THE LANGUAGE SITUATION IN SUB-SAHARAN AFRICA: HISTORICAL ROOTS, MEASUREMENT, AND DEVELOPMENT IMPACTS

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "THE LANGUAGE SITUATION IN SUB-SAHARAN AFRICA: HISTORICAL ROOTS, MEASUREMENT, AND DEVELOPMENT IMPACTS"

Transcriptie

1 THE LANGUAGE SITUATION IN SUB-SAHARAN AFRICA: HISTORICAL ROOTS, MEASUREMENT, AND DEVELOPMENT IMPACTS De taalsituatie in Sub-Saharisch Afrika: historische wortels, meettechnieken en ontwikkelingseffecten (met een samenvatting in het Nederlands) Proefschrift ter verkrijging van de graad van doctor aan de Universiteit Utrecht op gezag van de rector magnificus, prof.dr. G.J. van der Zwaan, ingevolge het besluit van het college voor promoties in het openbaar te verdedigen op donderdag 19 november 2015 des ochtends te uur door Katalin Buzási geboren op 29 november 1985 te Mátészalka, Hongarije

2 Promotoren: Prof. dr. J.L. van Zanden Prof. dr. M.P.G.M. Mous

3 Samenvatting Het proefschrift heeft als doel om de relatie tussen talen en ontwikkeling in Sub- Saharisch Afrika op een vernieuwende manier te bestuderen. Hoewel taal één van de oudste en meest natuurlijk tot stand komende menselijke institutie is, is er binnen de economische en politieke wetenschap nauwelijks aandacht voor. Onderzoek naar de ontwikkelingsimpact van talen blijft beperkt tot enkele thema s en regio s. Talen worden doorgaans gezien als communicatiemiddelen die de kosten van informatiestromen, samenwerking en handel verkleinen; of als identiteitskenmerken die tot clustervorming binnen de samenleving leiden, en daarmee een rem vormen op economische activiteit en tevens conflicten veroorzaken. Andere dimensies van de taalsituatie, zoals de verspreiding van tweede talen (lingua franca s), waarvan aangenomen wordt dat ze taalbarrières verminderen, blijven onderbelicht. Onderzoek dat etnolinguïstische diversiteit overstijgt, richt zich bovendien doorgaans op ontwikkelde landen en regio s, zoals Canada, België, de Verenigde Staten en de Europese Unie. Afrika dient als een unieke casus om de relatie tussen talen en ontwikkeling te analyseren. Ten eerste: Sub-Saharisch Afrika wordt doorgaans gezien als de meest onderontwikkelde regio ter wereld. Volgens gegevens van de Wereldbank uit 2013 over bnp per hoofd van de bevolking, zijn de vijftien armste landen ter wereld allemaal in deze regio te vinden. Onder de vijftig armste landen zijn er bovendien slechts veertien die niet in Sub-Saharisch Afrika liggen. Een groot aantal artikelen probeert dit mysterie van Afrika s groeitragedie op te lossen. Ten tweede zijn Afrikaanse landen traditioneel gezien multicultureel en meertalig, en zijn de officiële talen niet inheems, maar overgenomen van de voormalige koloniale machthebbers. Het deel van de bevolking dat de officiële taal beheerst, is relatief klein. Ten derde: alhoewel een significant deel van de talen ongeschreven is of geen gestandaardiseerde orthografie heeft, blijken talen in Sub-Saharisch Afrika van groot belang; het percentage van bedreigde talen is de laagste ter wereld. Het proefschrift heeft drie specifieke doelstellingen. Ten eerste beoogt het bij te dragen aan de literatuur over meetmethodes voor linguïstische diversiteit. Bestaande indices voor linguïstische diversiteit meten de kans dat twee willekeurig geselecteerde mensen in een samenleving verschillende primaire talen spreken. Hoewel bepaalde indicatoren erkennen dat sommige talen meer onderlinge overeenkomsten vertonen dan andere talen, kijkt geen van de meetmethodes verder dan eerste talen. Omdat de meerderheid van de bevolking in landen die taalkundig verdeeld zijn meertalig is, kan het buiten beschouwing laten van tweede talen, waarvan aangenomen wordt dat ze taalbarrières kunnen overbruggen, bij de analyse van de relatie tussen een taalsituatie en socio-economische uitkomsten tot enigszins vertekende resultaten leiden. Gebruikmakend van de onderzoeksresultaten van Afrobarometer wordt in dit proefschrift een Communicatie Potentieel Index ontwikkeld. Deze index meet de kans dat twee willekeurig geselecteerde personen

4 binnen een samenleving met elkaar kunnen communiceren omdat ze in ieder geval één gemeenschappelijke taal spreken. Het tweede doel van het proefschrift is om te achterhalen of tweede talen meer maatschappelijke functies hebben dan simpelweg het faciliteren van communicatie. De belangrijkste functies van talen zijn communicatie, identiteitsvorming en het overdragen van cultuur en tradities. Als we puur naar de communicatiefunctie van talen kijken (en dus negeren dat er vaak culturele en symbolische waarden aan talen verbonden zijn), zou het niet moeten uitmaken of informatie wordt overgedragen in iemands eerste of in een andere taal: in theorie kunnen zij even efficiënt zijn (vooral in eenvoudige situaties). Echter, wanneer het gaat over de twee andere functies gaan we ervan uit dat de culturele en symbolische waarde die gehecht wordt aan eerste en tweede talen anders is. Terwijl literatuur uit de sociale en politieke wetenschappen bewijs heeft geleverd dat de identificatiefunctie en culturele waarde die aan eerste talen wordt gehecht sterk is, is over het belang van aanvullende talen in dit opzicht minder bekend. Ten derde wil dit proefschrift ook bijdragen aan ons begrip van de wortels van de huidige taalsituatie in Sub-Saharisch Afrika. Terwijl bestaande onderzoeken zich voornamelijk richten op geografische en klimatologische determinanten van etnolinguïstische diversiteit wereldwijd, analyseert deze dissertatie hoe historische factoren invloed hebben gehad op een minder onderzochte dimensie van de taalsituatie, namelijk de taalstatus. De bovengenoemde aspecten worden in vier hoofdstukken behandeld. Hoofdstuk 2 (gepubliceerd als CGEH Working Paper nr. 66, Universiteit Utrecht) heeft betrekking op het derde doel en onderzoekt hoe de huidige status van Afrikaanse talen bepaald is door geografische en klimatologische omstandigheden, de traditionele socio-economische karakteristieken van lokale samenlevingen en het koloniale beleid, waaronder de verspreiding en activiteiten van Christelijke missies. De status van talen wordt gemeten op een schaal die de vitaliteit van talen op vijf dimensies toetst. Talen worden gezien als minder bedreigd als ze actief gebruikt worden als eerste taal of als lingua franca, officieel erkend worden op nationaal of regionaal niveau, ononderbroken van generatie op generatie als eerste taal overgegeven worden, gedoceerd en/of gebruikt worden in het onderwijssysteem, en door de jongere generaties actief gesproken worden als eerste taal. Gegevens zijn afkomstig uit etnografische bronnen, kaarten met de locaties van missionaire gemeenschappen, online beschikbare informatie over geografische en klimatologische omstandigheden, de huidige etnolinguïstische samenstelling van samenlevingen in Sub-Saharisch Afrika, en de datum van Bijbelvertalingen. De empirische analyse is gebaseerd op een steekproef van 389 etnolinguïstische groepen die zich in 47 landen bevinden. Een belangrijke uitkomst van het onderzoek is dat pre-koloniale omstandigheden belangrijke determinanten zijn wat betreft de huidige status van talen. Lokale samenlevingen die in de negentiende eeuw al meer gecentraliseerd waren, hebben vandaag de dag een grotere kans op ontwikkelde en officieel erkende talen. De rol van

5 missionarisactiviteiten blijkt cruciaal: vroegere Bijbelvertalingen betekenen vaak een hogere status in het heden. De nationaliteit van de vroegere kolonisatoren heeft slechts indirect invloed via het reguleren van missionarisactiviteiten. Het indirecte effect van geografie op de status van talen blijkt belangrijker te zijn dat de directe impact. Vroege Europese contacten, gemeten door de intensiteit van vroege missionarisactiviteiten, droegen bij aan hogere ongelijkheid tussen lokale groepen, zowel in termen van taalstatus als socio-economische ontwikkeling. Hoofdstukken 3 tot 5 zijn gebaseerd op gegevens uit het onderzoek van Afrobarometer en op de Communicatie Potentieel Index. Hoofdstuk 3 (dat gepubliceerd zal worden in African Studies), is een enigszins beschrijvend deel van het proefschrift, en analyseert het onderzoek van Afrobarometer als een mogelijke bron voor taalgerelateerd ontwikkelingsonderzoek, introduceert de Communicatie Potentieel Index, en presenteert beschikbare gegevens over Afrikaanse bronnen. Het laat ook zien hoe een eenvoudige grafische representatie van de Communicatie Potentieel Index gebruikt kan worden om de verschillende dimensies van de taalsituatie (zoals de etnische en taalkundige diversiteit, het communicatiepotentieel, het aantal talen in het linguïstische repertoire van de geselecteerde burger en de relatie tussen inheemse en Europese talen) te visualiseren en om de effecten van taalbeleid in kaart te brengen en te evalueren. Hoofdstuk 4 (gepubliceerd in Social Science Research (Elsevier), 49, p ) en hoofdstuk 5 (te verschijnen in: M. Gazzola en B-A. Wickström, red., The economics of language policy, Cambridge: MIT University Press) onderzoeken de effecten van meertaligheid zoals gemeten met de Communicatie Potentieel Index en het aantal gesproken talen op twee uitvoerig onderzochte sociale fenomenen, namelijk algemeen vertrouwen en nationale identiteit, waarbij geconcludeerd wordt dat deze negatief beïnvloed worden door hoge etnolinguïstische fragmentatie. Empirisch onderzoek toont aan dat diversiteit geassocieerd wordt met een laag niveau van sociaal kapitaal en vertrouwen, zowel in ontwikkelde landen die te maken krijgen met groeiende immigratie als in ontwikkelingslanden. Hoewel individuele uitkomsten van de Communicatie Potentieel Index geen invloed lijken te hebben op algemeen vertrouwen (hoofdstuk 4), vergroot het wonen in een administratieve regio met een hogere gemiddelde uitkomst van de Communicatie Potentieel Index de kans op vertrouwen in onbekende mensen. Een ander resultaat is dat linguïstische en etnische fragmentatie positief geassocieerd worden met algemeen vertrouwen, wat de theorie ondersteunt dat als verschillende groepen intensieve interactie hebben, zij gewend raken aan diversiteit en op de lange termijn een positieve houding tegenover elkaar ontwikkelingen. Hoofdstuk 5 brengt de positieve effecten van tweede talen op een ander aspect van sociale cohesie aan het licht. Het falen van natievormend beleid in Afrikaanse staten nadat zij onafhankelijk waren geworden wordt vaak toegeschreven aan een hoge culturele en etnolinguïstische fragmentatie. Terwijl wij geen link tussen de Communicatie Potentieel Index en nationale identificatie kunnen observeren, concluderen wij wel dat mensen die meer dan twee talen spreken meer verbondenheid

6 voelen met de natie dan met de etnische groepen waartoe zij behoren. Hoofdstuk 4 en 5 stellen dus dat meertaligheid kan bijdragen aan sociale cohesie in de linguïstisch zo gefragmenteerde landen in Sub-Saharisch Afrika.

The Effectiveness of Community Schools: Evidence from the Netherlands

The Effectiveness of Community Schools: Evidence from the Netherlands The Effectiveness of Community Schools: Evidence from the Netherlands Proefschrift Marieke Heers (gepromoveerd 3 oktober in Maastricht; promotoren prof.dr. W.N.J. Groot en prof.dr. H. Maassen van den Brink)

Nadere informatie

Samenvatting. 1. Wat houdt het begrip internationale samenwerking in?

Samenvatting. 1. Wat houdt het begrip internationale samenwerking in? Aanleiding voor het onderzoek Samenvatting In de 21 ste eeuw is de invloed van ruimtevaartactiviteiten op de wereldgemeenschap, economie, cultuur, milieu, etcetera steeds groter geworden. Ieder land dient

Nadere informatie

The Politics of Innovation in Public Transport

The Politics of Innovation in Public Transport The Politics of Innovation in Public Transport Issues, Settings and Displacements De politiek van innovatie in het openbaar vervoer Issues, settings en verplaatsingen (met een samenvatting in het Nederlands)

Nadere informatie

Rijksuniversiteit Groningen. Actie, actie, actie. Proefschrift

Rijksuniversiteit Groningen. Actie, actie, actie. Proefschrift Rijksuniversiteit Groningen Actie, actie, actie De vakbeweging en de regio Noord-Nederland, 1960-1992 Proefschrift ter verkrijging van het doctoraat in de Ruimtelijke Wetenschappen aan de Rijksuniversiteit

Nadere informatie

Persoon en lichaam in het recht

Persoon en lichaam in het recht VRIJE UNIVERSITEIT Persoon en lichaam in het recht Menselijkc waardigheid en zelfbeschikking in het tijdperk van de medische biotechnologie ACADEMISCH PROEFSCHRIFT ter verkrijging van de graad Doctor aan

Nadere informatie

Samenvatting (Summary in Dutch)

Samenvatting (Summary in Dutch) Samenvatting (Summary in Dutch) Tot 1978 was China ondanks zijn grootte een geïsoleerd land. Daar kwam verandering in toen partijleider Mao Zedong werd opgevolgd door Deng Xiaoping en China haar economie

Nadere informatie

Cover Page. Author: Çelik, Saniye Title: Sturen op verbinden : de business case van diversiteit van publieke organisaties Issue Date:

Cover Page. Author: Çelik, Saniye Title: Sturen op verbinden : de business case van diversiteit van publieke organisaties Issue Date: Cover Page The handle http://hdl.handle.net/1887/44122 holds various files of this Leiden University dissertation Author: Çelik, Saniye Title: Sturen op verbinden : de business case van diversiteit van

Nadere informatie

Taaldiversiteit in Brussel: een analysekader. Rudi Janssens Studiedag 27 mei 2016 VUB-Jette

Taaldiversiteit in Brussel: een analysekader. Rudi Janssens Studiedag 27 mei 2016 VUB-Jette Taaldiversiteit in Brussel: een analysekader Rudi Janssens Studiedag 27 mei 2016 VUB-Jette Overzicht Welke begrippenkader voor discussie en beleid? Overzicht van meertaligheid in Brussel Communicatie in

Nadere informatie

Afbeelding voorpagina: Voormalige commandantwoning van kamp Westerbork, 2 februari 2015.

Afbeelding voorpagina: Voormalige commandantwoning van kamp Westerbork, 2 februari 2015. Afbeelding voorpagina: Voormalige commandantwoning van kamp Westerbork, 2 februari 2015. VRIJE UNIVERSITEIT Kampen als betwiste plekken De hedendaagse omgang met de kampen Westerbork, Vught en Amersfoort

Nadere informatie

University of Groningen. The impact of political factors on drivers of economic growth Klomp, Johannes Gerardus

University of Groningen. The impact of political factors on drivers of economic growth Klomp, Johannes Gerardus University of Groningen The impact of political factors on drivers of economic growth Klomp, Johannes Gerardus IMPORTANT NOTE: You are advised to consult the publisher's version (publisher's PDF) if you

Nadere informatie

Het hoger beroep en het cassatieberoep in burgerlijke zaken in de Nederlandse Antillen en Aruba

Het hoger beroep en het cassatieberoep in burgerlijke zaken in de Nederlandse Antillen en Aruba Het hoger beroep en het cassatieberoep in burgerlijke zaken in de Nederlandse Antillen en Aruba Proefschrift ter verkrijging van de graad van doctor aan de Universiteit van de Nederlandse Antillen op gezag

Nadere informatie

Dutch Summary. Dutch Summary

Dutch Summary. Dutch Summary Dutch Summary Dutch Summary In dit proefschrift worden de effecten van financiële liberalisatie op economische groei, inkomensongelijkheid en financiële instabiliteit onderzocht. Specifiek worden hierbij

Nadere informatie

Nederlandse samenvatting (Summary in Dutch) Het managen van weerstand van consumenten tegen innovaties

Nederlandse samenvatting (Summary in Dutch) Het managen van weerstand van consumenten tegen innovaties Nederlandse samenvatting (Summary in Dutch) Het managen van weerstand van consumenten tegen innovaties De afgelopen decennia zijn er veel nieuwe technologische producten en diensten geïntroduceerd op de

Nadere informatie

Examen HAVO. maatschappijwetenschappen (pilot) tijdvak 2 dinsdag 16 juni 13.30-16.30 uur. Bij dit examen hoort een bijlage.

Examen HAVO. maatschappijwetenschappen (pilot) tijdvak 2 dinsdag 16 juni 13.30-16.30 uur. Bij dit examen hoort een bijlage. Examen HAVO 2015 tijdvak 2 dinsdag 16 juni 13.30-16.30 uur maatschappijwetenschappen (pilot) Bij dit examen hoort een bijlage. Dit examen bestaat uit 24 vragen. Voor dit examen zijn maximaal 56 punten

Nadere informatie

- Geplaatst in VISUS EBM IN DE OPTOMETRIE: HOE PAS JE HET TOE?

- Geplaatst in VISUS EBM IN DE OPTOMETRIE: HOE PAS JE HET TOE? - Geplaatst in VISUS 4-2017 - EBM IN DE OPTOMETRIE: HOE PAS JE HET TOE? Om de verschillen tussen de kennis uit het laatste wetenschappelijk bewijs en de klinische praktijk kleiner te maken is de afgelopen

Nadere informatie

Equitisation and Stock-Market Development

Equitisation and Stock-Market Development Samenvatting In deze dissertatie worden twee belangrijke vraagstukken met betrekking tot het proces van economische hervorming in Vietnam behandeld, te weten de Vietnamese variant van privatisering (equitisation)

Nadere informatie

LANDSEXAMEN VWO Het examenprogramma Het examenprogramma voor het commissie-examen Aardrijkskunde bestaat uit de volgende (sub)domeinen:

LANDSEXAMEN VWO Het examenprogramma Het examenprogramma voor het commissie-examen Aardrijkskunde bestaat uit de volgende (sub)domeinen: Examenprogramma AARDRIJKSKUNDE V.W.O. LANDSEXAMEN VWO 2017-2018 1 Het eindexamen Het vak Aardrijkskunde kent slechts het commissie-examen. Er is voor Aardrijkskunde dus geen centraal examen. Vanaf het

Nadere informatie

How to present online information to older cancer patients N. Bol

How to present online information to older cancer patients N. Bol How to present online information to older cancer patients N. Bol Dutch summary (Nederlandse samenvatting) Dutch summary (Nederlandse samenvatting) Goede informatievoorziening is essentieel voor effectieve

Nadere informatie

Richtlijnen voor het werken in een multiculturele setting

Richtlijnen voor het werken in een multiculturele setting Richtlijnen voor het werken in een multiculturele setting Quality needs diversity 1. Inleiding Deze richtlijnen zijn een uitwerking van de kernwaarde Ruimte voor talent en groei voor iedereen, onderdeel

Nadere informatie

De kwaliteitsrekening

De kwaliteitsrekening De kwaliteitsrekening VRIJE UNIVERSITEIT De kwaliteitsrekening ACADEMISCH PROEFSCHRIFT ter verkrijging van de graad Doctor aan de Vrije Universiteit Amsterdam, op gezag van de rector magnificus prof.dr.

Nadere informatie

CPB-reactie op OESOstudie over de relatie tussen inkomensongelijkheid. economische groei

CPB-reactie op OESOstudie over de relatie tussen inkomensongelijkheid. economische groei CPB Notitie 22 december 2014 CPB-reactie op OESOstudie over de relatie tussen inkomensongelijkheid en economische groei Uitgevoerd op verzoek van de vaste commissie Financiën van de Tweede Kamer CPB Notitie

Nadere informatie

Cultuur, etniciteit en burgeroorlogen

Cultuur, etniciteit en burgeroorlogen VIVES BRIEFING 2016/5 Cultuur, etniciteit en burgeroorlogen Klaus Desmet Southern Methodist University CEPR Ignacio Ortuño-Ortín Universidad Carlos III Romain Wacziarg UCLA Anderson School of Management

Nadere informatie

Opgave 1 Jeugdwerkloosheid in Europa

Opgave 1 Jeugdwerkloosheid in Europa Opgave 1 Jeugdwerkloosheid in Europa 1 maximumscore 4 Het verrichten van flexibele arbeid kan een voorbeeld zijn van positieverwerving als de eigen keuze van de jongeren uitgaat naar flexibele arbeid in

Nadere informatie

Samenvatting. A. van Leeuwenhoeklaan MA Bilthoven Postbus BA Bilthoven KvK Utrecht T

Samenvatting. A. van Leeuwenhoeklaan MA Bilthoven Postbus BA Bilthoven   KvK Utrecht T A. van Leeuwenhoeklaan 9 3721 MA Bilthoven Postbus 1 3720 BA Bilthoven www.rivm.nl KvK Utrecht 30276683 T 030 274 91 11 info@rivm.nl Uw kenmerk Gevoeligheid van de gesommeerde depositiebijdrage onder 0,05

Nadere informatie

Bowling alone without public trust

Bowling alone without public trust Bowling alone without public trust Een bestuurskundig onderzoek naar de relatie tussen een ervaren sociaal isolement van Amsterdamse burgers en de mate van publiek vertrouwen dat deze burgers hebben in

Nadere informatie

Verslag college 1: Democratische waarden onder druk?

Verslag college 1: Democratische waarden onder druk? Verslag college 1: Democratische waarden onder druk? In de collegereeks Democratie en burgerschap, georganiseerd door ProDemos en de Universiteit van Amsterdam, kijken we naar de huidige stand van zaken

Nadere informatie

Moral Misfits. The Role of Moral Judgments and Emotions in Derogating Other Groups C. Wirtz

Moral Misfits. The Role of Moral Judgments and Emotions in Derogating Other Groups C. Wirtz Moral Misfits. The Role of Moral Judgments and Emotions in Derogating Other Groups C. Wirtz Mensen die als afwijkend worden gezien zijn vaak het slachtoffer van vooroordelen, sociale uitsluiting, en discriminatie.

Nadere informatie

CORPORATE MEDIA GOVERNANCE

CORPORATE MEDIA GOVERNANCE CORPORATE MEDIA GOVERNANCE corporate authority 0 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 Cover Foto: Associated Press/Reporters/Gerald Herbert Vormgeving en opmaak: Brigitte van Loon, anima mia, Rotterdam, Nederland Eindredactie:

Nadere informatie

Omgaan met verschillen in de klas: Onderzoeksresultaten

Omgaan met verschillen in de klas: Onderzoeksresultaten Omgaan met verschillen in de klas: Onderzoeksresultaten Jolien Geerlings PhD Onderzoeker J.Geerlings@uu.nl Overzicht 1) Inleiding 2) Wat hebben we precies onderzocht? 3) Hoe gaan we om met verschillen

Nadere informatie

Burgers en bondgenoten

Burgers en bondgenoten oorsprong en oorzaken van de italische bondgenotenoorlog (91-88 voor christus) Burgers en bondgenoten Roel van Dooren Op de omslag: De eerste regels van caput V van Appianus Bella Civilia (de Burgeroorlogen),

Nadere informatie

Welkom allemaal, Mijn naam is Jasper van Houten. Ik zal vandaag het onderzoek presenteren naar de rol van sociaal kapitaal in het

Welkom allemaal, Mijn naam is Jasper van Houten. Ik zal vandaag het onderzoek presenteren naar de rol van sociaal kapitaal in het Welkom allemaal, Mijn naam is Jasper van Houten. Ik zal vandaag het onderzoek presenteren naar de rol van sociaal kapitaal in het statusverwervingsproces. Dit onderzoek is uitgevoerd in het kader van het

Nadere informatie

maatschappijwetenschappen (pilot)

maatschappijwetenschappen (pilot) Examen HAVO 2014 tijdvak 2 dinsdag 17 juni 13.30-16.30 uur maatschappijwetenschappen (pilot) Bij dit examen hoort een bijlage. Dit examen bestaat uit 24 vragen. Voor dit examen zijn maximaal 65 punten

Nadere informatie

Cover Page. The handle holds various files of this Leiden University dissertation.

Cover Page. The handle   holds various files of this Leiden University dissertation. Cover Page The handle http://hdl.handle.net/1887/20262 holds various files of this Leiden University dissertation. Author: Tulius, Juniator Title: Family stories : oral tradition, memories of the past,

Nadere informatie

Aardrijkskunde inhouden (PO-havo/vwo)

Aardrijkskunde inhouden (PO-havo/vwo) Aardrijkskunde inhouden (PO-havo/vwo) Sectoren kerndoelen primair onderwijs kerndoelen onderbouw havo bovenbouw exameneenheden vwo bovenbouw exameneenheden Kernen 1. Burgerschap 36: hoofdzak de Nederlandse

Nadere informatie

Hoe goed of slecht beleeft men de EOT-regeling? Hoe evolueert deze beleving in de eerste 30 maanden?

Hoe goed of slecht beleeft men de EOT-regeling? Hoe evolueert deze beleving in de eerste 30 maanden? Hoe goed of slecht beleeft men de EOT-regeling? Hoe evolueert deze beleving in de eerste 30 maanden? Auteur: Ruben Brondeel i.s.m. Prof. A. Buysse Onderzoeksvraag Tijdens het proces van een echtscheiding

Nadere informatie

Cover Page. The handle http://hdl.handle.net/1887/19116 holds various files of this Leiden University dissertation.

Cover Page. The handle http://hdl.handle.net/1887/19116 holds various files of this Leiden University dissertation. Cover Page The handle http://hdl.handle.net/1887/19116 holds various files of this Leiden University dissertation. Author: Dartel, Hans van Title: Naar een handelingsgericht ethiekbeleid voor zorgorganisaties

Nadere informatie

Boodschap uit Gent voor Biodiversiteit na 2010

Boodschap uit Gent voor Biodiversiteit na 2010 Boodschap uit Gent voor Biodiversiteit na 2010 Belgisch voorzitterschap van de Europese Unie: Conferentie over Biodiversiteit in een veranderende wereld 8-9 september 2010 Internationaal Conventiecentrum

Nadere informatie

Nederland zakt vier plaatsen op Human Capital Index: vaardigheden en kennis van oudere leeftijdscategorieën blijven onbenut.

Nederland zakt vier plaatsen op Human Capital Index: vaardigheden en kennis van oudere leeftijdscategorieën blijven onbenut. ONDERZOEKSRAPPORT Nederland zakt vier plaatsen op Human Capital Index: vaardigheden en kennis van oudere leeftijdscategorieën blijven onbenut. Introductie In het Human Capital 2015 report dat het World

Nadere informatie

Cynisme over de politiek

Cynisme over de politiek Cynisme over de politiek Een profiel van ontevreden burgers Waar mensen samenleven, zijn verschillende wensen en belangen. Een democratische samenleving heeft als doel dat politici en bestuurders in hun

Nadere informatie

Cynisme over de politiek

Cynisme over de politiek Cynisme over de politiek Een profiel van ontevreden burgers Dr. Pieter van Wijnen Waar mensen samenleven, zijn verschillende wensen en belangen. Een democratische samenleving heeft als doel dat politici

Nadere informatie

Cover Page. The handle holds various files of this Leiden University dissertation

Cover Page. The handle  holds various files of this Leiden University dissertation Cover Page The handle http://hdl.handle.net/1887/41440 holds various files of this Leiden University dissertation Author: Said-Zammit, G.A. Title: The development of domestic space in the Maltese Islands

Nadere informatie

VALT HIER NOG WAT TE LEREN? EEN EDUCATIEF PERSPECTIEF OP DUURZAAMHEID Gert Biesta Universiteit Luxemburg. een populair recept

VALT HIER NOG WAT TE LEREN? EEN EDUCATIEF PERSPECTIEF OP DUURZAAMHEID Gert Biesta Universiteit Luxemburg. een populair recept VALT HIER NOG WAT TE LEREN? EEN EDUCATIEF PERSPECTIEF OP DUURZAAMHEID Gert Biesta Universiteit Luxemburg een populair recept een maatschappelijk probleem add some learning opgelost! deze bijdrage een perspectief

Nadere informatie

Samenvatting Maatschappijleer Hoofdstuk 1

Samenvatting Maatschappijleer Hoofdstuk 1 Samenvatting Maatschappijleer Hoofdstuk 1 Samenvatting door M. 1184 woorden 8 juni 2013 4 3 keer beoordeeld Vak Methode Maatschappijleer Delphi Hoofdstuk 1 De staat kan wetten maken, regels die voor alle

Nadere informatie

SAMENVATTING (SUMMARY IN DUTCH)

SAMENVATTING (SUMMARY IN DUTCH) SAMENVATTING (SUMMARY IN DUTCH) SAMENVATTING (SUMMARY IN DUTCH) Sinds de jaren zestig is het aandeel migranten in de Nederlandse bevolking aanzienlijk gegroeid. Van de totaal 16,3 miljoen inwoners in

Nadere informatie

De nieuwe verscheidenheid Toenemende diversiteit naar herkomst in Nederland

De nieuwe verscheidenheid Toenemende diversiteit naar herkomst in Nederland overig niet-westers De nieuwe verscheidenheid Toenemende diversiteit naar herkomst in Welke manier van kijken doet het meeste recht aan de diversiteit naar herkomst? Hoe is de huidige situatie ontstaan?

Nadere informatie

Risk prediction and risk reduction in patients with manifest arterial disease

Risk prediction and risk reduction in patients with manifest arterial disease Risk prediction and risk reduction in patients with manifest arterial disease Nadine Goessens Risk prediction and risk reduction in patients with manifest arterial disease Utrecht, Universiteit Utrecht,

Nadere informatie

Rapportage. opiniepeiling Lelystad Airport

Rapportage. opiniepeiling Lelystad Airport Rapportage opiniepeiling Lelystad Airport RTV Oost, Omroep Flevoland en Omroep Gelderland hebben een opiniepeiling laten uitvoeren om inzicht te verkrijgen in de mening van inwoners van Flevoland, Overijssel

Nadere informatie

Vaardigheden van Nederlandse leraren taal, rekenen, problemen oplossen

Vaardigheden van Nederlandse leraren taal, rekenen, problemen oplossen Vaardigheden van Nederlandse leraren taal, rekenen, problemen oplossen Bart Golsteyn Maastricht University School of Business and Economics Onderwijseconomie Achtergrond Leraren spelen een cruciale rol

Nadere informatie

Nederlandse samenvatting (Dutch summary)

Nederlandse samenvatting (Dutch summary) Nederlandse samenvatting (Dutch summary) De intergenerationele overdracht van gewelddadig delinquentie De appel valt niet ver van de boom. Dit gezegde illustreert dat ouders en kinderen op elkaar lijken,

Nadere informatie

Zwarte Piet en Witte Klaas

Zwarte Piet en Witte Klaas Zwarte Piet en Witte Klaas Onderzoek naar beeldvorming in de sinterklaastraditie Bianca Berends Kunst en Cultuurwetenschappen Vrije Opleiding Voorwoord Dit is een scriptie over een, volgens velen, oer-

Nadere informatie

Collectievormingsprofiel Engelse taal en cultuur

Collectievormingsprofiel Engelse taal en cultuur Collectievormingsprofiel Engelse taal en cultuur Actuele relatie met O&O (specifieke opleidingen etc.) De collectie Engelse taal en cultuur richt zich met name op de studenten, docenten en onderzoekers

Nadere informatie

Zoals gezegd kent de monetaire manier van armoedemeting conceptuele en methodologische bezwaren en is de ontwikkeling van multidimensionele

Zoals gezegd kent de monetaire manier van armoedemeting conceptuele en methodologische bezwaren en is de ontwikkeling van multidimensionele 1 Samenvatting Kinderarmoede is een ongewenst, en voor velen, onaanvaardbaar fenomeen. De redenen hiervoor zijn enerzijds gerelateerd aan het intrinsieke belang van welzijn voor kinderen in het hier en

Nadere informatie

Sectoraal Comité van de Sociale Zekerheid en van de Gezondheid Afdeling "Sociale Zekerheid"

Sectoraal Comité van de Sociale Zekerheid en van de Gezondheid Afdeling Sociale Zekerheid Sectoraal Comité van de Sociale Zekerheid en van de Gezondheid Afdeling "Sociale Zekerheid" SCSZ/15/022 BERAADSLAGING NR. 15/006 VAN 3 FEBRUARI 2015 MET BETREKKING TOT DE MEDEDELING VAN GECODEERDE EN ANONIEME

Nadere informatie

De overtuigingskracht van emoties bij het rechterlijk oordeel

De overtuigingskracht van emoties bij het rechterlijk oordeel De overtuigingskracht van emoties bij het rechterlijk oordeel Een theoretisch onderzoek PROEFSCHRIFT ter verkrijging van de graad van doctor aan de Universiteit van Tilburg, op gezag van de rector magnificus

Nadere informatie

Cover Page. The handle holds various files of this Leiden University dissertation

Cover Page. The handle   holds various files of this Leiden University dissertation Cover Page The handle http://hdl.handle.net/1887/50108 holds various files of this Leiden University dissertation Author: Groenewoud, M. Title: Nou koest, nou kalm : de ontwikkeling van de Curaçaose samenleving,

Nadere informatie

Nederlandse samenvatting

Nederlandse samenvatting Nederlandse samenvatting Wereldwijd zijn meer dan 3 miljard mensen afhankelijk van biomassa brandstoffen zoals hout en houtskool om in hun dagelijkse energie behoefte te voorzien. Het gebruik van deze

Nadere informatie

Conferentie Promoveren en promotietrajecten. VU Amsterdam, 15 mei 2013

Conferentie Promoveren en promotietrajecten. VU Amsterdam, 15 mei 2013 Conferentie Promoveren en promotietrajecten VU Amsterdam, 15 mei 2013 Heden en toekomst van promoveren Prof. Martin Kropff, rector Wageningen University Promoveren: wat is onveranderd? Kern: het (leren)

Nadere informatie

- 172 - Prevention of cognitive decline

- 172 - Prevention of cognitive decline Samenvatting - 172 - Prevention of cognitive decline Het percentage ouderen binnen de totale bevolking stijgt, en ook de gemiddelde levensverwachting is toegenomen. Vanwege deze zogenaamde dubbele vergrijzing

Nadere informatie

Implicaties van de Sociale Gedragspraktijkentheorie voor het Duurzaam Ontwerpen

Implicaties van de Sociale Gedragspraktijkentheorie voor het Duurzaam Ontwerpen Samenvatting Implicaties van de Sociale Gedragspraktijkentheorie voor het Duurzaam Ontwerpen Doel van dit proefschrift is om bij te dragen aan de ontwikkeling van methoden voor het ontwerpen van duurzame,

Nadere informatie

gegevens van de mannen die aan het begin van het onderzoek nog geen HVZ en geen diabetes hadden.

gegevens van de mannen die aan het begin van het onderzoek nog geen HVZ en geen diabetes hadden. Samenvatting In hoofdstuk 1 hebben we het belang en het doel van het onderzoek in dit proefschrift beschreven. Wereldwijd vormen hart- en vaatziekten (HVZ) de belangrijkste oorzaak van sterfte. Volgens

Nadere informatie

Nederlandse samenvatting (summary in Dutch)

Nederlandse samenvatting (summary in Dutch) Nederlandse samenvatting (summary in Dutch) 167 1 Introductie Zogeheten transnationale gezinnen, gezinnen waarvan de leden in verschillende landen woonachtig zijn, zijn het onderwerp van deze studie.

Nadere informatie

NAAR EEN EUROPA VOOR ALLE LEEFTIJDEN

NAAR EEN EUROPA VOOR ALLE LEEFTIJDEN NL NAAR EEN EUROPA VOOR ALLE LEEFTIJDEN AGE- STANDPUNT IN HET KADER VAN HET 2007 - EUROPEES JAAR VAN GELIJKE KANSEN VOOR IEDEREEN The European Older People s Platform La Plate-forme européenne des Personnes

Nadere informatie

Nederlandse Samenvatting

Nederlandse Samenvatting 220 Nederlandse Samenvatting Summary in Dutch Teams spelen een belangrijke rol in moderne organisaties (Devine, Clayton, Phillips, Dunford, & Melner, 1999; Mathieu, Marks, & Zaccaro, 2001). Doordat teams

Nadere informatie

Dag...onderwijs. Een onderzoek naar uitstroombeslissingen van meao-leerlingen. Ineke Lokman

Dag...onderwijs. Een onderzoek naar uitstroombeslissingen van meao-leerlingen. Ineke Lokman Dag...onderwijs Een onderzoek naar uitstroombeslissingen van meao-leerlingen Ineke Lokman Dag...onderwijs Een onderzoek naar uitstroombeslissingen van meao-leerlingen CIP-GEGEVENS KONINKLIJKE BIBLIOTHEEK,

Nadere informatie

Werken dialoogbijeenkomsten tegen discriminatie?

Werken dialoogbijeenkomsten tegen discriminatie? Werken dialoogbijeenkomsten tegen discriminatie? NOVEMBER 2016 DIALOOGBIJEENKOMSTEN KUNNEN VOOROORDELEN EN STEREOTYPERING VERMINDEREN De bestrijding van discriminatie staat in Nederland hoog op de agenda.

Nadere informatie

1 maart Onderzoek: De Stelling van Nederland

1 maart Onderzoek: De Stelling van Nederland 1 maart 2017 Onderzoek: De Stelling van Nederland Over het EenVandaag Opiniepanel Het EenVandaag Opiniepanel bestaat uit ruim 50.000 mensen. Zij beantwoorden vragenlijsten op basis van een online onderzoek.

Nadere informatie

Cover Page. The handle holds various files of this Leiden University dissertation.

Cover Page. The handle  holds various files of this Leiden University dissertation. Cover Page The handle http://hdl.handle.net/1887/45994 holds various files of this Leiden University dissertation. Author: Dirbas, H. Title: Thy Name is Deer. Animal names in Semitic onomastics and name-giving

Nadere informatie

Superdiversiteit: wat betekent het voor school, peuter- en kindercentrum?

Superdiversiteit: wat betekent het voor school, peuter- en kindercentrum? Superdiversiteit: wat betekent het voor school, peuter- en kindercentrum? Rondom Het Jonge Kind Utrecht, 22 November 2018 Anke van Keulen, Bureau MUTANT 1 Superdiversiteit Groeiende diversiteit tussen

Nadere informatie

LEREN OP DE WERKVLOER. Dr. Jessica van Wingerden MBA MCC

LEREN OP DE WERKVLOER. Dr. Jessica van Wingerden MBA MCC LEREN OP DE WERKVLOER Dr. Jessica van Wingerden MBA MCC DE WERELD VERANDERT In tijden waarin maatschappelijke, economische en technologische ontwikkelingen elkaar in hoog tempo opvolgen, neemt veranderen,

Nadere informatie

Nederlandse samenvatting

Nederlandse samenvatting 169 Nederlandse samenvatting Het vakgebied internationale bedrijfskunde houdt zich bezig met de vraagstukken en de analyse van problemen op organisatieniveau die voortkomen uit grensoverschrijdende activiteiten.

Nadere informatie

Politiek en Sociaal vertrouwen & Internationale Samenwerking

Politiek en Sociaal vertrouwen & Internationale Samenwerking Politiek en Sociaal vertrouwen & Internationale Samenwerking NCDO heeft in de Barometer 2011 1 een aantal vragen opgenomen over sociaal en politiek vertrouwen. Het vermoeden bestaat dat er een relatie

Nadere informatie

PTO Aardrijkskunde

PTO Aardrijkskunde PTO ardrijkskunde 2016-2017 Vereniging voor Protestants-Christelijk Onderwijs te Curaçao Sectie aardrijkskunde r. lbert Schweitzer havo/vwo [meesteradmiraal@gmail.com] Vak: ardrijkskunde Leerjaar: H1 Schooljaar:

Nadere informatie

N. Buitelaar, psychiater en V. Yildirim, psycholoog. Beiden werkzaam bij Altrecht Centrum ADHD Volwassenen.

N. Buitelaar, psychiater en V. Yildirim, psycholoog. Beiden werkzaam bij Altrecht Centrum ADHD Volwassenen. ADHD Wachtkamerspecial Onderbehandeling van ADHD bij allochtonen: kinderen en volwassenen N. Buitelaar, psychiater en V. Yildirim, psycholoog. Beiden werkzaam bij Altrecht Centrum ADHD Volwassenen. Inleiding

Nadere informatie

Onder de rechter. Proefschrift

Onder de rechter. Proefschrift Onder de rechter Proefschrift ter verkrijging van de graad vari doctor aan de Universiteit van Tilburg, op gezag van de rector magnifìcus, prof. dr. F.A. van der Duyn Schouten, in het openbaar te verdedigen

Nadere informatie

Psychosociale hulpverlening voor naasten van traumapatiënten

Psychosociale hulpverlening voor naasten van traumapatiënten Psychosociale hulpverlening voor naasten van traumapatiënten Psychosociale hulpverlening voor naasten van traumapatiënten Doorbreken van de cirkel van verdriet Psychosocial assistance for relatives of

Nadere informatie

Grensoverschrijdende. van nationale conflictenrechtelijke in regelgeving. International National of in the new European Regulation

Grensoverschrijdende. van nationale conflictenrechtelijke in regelgeving. International National of in the new European Regulation Grensoverschrijdende van nationale conflictenrechtelijke in de regelgeving International National of in the new European Regulation (with a summary in English) ter verkrijging van de graad van doctor aan

Nadere informatie

Samenvatting (Summary in Dutch)

Samenvatting (Summary in Dutch) Samenvatting (Summary in Dutch) Het aantal eerste en tweede generatie immigranten in Nederland is hoger dan ooit tevoren. Momenteel wonen er 3,2 miljoen immigranten in Nederland, dat is 19.7% van de totale

Nadere informatie

Het recht van kinderen op levensonderhoud: een gedeelde zorg

Het recht van kinderen op levensonderhoud: een gedeelde zorg Het recht van kinderen op levensonderhoud: een gedeelde zorg Een rechtsvergelijking tussen Nederland, Noorwegen en Zweden Child maintenance: a shared responsibility A legal comparison between the Netherlands,

Nadere informatie

14 Hoofdstuk 1: Politieke ruimte voor Nederlanders in het buitenland

14 Hoofdstuk 1: Politieke ruimte voor Nederlanders in het buitenland Inhoudsopgave 6 Inleiding 14 Hoofdstuk 1: Politieke ruimte voor Nederlanders in het buitenland 16 Frankrijk 19 Italië 22 Kroatië 25 Portugal 28 Zwitserland 33 Deelconclusies (I) 34 Hoofdstuk 2: Economische

Nadere informatie

Cover Page. The handle holds various files of this Leiden University dissertation.

Cover Page. The handle   holds various files of this Leiden University dissertation. Cover Page The handle http://hdl.handle.net/1887/67116 holds various files of this Leiden University dissertation. Author: Ashikali, T.S. Title: Leadership and inclusiveness in public organizations Issue

Nadere informatie

Weg uit Nederland Emigratie aan het begin van de 21e eeuw. Kène Henkens & Harry van Dalen NIDI en Universiteit van Tilburg

Weg uit Nederland Emigratie aan het begin van de 21e eeuw. Kène Henkens & Harry van Dalen NIDI en Universiteit van Tilburg Weg uit Nederland Emigratie aan het begin van de 21e eeuw Kène Henkens & Harry van Dalen NIDI en Universiteit van Tilburg Onderzoeksvragen Wat zijn de emigratie-intenties van Nederlanders? Wat komt er

Nadere informatie

Actum in camera scriptorum oppidi de Buscoducis. De stedelijke secretarie van s-hertogenbosch tot ca. 1450

Actum in camera scriptorum oppidi de Buscoducis. De stedelijke secretarie van s-hertogenbosch tot ca. 1450 Actum in camera scriptorum oppidi de Buscoducis. De stedelijke secretarie van s-hertogenbosch tot ca. 1450 Proefschrift ter verkrijging van de graad van Doctor aan de Universiteit Leiden, op gezag van

Nadere informatie

De wetenschap over meertaligheid in het onderwijs

De wetenschap over meertaligheid in het onderwijs Onderwijs / Gitte Postel Interview met Liesel Hibbert De wetenschap over meertaligheid in het onderwijs Zuid-Afrika is een land met elf officiële talen. Volgens de wet heeft elk kind recht op onderwijs

Nadere informatie

Cover Page. The handle holds various files of this Leiden University dissertation.

Cover Page. The handle  holds various files of this Leiden University dissertation. Cover Page The handle http://hdl.handle.net/1887/20566 holds various files of this Leiden University dissertation. Author: Wit, Frank R.C. de Title: The paradox of intragroup conflict Issue Date: 2013-02-28

Nadere informatie

Cover Page. The handle holds various files of this Leiden University dissertation.

Cover Page. The handle  holds various files of this Leiden University dissertation. Cover Page The handle http://hdl.handle.net/1887/28740 holds various files of this Leiden University dissertation. Author: Kadrouch-Outmany, Khadija Title: Islamic burials in the Netherlands and Belgium.

Nadere informatie

ONDERWIJSVORMEN EN SCHOOLSE PRESTATIES. Dockx J., De Fraine B. & Vandecandelaere M.

ONDERWIJSVORMEN EN SCHOOLSE PRESTATIES. Dockx J., De Fraine B. & Vandecandelaere M. ONDERWIJSVORMEN EN SCHOOLSE PRESTATIES Dockx J., De Fraine B. & Vandecandelaere M. ONDERWIJSVORMEN EN SCHOOLSE PRESTATIES Dockx J., De Fraine B. & Vandecandelaere M. Promotor: B. De Fraine Research paper

Nadere informatie

Cover Page. The handle http://hdl.handle.net/1887/20488 holds various files of this Leiden University dissertation.

Cover Page. The handle http://hdl.handle.net/1887/20488 holds various files of this Leiden University dissertation. Cover Page The handle http://hdl.handle.net/1887/20488 holds various files of this Leiden University dissertation. Author: Haar, Beryl Philine ter Title: Open method of coordination. An analysis of its

Nadere informatie

Zuinige Superinnovatoren. Deelrapport Noord-Nederlandse Innovatiemonitor. Prof.Dr. Dries Faems

Zuinige Superinnovatoren. Deelrapport Noord-Nederlandse Innovatiemonitor. Prof.Dr. Dries Faems Deelrapport Noord-Nederlandse Innovatiemonitor Prof.Dr. Dries Faems d.l.m.faems@rug.nl 1. INLEIDING 1.1 SAMENWERKINGSPROJECT NOORD-NEDERLANDSE INNOVATIEMONITOR Dit rapport is opgesteld in het kader van

Nadere informatie

Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof 4 Den Haag. Datum 13 november 2015 Betreft Impact van TTIP op lage-inkomenslanden

Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof 4 Den Haag. Datum 13 november 2015 Betreft Impact van TTIP op lage-inkomenslanden Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof 4 Den Haag Bezuidenhoutseweg 67 2594 AC Den Haag Postbus 20061 Nederland www.rijksoverheid.nl Onze Referentie Minbuza 2015.594488 Bijlage(n)

Nadere informatie

afgelopen jaren beweren vele professionele organisaties specifieke human resource (HR)

afgelopen jaren beweren vele professionele organisaties specifieke human resource (HR) Nederlandse Samenvatting Welke mensen bekleden de top posities van professionele organisaties? In Nederland, net zoals in veel andere westerse landen, klinkt waarschijnlijk het antwoord op deze vraag ongeveer

Nadere informatie

DOELSTELLINGEN EN VOET VAN COUDENBERG TOT KUNSTBERG

DOELSTELLINGEN EN VOET VAN COUDENBERG TOT KUNSTBERG DOELSTELLINGEN EN VOET VAN COUDENBERG TOT KUNSTBERG 2 DE GRAAD SECUNDAIR ONDERWIJS - ASO - De volgende doelstellingen en VOET komen aan bod. Aangezien de leerlingen in groepjes worden onderverdeeld, onderzoek

Nadere informatie

Beknopte algemene informatie over Suriname

Beknopte algemene informatie over Suriname Beknopte algemene informatie over Suriname 17 maart 2016 Usha P. Adhin MEd. Hoofd Bureau Internationale Betrekkingen Ministerie van Onderwijs, Wetenschap en Cultuur Locatie van Suriname - Ligt op de noordoostkust

Nadere informatie

Cover Page. The handle holds various files of this Leiden University dissertation.

Cover Page. The handle  holds various files of this Leiden University dissertation. Cover Page The handle http://hdl.handle.net/1887/37029 holds various files of this Leiden University dissertation. Author: Rijpkema, Bastiaan Riemer Title: Weerbare democratie : de grenzen van democratische

Nadere informatie

Keurmerk: Duurzame school

Keurmerk: Duurzame school Keurmerk: Duurzame school Doorlopende leerlijn voor duurzame ontwikkeling van basisonderwijs (PO) t/m voortgezet onderwijs (VO) PO-1 Kennis en inzicht (weten) Vaardigheden (kunnen) Houding (willen) Begrippen

Nadere informatie

een wereld apart Vanuit aardrijkskundige (= geografische) invalshoek

een wereld apart Vanuit aardrijkskundige (= geografische) invalshoek een wereld apart Vanuit aardrijkskundige (= geografische) invalshoek Wat is aardrijkskunde op zoek naar een verklaring voor de ruimtelijke verschijnselen aan het aardoppervlak. Beschrijvende vragen: bodem

Nadere informatie

Onderwijs 2011-2012. Onderzoekschool Politieke Geschiedenis. Onderzoekschool Politieke Geschiedenis 1

Onderwijs 2011-2012. Onderzoekschool Politieke Geschiedenis. Onderzoekschool Politieke Geschiedenis 1 Onderwijs Onderzoekschool Politieke Geschiedenis 2011-2012 Onderzoekschool Politieke Geschiedenis 1 1. Inleiding en samenvatting De Onderzoekschool Politieke Geschiedenis (OPG) biedt in het academisch

Nadere informatie

Local Healing in Northern Thailand. An Anthropological Study of its Effectiveness Y. Tantipidoke

Local Healing in Northern Thailand. An Anthropological Study of its Effectiveness Y. Tantipidoke Local Healing in Northern Thailand. An Anthropological Study of its Effectiveness Y. Tantipidoke Samenvatting De methoden die de biomedische wetenschap ontwikkeld heeft om het resultaat van een behandeling

Nadere informatie

SO 2 Tijdvak I AVONDMAVO 2012-2013. Staat en Natie. Dit SO bestaat uit 37 vragen. 29 openvragen en 8 meerkeuze vragen.

SO 2 Tijdvak I AVONDMAVO 2012-2013. Staat en Natie. Dit SO bestaat uit 37 vragen. 29 openvragen en 8 meerkeuze vragen. SO 2 Tijdvak I AVONDMAVO 2012-2013 Staat en Natie Dit SO bestaat uit 37 vragen. 29 openvragen en 8 meerkeuze vragen. In de 17 e en de 18 e eeuw ontstond er in Europa een politieke en filosofische stroming,

Nadere informatie

Regionale verscheidenheid in bevolkingsconcentraties

Regionale verscheidenheid in bevolkingsconcentraties Deel 1: Gemiddelde leeftijd en leeftijdsopbouw Mathieu Vliegen en Niek van Leeuwen De se bevolkingskernen vertonen niet alleen een ongelijkmatig ruimtelijk spreidingspatroon, maar ook regionale verschillen

Nadere informatie

3-D Nuclear chromatin texture analysis using confocal laser scanning microscopy

3-D Nuclear chromatin texture analysis using confocal laser scanning microscopy 3-D Nuclear chromatin texture analysis using confocal laser scanning microscopy André Huisman The research described in this thesis was performed at the department of pathology of the University Medical

Nadere informatie