... Informatie voor cliënten. Expertisecentrum voor epilepsie en slaapgeneeskunde

Info. Aanraken, knuffelen en meer... Informatie voor cliënten. Expertisecentrum voor epilepsie en slaapgeneeskunde Info Aanraken, knuffelen en meer... Informatie voor cliënten Expertisecentrum voor epilepsie en slaapgeneeskunde Inhoud INHOUD 1. Waar gaat het over 3 2. Aanraken 4 3. Hoe noem jij dat? 5 4. Baas over

Nadere informatie

OpGroeieN. OpGroeieN. DaT doen We in Best SaMen! Beste Betsy geeft antwoord op al je vragen over opvoeden en opgroeien

OpGroeieN. OpGroeieN. DaT doen We in Best SaMen! Beste Betsy geeft antwoord op al je vragen over opvoeden en opgroeien OpGroeieN OpGroeieN DaT doen We in Best SaMen! DaT doen We in Best SaMen! Beste Betsy geeft antwoord op al je vragen over opvoeden en opgroeien Beste Betsy is het Centrum voor Jeugd en Gezin in Best. Niet

Nadere informatie

Reality Reeks Verwerkingsopdrachten. Mooi meisje Verliefd op een loverboy

Reality Reeks Verwerkingsopdrachten. Mooi meisje Verliefd op een loverboy Reality Reeks Verwerkingsopdrachten Mooi meisje Verliefd op een loverboy Lees blz. 3. Woont Laura in de stad of op het platteland? Hoe weet je dat? Lees blz. 5 en 7. Woont Laura s oma al lang op de boerderij?

Nadere informatie

Over: www.bewareofloverboys.nl

Over: www.bewareofloverboys.nl 1 Naam: www.bewareofloverboys.nl Voordat je begint met de opdrachten? Lees dit door: Als je je niet prettig voelt bij het lezen van bepaalde dingen: Stop met het lezen van deze site. Praat erover met iemand

Nadere informatie

Het is de familieblues. Je kent dat gevoel vast wel. Je zit aan je familie vast. Voor altijd ben je verbonden met je ouders, je broers, je zussen.

Het is de familieblues. Je kent dat gevoel vast wel. Je zit aan je familie vast. Voor altijd ben je verbonden met je ouders, je broers, je zussen. De familieblues Tot mijn 15e noemde ik mijn ouders papa en mama. Daarna niet meer. Toen noemde ik mijn vader meester. Zo noemde hij zich ook als hij lesgaf. Hij was leraar Engels op een middelbare school.

Nadere informatie

llochtone meiden en vrouwen in-zicht

llochtone meiden en vrouwen in-zicht 2010 PROJECTEN Nieuwsbrief INHOUD Allochtone meiden & vrouwen in-zicht (Vervolg project) Kinderen aan zet (Onderzoek naar de gevolgen voor kinderen van het hebben van een moeder die seksueel misbruikt

Nadere informatie

Iedereen heeft een verhaal

Iedereen heeft een verhaal informatie voor jongeren Iedereen heeft een verhaal > Goed om te weten als je tijdelijk naar JJC gaat Iedereen heeft een eigen verhaal. Veel verhalen gaan over waarom het niet allemaal gelopen is zoals

Nadere informatie

Reality Reeks - Verwerkingsopdrachten. Hey Russel! Een bijzondere vriendschap

Reality Reeks - Verwerkingsopdrachten. Hey Russel! Een bijzondere vriendschap Reality Reeks - Verwerkingsopdrachten Hey Russel! Een bijzondere vriendschap Lees blz. 5 tot en met 8. Jim vindt Rudsel een rare naam. Jim zegt dit ook tegen Rudsel. Vind jij het ook een rare naam? Is

Nadere informatie

Wat is PDD-nos? VOORBEELDPAGINA S. Wat heb je dan? PDD-nos is net als Tourette een neurologische stoornis. Een stoornis in je hersenen.

Wat is PDD-nos? VOORBEELDPAGINA S. Wat heb je dan? PDD-nos is net als Tourette een neurologische stoornis. Een stoornis in je hersenen. Wat is PDD-nos? 4 PDD-nos is net als Tourette een neurologische stoornis. Een stoornis in je hersenen. Eigenlijk vind ik stoornis een heel naar woord. Want zo lijkt het net of er iets niet goed aan me

Nadere informatie

Teksten bewerkt uit het gezinsboek Ons Dagelijks Brood veertigdagentijd van pastoor M. Hagen door EBP voor www.kinderenbiddenvoorkinderen.

Teksten bewerkt uit het gezinsboek Ons Dagelijks Brood veertigdagentijd van pastoor M. Hagen door EBP voor www.kinderenbiddenvoorkinderen. Bidden Teksten bewerkt uit het gezinsboek Ons Dagelijks Brood veertigdagentijd van pastoor M. Hagen door EBP voor www.kinderenbiddenvoorkinderen.nl en kinderactiviteiten www.lambertuskerk-rotterdam.nl

Nadere informatie

Iedereen heeft een eigen verhaal

Iedereen heeft een eigen verhaal informatie voor ouders Iedereen heeft een eigen verhaal > Goed om te weten als uw kind tijdelijk bij JJC verblijft Uw zoon of dochter gaat tijdelijk naar JJC in Den Haag. Wij gaan uw kind intensief begeleiden

Nadere informatie

De PAAZ, wat is dat? Informatie voor kinderen van 8 tot 12 jaar

De PAAZ, wat is dat? Informatie voor kinderen van 8 tot 12 jaar De PAAZ, wat is dat? Informatie voor kinderen van 8 tot 12 jaar De afgelopen weken was het niet zo leuk bij Pim thuis. Zijn moeder lag de hele dag in bed. Ze stond niet meer op, deed geen boodschappen

Nadere informatie

15. eten moet je toch

15. eten moet je toch GRATIS voorproefje 15. eten moet je toch Uitnodigen Ik zal zorgen dat ik honger heb. Hou het eenvoudig, hoor! Ik eet alles. Ik ben niet zo n moeilijke eter. Maar verder eet ik alles! Je ziet me wel verschijnen.

Nadere informatie

1. Luister naar het gesprek. 2. Lees de zinnen. 3. Welke informatie hoort u? Kruis aan: JA of NEE.

1. Luister naar het gesprek. 2. Lees de zinnen. 3. Welke informatie hoort u? Kruis aan: JA of NEE. Werkblad 6.1 Opdracht 3, module 5, les 6 1. Luister naar het gesprek. 2. Lees de zinnen. 3. Welke informatie hoort u? Kruis aan: JA of NEE. 1. Mevrouw Celik maakt een afspraak met de decaan. 2. De afspraak

Nadere informatie

Interviews: - interview: vragen gast - vragen pleeggezin - vragen aan begeleider van Open Thuis - Interview met de dienst VMG :

Interviews: - interview: vragen gast - vragen pleeggezin - vragen aan begeleider van Open Thuis - Interview met de dienst VMG : Bijlage Interviews: - interview: vragen gast - vragen pleeggezin - vragen aan begeleider van Open Thuis - Interview met de dienst VMG : Interview: vragen gast : Levensgeschiedenis: Zie dossier Hoe vind

Nadere informatie

Met het hele gezin gezond het nieuwe jaar in

Met het hele gezin gezond het nieuwe jaar in Met het hele gezin gezond het nieuwe jaar in LINDA AMMERLAAN KINDERVOEDINGSCOACH Inleiding Wie ben ik? Als moeder van 2 kinderen weet ik hoe lastig het is om in deze tijd je kinderen gezond te laten opgroeien.

Nadere informatie

Ben jij een kind van gescheiden ouders? Dit werkboekje is speciaal voor jou!

Ben jij een kind van gescheiden ouders? Dit werkboekje is speciaal voor jou! Hallo Ben jij een kind van gescheiden ouders? Dit werkboekje is speciaal voor jou Als je ouders uit elkaar zijn kan dat lastig en verdrietig zijn. Misschien ben je er boos over of denk je dat het jouw

Nadere informatie

Koningspaard Polle en de magische kamers van paleis Kasagrande

Koningspaard Polle en de magische kamers van paleis Kasagrande Koningspaard Polle en de magische kamers van paleis Kasagrande Eerste druk 2015 R.R. Koning Foto/Afbeelding cover: Antoinette Martens Illustaties door: Antoinette Martens ISBN: 978-94-022-2192-3 Productie

Nadere informatie

MEE. Ondersteuning bij leven met een beperking. Vrienden & Relaties

MEE. Ondersteuning bij leven met een beperking. Vrienden & Relaties MEE Ondersteuning bij leven met een beperking Vrienden & Relaties s Avonds en in het weekend zit ik vaak alleen thuis. Ik bel dan wel eens met mijn vrienden, maar ze bellen me nooit terug. Ik heb verkering,

Nadere informatie

Slachtoffers van mensenhandel en geestelijke gezondheidszorg

Slachtoffers van mensenhandel en geestelijke gezondheidszorg Slachtoffers van mensenhandel en geestelijke gezondheidszorg Informatie voor cliënten Cliënten en geestelijke gezondheidszorg Slachtoffers van mensenhandel hebben vaak nare dingen meegemaakt. Ze zijn geschokt

Nadere informatie

KOPPen bij elkaar en schouders eronder. Informatie voor kinderen van ouders met psychiatrische problemen

KOPPen bij elkaar en schouders eronder. Informatie voor kinderen van ouders met psychiatrische problemen KOPPen bij elkaar en schouders eronder Informatie voor kinderen van ouders met psychiatrische problemen Mama, waarom huil je? Mama, ben je nu weer verdrietig? Papa, gaan we naar het zwembad? Waarom niet?

Nadere informatie

Wat staat er in dit boekje?

Wat staat er in dit boekje? Wat staat er in dit boekje? Informatie voor ouders (scheur t maar uit voor ze!) 7 Even uitleggen 11 Ik & Zo! Dit ben ik! 15 Ik & Zo! Handig om te weten 17 Weekschema co-ouderschap 29 Planning weekenden,

Nadere informatie

Thema Kinderen en school. Demet TV. Lesbrief 9. De kinderopvang

Thema Kinderen en school. Demet TV. Lesbrief 9. De kinderopvang Thema Kinderen en school. Demet TV Lesbrief 9. De kinderopvang zoekt opvang voor haar kind. belt naar een kinderdagverblijf. Is er plaats? Is de peuterspeelzaal misschien een oplossing? Gaat inschrijven

Nadere informatie

Onderzoek Veilig of niet?

Onderzoek Veilig of niet? Onderzoek Veilig of niet? 06 februari 2013 Over het onderzoek Aan dit online onderzoek, gehouden van 24 januari tot 04 februari 2013, deden 2.261 jongeren mee. Het onderzoek is gehouden in samenwerking

Nadere informatie

Die nacht draait Cees zich naar me toe. In het donker voel ik heel zachtjes zijn lippen op mijn wang.

Die nacht draait Cees zich naar me toe. In het donker voel ik heel zachtjes zijn lippen op mijn wang. Vanavond ga ik mijn man vertellen dat ik bij hem wegga. Na het eten vertel ik het hem. Ik heb veel tijd besteed aan het maken van deze laatste maaltijd. Met vlaflip toe. Ik hoop dat de klap niet te hard

Nadere informatie

ALLES DUBBEL. Survivalgids. voor startende tweelingmama s. Denise Hilhorst

ALLES DUBBEL. Survivalgids. voor startende tweelingmama s. Denise Hilhorst Voorproefje ALLES DUBBEL Survivalgids voor startende tweelingmama s Denise Hilhorst Inhoud Dubbel van start 7 Dubbel ervaren 8 Dubbel zwanger 10 Dubbel voorbereiden 19 Dubbel bevallen 25 Dubbel voeden

Nadere informatie

Kop. Romp. Lesbrief Seksualiteit Leerjaar 1-Profiel1,2,3

Kop. Romp. Lesbrief Seksualiteit Leerjaar 1-Profiel1,2,3 Lesbrief Seksualiteit Leerjaar 1-Profiel1,2,3 Tijd: 50 minuten Voorbereiding: op www.meerdanliefde.nl is veel informatie te vinden in redelijk eenvoudige taal. Ook in het App Note Mouse draaiboek staan

Nadere informatie

1 Ben of word jij weleens gepest?

1 Ben of word jij weleens gepest? Onderzoeksresultaten TipHorstaandeMaas.nl Pesten Pesten is van alle generaties. Het kan bijna overal plaatsvinden en is daarom dichterbij dan mensen soms denken 8 1 Ben of word jij weleens gepest? 7 6

Nadere informatie

IEMAND VAN JE FAMILIE

IEMAND VAN JE FAMILIE POLITIE STEUNKAARTJE IEMAND VAN JE FAMILIE STEUNKAARTJE IEMAND VAN JE GEZIN STEUNKAARTJE JE VERKERING STEUNKAARTJE BESTE VRIEND/VRIENDIN STEUNKAARTJE HUISARTS STEUNKAARTJE (LEERLING)BEGELEIDER STEUNKAARTJE

Nadere informatie

Ik ben Sim-kaart. Mobiel bellen groep 5-6. De Simkaart is een meisje, tikkeltje ondeugend en een echte kletsgraag. Aangeboden door

Ik ben Sim-kaart. Mobiel bellen groep 5-6. De Simkaart is een meisje, tikkeltje ondeugend en een echte kletsgraag. Aangeboden door De Simkaart is een meisje, tikkeltje ondeugend en een echte kletsgraag Hoi! Blijf even aan de lijn. Ik zit namelijk op de andere. Wacht even. Hoi, ik kom zo even terug, want ik moet even iets zeggen over

Nadere informatie

Geweld in huis raakt kinderen. Informatie en advies voor ouders. huiselijkgeweldwb.nl 0900 126 26 26. 5 cent per minuut

Geweld in huis raakt kinderen. Informatie en advies voor ouders. huiselijkgeweldwb.nl 0900 126 26 26. 5 cent per minuut Geweld in huis raakt kinderen Informatie en advies voor ouders Grafisch ontwerp: Ontwerpstudio 2 MAAL EE Bij huiselijk geweld tussen (ex-)partners worden kinderen vaak over het hoofd gezien. Toch hebben

Nadere informatie

Lekker ding. Maar Anita kijkt boos. Hersendoden zijn het!, zegt ze. Die Jeroen is de ergste. Ik kijk weer om en zie hem meteen zitten.

Lekker ding. Maar Anita kijkt boos. Hersendoden zijn het!, zegt ze. Die Jeroen is de ergste. Ik kijk weer om en zie hem meteen zitten. Lekker ding Pas op!, roept Anita. Achter je zitten de hersendoden! Ik kijk achterom. Achter ons zitten twee jongens en drie meisjes hun boterhammen te eten. Ze zijn gevaarlijk, zegt Anita. Ze schudt haar

Nadere informatie

Dounia praat en overwint

Dounia praat en overwint Dounia praat en overwint Deze informatiefolder is een uitgave van Pharos, Expertisecentrum gezondheidsverschillen, in samenwerking met: Stichting Hindustani, Samenwerkingsverband Marokkaanse Nederlanders,

Nadere informatie

Aanmelden. informatie over hoe wij jou helpen naar een leven zonder verslavende middelen

Aanmelden. informatie over hoe wij jou helpen naar een leven zonder verslavende middelen Aanmelden informatie over hoe wij jou helpen naar een leven zonder verslavende middelen Vind je dat je in het weekend te veel coke, speed of xtc gebruikt? Heb je weer geblowd of gedronken, terwijl je dat

Nadere informatie

Theorieboek. leeftijd, dezelfde hobby, of ze houden van hetzelfde. Een vriend heeft iets voor je over,

Theorieboek. leeftijd, dezelfde hobby, of ze houden van hetzelfde. Een vriend heeft iets voor je over, 3F Wat is vriendschap? 1 Iedereen heeft vrienden, iedereen vindt het hebben van vrienden van groot belang. Maar als we proberen uit te leggen wat vriendschap precies is staan we al snel met de mond vol

Nadere informatie

Eerste nummer. Op kamers Eerst durfde ik de woonkamer niet naar binnen. Eetfobie. Het was moeilijk om te zien dat mijn nichtje van 5 meer at dan ik.

Eerste nummer. Op kamers Eerst durfde ik de woonkamer niet naar binnen. Eetfobie. Het was moeilijk om te zien dat mijn nichtje van 5 meer at dan ik. juni 2014 Op kamers Eerst durfde ik de woonkamer niet naar binnen. Eetfobie Eerste nummer Het was moeilijk om te zien dat mijn nichtje van 5 meer at dan ik. INHOUD juni 2014 Eten als een kind Op kamers

Nadere informatie

Pubertijd volgens Midas Dekkers (bioloog)

Pubertijd volgens Midas Dekkers (bioloog) Pubertijd volgens Midas Dekkers (bioloog) Pubertijd is als je vader verandert van een held in een ouwe zak en je moeder van een warme haven in een theemuts Wensen en Grenzen Elizabeth Hamelinck GGD Hollands

Nadere informatie

Dit boek heeft het keurmerk Makkelijk Lezen gekregen. Wilt u meer weten over dit keurmerk kijk dan op de website: www.stichtingmakkelijklezen.nl.

Dit boek heeft het keurmerk Makkelijk Lezen gekregen. Wilt u meer weten over dit keurmerk kijk dan op de website: www.stichtingmakkelijklezen.nl. Chatten Dit boek heeft het keurmerk Makkelijk Lezen gekregen. Wilt u meer weten over dit keurmerk kijk dan op de website: www.stichtingmakkelijklezen.nl. Colofon Een uitgave van Eenvoudig Communiceren

Nadere informatie

Thema Op het werk. Lesbrief 14. Opdrachten

Thema Op het werk. Lesbrief 14. Opdrachten Thema Op het werk. Lesbrief 14. Opdrachten Kofi is op het werk. De chef geeft opdrachten: zij zegt wat Kofi moet doen. De eerste opdracht is de rommel opruimen. Kofi moet de vloer vegen. Het is weer netjes

Nadere informatie

Inknippen van je tongriempje

Inknippen van je tongriempje Wilhelmina Kinderziekenhuis Inknippen van je tongriempje Wat staat er in deze folder Inleiding voor ouders 2 Informatie voor jongeren vanaf 12 jaar 4 Inknippen van het tongriempje 6 Tips 9 Wil je meer

Nadere informatie

GOED VRIENDJE? FOUT VRIENDJE?

GOED VRIENDJE? FOUT VRIENDJE? GESPREKSHANDLEIDING GOED VRIENDJE? FOUT VRIENDJE? GESPREKSHANDLEIDING BIJ DE BROCHURE GOED OF FOUT VRIENDJE? Aanleiding Kwetsbare meiden, de ideale slachtoffers voor mensen met verkeerde bedoelingen. Ook

Nadere informatie

Informatie voor ouders

Informatie voor ouders Weerbaarheid Informatie voor ouders Het Centrum voor Jeugd en Gezin ondersteunt met deskundig advies, tips en begeleiding. Een centraal punt voor al je vragen over opvoeden en opgroeien, dat is handig!

Nadere informatie

Dit boekje is van... Mijn naam is: Mijn gezinsvoogd heet: Het telefoonnummer van de gezinsvoogd is:

Dit boekje is van... Mijn naam is: Mijn gezinsvoogd heet: Het telefoonnummer van de gezinsvoogd is: Dit boekje is van... Mijn naam is: Mijn gezinsvoogd heet: Het telefoonnummer van de gezinsvoogd is: Mijn gezinsvoogd werkt bij de William Schrikker Jeugdbescherming. Wat een toestand, zeg! Wat gebeurt

Nadere informatie

Wie zijn jouw vrienden? Opdracht:

Wie zijn jouw vrienden? Opdracht: Wie zijn jouw vrienden? Opdracht: 1. Maak een spinnenweb van jouw belangrijkste vrienden. 2. Schrijf er telkens bij waar je die vriend hebt leren kennen. 3. Schrijf de meest positieve eigenschap als vriend

Nadere informatie

Alvast bedankt voor het invullen!

Alvast bedankt voor het invullen! Deze vragenlijst gaat over jongeren die steun of hulp geven aan een familielid. Wij zijn erg benieuwd hoeveel jongeren er binnen onze school steun of hulp geven en hoe zij dit ervaren. De vragenlijst is

Nadere informatie

Ik ben Sim-kaart. Mobiel bellen groep 7-8. De Simkaart is een meisje, tikkeltje ondeugend en een echte kletsgraag. Aangeboden door

Ik ben Sim-kaart. Mobiel bellen groep 7-8. De Simkaart is een meisje, tikkeltje ondeugend en een echte kletsgraag. Aangeboden door De Simkaart is een meisje, tikkeltje ondeugend en een echte kletsgraag Hoi! Blijf even aan de lijn. Ik zit namelijk op de andere. Wacht even. Hoi, ik kom zo even terug want ik moet even iets zeggen over

Nadere informatie

0-3 maanden zwanger. Zwanger. Deel 1

0-3 maanden zwanger. Zwanger. Deel 1 Zwanger Ik was voor het eerst zwanger. Ik voelde het meteen. Het kon gewoon niet anders. Het waren nog maar een paar cellen in mijn buik. Toch voelde ik het. Deel 1 0-3 maanden zwanger Veel te vroeg kocht

Nadere informatie

SOCIALE VAARDIGHEDEN MET AFLATOUN

SOCIALE VAARDIGHEDEN MET AFLATOUN SOCIALE VAARDIGHEDEN MET AFLATOUN Dit thema is opgesplitst in drie delen; gevoelens, ruilen en familie. De kinderen gaan eerst aan de slag met gevoelens. Ze leren omgaan met de gevoelens van anderen. Daarna

Nadere informatie

U leert in deze les "toestemming vragen". Toestemming vragen is vragen of u iets mag doen.

U leert in deze les toestemming vragen. Toestemming vragen is vragen of u iets mag doen. TOESTEMMING VRAGEN les 1 spreken inleiding en doel U leert in deze les "toestemming vragen". Toestemming vragen is vragen of u iets mag doen. Bij toestemming vragen is het belangrijk dat je het op een

Nadere informatie

Jezus vertelt, dat God onze Vader is

Jezus vertelt, dat God onze Vader is Eerste Communieproject 26 Jezus vertelt, dat God onze Vader is Jezus als leraar In les 4 hebben we gezien dat Jezus wordt geboren. De engelen zeggen: Hij is de Redder van de wereld. Maar nu is Jezus groot.

Nadere informatie

UMCG Centrum voor Revalidatie locatie Beatrixoord Pijnrevalidatie voor kinderen en jongeren

UMCG Centrum voor Revalidatie locatie Beatrixoord Pijnrevalidatie voor kinderen en jongeren UMCG Centrum voor Revalidatie locatie Beatrixoord Pijnrevalidatie voor kinderen en jongeren Informatie voor kinderen, jongeren en ouders Wat staat er in deze folder? Inleiding voor ouders 1 Informatie

Nadere informatie

Thema Op het werk. Lesbrief 13. Hoe werkt de machine?

Thema Op het werk. Lesbrief 13. Hoe werkt de machine? Thema Op het werk. Lesbrief 13. Hoe werkt de machine? is op het werk. moet aan de machine werken. De chef vertelt eerst hoe de machine werkt. Dan werkt met de machine. De machine doet het niet. roept een

Nadere informatie

OPA EN OMA DE OMA VAN OMA

OPA EN OMA DE OMA VAN OMA Hotel Hallo - Thema 4 Hallo opdrachten OPA EN OMA 1. Knip de strip. Strip Knip de strip los langs de stippellijntjes. Leg de stukken omgekeerd en door elkaar heen op tafel. Draai de stukken weer om en

Nadere informatie

Meldcode huiselijk geweld en kindermishandeling 0900 1 26 26 26 5 cent per minuut

Meldcode huiselijk geweld en kindermishandeling 0900 1 26 26 26 5 cent per minuut Meldcode huiselijk geweld en kindermishandeling Informatie voor professionals 0900 1 26 26 26 5 cent per minuut Signaleren en samen aanpakken Wat is huiselijk geweld en wat is kindermishandeling? Verplicht

Nadere informatie

zondagmorgen 14 november 2010 Welkomkerk ds. W.H. Hendriks-Vogelaar

zondagmorgen 14 november 2010 Welkomkerk ds. W.H. Hendriks-Vogelaar Gemeente van de Heer Jezus Christus, Jongeren, ouderen, kinderen van God, Zoals ik voor de lezing al gezegd heb; het gaat vanmorgen niet over trouwen of getrouwd zijn, dat is alleen een voorbeeld verhaal.

Nadere informatie

Kinderverhoor Je ouders gaan uit elkaar

Kinderverhoor Je ouders gaan uit elkaar Kinderverhoor Je ouders gaan uit elkaar Als je ouders uit elkaar gaan is dat heel ingrijpend. Vaak verandert er nogal wat in je leven. Een rechter wil hierover met je praten tijdens een kinderverhoor.

Nadere informatie

Moeder worden, moeder zijn

Moeder worden, moeder zijn Moeder worden, moeder zijn Uitgeverij Eenvoudig Communiceren Postbus 10208 1001 EE Amsterdam Telefoon: (020) 520 60 70 Fax: (020) 520 60 61 E-mail: info@eenvoudigcommuniceren.nl Website: www.eenvoudigcommuniceren.nl

Nadere informatie

VEILIG SEKSUEEL OPGROEIEN

VEILIG SEKSUEEL OPGROEIEN "Ik vind het fijn dat ik altijd alles met mijn hulpverlener kan bespreken en alles kan vragen, zonder dat zij daar een oordeel over heeft." (Sophie, 17 jaar) "Dankzij Qpido is mijn zoon sterker geworden

Nadere informatie

Nationaal congres Taal en Lezen. 15 oktober 2015 Begrijpend luisteren WWW.CPS.NL

Nationaal congres Taal en Lezen. 15 oktober 2015 Begrijpend luisteren WWW.CPS.NL Nationaal congres Taal en Lezen 15 oktober 2015 Begrijpend luisteren WWW.CPS.NL Contactgegevens Annemarieke Kool a.kool@cps.nl 06 55 81 87 65 Programma 1. Welkom 2. Doelen van workshop 3. Theorie strategieën

Nadere informatie

Allemaal in ontwikkeling. Door: Rieke Veurink / Fotografie: Kees Winkelman

Allemaal in ontwikkeling. Door: Rieke Veurink / Fotografie: Kees Winkelman Permanente educatie in Smallingerland Allemaal in ontwikkeling Door: Rieke Veurink / Fotografie: Kees Winkelman Van cursussen professioneel Engels, kennis opdoen bij een andere afdeling tot vierjarige

Nadere informatie

Praten met kinderen!!

Praten met kinderen!! Praten met kinderen!! over (intiem) geweld www.seksueelmisbruikbijkinderenvoorkomen.nl Kindermishandeling moet stoppen Wie ben ik? Petra van der Pool Oprichter COB Laat je horen! Maatschappelijk werkster

Nadere informatie

Soms is er thuis ruzie Dan is mama boos en roept soms omdat ik mijn speelgoed niet opruim Maar ik heb daar helemaal niet mee gespeeld Dat was Bram,

Soms is er thuis ruzie Dan is mama boos en roept soms omdat ik mijn speelgoed niet opruim Maar ik heb daar helemaal niet mee gespeeld Dat was Bram, Soms is er thuis ruzie Dan is mama boos en roept soms omdat ik mijn speelgoed niet opruim Maar ik heb daar helemaal niet mee gespeeld Dat was Bram, mijn kleine broer Dat is niet van mij mama Dan zegt ze

Nadere informatie

Reality Reeks - Verwerkingsopdrachten. Onder druk Geen uitweg voor Aïsha

Reality Reeks - Verwerkingsopdrachten. Onder druk Geen uitweg voor Aïsha Reality Reeks - Verwerkingsopdrachten Onder druk Geen uitweg voor Aïsha Lees blz. 5, 6, 7, 8 Wat denk je dat Aïsha wilde doen? Waarom is dat niet gelukt? Is het goed dat de deur van het dak altijd op slot

Nadere informatie

de aanbieding reclame, korting De appels zijn in de a Ze zijn vandaag extra goedkoop.

de aanbieding reclame, korting De appels zijn in de a Ze zijn vandaag extra goedkoop. Woordenlijst bij hoofdstuk 4 de aanbieding reclame, korting De appels zijn in de a Ze zijn vandaag extra goedkoop. alleen zonder andere mensen Hij is niet getrouwd. Hij woont helemaal a, zonder familie.

Nadere informatie

Thema's per klas die aangeboden worden in de methode:

Thema's per klas die aangeboden worden in de methode: Thema's per klas die aangeboden worden in de methode: Groep 1-2 Hierbij zijn de kinderen bezig met specifieke lichaamskenmerken van zichzelf en van anderen. Ook gaan ze op zoek naar onderlinge overeenkomsten.

Nadere informatie

Wat kan de orthopedagoog of psycholoog voor jou doen?

Wat kan de orthopedagoog of psycholoog voor jou doen? Wat kan de orthopedagoog of psycholoog voor jou doen? Samenwerkingsverband NIP-NVO zorg voor mensen met een verstandelijke beperking 2014 1 Inhoud Voorwoord 3 Wat doet de psycholoog of orthopedagoog? 5

Nadere informatie

Kempenhaeghe entreeboekje kinderafdeling

Kempenhaeghe entreeboekje kinderafdeling Kempenhaeghe Locatie Hans Berger Kliniek Oosterhout - Kinderafdeling Hoooi Kempenhaeghe entreeboekje kinderafdeling Inleiding Hoi, ik ben Kempy! Welkom bij Kempenhaeghe! Ik woon hier. Binnenkort word jij

Nadere informatie

2 Ik en autisme VOORBEELDPAGINA S

2 Ik en autisme VOORBEELDPAGINA S 2 Ik en autisme In het vorige hoofdstuk is verteld over sterke kanten die mensen met autisme vaak hebben. In dit hoofdstuk vertellen we over autisme in het algemeen. We beginnen met een stelling. In de

Nadere informatie

Les 3. Familie, vrienden en buurtgenoten

Les 3. Familie, vrienden en buurtgenoten www.edusom.nl Opstartlessen Les 3. Familie, vrienden en buurtgenoten Wat leert u in deze les? Een gesprek voeren over familie, vrienden en buurtgenoten. Antwoord geven op vragen. Veel succes! Deze les

Nadere informatie

Bibliotheek Mysterie

Bibliotheek Mysterie Bibliotheek Mysterie Eerste druk, 2014 2014 Nicole van Oudheusden isbn: 9789048432257 nur: 284 Uitgever: Free Musketeers, Zoetermeer www.freemusketeers.nl Hoewel aan de totstandkoming van deze uitgave

Nadere informatie

Relaties. HDYO heeft meer informatie beschikbaar over de Ziekte van Huntington voor jongeren, ouders en professionals op onze website: www.hdyo.

Relaties. HDYO heeft meer informatie beschikbaar over de Ziekte van Huntington voor jongeren, ouders en professionals op onze website: www.hdyo. Relaties HDYO heeft meer informatie beschikbaar over de Ziekte van Huntington voor jongeren, ouders en professionals op onze website: www.hdyo.org Relaties kunnen een belangrijke rol spelen bij het omgaan

Nadere informatie

Kleinschalige woon- en onderwijsvormen. Opvang van kinderen met eigen-aardig gedrag

Kleinschalige woon- en onderwijsvormen. Opvang van kinderen met eigen-aardig gedrag Kleinschalige woon- en onderwijsvormen Opvang van kinderen met eigen-aardig gedrag Doenersdreef Zorg Kinderen in Hilversum en Almere Sommige kinderen hebben iets bijzonders. Iets dat ze nét een beetje

Nadere informatie

Tuin van Heden.nu 1 Mag ik zijn wie ik ben? Van In 5

Tuin van Heden.nu 1 Mag ik zijn wie ik ben? Van In 5 Tuin van Heden.nu 1 Mag ik zijn wie ik ben? Van In 5 5 Tuin van Heden.nu 1 Mag ik zijn wie ik ben? Van In 6 Zacheüs (1) Het is erg druk in de stad vandaag. Iedereen loopt op straat. Zacheüs wurmt zich

Nadere informatie

Met sorry maak je dit niet ongedaan

Met sorry maak je dit niet ongedaan Met sorry maak je dit niet ongedaan Ervaringen en adviezen van als kind mishandelde vrouwen Fiet van Beek Met sorry maak je dit niet ongedaan werd geschreven in opdracht van Stichting Alexander en financieel

Nadere informatie

Hulp en informatie om huiselijk geweld te stoppen. Help jezelf. Help de ander. 0900 1 26 26 26 5 cent per minuut. www.huiselijkgeweldhollandsmidden.

Hulp en informatie om huiselijk geweld te stoppen. Help jezelf. Help de ander. 0900 1 26 26 26 5 cent per minuut. www.huiselijkgeweldhollandsmidden. Hulp en informatie om huiselijk geweld te stoppen Help jezelf. Help de ander. 0900 1 26 26 26 5 cent per minuut www.huiselijkgeweldhollandsmidden.nl Huiselijk geweld stopt nooit vanzelf Misschien wil je

Nadere informatie

3 Bijna ruzie. Maar die Marokkanen en Turken horen hier niet. Ze moeten het land uit, vindt Jacco.

3 Bijna ruzie. Maar die Marokkanen en Turken horen hier niet. Ze moeten het land uit, vindt Jacco. 1 Het portiek Jacco ruikt het al. Zonder dat hij de voordeur opendoet, ruikt hij al dat er tegen de deur is gepist. Dat gebeurt nou altijd. Zijn buurjongen Junior staat elke avond in het portiek te plassen.

Nadere informatie

Florieke Stofmeel Training Coaching Advies

Florieke Stofmeel Training Coaching Advies Florieke Stofmeel Training Coaching Advies www.flexflow.nl Voor pr Wet meldcode huiselijk geweld en kindermishandeling Aanpak van kindermishandeling! Visie Voorkomen is beter dan genezen Preventie, op

Nadere informatie

2c nr. 1 zinnen met want en omdat

2c nr. 1 zinnen met want en omdat OPDRACHTKAART www.nt2taalmenu.nl nt2taalmenu is een website voor mensen die Nederlands willen leren én voor docenten NT2. Iedereen die Nederlands wil leren, kan gratis online oefenen. U kunt ook veel oefeningen

Nadere informatie

Rotterdamse Meldcode. huiselijk geweld en kindermishandeling

Rotterdamse Meldcode. huiselijk geweld en kindermishandeling Rotterdamse Meldcode huiselijk geweld en kindermishandeling 2 Waarom een meldcode? De Rotterdamse Meldcode huiselijk geweld en kindermishandeling is een stappenplan voor professionals en instellingen bij

Nadere informatie

Een Aanpak Seksueel Geweld voor elke regio!

Een Aanpak Seksueel Geweld voor elke regio! Een Aanpak Seksueel Geweld voor elke regio! Door Suzanne Kok (Nationaal Rapporteur Mensenhandel en Seksueel Geweld tegen Kinderen), Amy Mante-Adu (Rutgers) en Maaike van de Graaf (Gemeente Rotterdam) Dag

Nadere informatie

ik? Houd je spreekbeurt over GGNet

ik? Houd je spreekbeurt over GGNet ik? Houd je spreekbeurt over GGNet 1 Houd je spreekbeurt over GGNet Krijg je zelf hulp van GGNet Jeugd? Of je vader/moeder/broer(tje)/zus(je) of iemand anders die je kent? Werkt één van je ouders bij GGNet?

Nadere informatie

WERKBLADEN Seksuele intimidatie

WERKBLADEN Seksuele intimidatie WERKBLADEN Seksuele intimidatie 1 Waarom dit boekje? 1.1 Zet een rondje om het goede antwoord. Seksuele intimidatie komt vaak voor. Ja Nee Seksuele intimidatie komt weinig voor. Ja Nee Mannen worden vaker

Nadere informatie

Ontmoetingscentrum Houtstroom Voor mensen met geheugenproblemen en/of dementie en hun mantelzorgers

Ontmoetingscentrum Houtstroom Voor mensen met geheugenproblemen en/of dementie en hun mantelzorgers Ontmoetingscentrum Houtstroom Voor mensen met geheugenproblemen en/of dementie en hun mantelzorgers Soms merk ik dat ik dingen die ik graag deed, zoals fietsen en koken, niet meer kan doen. Daardoor heb

Nadere informatie

gaan. Van belang is dat we er op een goede manier mee leren omgaan.

gaan. Van belang is dat we er op een goede manier mee leren omgaan. Over geluk, angst en weerbaar zijn Ouders willen hun kinderen opvoeden tot weerbare mensen. De laatste jaren is hier meer aandacht voor. De samenleving wordt steeds complexer, aan kinderen worden veel

Nadere informatie

GOED VRIENDJE? FOUT VRIENDJE?

GOED VRIENDJE? FOUT VRIENDJE? Hulp Heb je vragen? Bel dan naar Veilig Thuis, tel.: 0800 2000 Internet Wil je meer lezen? Kijk op www.jipdenhaag.nl En test jezelf op www.loverboytest.nl Dit is een uitgave van JIP Den Haag en Middin.

Nadere informatie

Toolkit. Mijn kind wil een kind. Kinderen, waar kies ik voor?

Toolkit. Mijn kind wil een kind. Kinderen, waar kies ik voor? Toolkit Kinderen, waar kies ik voor? Mijn kind wil een kind Informatiefolder voor ouders van mensen met een verstandelijke beperking en een kinderwens 2 Vraag een willekeurige persoon wat voor hem belangrijk

Nadere informatie