Hearing & Implants Cochleaire Implantatie (CI)

Transcriptie

1 Hearing & Implants Cochleaire Implantatie (CI) Deze patiënteninformatie map is eigendom van: Naam: Adres: Postcode: Plaats: Telefoon:

2 Inhoudsopgave 1. Cochleaire Implantatie (CI) Contactgegevens CI-team 2 Het team 3 Cochleair implantaat Wat is een cochleair implantaat? Hoe werkt een CI? 4. Indicatieprocedure Indicatieprocedure Wanneer heeft een CI meerwaarde? Onderzoeken Adviesgesprek 5. De operatie Operatiedatum Operatie Na de operatie Risico s 6. Revalidatieperiode Revalidatieperiode Begeleiding in het eerste jaar Nazorg 7. Waarschuwingen...Waar moet ik op letten als ik een CI heb? Medische waarschuwingen Technische waarschuwingen Waar moet ik verder nog op letten? 8. Wat te doen als het CI niet goed functioneert? 9. Veelgestelde vragen 10. Praktische informatie over het Radboudumc

3 1. Cochleaire Implantatie (CI)

4 Cochleaire Implantatie (CI) Het CI-team is onderdeel van Hearing & Implants, dat deel uitmaakt van de afdeling Keel- Neus- Oorheelkunde (KNO) van het Radboudumc. Hier is kennis en zorg rond implanteerbare hoorhulpmiddelen (zoals cochleaire implantatie (CI)) gebundeld. Het CI-team helpt dove en ernstig slechthorende mensen zoveel mogelijk deel te nemen aan een horende maatschappij. Door samenwerking met de Radboud Universiteit worden de langetermijnontwikkelingen van cliënten met een CI gevolgd en wetenschappelijk onderzocht. Hierdoor kunnen we onze zorg en begeleiding voortdurend verbeteren. Al vijfentwintig jaar bieden wij persoonlijke begeleiding en zorg op maat op het gebied van cochleaire implantatie. Inmiddels begeleiden wij ruim 500 kinderen en 1000 volwassenen. Dit is bijna een derde van alle mensen met een CI in Nederland. 1-1

5 Contactgegevens CI-team Bezoekadres Radboudumc ingang west Hearing & Implants, Cochleaire Implantatie (CI) Philips van Leydenlaan 15, route 382, Nijmegen Postadres Radboudumc 383 Hearing & Implants t.a.v. team Cochleaire Implantatie Postbus 9101, 6500 HB Nijmegen Secretariaat Bereikbaar maandag t/m donderdag van 8.45 tot uur en van tot uur. Vrijdag van 8.45 tot uur. Website: Opnameplanning Telefoonnummer: Servicepunt CI Telefoonnummer: of Bij dringende medische vragen buiten kantoortijden kan contact opgenomen worden met de dienstdoende KNO-arts, bereikbaar op

6 2. Het team

7 Het team Hoofdbehandelaar: dr J.S. Mulder Hoofd zorgketen CI volwassenen: dr. W.J. Huinck Coördinator CI indicatieprocedure: dr. W.J. Huinck De volgende revalidatietherapeuten zijn casemanager (contactpersoon vanaf de revalidatie): D. Herberigs, H. van Lierop, Y. Smeele, D. Vandenboorn, C. Beijk. Mw. D. Arts-Hendriks,. Audiologie-assistent Mw. C. Beijk, Revalidatietherapeut Dhr. Dr. A. Beynon, Audioloog-vestibuloloog Mw. M. Brouwers, Audiologie-assistent Dhr. J. Buurman, Klinisch-technisch medewerker 2-1 Mw. D. Herberigs, Revalidatietherapeut/ logopedist

8 Mw. Dr. W. Huinck, Mw. Y. Sprangers, Dhr. Dr. D. Kunst, Spraak-taalpatholoog/ Secretaresse KNO-arts hoofd zorgketen CI volw/ coördinator indicatie Mw. Dr. M. Langereis, Mw. H. van Lierop, Dhr. Dr. L. Mens, Spraak-taalpatholoog Revalidatietherapeut/ Klinisch fysicus - logopedist audioloog Dhr. Dr. J. Mulder, Mw. A. Musumeci, Dhr. Dr. E. Mylanus, KNO-arts Management assistent KNO-arts 2-2

9 Dhr. Dr. R. Pennings, KNO-arts Mw. E. Postma, Administratief medewerker Mw. Drs. I. Siemann, GZ-psycholoog Mw. A. Simsek-Selvi, Secretaresse Mw. Drs. M. Sparreboom, Klinisch technisch medewerker Mw. Y. Smeele, Revalidatietherapeut/ logopedist Mw. I. Thuis Klinisch technisch medewerker Mw. Drs. D. Vandenboorn, revalidatietherapeut/ logopedist/klinisch technisch medewerker 2-3 Mw. D. van Wissen, Maatschappelijk werker

10 3. Cochleair implantaat

11 Wat is een cochleair implantaat? Geluid Geluiden zijn luchttrillingen die uw oorschelp opvangt. Via de gehoorgang gaat de trilling door het trommelvlies en door naar de gehoorbeentjes in het middenoor (hamer, aambeeld en stijgbeugel). Vervolgens wordt het geluid doorgegeven aan het slakkenhuis (binnenoor). Bij normaal horende mensen zorgen de haarcellen in het slakkenhuis ervoor dat de geluiden omgezet worden in kleine elektrische stroompjes. Deze elektrische stroompjes gaan via de gehoorzenuw naar de hersenen. Daar worden de geluiden herkend en wordt spraak verstaan. Wat doet een CI? Bij veel dove en ernstig slechthorende mensen werkt het slakkenhuis niet goed. De geluidstrillingen kunnen dan niet of onvoldoende overgedragen worden aan de gehoorzenuw. Tot op zekere hoogte kan dit nog verholpen worden door het dragen van een hoortoestel. Een hoortoestel maakt geluiden luider waardoor het beperkt werkende slakkenhuis toch kan worden gestimuleerd. Wanneer het slakkenhuis die geluiden niet of nauwelijks meer kan omzetten in elektrische stroompjes, biedt een hoortoestel onvoldoende mogelijkheden om spraak te kunnen verstaan. Een cochleair implantaat (CI) kan dan een mogelijkheid zijn. Een CI zet geluiden om in elektrische signalen die door een bundel elektroden in het slakkenhuis via de gehoorzenuw naar de hersenen worden geleid. Op deze manier wordt de functie van het slakkenhuis overgenomen. 3-1

12 figuur 1: Doorsnede oor Hoe werkt een CI? Een cochleair implantaat bestaat uit twee delen: het inwendige deel (het implantaat zelf, zie figuur 2) en het uitwendige deel (de spraakprocessor, zie figuur 3). Het implantaat is een ontvangertje (met een formaat van ongeveer twee euro s naast elkaar) waaraan een aantal elektroden verbonden is. Het implantaat moet operatief worden ingebracht waarbij de ontvanger onder de hoofdhuid, achter boven de oorschelp geplaatst wordt. Het snoertje met elektroden wordt in het slakkenhuis geplaatst. Het ronde deel (de ontvanger) is van flexibel materiaal. 3-2

13 Figuur 2a Een implantaat van de firma Cochlear Figuur 2b Een implantaat van de firma Advanced Bionics Figuur 2c Een implantaat van de firma Med-el Spraakprocessor De spraakprocessor is een microcomputer verbonden met een microfoon en een zendspoel. De processor wordt uitwendig gedragen. Er zijn twee mogelijkheden: Een oorhangerversie. Een kasttoestelversie. In figuur 3a, 3b en 3c zijn oorhangers van drie verschillende merken weergegeven. In figuur 3d ziet u een voorbeeld van een kasttoestel. 3-3

14 Figuur 3a Een oorhanger van de firma Cochlear Figuur 3b Een oorhanger van Advanced Bionics Figuur 3c Een oorhanger van de firma Med-El Figuur 3d De Neptune van Advanced Bionics In figuur 4 is te zien waar het implantaat ingebracht wordt en hoe deze contact maakt met het uitwendige deel. De geluiden worden opgevangen door een microfoontje en naar de spraakprocessor (1) geleid. Daar wordt de belangrijkste spraakinformatie eruit gehaald en vertaald in een elektrische code. Deze code wordt door de zendspoel (2) via radiogolven verzonden naar de ontvanger (3) in het inwendige deel dat onder de huid is geïmplanteerd. Het uitwendige en het inwendige deel van het CI, de spraakprocessor en het implantaat, zijn dus draadloos met elkaar verbonden. Een magneetje in zowel zendspoel als ontvanger zorgt ervoor dat de zendspoel op de goede plaats op het hoofd blijft zitten. Het inwendige deel zet de radiogolven om in elektrische signalen die zo veel 3-4

15 mogelijk lijken op de stroompjes die uit een goed werkend slakkenhuis komen. Via de elektroden (4) worden die signalen dan weer doorgegeven aan de gehoorzenuw (5). figuur 4: Implantaat in het oor 3-5

16 4. Indicatieprocedure

17 Indicatieprocedure Onderzoeken en gesprekken Het is belangrijk om te bepalen of een CI voor u meerwaarde kan hebben en op welke gebieden. Daarnaast kijken we welke begeleiding nodig is om u zo goed mogelijk gebruik te laten maken van een CI. Om dit te kunnen bepalen krijgt u in de indicatieprocedure diverse onderzoeken en gesprekken. Op basis van deze informatie kunnen we u een advies geven over CI. Er is in deze periode voldoende ruimte om vragen te stellen en informatie te krijgen. CI-commissie De bevindingen uit de onderzoeken en gesprekken worden besproken door een CI-commissie. Zij beoordelen de mogelijke meerwaarde die een CI voor u kan hebben en geven advies over de individuele begeleiding die nodig is. Deze commissie bestaat uit de coördinator, een audioloog, een psycholoog, een KNO-arts, een revalidatietherapeut en een spraak - taalpatholoog. Uitslag Wanneer alle onderzoeken zijn uitgevoerd wordt u uitgenodigd voor het adviesgesprek met de coördinator. Tijdens dit gesprek krijgt u de uitslagen van de verschillende onderzoeken en bespreekt de coördinator met u het advies. Bij een positief advies beslist u zelf, op basis van alle informatie, of u een CI wilt. Soms verwacht de CI-commissie dat een CI voor u onvoldoende meerwaarde of zelfs nadelige gevolgen zal hebben. In dat geval zal CI afgeraden worden. Het CI-team zal de verantwoording van een operatie dan niet op zich kunnen nemen. Dit gebeurt wanneer er weinig effect van een implantatie verwacht wordt of wan- 4-1

18 neer implantatie om medische redenen niet mogelijk is. U komt dan binnen het centrum niet in aanmerking voor cochleaire implantatie. Soms wordt geadviseerd nog even af te wachten en de verdere ontwikkeling te volgen. Dit gebeurt wanneer er nog veel hoormogelijkheden zijn (met of zonder hoortoestellen) of bijvoorbeeld wanneer u of uw gezin een instabiele fase doormaakt. Het eerste jaar na de operatie is een intensieve periode. Daarom is het wenselijk dat uw persoonlijke situatie dan stabiel is. Wanneer heeft een CI meerwaarde? Het is niet altijd eenvoudig aan te geven of mensen meer of minder profijt hebben van een cochleair implantaat vergeleken met een gewoon hoortoestel. Er zijn veel factoren die de mogelijkheden en beperkingen met een CI beïnvloeden. Daarom wordt bij een advies altijd gekeken naar de individuele cliënt en zijn of haar omgeving. Concreet is het belangrijkste criterium: een zeer ernstig gehoorverlies of totale doofheid, waarbij van een CI meer verwacht mag worden dan van een hoortoestel. Hierbij zijn de volgende zaken belangrijk: Periode waarin geluid is waargenomen. Duur van de doofheid. Eventuele aanwezigheid van hoorresten. Oefening met hoortoestelgebruik. Leermogelijkheden. Gerichtheid op communicatie. Dit betekent dat hoe korter u doof bent, hoe meer profijt we van een CI verwachten. Als u al op jonge leeftijd doof bent geworden (jonger dan drie jaar) is de kans minder groot dat u baat heeft bij een CI dan wanneer u pas op latere leeftijd doof bent geworden. 4-2

19 Wanneer u op latere leeftijd doof bent geworden zijn de gehoorzenuw en (vooral) de delen van de hersenen die geluiden verwerken normaal ontwikkeld en volgroeid. Elektrische stimulatie van de gehoorzenuw leidt dan tot meer hoorsensaties en zelfs tot het verstaan van spraak. Ook bij volwassenen die op jonge leeftijd doof zijn geworden, maar toch nog enige bruikbare gehoorresten hebben en door het dragen van een hoortoestel altijd voldoende met geluid zijn gestimuleerd, verwachten we meer profijt van een CI dan bij volwassenen die op jonge leeftijd doof zijn geworden, geen hoorresten hebben en daarom nooit iets aan een hoortoestel hebben gehad. Onderzoeken In de indicatiefase krijgt u een aantal onderzoeken. Met uw schriftelijke toestemming vragen we uw gegevens op bij andere organisaties. Dit zijn onder andere medische, audiologische en psychologische gegevens. Tijdens het keel- neus- en ooronderzoek wordt gesproken over uw medische voorgeschiedenis en wordt een algemeen keel- neus- en ooronderzoek verricht. Uw gehoor wordt tijdens een uitgebreid audiologisch onderzoek met en zonder hoortoestel onderzocht (toon- en spraakaudiogram). Wij beoordelen dan ook of een nieuwe aanpassing met hoortoestellen nog geprobeerd kan worden. Intakegesprek Na ontvangst van de gegevens heeft u een intakegesprek met de coördinator CI volwassenen waarbij uw voorgeschiedenis (doofheid/ slechthorendheid, ontstaan en verloop ervan) uitgebreid aan de orde komt. Daarnaast wordt gesproken over mogelijkheden en beperkin- 4-3

20 gen met een CI in het algemeen en voor uw individuele situatie. U kunt de CI-systemen die gebruikt worden zien en krijgt uitleg over de indicatieprocedure, vereiste onderzoeken, uw tijdsinvestering, de operatie en de revalidatie. Op basis van dit eerste gesprek worden de vervolgonderzoeken aangevraagd en eventueel vragen we extra gegevens op. Soms wordt op basis van dit gesprek besloten de CI procedure niet voort te zetten. CT- of MRI-scan Er wordt een CT- of MRI-scan van de binnenoren gemaakt om na te gaan of het slakkenhuis normaal is aangelegd en voldoende open is om een implantaat te kunnen plaatsen. De keuze tussen een CT- of MRI-scan wordt individueel bepaald en is met name afhankelijk van de oorzaak van uw gehoorverlies. Evenwichtsonderzoek Daarnaast wordt een evenwichtsonderzoek uitgevoerd. Het evenwicht van mensen die doof of slechthorend zijn kan minder goed werken. Omdat bij de operatie een kleine kans bestaat dat de functie van het evenwichtsorgaan verloren gaat is informatie over de werking van de evenwichtsorganen belangrijk. De uitslag van het evenwichstonderzoek kan meespelen in het advies ten aanzien van de oorkeuze voor CI. Tijdens het evenwichtsonderzoek krijgt u drie elektroden op uw hoofd geplakt, deze registreren uw oogbewegingen terwijl u in een draaistoel rustig wordt rondgedraaid, zowel in licht als in donker. Beide evenwichtsorganen worden apart getest. Om dit te kunnen doen wordt water (of lucht) in de gehoorgangen gespoten, waarna opnieuw de oogbewegingen gemeten worden. Het spuiten van water -en in mindere mate lucht- in de gehoorgangen kan een vervelend, draaierig gevoel veroorzaken. 4-4

21 Proefstimulatie Om na te gaan of uw gehoorzenuw reageert op elektrische prikkels, doen we in enkele gevallen een proefstimulatie. Met behulp van een zalfje wordt het trommelvlies wat verdoofd waarna we met een dunne naald door uw trommelvlies prikken. De naald wordt zo dicht mogelijk bij het slakkenhuis geplaatst. waarna we elektrische prikkels aan uw slakkenhuis geven. U kunt dan aangeven of u iets hoort Persoonlijke draagkracht Uw persoonlijke draagkracht wordt in kaart gebracht aan de hand van een psychologische vragenlijst en eventueel een gesprek met de psycholoog. Dit gesprek is gericht op het vaststellen van uw draagkracht en eventuele sociaal-emotionele aandachtspunten (bijvoorbeeld acceptatie van doofheid, verwachtingen van CI). Met eventuele aandachtspunten kan dan tijdens de revalidatie rekening worden gehouden zodat de revalidatie naar wens kan verlopen. Gesprek met de revalidatietherapeut Het informatief gesprek met de revalidatietherapeut (logopedist met ervaring met hoortraining) heeft tot doel u te informeren over wat u kan verwachten van de revalidatie na de operatie. Het verloop van de revalidatie na een eventuele implantatie wordt in grote lijnen besproken, waarbij ook de tijdsinvestering wordt benadrukt. Daarnaast krijgt u informatie over de mogelijkheden en beperkingen met een CI. Tevens worden dan ook uw eigen verwachtingen besproken. De verschillende CI-systemen die gebruikt worden, komen uitgebreid aan bod. 4-5

22 Co-therapeut Het is heel belangrijk dat u de revalidatie doorloopt met een cotherapeut. De co-therapeut is iemand uit uw directe leefomgeving die regelmatig met u kan oefenen en bij voorkeur normaal horend is. Dit kan uw partner, zoon of dochter, een vriend of een bekende zijn. Gedurende de revalidatieperiode oefent de co-therapeut in de thuissituatie met de CI-gebruiker. Is het moeilijk om een co-therapeut te vinden, dan kan er voor het oefenen in de thuissituatie ook een logopedist bij u in de buurt ingeschakeld worden. Deze logopedist krijgt dan begeleiding van de revalidatietherapeuten van het CI-team. Adviesgesprek Wanneer u alle onderzoeken heeft afgerond wordt u door de coördinator uitgenodigd voor een adviesgesprek waarin de uitslagen van alle onderzoeken besproken worden. Tevens wordt het advies van de CI-commissie met u besproken. Wanneer het advies positief is en u inderdaad kiest voor implantatie, wordt u op de operatielijst geplaatst. Negatief advies Als de CI-commissie verwacht dat een CI u geen betere mogelijkheden biedt in vergelijking met een gewoon hoortoestel, zal een negatief advies gegeven worden. Uiteraard zal de reden voor afwijzing toegelicht worden. 4-6

23 Positief advies Indien u een positief advies krijgt, volgt aanvullende informatie over de operatie. U krijgt dan ook het advies u te laten inenten tegen hersenvliesontsteking. Wereldwijd zijn er namelijk enkele CIgebruikers die hersenvliesontsteking hebben gekregen. In overleg met de Inspectie voor de Gezondheidszorg en alle centra voor CI in Nederland is dan ook gekozen voor maximale veiligheid. Alle volwassen CI-kandidaten worden gevaccineerd tegen de pneumokokbacterie en de Haemophilus Influenza-B bacterie. U ontvangt tijdens het adviesgesprek een recept en informatie hierover. Met het recept kunt u naar de apotheek gaan en uw huisarts vragen om de inenting te geven. Daarnaast krijgt u een afspraak op de preoperatieve poli Anesthesiologie. Hier maakt u kennis met de anesthesioloog. Dit is een arts die gespecialiseerd is in verschillende vormen van anesthesie, pijnbestrijding en de intensieve zorg rondom de operatie. De anesthesioloog of medewerker stelt u vragen over uw gezondheid, welke medicijnen u gebruikt en of u allergisch bent voor bepaalde medicijnen. Verder krijgt u een lichamelijk onderzoek, met speciale aandacht voor hart en longen. Zo wordt een indruk verkregen over uw gezondheidstoestand. Tijdens het gesprek ontvangt u informatie over de verschillende vormen van anesthesie, de pijnbestrijding en intensieve zorg rondom de operatie. 4-7

24 5. De operatie

25 Operatiedatum Zodra de operatiedatum bekend is geeft de coördinator of een medewerker van de opnameplanning deze datum aan u door. Deze datum is echter altijd onder voorbehoud. Het komt regelmatig voor dat, bijvoorbeeld door spoedoperaties, de operatieplanning verandert. Ongeveer één week voor de operatie ontvangt u van de opnameplanning de definitieve datum en informatie over de plaats en het tijdstip waarop u voor de opname wordt verwacht. Dit gebeurt per of telefonisch. Operatie Vlak vóór de operatie wordt een deel van uw hoofdhaar weggeschoren achter/boven het oor. Vervolgens wordt er een s-vormige snede achter/boven het oor gemaakt om het implantaat te kunnen plaatsen. Er wordt een ondiepe holte gemaakt in de schedel waarin een deel van het implantaat zoveel mogelijk wordt ingebed. Het snoertje met elektroden wordt via het middenoor in het slakkenhuis geplaatst. De operatie zelf duurt 2 tot 2,5 uur. Vanwege de noodzakelijke handelingen voor en na de operatie zal het zo n vier uur duren voordat de operatie is afgerond. Tijdens en na het plaatsen van het implantaat worden metingen verricht om te zien of de hoorzenuw reageert op activatie van de elektroden. Hoe goed u met een CI in het dagelijks leven kan gaan horen, kan tijdens de operatie nog niet worden gemeten. Na de operatie Direct na de operatie wordt u naar de verkoeverafdeling (uitslaapkamer) gebracht tot u wakker wordt uit de narcose. Uw partner kan aanwezig zijn bij het ontwaken. U heeft na de operatie een verband om het hoofd ( tulband ) om druk op de wond te geven. Dit bevor- 5-1

26 dert de genezing. Het is belangrijk dat dit verband een week continu gedragen wordt. Indien het verband tussentijds loslaat kunt u contact opnemen met uw huisarts om de wond opnieuw te laten verbinden. De dag van en de dag na de operatie kunt u door de narcose last hebben van misselijkheid. De meeste mensen knappen echter snel op en kunnen weer gewoon eten en bewegen. Ongeveer één week na de operatie vindt op de polikliniek de controle plaats door een (KNO)-arts of verpleegkundige. Tijdens deze controle wordt het verband verwijderd en de wond gecontroleerd. Na de operatie kunt u nog geen geluiden waarnemen. Daarvoor moet eerst de uitwendige apparatuur (de spraakprocessor) aangesloten worden. Deze aansluiting vindt pas enkele weken na de operatie plaats. Net na de operatie krijgt u per post een uitnodiging voor de eerste afspraken voor de afregelingen en hoortraining. Risico s Zoals bij alle operaties kunnen er zich bij plaatsing van een cochleair implantaat ook complicaties voordoen. Aangezien de implantatie plaatsvindt in het oor, zijn de risico s van de operatie vergelijkbaar met die van een gewone ooroperatie. Beschadiging zenuw In en rond het oor lopen belangrijke zenuwen. Eén van die zenuwen is de aangezichtszenuw die de spieren van het gezicht aan één zijde aanstuurt. Bij beschadiging van die zenuw kan een halfzijdige verlamming van het gezicht optreden. Bij een normaal aangelegd oor is de kans daarop uiterst minimaal. Door de scan heeft de chirurg vooraf al informatie over de positie van deze zenuw. Doordat daarnaast gebruik wordt gemaakt van een zeer moderne operatiemi- 5-2

27 croscoop kan deze zenuw goed in beeld worden gebracht en is de kans op beschadiging zeer klein. Om de kans op deze complicatie nog verder te verkleinen wordt gedurende de operatie de zenuw met een speciale monitor goed gecontroleerd. Hiervoor worden, nadat u onder narcose bent gebracht, enkele kleine naaldjes (elektroden) in de huid van het gezicht geplaatst. Daarnaast bestaat er een kleine kans dat door het trillen of de warmte van het boortje de aangezichtszenuw geïrriteerd raakt. Hierdoor treedt irritatie van de aangezichtszenuw op, met als gevolg mogelijk uitvalverschijnselen, maar dit is tijdelijk. Infectie Bij elke operatie bestaat er een risico op infectie. Om de kans op een infectie zoveel mogelijk te beperken, krijgt u tijdens de operatie antibiotica. Ondanks deze antibiotica is het mogelijk dat een infectie optreedt. Gelukkig komt dit maar zeer zelden voor. Kleine infecties kunnen goed behandeld worden. Bij zeer ernstige infecties moet in het ergste geval het implantaat chirurgisch verwijderd worden. Hersenvliesontsteking Een ander infectierisico is de licht verhoogde kans op een hersenvliesontsteking. Dit risico bestaat rondom de operatie, maar ook in de jaren daarna. Om dit risico rondom de operatie zo klein mogelijk te houden, wordt antibiotica gegeven. Om op de lange termijn ook optimaal beschermd te zijn, wordt aanvullende vaccinatie geadviseerd. Ook is het in dit kader belangrijk om middenoorontstekingen goed en snel te behandelen. Zie voor meer informatie hierover het hoofdstuk Waarschuwingen...Waar moet ik op letten als ik een CI heb? 5-3

28 Beschadiging evenwichtsorgaan Het slakkenhuis staat in verbinding met het evenwichtsorgaan. Vaak is het evenwichtsorgaan bij een doof oor uitgevallen. Wanneer bij u het evenwichtsorgaan nog werkt, kan door het inbrengen van een implantaat het evenwichtsorgaan van dat oor haar functie blijvend verliezen. Wanneer voor de operatie uit het evenwichtsonderzoek is gebleken dat beide evenwichtsorganen functioneren en er bij de operatie één evenwichtsorgaan beschadigt, zal dit voor u nauwelijks gevolgen hebben. Dit verlies aan informatie wordt namelijk gecompenseerd door het andere evenwichtsorgaan. Misschien ervaart u kortdurend klachten van misselijkheid, draaiduizeligheid en/of verminderd evenwicht. Het kan ook zijn dat uit het evenwichtsonderzoek blijkt dat beide evenwichtsorganen niet functioneren. Dan heeft u wat dit betreft niets te verliezen bij de operatie. Het komt bij dove mensen vrij veel voor dat beide evenwichtsorganen niet werkzaam zijn. Het wordt gezien bij bepaalde aangeboren vormen van gehoorverlies en ook vaak bij gehoorverlies door een hersenvliesontsteking of een CMV-infectie. Als beide evenwichtsorganen niet (meer) functioneren is het evenwichtsgevoel vaak in eerste instantie beperkt. Na verloop van tijd leert men dit te corrigeren met behulp van de ogen. In het donker blijft het evenwicht dan altijd slechter. Verdwijnen restgehoor Door het plaatsen van de elektroden in het slakkenhuis kan een eventueel aanwezig restgehoor verdwijnen door beschadiging van de nog werkende haarcellen. Wanneer u in het te opereren oor bruikbaar restgehoor heeft proberen wij dit zoveel mogelijk te sparen. Soms krijgt u om die reden na de operatie nog medicatie. Dat bespreekt de arts dan met u. 5-4

29 Smaakzenuw Om een goede toegang tot het slakkenhuis te krijgen kan het heel soms noodzakelijk zijn om een kleine smaakzenuw, die door het middenoor loopt, door te snijden. Soms is de zenuw wat geprikkeld door de operatie. De smaak verandert hierdoor, maar dit is meestal tijdelijk. Oorsuizen Oorsuizen komt vaak voor bij slechthorendheid. Wanneer u vóór de operatie last heeft van oorsuizen, dan is de kans groot dat u er in het oor waar het CI geplaatst wordt minder last van heeft. Helaas komt het in zeldzame gevallen voor dat het oorsuizen erger wordt door de operatie of door het dragen van een CI. Soms neemt het oorsuizen ook tijdelijk toe. Meestal komt dit dan door de spanningen en ebt dit na verloop van tijd weer weg. 5-5

30 6. Revalidatieperiode

31 Revalidatieperiode Een aantal weken na de operatie begint de revalidatieperiode. Dit is een intensieve tijd, noodzakelijk om u maximaal te laten profiteren van uw CI. De revalidatieperiode bestaat uit twee delen: Afregeling van de apparatuur. Hoortraining. Week 1: Eerste afregeling en korte uitleg werking apparatuur (2 uur). Week 2: afregeling, hoortraining, uitleg werking apparatuur (1 dag). Week 3: afregeling, hoortraining, demonstratie van het CI-geluid (1 dag). Week 4: meting van het restgehoor, bepalen van de hoordrempel met CI en hoortraining (1 dag). Uw cotherapeut begeleidt u bij deze eerste revalidatieweken. U komt in een groepje met maximaal drie andere personen die in dezelfde revalidatiefase zitten als u. Eerste afregeling Een aantal weken na de operatie wordt u in het ziekenhuis verwacht voor de eerste afregeling van de apparatuur. De wond is dan goed genezen en de spoel met de magneet kan op het hoofd geplaatst worden. Bij deze eerste afregeling worden de elektroden geactiveerd en wordt de spraakprocessor afgeregeld. Voor elke afzonderlijke elektrode wordt een drempelniveau en een maximumniveau van elektrische stimulatie ingesteld. De procedure die hierbij gevolgd wordt lijkt op de normale audiometrie (gehoortest). 6-1

32 Hoortrainingsessies In deze fase vinden er hoortrainingsessies plaats. Hierbij zal de revalidatietherapeut met u ontdekken wat de mogelijkheden zijn van uw CI en deze geleidelijk aan uitbreiden. Met het implantaat kunt u vrijwel direct relatief zachte geluiden waarnemen, maar van enige herkenning is dan nog geen sprake. De taak van de revalidatietherapeut bestaat vooral uit het doseren en het structureren van het geluidsaanbod. Het geluid moet worden gekoppeld aan de bron. Dit wordt onder andere gedaan door zelf met geluid en spraak te experimenteren en te oefenen. Het niveau van de hoortraining wordt aangepast aan uw persoonlijke hoormogelijkheden. Indien mogelijk wordt er ook geoefend met verstaan in ruis, telefoneren en het luisteren naar muziek. De revalidatietherapeut werkt ook uw co-therapeut in en begeleidt deze in zijn rol, zodat de co-therapeut in de thuissituatie goed met u kan oefenen. In een aantal gevallen wordt er een logopedist bij u in de omgeving ingeschakeld. Dit gebeurt wanneer u geen geschikte co-therapeut heeft of wanneer u behoefte heeft aan extra hoortraining. Deze logopedist wordt tijdens de duur van de revalidatie begeleid door de revalidatietherapeut. De manier van werken en de opzet van de revalidatie zijn formeel en informeel van aard en gericht op functioneel gebruik van de spraakprocessor in de dagelijkse situatie. Daarom wordt uw omgeving betrokken bij de revalidatie. U leert samen met uw co-therapeut zo goed mogelijk om te gaan met de nieuwe en steeds veranderende hoormogelijkheden zodat u uiteindelijk het gevoel heeft uw CI optimaal in uw leven te kunnen inzetten en de hoormogelijkheden steeds verder te kunnen ontwikkelen. Op uw verzoek kan er een werk- en/of huisbezoek worden ingepland. De revalidatietherapeut komt dan uitleg geven over uw CI en uw hoormogelijkheden. 6-2

33 Werking van de apparatuur Naast de hoortraining wordt er aandacht besteed aan de werking van de apparatuur. Ook wordt besproken waar u terecht kunt wanneer de apparatuur niet goed werkt. In de loop van deze dagen van de revalidatie komt ook een aantal praktische aspecten, zoals verzekering van de apparatuur, het belang van het hebben van reserveonderdelen en het identificatiekaartje aan de orde. De technische beperkingen en mogelijke problemen bij het gebruik van een implantaat en spraakprocessor worden eveneens toegelicht. Maatschappelijk werker Als u dat wenst, kunt u in contact komen met de maatschappelijk werker die speciaal verbonden is aan het CI-team. De hulpvraag moet wel verband hebben met het CI of gerelateerd zijn aan de gehoorbeperking. U kunt bijvoorbeeld de communicatie tussen u en uw omgeving willen verbeteren, ondersteuning nodig hebben bij problemen op het gebied van werk, wonen of onderwijs, ondersteuning wensen bij het omgaan met de gehoorbeperking, of informatie over hulpmiddelen en sociale voorzieningen. De maatschappelijk werker werkt met kortdurend ondersteuning. Als uw hulpvraag gericht is op meer langdurige ondersteuning dan wordt u verwezen naar een hulpverlenende instantie die uw hulpvraag verder zal oppakken. Afregelsessies Tijdens de eerste weken van de intensieve revalidatieperiode vinden ook afregelsessies plaats. De ervaring leert dat de gehoorzenuw tijdens de eerste weken van de revalidatieperiode wisselend kan reageren. De gehoorzenuw moet namelijk erg wennen aan de nieuwe elektrische stimulatie. Na verloop van tijd toont de gehoorzenuw echter steeds stabielere reacties. Dit betekent dat de eerste geluidssen- 6-3

34 saties vreemd en zelfs onaangenaam kunnen zijn. Latere afregelingen hebben tot doel het geluid aangenamer te laten klinken. Begeleiding in het eerste jaar Na de intensieve periode volgt een aantal herhalingsbezoeken: Na 1 maand 1 dagdeel Hoortraining en afregeling Na 2 maanden 1 uur Afregeling (indien nodig) Na 3 maanden 1 dagdeel Hoortraining en afregeling Na 6 maanden 1 dagdeel Hoortraining en eventuele afregeling Na 1 jaar 1 dagdeel Evaluatiegesprek, afregeling en tests U komt samen met uw co-therapeut om uw ervaringen uit de voorafgaande periode te bespreken. Ook worden hoortrainingsoefeningen gedaan. Daarnaast worden tips voor de komende periode gegeven. Bovendien wordt u regelmatig verwacht voor aanpassing en controle van de apparatuur. Over het algemeen zijn dit ongeveer zes afspraken in de eerste drie maanden en daarna enkele met steeds grotere tussenpozen. Nazorg Standaard begeleiding Wanneer u langer dan één jaar een implantaat gebruikt, wordt de intensieve begeleidingsperiode afgesloten. Vanaf dat moment start de nazorg. U wordt dan jaarlijks opgeroepen voor controle. Het is belangrijk dat u elk jaar komt, in verband met het spaar-vergoedingssysteem voor de nieuwe processor eens per vijf jaar. Middels dit 6-4

35 vergoedingssysteem kan er gespaard worden voor een omruil naar een nieuwe processor, ongeveer om de vijf jaar. Tijdens uw jaarlijkse bezoek wordt de spraakprocessor opnieuw afgeregeld, de apparatuur doorgemeten en heeft u de gelegenheid eventuele vragen of problemen aan de orde te stellen. Op verzoek kunt u een gesprek aanvragen met de revalidatietherapeut, maatschappelijk werker, psycholoog of KNO-arts. Begeleiding op aanvraag Wanneer de standaard begeleiding niet voldoende is omdat u bijvoorbeeld specifieke vragen of problemen heeft, kunt u vaker terecht of kan extra hulp worden geboden (revalidatietherapeut, maatschappelijk werker of psycholoog). U kunt hiervoor een afspraak maken via het secretariaat van het CI-team. Nazorgdagen Het CI-team organiseert regelmatig nazorgdagen. Op deze dagen wordt bijvoorbeeld hoortrining, telefoontraining en muziekbeleving gegeven. Tijdens deze dagen bieden wij nieuwe mogelijkheden aan om zelf in de thuissituatie het gebruik van het CI te optimaliseren. Nieuwsbrief Alle cliënten die bij ons in begeleiding zijn krijgen ieder half jaar de nieuwsbrief HOORT!. We houden u hiermee op de hoogte van de activiteiten vanuit ons team. 6-5

36 7. Waarschuwingen... Waar moet ik op letten als ik een CI heb?

37 Medische waarschuwingen Middenoorontstekingen Middenoorontstekingen aan de kant van het implantaat moeten, vanwege het mogelijk verhoogde risico op hersenvliesontsteking en andere complicaties, altijd direct en goed behandeld worden. U heeft een middenoorontsteking wanneer er sprake is van een loopoor. Maar ook oorpijn of buikpijn met koorts kan duiden op een middenoorontsteking. Bij twijfel kunt u het beste naar de huisarts gaan om te laten beoordelen of er sprake is van een middenoorontsteking. De huisarts kan dan een behandeling starten met antibiotica (en bij een loopoor ook oordruppels). Uw huisarts of KNO-arts kan bij vragen of twijfel altijd contact met het CI-team opnemen. Ook wanneer u vaak middenoorontstekingen heeft, is het goed om contact op te (laten) nemen met het CI-team. Let op: bij een middenoorontsteking aan de CI-zijde binnen twee maanden na de operatie moet altijd contact opgenomen worden met het CI-team, omdat dan een behandeling met antibiotica via het infuus noodzakelijk is. Ook als er een zwelling achter het oor ontstaat (het oor gaat dan afstaan : de oorschelp staat anders en lijkt op een flapoor) dient u direct contact op te (laten) nemen met het CI-team. Een behandeling met antibiotica via het infuus is dan noodzakelijk. Hersenvliesontsteking Met een CI heeft u een licht verhoogde kans op het krijgen van een hersenvliesontsteking (meningitis). Dit risico speelt met name in de periode vlak na de operatie, maar blijft in lichtere mate ook daarna nog bestaan. Het risico speelt nog extra bij een van de volgende 7-1

38 kenmerken: eerdere hersenvliesontststeking, afwijkend aangelegde slakkenhuizen, vaak last (gehad) van oorontstekingen en personen die een drain in de hersenen hebben. Het is verstandig om alert te zijn op mogelijke verschijnselen van een hersenvliesontsteking. Deze zijn: Koorts (temperatuur boven de 38 graden Celsius). Hoofdpijn, vooral bij het buigen van het hoofd. Niet tegen licht kunnen. Overgeven. Verwardheid. Neemt u bij twijfel contact op met uw huisarts. Meld altijd dat u een CI heeft Als CI-gebruiker mag u, vanwege mogelijke schade aan het implantaat of het slakkenhuis, verschillende behandelingen en onderzoeken niet zonder meer ondergaan. Meldt u daarom altijd aan de behandelaar dat u een CI heeft. Enkele onderzoeken en behandelingen, die niet zonder meer mogen plaatsvinden : MRI-scan Dit is is een medisch onderzoek dat gebruik maakt van een sterk magnetisch veld om een foto van het inwendige van het menselijk lichaam te maken. Indien het echt noodzakelijk is een MRI- scan te maken, kan bij bepaalde typen implantaten de interne magneet van het CI chirurgisch verwijderd worden. Een CT-scan en een gewone röntgenfoto mogen gewoon gemaakt worden. Hierbij moet wel de processor afgedaan worden en ver van alle röntgenapparatuur gehouden worden. 7-2

39 Bij operaties in het hoofd-halsgebied mag geen gebruikgemaakt worden van monopolaire coagulatie (een veel gebruikte manier om kleine bloedinkjes te stelpen). Er moet gebruikgemaakt worden van bipolaire coagulatie. Neurostimulatie (zoals bijvoorbeeld het TENS-apparaat) mag niet gebruikt worden in het hoofd-halsgebied. Elektroconvulsieve therapie (elektroshocktherapie bij depressie) mag nooit plaatsvinden. Diathermie (bepaalde warmtebehandeling, bijvoorbeeld door de fysiotherapeut) kan risico s met zich meebrengen, zeker als het gaat om korte golf en microgolf diathermie. Ultrasound diathermie is toegestaan buiten het hoofdhalsgebied. Technische waarschuwingen Verstoring van signalen die u waarneemt In onderstaande situaties kunt u storende geluiden horen via het systeem. Deze storingen kunnen geen kwaad voor de CI-apparatuur. Draadloze telefoons kunnen de werking van het CI verstoren. U kan hiervan hinder ondervinden wanneer u zich dicht bij een mobiele telefoon bevindt (1 tot 4 meter). Het geluid kan dan vervormd klinken. In de buurt van diefstaldetectoren in winkels en metaaldetectoren op het vliegveld kan het geluid ook vervormd klinken. Bij gebruik van soloapparatuur kunt u mogelijk ook politie- en/of ambulancezenders ontvangen. Ook kan het radiosignaal van de CI storing geven op de ontvangst van soloapparatuur omdat zowel het CI als de soloapparatuur gebruikmaken van radiosignalen. (Indien u gebruik wilt maken van soloapparatuur, moet deze soloapparatuur aan bepaalde specificaties voldoen.) 7-3

40 Verstoring van andere apparatuur De navigatie-instrumenten van een vliegtuig kunnen beïnvloed worden door het CI (dit geldt bijvoorbeeld ook voor draagbare computers). Zet daarom uit voorzorg bij het stijgen en landen van het vliegtuig het CI uit. Diefstaldetectoren in winkels en metaaldetectoren (bijvoorbeeld op het vliegveld) kunnen afgaan door het metaal in het implantaat. Zorg ervoor dat u altijd het CI-identificatiekaartje bij u draagt. Deze kaartjes zijn op aanvraag ook beschikbaar in andere talen. Waar moet u verder nog op letten? Draag nooit de processor van een andere CI-gebruiker. Iedereen heeft een individuele afregeling. Wat voor de ene CI-gebruiker aangenaam is kan voor een ander (zeer) onaangenaam zijn. Draag een SOS-hanger of zorg ervoor dat u het CIidentificatiekaartje altijd bij u draagt. Het is verstandig niet mee te doen aan vechtsporten, waarbij het implantaat door een eventuele klap tegen het hoofd kan beschadigen. Denk hierbij aan boksen, judo en karate. Draag eventueel hoofdbescherming bij andere sporten. Bij fitnessen mag u geen gebruik maken van trilplaten (zoals Power Plate). De spraakprocessor en microfoon zijn beperkt bestand tegen water. Bij het baden, zwemmen en haren wassen mag het apparaat dan ook niet worden gedragen. Zorg bij hevige regen dat u de apparatuur goed beschermt. Mocht de processor toch nat zijn geworden, droog de processor dan zo snel mogelijk in een droogzak of droogbox. Verwijder daarbij de batterijen uit de processor. 7-4

41 Door statische elektriciteit kan het gebeuren dat de programma s opnieuw moeten worden ingeladen. Statische elektriciteit kan bijvoorbeeld optreden bij het aan- en uittrekken van kleding over het hoofd. Bij natuurkundeles op school kan bij experimenten of het gebruik van Van de Graafgeneratoren veel statische elektriciteit geproduceerd worden. Vermijd ontlading van statische elektriciteit via de processor. Stapt u uit de auto, zorg dan dat de processor en andere onderdelen niet in contact met metaal van de auto komen. De batterijcontacten van de spraakprocessor mogen bij het verwisselen van de batterij(en) niet aangeraakt worden. De elektronica in de spraakprocessor kan beschadigd worden door statische elektriciteit als u de batterijcontacten aanraakt. Bij gebruik van inductiekookplaten, die gebruikmaken van magnetische velden voor de verwarming van voedsel, bestaat er een zeer kleine kans dat het CI ontregeld raakt. U moet het hoofd niet te dicht bij de plaat brengen, en de processor ook op enkele tientallen centimeters afstand houden. 7-5

42 8. Wat te doen als het CI niet goed functioneert?

43 Wat te doen bij storingen aan de apparatuur? Als u twijfelt aan de apparatuur, kunt u online hulp krijgen via de website van het Servicepunt CI: Wanneer dit niet voldoende is kunt u ook rechtstreeks contact opnemen met het Servicepunt CI. Heeft u een defecte spraakprocessor dan zorgen wij voor een snelle vervanging. Als er andere onderdelen defect zijn, stuurt u deze dan naar het Servicepunt CI. Dat maakt het makkelijker om u ook weer het goede onderdeel te leveren en is belangrijk in geval van garantie. Contactgegevens Servicepunt CI ciservice@kno.radboudumc.nl Telefoon: of Wij zijn bereikbaar maandag tot en met vrijdag van uur en donderdag van uur. Post Spreek met het Servicepunt af of u de processor komt brengen of op gaat sturen. Als u afgesproken heeft om uw processor op te sturen naar het Servicepunt, stuurt u deze dan altijd aangetekend met verzekerde waarde op. Bewaart u het verzendbewijs goed. Als het pakketje verloren raakt in de post kunt u daarmee bewijzen dat u het opgestuurd heeft. Het adres is: Radboudumc Hearing & Implants Servicepunt CI Huispost 383 Postbus HB Nijmegen 8-1

44 9. Veelgestelde vragen

45 Kan ik met een CI normaal horen? Nee, geen enkele doof geworden CI-gebruiker heeft ooit gezegd weer normaal geluiden waar te kunnen nemen zoals voorheen. Sommigen zeggen dat het geluid erg mechanisch klinkt, anderen vergelijken het geluid met een radio die slecht afgestemd is. Het is wel bijna altijd mogelijk te horen dat er iemand aan het praten is, maar niet iedereen kan zonder liplezen (spraakafzien) spraak verstaan. Klinkt het geluid hetzelfde als met een hoorapparaat? Nee, het geluid klinkt anders. Dat komt omdat de spraakprocessor het geluid bewerkt en omdat er slechts een beperkt aantal elektroden gebruikt wordt (afhankelijk van het type implantaat 11, 16 of 22 elektroden in plaats van haarcellen in een goed functionerend slakkenhuis). Bovendien stimuleert een CI de gehoorzenuw rechtstreeks. Een hoortoestel versterkt het geluid waarna de trilling via de gehoorbeenketen en de haarcellen in het slakkenhuis wordt doorgegeven aan de hoorzenuw. Vaak wordt het geluid in het begin als hoger ervaren. Welke geluiden kan ik waarnemen met een CI? De zachtste geluiden die u waar kunt nemen zijn ongeveer 25 db sterk. Dat is het geluid van een fluisterstem. In principe kunt u alle spraakklanken waarnemen. Kan ik spraak verstaan? In het begin lijken de geluiden en klanken erg op elkaar. Door middel van training en ervaring leert u verschillen tussen klanken waar te nemen. Verdere training moet er dan toe leiden dat u de nieuwe woorden onthoudt en dat u de spraak na verloop van tijd kunt ver- 9-1

46 staan. De duur van doofheid, de leeftijd van doofheid en de oorzaak ervan bepalen mede in welke mate dit mogelijk is. Jammer genoeg is het niet mogelijk om voor de operatie al te voorspellen hoe goed u met een CI spraak zult verstaan. Kunnen geluiden ook onaangenaam klinken? Ja. Dit komt vooral voor in de eerste periode van de revalidatie, als de juiste instelling van de spraakprocessor nog niet gevonden is. Er bestaat maar een kleine marge tussen het horen van de zachtste geluiden en het te hard zijn van geluid. De spraakprocessor zal dan anders ingesteld worden. Meestal kunt u daarmee de onaangename geluiden vermijden. Kan ik met een CI leren telefoneren? Een kwart van de volwassenen met een CI kan eenvoudige telefoongesprekken voeren. Voor anderen is dat niet mogelijk, omdat het liplezen dan ontbreekt. Meestal kunt u toch in beperkte mate de telefoon gebruiken. U kunt de telefoon horen rinkelen, het verschil horen tussen een bezettoon, een kiestoon of een stem die praat. In de training besteden we aandacht aan het leren herkennen via de telefoon van een specifiek aantal woorden en uitingen, zoals bijvoorbeeld nee, jawel, nog een keer, weet ik niet en stop. Als u deze woorden van elkaar kunt onderscheiden, is het mogelijk om met bekenden via de telefoon een boodschap door te geven. Met de geleerde woorden en uitingen moet u dan vooraf een communicatiesysteem afspreken. 9-2

47 Helpt een CI mij bij het liplezen? U zult moeten wennen en trainen om de nieuwe geluidswaarneming van spraak via het CI met liplezen te combineren. Na deze training kunt u gemakkelijker liplezen en is het minder vermoeiend. Kan ik spraak verstaan zonder liplezen? Velen lukt het om in bekende situaties woorden en delen van zinnen te verstaan of zelfs gesprekken te volgen. Ongeveer een kwart van de volwassenen kan een (eenvoudig) telefoongesprek voeren. Spraak verstaan in rumoer, bijvoorbeeld in een groepsgesprek, is meestal niet haalbaar (vergelijkbaar met gewone hoortoestellen). Hoe klinkt muziek? De spraakprocessor is zo ontworpen dat spraak zo goed mogelijk wordt weergegeven. Hierdoor is het vaak moeilijker om naar muziek te luisteren en ervan te genieten. Eenvoudige muziek, met een enkel instrument of zeer ritmische muziek, is vaak redelijk te herkennen. De muziek wordt dan vaak als aangenaam ervaren. Bij complexe muziek, bijvoorbeeld met veel verschillende instrumenten tegelijk, is dat anders. Muziek kan dan chaotisch en onaangenaam klinken. Enkele CI-gebruikers vinden ook deze muziek toch wel prettig. Hoe kan ik het best in een drukke ruimte verstaan? U kunt als CI-gebruiker, evenals een gewone hoortoestelgebruiker, veel last hebben van achtergrondlawaai. Daarom is het verstandig dat in de ruimte waar u zich bevindt, de achtergrondgeluiden zo veel mogelijk worden gedempt, bijvoorbeeld door het aanbrengen van zachte materialen zoals gordijnen of vloerkleden. Op het CI kan een draagbaar microfoontje aangesloten worden, waarmee u gericht geluiden van één spreker kunt opvangen. 9-3

48 In een klas kunt u daarnaast het verstaan van de leerkracht bevorderen door het gebruik van soloapparatuur. Deze soloapparatuur vangt het geluid vlak bij de mond van de leerkracht op en zendt het vervolgens via een FM-zender naar de CI-gebruiker. Deze soloapparatuur moet overigens speciaal worden aangepast voor het gebruik met het CI, omdat het CI ook van radiogolven gebruikmaakt. Als de CI defect is, kan ik dan een tweede operatie op hetzelfde oor krijgen? Als door een technisch defect of een ongeval het implantaat in uw hoofd niet meer werkt, is herimplantatie mogelijk aan hetzelfde oor. Het geluid kan met het nieuwe implantaat anders klinken dan voorheen waardoor soms opnieuw een hoorrevalidatie nodig is. Vaak zijn na de periode van gewenning de hoormogelijkheden vergelijkbaar met (of soms beter dan) die na de eerste implantatie. Moet ik de spraakprocessor s nachts afdoen? Nee dat hoeft niet, maar normaal gesproken draagt men de spraakprocessor s nachts niet. De meeste mensen willen dan stilte om te slapen. Kan ik het CI tijdens het sporten gebruiken? Bij een aantal sporten is het gebruik van een CI ongemakkelijk. Dit is vergelijkbaar met andere prothesen zoals brillen en gewone hoortoestellen. Vechtsporten zoals karate, boksen en judo raden we af. Kan ik zwemmen of douchen met een CI? U moet het uitwendige deel van het CI (zendspoel, microfoon en spraakprocessor) altijd afnemen. Dit deel mag namelijk niet nat worden vanwege de kwetsbare elektronica. Wanneer de wond van 9-4

49 de operatie geheeld is, kunt u rustig zwemmen, douchen of haren wassen. U kunt dan natuurlijk geen geluiden waarnemen. Noteer hier uw eigen vragen:

50 10. Praktische informatie over het Radboudumc

51 Overnachtingsfaciliteit Er is een overnachtingsfaciliteit in de nabije omgeving. Voor meer informatie kunt u contact opnemen met het secretariaat. Restaurant Voor een uitgebreide maaltijd kunt u terecht in ons restaurant, te bereiken via de hoofdingang, Geert Grooteplein-Zuid 10, route 607. De openingstijden zijn: Maandag t/m vrijdag, uur, zaterdag en zondag van uur. Bereikbaarheid Bus Vanaf het NS-station Nijmegen Centraal vertrekken diverse bussen naar het Radboudumc. Voor het Radboudumc West stapt u uit bij de halte Radboudumc, te bereiken vanaf het Centraal Station met buslijn: 6 Brabantse Poort 9 Grave 10 Heyendaalshuttle 25 Groesbeek 83 Gennep Lijn 10 Heyendaalshuttle vertrekt in de spitsuren elke vier minuten en daarbuiten elke zeven minuten. De reistijd bedraagt ongeveer tien minuten. 10-1

52 Auto Vanaf alle invalswegen staan de Nijmeegse ziekenhuizen aangegeven. Het aantal parkeermogelijkheden van het Radboudumc is beperkt. Houd er daarom rekening mee dat het vinden van een parkeerplaats extra tijd kost. U kunt betalen met pin of contanten. Volgt u vanuit de hoofdingang of ingang west het routenummer

53 Plattegrond het Radboudumc Hieronder vindt u een plattegrond van het Radboudumc. CI bereikt u via ingang west. 10-3