Hoe oud is dat? Lessenserie over archeologie voor groep 3/4/5 Gebaseerd op de didactiek van onderzoekend en ontwerpend leren

Transcriptie

1 He ud is dat? Lessenserie ver archelgie vr grep 3/4/5 Gebaseerd p de didactiek van nderzekend en ntwerpend leren Bart Greneveld 1

2 Inhudspgave bladzijde Organisatie 3 Cntext 3 Inhud en aanpak 3 Materialen 3 Grepsindeling 3 Lesdelen 4 Tijdschema 5 Lesplan 6 Lesfase 1 6 Lesfase 2 6 Lesfase 3 7 Lesfase 4 8 Achtergrndinfrmatie 9 Telichting 9 Inhud 9 Praktische tips 9 Vrbeelden 10 Handige websites 10 Bijlagen 11 Bijlage 1: Evaluatie 11 Bijlage 2: Evaluatie-instrument inhudelijk leerdel 12 Bijlage 3: Evaluatie-instrument leerdel nderzeksvaardigheden 17 2

3 Organisatie Cntext In het dagelijks leven wrden kinderen (maar k vlwassenen) cntinu gecnfrnteerd met tijd. He laat is het? He ud ben jij? He ud is dat? Maar wat is dat nu eigenlijk, ud? Omdat tijd z n belangrijke rl speelt in het haastige leven van nu, is het belangrijk dat kinderen zich hierin kunnen vinden. In de kmende lessen kmen de kinderen erachter wat het begrip ud precies betekent. In de laatste twee lessen zal de link naar archelgie wrden gelegd. De Fig 1: Getallenlijn kinderen nderzeken he ud een plak bm is en gaan vervlgens in discussie ver wat ud precies betekent. Dr een getallenlijn van hun eigen gebrtedata te maken kmen ze erachter wie de udste en jngste van de klas is. Vervlgens wrdt deze getallenlijn aangevuld met ude vrwerpen die de kinderen zelf mee zullen nemen van huis. Wanneer het begrip ud duidelijk is, gaan de kinderen zelf p zek naar ude spullen in de nabije mgeving van de schl. Tt slt kmt er een echte archelg p bezek in de klas m te vertellen ver zijn/haar berep. U kunt de ervaringen van twee studenten van de Universitaire Pab van Amsterdam die deze lessenserie al eens hebben uitgeverd, lezen in de blgs die zij hierver hebben geschreven (ga naar Deze lessenserie is ntwikkeld dr Elsemiek van der Puij en Mann Spitzen; studenten van de universitaire pab Amsterdam en is bewerkt dr Siesja Kamphuis. Inhud en aanpak Wat vr de een ud is, is vr de ander helemaal niet ud. En er bestaat k geen vaste regel ver wanneer je iets ud kunt nemen. Om dat impliciet ver te brengen p de leerlingen, wrdt gewerkt vanuit een divergente cnstructie (van klein naar grt) vlgens de principes van het nderzekend leren. Dit wil zeggen dat de leerkracht niet leidt maar begeleidt en dat de leerlingen hun eigen nderzeksvragen bedenken. De leerlingen wrden gecnfrnteerd met nieuwe situaties en prberen dit zelf p te lssen. Ze denken na ver nderzeksstrategieën (he gaan we te werk?) en maken de bevindingen inzichtelijk dr deze steeds te rangschikken. Materialen - A4-papieren - Ptld en gum vr elke leerling - Kleurptlden per grepje leerlingen - Cmputers (eventueel ander naslagwerk, zie praktische tips) - Plastic zak per grepje leerlingen - Schep per grepje leerlingen - Hrlge per grepje leerlingen - Plakken bmstam (bijvrbeeld te leen bij het Amsterdams NME centrum), afbeeldingen van plakken bmstam vlstaan eventueel k - Grte vellen papier (psterfrmaat) - Tuw Mee laten brengen dr de leerlingen: - Oude vrwerpen (zie praktische tips) 3

4 Grepsindeling De leerlingen werken steeds in grepjes van ngeveer vijf leerlingen. De leerlingen kunnen werken in de grepjes zals de tafels zijn ingedeeld in de klas maar een geheel nieuwe indeling kan k. Bij de veldwerkles werken de leerlingen in grepjes van drie. Binnen het grepje krijgt iedere leerling een taak. Elke les wrdt er klassikaal gestart (phalen van vrkennis) en klassikaal geëindigd (evaluatie van het geleerde). Af en te wrden de lessen tussendr k ng even stilgelegd m de leermmenten binnen de grepjes expliciet te maken vr alle leerlingen. Lesdelen Inhud - kunnen de begrippen jng en ud p verschillende manieren tepassen p vrwerpen. Les 1 kunnen van de dingen die tijdens deze les uit de leerlingen zelf naar vren kmen, achterhalen he ud het is; kennen het verschil tussen ud (lang geleden) en jng (krt geleden). Les 2 kunnen de begrippen jng/ud en vreger/nu uitleggen en in een cntext plaatsen; kunnen jng aan nu kppelen en ud aan vreger. Relativiteit speelt hierbij een rl. Les 4 kunnen mschrijven wat het berep van een archelg inhudt; kunnen van de vrwerpen die de archelg heeft meegenmen, achterhalen he ud het is; kunnen gevnden resultaten (in dit geval de tijdlijn) presenteren. Onderzeksvaardigheden - kunnen zelfstandig een nderzeksplan pstellen m uit te zeken he ud iets is. Les 1 kunnen zelfstandig nagaan he ud een bm is; kunnen nder begeleiding een rangschikking maken van gebrtedata (vreger en nu). Les 2 kunnen in tweetallen het internet raadplegen m uit te zeken he ud iets is; kunnen kritisch kijken naar hun eigen werk (klpt de getallenlijn?); kunnen kritisch kijken naar het werk van anderen (klpt de vlgrde van de meegebrachte vrwerpen?). Les 3 kunnen zelfstandig iets zeken wat ud is; kunnen beargumenteren waarm zij vinden dat het vrwerp dat ze hebben gevnden ud is. 4 Taalvaardigheden

5 - kennen de begrippen jng (krt geleden) en ud (lang geleden); - kennen het begrip relatief ; - begrijpen dat iets relatief gezien uder kan zijn dan het ander (maar dat het dan niet heel ud heft te zijn); - kunnen beargumenteren waarm datgene dat ze hebben meegenmen van huis vlgens hen een bepaalde leeftijd heeft; - kunnen beargumenteren waarm zij vinden dat de vrwerpen die zij hebben gevnden (tijdens de veldwerkles) ud zijn; - kunnen de gevnden resultaten presenteren (verbaal aspect). Creatieve en technische vaardigheden - versieren hun gebrtekaartje naar eigen smaak; - zeken passende plaatjes bij de psters; - ntwerpen experiment; - maken eigen tijdsbalk. Huding en inzichten - hebben een actieve werkhuding; - zijn geïnteresseerd en nieuwsgierig; - frmuleren verbanden en verklaringen met behulp van de psters. Kerndelen Deze lessenserie sluit aan bij nderstaande kerndelen. - leren aanduidingen van tijd en tijdsindeling te hanteren; de leerlingen ntwikkelen en maken gebruik van een tijdbalk. Ze plaatsen gebeurtenissen en persnen uit hun eigen leven p een tijdbalk (kerndel 51); - leren infrmatie te berdelen in discussies en in een gesprek dat infrmatief f piniërend van karakter is en leren met argumenten te reageren (kerndel 3); - leren infrmatie te verwerven uit gesprken taal. Ze leren tevens die infrmatie, mndeling f schriftelijk, gestructureerd weer te geven (kerndel 1). Tijdschema Lesfase Tijdsduur 1 cnfrntatie, verkenning, pzetten en uitveren experiment, 45 min cncluderen 2 cnfrntatie, verkenning, pzetten en uitveren experiment, 45 min cncluderen 3 cnfrntatie, verkenning, uitveren experiment, cncluderen 60 min 4 presenteren, verbreden 60 min 5

6 Lesplan Cnfrntatie en verkenning Opzetten en uitveren experiment Cncluderen Lesfase 1 Start de les dr bij ieder grepje een plak bmstam (te leen bij het Amsterdams NME centrum) p tafel te leggen (zie praktische tips). Vraag de leerlingen m met hun grepje eens na te denken ver he ud deze bm zu zijn gewrden en he ze dat kunnen zien. Hierna vlgt een klassikaal leergesprek ver deze methde m te achterhalen he ud de bm gewrden is (zie inhud). Laat de infrmatie zveel mgelijk uit de leerlingen zelf kmen. Vraag k f de leerlingen van meer dingen weten he je kunt zien he ud het is (denk aan een jng/ud ei (zinken f drijven), leeftijd giraf (he uder, he dnkerder zijn vlekken), papier (ud papier is vaak niet meer wit maar geelachtig), enzvrt). Wanneer de leerlingen niets kunnen bedenken, geef je zelf vrbeelden (zie vrbeelden). In de achtergrndinfrmatie staat infrmatie hierver. Vertel vervlgens dat dit het begin is van een lessenserie he ud is dat? ver archelgie, die bestaat uit vier lessen. Vertel dat ze vandaag een getallenlijn gaan maken van hun gebrtedata. Deel A4-papier, ptlden en kleurptlden uit. Geef de leerlingen de pdracht m een gebrtekaartje van hun eigen gebrtedatum te maken. Op het kaartje met staan: naam van de leerling en gebrtedatum van de leerling (eventueel k de leeftijd, als geheugensteuntje vr de leerlingen van grep 3). De leerlingen mgen het kaartje verder z versieren als zij zelf willen (zie praktische tips). Laat leerlingen elkaar helpen als ze er niet uit kmen. Laat de leerlingen vervlgens binnen hun grepje de gebrtekaartjes rangschikken. Wie is van het grepje het udst? En wie het jngst? Ter afsluiting van deze les vlgt weer een klassikaal leergesprek. Kies een grepje uit en bespreek wie daar het udst en het jngst Fig 2: Gebrtekaartje van is. Er is iets vreemd aan de hand. Iemand die bijvrbeeld in 2006 gebren is, is jnger dan iemand die in 2002 gebren is. He kan dat? 2006 is tch meer dan 2002? Laat de kinderen hier krt ver discussiëren in tweetallen. Pak vervlgens het leergesprek weer p. Laat een kind het uitleggen aan de rest van de klas. Bepaal samen met de kinderen aan welke kant van de getallenlijn het gebrtekaartje van het udste kind met en aan welke kant van de getallenlijn het gebrtekaartje van het jngste kind met. Hang vervlgens in eigen tijd de rest van de gebrtekaartjes p. Dit kun je tijdens de vlgende les gebruiken m de vrkennis p te halen. Maak samen met de leerlingen een pster van wat de kinderen vandaag hebben geleerd (dit maak je tijdens het klassikale leergesprek). Maak bijvrbeeld een wrdweb f een schema met pijlen m verbanden aan te geven. De kinderen kunnen er in de tijd tussen deze en de vlgende les misschien plaatjes bij zeken m het wrdweb f het schema te verduidelijken. Geef de leerlingen tensltte de pdracht m vr de vlgende les iets uds mee te nemen van huis (zie vrbeelden). Geef een briefje mee vr de uders. Vrbeelden vr dingen die kinderen mee kunnen nemen, zijn: ude munten, een ft van pa/ma, een knuffel waar het kind vreger mee sliep, een ud (vergeeld) bek, enzvrt. Cnfrntatie en verkenning 6 Lesfase 2 Start de les met het phalen van de vrkennis. Vraag aan de leerlingen wat ze de vrige les hebben gedaan. Wat hebben ze daarvan geleerd? Prbeer m niet alleen p het inhudelijke del in te gaan, maar k p het del vr de nderzeksvaardigheden (he ga je te werk?). Bespreek krt

7 de getallenlijn. De kinderen hebben het vast al eens bekeken in hun eigen tijd. Herhaal he het kan dat iemand die in 2006 gebren is, jnger is dan iemand die in 2002 gebren is. Verwijs k naar de pster. Prbeer m verbanden en relaties tussen de dingen p de pster aan te geven. Vraag de leerlingen vervlgens m binnen hun (tafel)grepje de meegebrachte spullen te rdenen van jng naar ud. Lp langs m hun manier van aanpak te registeren. Geef aan dat de leerlingen gebruik kunnen maken van de cmputer (f een ander naslagwerk (zie vrbeelden)) m te achterhalen he ud iets is als ze er niet uit kunnen kmen. Laat vervlgens de grepjes drwisselen. Gebruik ptineel kleurenkaartjes m het wisselen sepel te laten verlpen (grepje rd gaat nu naar blauw, enzvrt). Deel A4-papier uit en geef de leerlingen de pdracht m de rangschikking die nu vr hun ligt te cntrleren. Op het A4-tje kunnen de leerlingen schrijven wat er eventueel niet klpt. Bij twijfel kan weer de cmputer geraadpleegd wrden. Opzetten en uitveren experiment Cncluderen Laat alle leerlingen weer terug gaan naar hun eigen plek en deel A4-papier, ptlden en kleurptlden uit. Geef de leerlingen de pdracht m een srt gebrtekaartje te maken van hun meegebrachte vrwerp. Op het kaartje met staan wat het meegebrachte vrwerp is (kinderen die ng niet (ged) kunnen schrijven, kunnen er k een tekening van maken) en he ud het meegebrachte vrwerp is (en vr de udere kinderen k uit welk jaartal het vrwerp kmt). Ter afsluiting vlgt een klassikaal leergesprek. Kies enkele leerlingen uit die een vr een vr de klas kmen. Laat ze vertellen wat ze hebben meegenmen en he ud het is (en eventueel welk jaartal daarbij hrt). Vraag de leerlingen bij het eerste vrwerp m even krt in tweetallen te verleggen aan welke kant van de reeds bestaande getallenlijn het bijbehrende kaartje met kmen te hangen. Is het uder f jnger dan dat wij zijn? Waar kmt het kaartje dan? Pak vervlgens het leergesprek weer p. Bespreek waar het kaartje met kmen te hangen en hang het p. De kaartjes van de leerlingen die niet vr de klas hebben verteld wat ze hebben meegenmen, hang je in eigen tijd p. Tijdens de vlgende les reflecteer je met de leerlingen p de cmplete getallenlijn. Maak k weer samen met de leerlingen een pster. Dit keer met wat de leerlingen deze les hebben geleerd. Laat de leerlingen k dit keer weer plaatjes zeken vr p de pster. Deze pster kan dan naast de andere pster wrden gehangen. Lesfase 3 Start de les met het phalen van vrkennis die is pgedaan tijdens de vrige twee lessen. Wat hebben ze geleerd? Let er weer p dat niet alleen inhudelijk p deze vraag wrdt ingegaan, k de nderzeksvaardigheden meten aan bd kmen (he ben je daar achter gekmen?). Verwijs k weer naar de psters. Cnfrntatie en verkenning Uitveren experiment 7 Verdeel de klas vervlgens in drietallen. Het is handig als je deze drietallen van tevren p papier hebt gezet (scheelt veel tijd). Leg uit dat de leerlingen straks naar buiten gaan m zelf naar ude dingen te zeken. Geef duidelijk aan waar de leerlingen heen mgen gaan. Wanneer je besluit m buiten het schlplein te zeken, met je ervr zrgen dat er vldende begeleiders (bijvrbeeld uders van kinderen) meegaan. Geef aan dat elke leerling in het drietal een eigen taak krijgt. Vertel de leerlingen wie welke taak krijgt (k weer handig als dit van Fig 3: Aan de slag

8 tevren al vaststaat p papier) en wat deze taak precies inhudt. Er is een grepsleider die zrgt dat alles sepel verlpt (geen ruzies, niet met z n allen tegelijk p dezelfde plek zeken, enzvrt), een tijdbewaker (deze hudt de tijd in de gaten) en een verzamelaar (deze verzamelt de gevnden spullen in de plastic zak). Geef de grepjes vervlgens het bendigde materiaal (schepje en plastic zak). Dan kan het veldwerk beginnen! Het is belangrijk m duidelijke afspraken te maken van te vren ver bijvrbeeld gewenst gedrag. Cncluderen Bespreek bij terugkmst in de klas wat de leerlingen gevnden hebben. Vraag hiervr steeds een leerling per grepje. Deze leerling kiest het meest bijzndere (f het meest ude) vrwerp dat is gevnden. Hij/zij vertelt wat het grepje denkt dat het vrwerp is en geeft een schatting van he ud het vrwerp ngeveer zal zijn (als de leerling er niet uit kmt kunnen andere leerlingen helpen). Belangrijk is dat hier geen ged f fut bij is, zlang de leerlingen maar lgische argumenten aanveren vr hun gedachtegang. Tt slt kunnen de gevnden spullen wrden uitgestald p een tafel in de klas. Deze vrwerpen kunnen de leerlingen tijdens de vlgende les laten zien aan de echte archelg. Lesfase 4 Bespreek tijdens een klassikaal leergesprek krt met de leerlingen wat ze de vrige lessen k alweer geleerd hebben. Verwijs weer naar de psters. Hebben de leerlingen gisteren (f de vrige les) gebruikt wat er p de psters staat? Welke vragen hebben de leerlingen zichzelf gesteld tijdens hun zektcht? Verbreden Presenteren Vertel dat er vandaag een echte archelg kmt vertellen ver zijn/haar berep (zie praktische tips). De archelg vertelt ver wat het berep precies inhudt en laat spullen zien die hij/zij tijdens zijn/haar werk heeft gevnden. Kinderen kunnen vragen aan de archelg stellen. Het is daarm misschien leuk als de leerlingen vrdat de archelg in de klas kmt al enkele vragen p papier zetten. Zrg vr een afwisseling van pen en geslten vragen. Als de archelg alles heeft verteld en de kinderen al hun vragen hebben gesteld, is het tijd vr de presentaties. Enkele leerlingen (waarmee dit vraf afgesprken is) laten zien wat ze tijdens de vrige les hebben gevnden. Ze vertellen k wat ze denken dat het is en maken een schatting van de leeftijd van het vrwerp. Zij maken hierbij gebruik van de infrmatie p de psters. Misschien kan de archelg hier ng iets meer ver zeggen? Als afsluiting kunnen de kinderen een tekening maken van iets dat zij graag een keer zuden vinden als ze archelg zuden zijn. Fig 4: Jaarringen van een bm 8

9 Achtergrndinfrmatie Telichting Deze achtergrndinfrmatie is bedeld vr de leerkracht. Naast de inhudelijke infrmatie zijn er praktische tips, weetjes en vrbeelden te vinden. Inhud Bmen wrden niet alleen steeds hger, ieder jaar wrden ze k dikker. In het vrjaar wrden de bmen snel dikker. Tijdens de zmer neemt de snelheid van de grei van de bm steeds verder af. De bm wrdt ng wel dikker, maar dit gaat maar heel langzaam. Het zmerhut wat z ntstaat is dnkerder gekleurd dan het vrjaarshut dat tijdens de grei in het vrjaar ntstaat. Op deze manier ntstaat een patrn van lichte en dnkere ringen. Wanneer je de dnkere ringen telt, kun je bij benadering de leeftijd van de bm bepalen. Vergeet niet dat de bast niet meetelt bij het tellen van de jaarringen! Het vrjaarshut is lichter van kleur, mdat de bm dan een snelle grei drmaakt. Hiervr is een grte sapstrm ndzakelijk en dus wrden grte hutcellen aangemaakt dr de bm. Deze cellen krijgen een lichte kleur in het hut. Tijdens de zmer neemt de snelheid van de grei van de bm steeds verder af. De bm heeft dan een steeds minder grte sapstrm ndig. De bm maakt hierte kleinere hutcellen aan die een dnkerdere kleur krijgen in het hut. Brnnen Fig 1 t/m 3 van Literatuur en Fig 4: Jaarringen van een bm. (z.j.). Opgehaald van Praktische tips - Plakken bmstam Bij het Amsterdams NME centrum zijn plakken bmstam te leen in de NatuurMEdiatheek. Zrg dat je ze p tijd gereserveerd hebt. Indien dit niet gelukt is, vlstaan afbeeldingen van plakken bmstam k. Deze afbeeldingen kunnen bijvrbeeld van het internet gehaald wrden, maar k uit beken. Cntactinfrmatie: Het Amsterdams NME Centrum Plantage Middenlaan 2E 1018 DD Amsterdam De getallenlijn Gebruik vr de getallenlijn een tuw dat je van de ene kant van de klas naar de andere kant spant. Vuw het A4-papier z dubbel dat je het znder plakband f knijper aan het tuw kunt hangen. 9

10 - Archelg in de klas Misschien is een van de uders van de leerlingen een archelg? Misschien kent een van de uders van de leerlingen een archelg? Ga anders eens langs bij het Allard Piersn Museum en vraag naar de mgelijkheden. Vrbeelden - He kun je zien he ud bepaalde dingen zijn? Wanneer de leerlingen zelf geen vrbeelden kunnen geven van he je aan bepaalde dingen kunt zien he ud het is, kun je zelf enkele vrbeelden geven. Hiernder een lijstje: Ei. Een vers ei zakt naar de bdem, een ud ei blijft drijven; Giraf. Naarmate een giraf uder wrdt, krijgen zijn vlekken een dnkerdere kleur; Papier. Oud papier vergeelt; Fssielen. Via de klstfmethde; Mensen. Krijgen meer rimpels naarmate ze uder wrden. Maar klpt dit altijd? - Oude vrwerpen Het maakt niet zveel uit wat de leerlingen meenemen van thuis. Zij meten wel kunnen beargumenteren waarm het ud is en he ud het ngeveer is. Vrbeelden wat kinderen mee kunnen nemen, zijn: ude munten; een ft van pa/ma; een knuffel waar het kind vreger mee sliep; een ud (vergeeld) bek. - Naslagwerken Gebruik bij vrkeur een cmputer. De meeste kinderen zijn hier heel handig mee. Bvendien den ze ervaring p vr het zeken naar specifieke infrmatie. Deze ervaring kunnen ze later gebruiken bij het maken van werkstukken. Laat de kinderen zeken via de zekmachine Ggle. Wanneer er geen f nvldende cmputers aanwezig zijn p schl. Kan er k gebruik wrden gemaakt van encyclpedieën die p schl aanwezig zijn f infrmatieve beken uit de schlbiblitheek. Handige websites Hier enkele websites die dienen als naslagwerk vr de leerkracht:

11 Bijlagen Bijlage 1 Evaluatie Vr het evalueren van de resultaten van de lessenserie zijn er twee evaluatieinstrumenten ntwikkeld. Een evaluatie-instrument m het inhudelijke hfddel te evalueren en een evaluatie-instrument m het hfddel nderzeksvaardigheden te evalueren. Er is bij beide evaluatie-instrumenten gekzen vr een werkblad, m de betruwbaarheid z grt mgelijk te maken. Op deze manier kan namelijk de hele klas meewerken aan de evaluatie. Een grtere steekpref, betekent immers een grtere betruwbaarheid. Er met wel rekening gehuden wrden met het feit dat de leerlingen uit grep drie ng nvldende lees- en schrijfvaardigheden beheersen m het werkblad vr nderzeksvaardigheden betruwbaar in te vullen. Bij deze leerlingen geldt het werkblad dan k als een interviewleidraad. De leerkracht neemt de tets dus als het ware mndeling af. De leerkracht nteert de antwrden van de leerling p het werkblad. Het evaluatie-instrument vr het inhudelijke leerdel, is gemakkelijk en betruwbaar in gebruik. Zwel de intra-bservatr-, als de inter-bservatrbetruwbaarheid is hg, mdat het duidelijk is wat ged en wat fut gerekend met wrden; er is steeds maar een antwrd ged. De bservatr rekent dus steeds dezelfde dingen fut en dezelfde dingen ged. Ok zullen twee verschillende bservatren dezelfde dingen fut en dezelfde dingen ged rekenen. Het evaluatie-instrument vr het hfddel nderzeksvaardigheden kent echter geen eenduidig antwrd. Om de intra-bservatr- en de inter-bservatrbetruwbaarheid tch z grt mgelijk te maken, bevat het crrectiemdel van het evaluatie-instrument een handreiking vr de berdelaar. Tch is het hierbij van belang dat de werkbladen dr twee leerkrachten apart van elkaar wrden nagekeken. Vervlgens met wrden gekeken f de antwrden vereenkmen. Is dit niet het geval, dan met verleg tussen de twee leerkrachten ervr zrgen dat er alsng tt een eenduidig resultaat wrdt gekmen. Om de validiteit van de instrumenten z hg mgelijk te maken, is getracht m het hfddel te evalueren in kleine subdelen. Kleine subdelen zijn makkelijker te evalueren dan een grt hfddel. Elk item uit de evaluatie geeft een subdel weer. 11

12 Bijlage 2 Evaluatie-instrument inhudelijk leerdel Het vlgende leerdel wrdt getetst: Leerlingen kunnen de begrippen jng en ud p verschillende manieren tepassen p vrwerpen. Met nderstaande pdrachten wrden verschillende subdelen getetst: f de leerlingen inzien wat ud en wat nieuw is, f de leerlingen een rangschikking kunnen maken van ud naar jng, f de leerlingen zelfstandig kunnen achterhalen he ud verschillende bmen zijn (en f ze kunnen aangeven welke bm dan het udst is en welke bm het jngst). Dit evaluatie-instrument wrdt aan het eind van de lessenserie ingezet m te achterhalen f de leerdelen bereikt zijn. De drie pdrachten wrden dus in een keer afgenmen. Onderbuwing Bij de eerste pdracht wrdt getetst f leerlingen inzicht hebben in wat nieuw en wat ud is. Drdat zij steeds twee afbeeldingen met elkaar meten vergelijken en vervlgens de udste meten nderstrepen, kan de leerkracht nagaan f de leerlingen de begrippen jng en ud beheersen. Wanneer deze pdracht niet juist wrdt gemaakt, kan wrden gecncludeerd dat de leerling de begrippen nvldende beheerst. Zeer waarschijnlijk zullen de andere twee pdrachten dan k niet (f in ieder geval minder) ged wrden gemaakt (gkkans). Bij deze eerste pdracht mgen maximaal twee futen wrden gemaakt m een psitieve scre tegekend te krijgen. Het kan immers mgelijk zijn dat ze bepaalde dingen p de ft niet herkennen. Bij meer dan twee fut wrdt gecncludeerd dat de leerling de begrippen nvldende beheerst. Bij de tweede pdracht wrdt getetst f de leerlingen een rangschikking kunnen maken van ud naar jng (kennis van deze begrippen is dus vereist). Leerlingen meten drie verschillende srten rangschikkingen maken. Een rangschikking van gebuwen, een van de greistadia van een plant en een van verschillende leeftijdsstadia. Hiermee kan de leerkracht nagaan f de leerlingen tijdsbesef hebben ntwikkeld tijdens de lessenserie. Er wrdt tijdens de lessenserie veel aandacht besteed aan het rangschikken van data en vrwerpen. Met deze pdracht met blijken f de leerlingen hier iets van hebben pgestken. Er is pzettelijk vr drie verschillende srten rangschikkingen gekzen. Een rangschikking ver leeftijd, mdat er tijdens de lessen veel aandacht is besteed aan het rangschikken van de gebrtedata van de leerlingen. Maar k een rangschikking ver gebuwen en een ver plantengrei, m na te gaan f de leerlingen pgedane kennis kunnen tepassen in nieuwe situaties. Bij deze pdracht mgen maximaal twee futen wrden gemaakt m een psitieve scre tegekend te krijgen. Wanneer een leerling de ft s niet juist heeft gerangschikt, is er sprake van een fut. Omdat een fut bij deze pdracht autmatisch leidt tt twee futen (mdat de cijfers dan mgedraaid zijn), wrdt een dergelijke fut gerekend als een fut. Bij de derde pdracht wrdt getetst f de leerlingen zelfstandig kunnen achterhalen he ud verschillende bmen zijn. Ze meten dus weten welke wetenschappelijke methde hiervr staat. Vervlgens meten zij de udste en de jngste bm een bepaalde kleur geven. Hier wrdt pnieuw getetst f de begrippen ud en jng wrden beheerst dr de leerlingen. Bij deze pdracht kan het zijn dat de leerlingen een telfut maken bij het tellen van de jaarringen van de bmen. Dit wrdt niet fut gerekend. Mcht het z zijn dat een leerling bij het tellen van de jaarringen significant in de fut gaat, dan wrdt per fut een halve punt gerekend. Wanneer vr elke pdracht de futen zijn geteld, kan ik het crrectiemdel wrden gelezen welke gradatie hrt bij de heveelheid futen per pdracht (zeer ged, ged, vldende, nvldende). Per gradatie wrdt een bepaald aantal punten gegeven (respectievelijk 3, 2, 1, 0). Om de ttaalscre te berekenen wrden de punten per pdracht bij elkaar pgeteld. Bij het ttaal aantal behaalde punten hrt een bepaalde eindgradatie. Dit is af te lezen in het schema nderaan in het crrectiemdel. De gradatie die bij het ttaal aantal behaalde punten hrt is het eindresultaat van de evaluatie. 12

13 1. Je ziet steeds twee ft s. Kies welke het udst is. Zet er een streep nder. 13

14 2. Je ziet steeds vier ft s. Zet het gede nummer ernder. Zet een 1 nder de udste ft. Een 2 nder de iets minder ude ft. Een 3 nder de ng iets minder ude ft. En een 4 nder de nieuwste ft. 14

15 3. He ud is elke bm? Schrijf het ernder. Kleur daarna de udste bm bruin en de jngste bm gren

16 Crrectiemdel Opdracht 0 fut 1 fut 2 fut Meer dan 2 fut 1 Zeer ged Ged Vldende Onvldende 2 Zeer ged Ged Vldende Onvldende 3 Zeer ged Ged Vldende Onvldende Opdracht 1: Tel het aantal gemaakte futen p. Arceer het resultaat in het crrectiemdel. Als futief geantwrd, wrdt bedeld: geen afbeelding nderstreept, beide afbeeldingen nderstreept f de verkeerde afbeelding nderstreept. Opdracht 2: Tel het aantal gemaakte futen p. Arceer het resultaat in het crrectiemdel. Als futief geantwrd, wrdt bedeld: geen cijfers ingevuld, twee cijfers nder een ft ingevuld, cijfers p de verkeerde plek ingevuld (mdat een fut autmatisch leidt tt twee futen, wrden twee futen gerekend als een fut). Opdracht 3: Tel het aantal gemaakte futen p. Arceer het resultaat in het crrectiemdel. Als futief geantwrd, wrdt bedeld: significante fut in het tellen van de jaarringen, verkeerde b()m(en) gekleurd. Let p: een enkel telfutje in het tellen van de jaarringen wrdt dus niet gezien als futief geantwrd! Resultaat: Elke scre heeft een bepaald aantal punten. Zeer ged = 3 punten Ged = 2 punten Vldende = 1 punten Onvldende = 0 punten Bekijk de scres en tel de punten bij elkaar p. Kijk in nderstaande tabel vr de eindscre. Aantal punten 9-8 punten 7-5 punten 4-2 punten 1-0 punten Scre Zeer ged Ged Vldende Onvldende 16

17 Bijlage 3 Onderzeksvaardigheden leerdel Het vlgende leerdel wrdt getetst: Leerlingen kunnen zelfstandig een nderzeksplan pstellen m uit te zeken he ud iets is. Met nderstaande pdrachten wrdt getetst f leerlingen in staat zijn m na te denken ver een nderzek. Er wrdt getetst f leerlingen weten wat ze ndig hebben m hun nderzek uit te veren en welke stappen ze in welke vlgrde zullen meten drlpen m tt een cnclusie te kunnen kmen. Dit evaluatie-instrument wrdt ingezet aan het eind van de lessenserie. Let p: bij de leerlingen uit grep drie wrdt dit evaluatie-instrument mndeling in plaats van schriftelijk ingezet! Onderbuwing Dit evaluatie-instrument bestaat uit een grte pdracht die is pgedeeld in vier kleinere pdrachten. Het is de bedeling dat leerlingen van grep vier en vijf deze pdrachten individueel zullen drlpen. Bij de leerlingen van grep drie neemt de leerkracht de pdracht mndeling af. De leerkracht nteert de antwrden die de leerling geeft p het werkblad. Bij de eerste pdracht kunnen de leerlingen zelf een ptie kiezen. De eerste ptie (bm) is gegeven, mdat deze standaard is pgenmen in de lessenserie. De andere pties kunnen wrden ingevuld wanneer de archelg een bezek heeft gebracht aan de klas, f naar aanleiding van de dingen die dr de leerlingen zelf naar vren zijn gebracht (f naar aanleiding van de spullen die de leerlingen zelf hebben meegenmen tijdens les 2). Misschien is niet alle infrmatie uit de lessenserie even ged blijven hangen. Op deze manier raken ze niet meteen nthand. Er zal vrijwel zeker een ptie tussen zitten waarvan ze weten he ze te werk meten gaan. Bij pdracht 2, 3 en 4 bestaat niet een eenduidig antwrd. Wanneer de leerlingen p een juiste manier kunnen beargumenteren waarm zij p een bepaalde manier te werk willen gaan en bepaalde dingen ndig hebben vr dit nderzek, is het nderzeksdel behaald. 17

18 1. Je ziet vier ft s. Kies een van de ft s en nderzek he ud het nderwerp p de ft is. Ik kies: 2. Schrijf p wat je allemaal denkt ndig te hebben bij het nderzek. Om uit te zeken he ud het is, heb ik de vlgende dingen ndig: 18

19 3. Schrijf stap vr stap p he je het gaat nderzeken. 4. Leg uit waarm je het z gaat den. 19

20 Crrectiemdel Vr deze pdracht bestaat geen eenduidig antwrd. Er is echter wel een aantal criteria waaraan de antwrden bij pdracht 2, 3 en 4 meten vlden. Criterium Zeer ged Ged Vldende Onvldende Opmerkingen De bendigdheden Er zijn juiste Er zijn juiste en Er zijn Bendigdheden die de leerling bendigdheden njuiste (f bendigdheden ntbreken. denkt ndig te genemd. Deze nndige) genemd, maar hebben kmen kmen allemaal bendigdheden deze kmen allemaal terug in terug in het genemd. Deze niet terug in het het nderzeksplan. kmen allemaal nderzekspla nderzeksplan. terug in het n. nderzeksplan In het Van alle Van alle Van enkele Er wrdt niet nderzeksplan bendigdheden bendigdheden bendigdheden uitgelegd wrdt uitgelegd wrdt p juiste wrdt uitgelegd wrdt niet waarvr de welke wijze uitgelegd waarvr ze uitgelegd bendigdheden bendigdheden waarvr ze gebruikt wrden waarvr ze gebruikt waarvr gebruikt gebruikt wrden. (sms futieve gebruikt wrden. wrden. uitleg). wrden. Bij pdracht 4 Van alle Van alle Van enkele Er wrdt niet wrdt uitgelegd bendigdheden bendigdheden bendigdheden uitgelegd waarm welke wrdt p juiste wrdt uitgelegd wrdt niet waarm welke bendigdheden wijze uitgelegd waarm ze vr uitgelegd bendigdheden vr bepaalde waarm ze vr bepaalde waarm ze vr bepaalde deleinden meten bepaalde deleinden vr bepaalde deleinden wrden gebruikt. deleinden meten meten wrden deleinden meten wrden wrden gebruikt. gebruikt (sms meten wrden gebruikt. futieve uitleg). gebruikt. Het Alle stappen Alle stappen Enkele stappen Het nderzeksplan is wrden per stap wrden in het nderzekspla in stappen genemd in het genemd in het nderzekspla n is niet in pgedeeld. nderzeksplan. nderzeksplan n ntbreken. stappen (sms meerdere pgedeeld. stappen per stap). 20

21 De stappen in het Alle stappen in het Alle stappen in Enkele stappen De stappen in nderzeksplan nderzeksplan het in het het vlgen elkaar vlgen elkaar nderzeksplan nderzekspla nderzekspla lgischerwijs p. lgischerwijs p. vlgen elkaar n vlgen elkaar n vlgen elkaar Er wrden lgischerwijs p. niet niet verbindingswrd lgischerwijs lgischerwijs en gebruikt. p. p. In pdracht 4 De argumenten De argumenten Enkele De argumenten wrden lgische vr de stappen in vr de stappen argumenten vr de argumenten het stappenplan in het vr de stappen in het gegeven vr de zijn lgisch. Er stappenplan zijn stappen in het stappenplan stappen in het wrden sms lgisch. stappenplan zijn niet stappenplan. (Let meerdere zijn niet lgisch. p! argumenten lgisch. Cirkelredeneringen gegeven per stap. zijn niet lgisch.) De argumenten in De argumenten in De argumenten Enkele De argumenten pdracht 4 beslaan pdracht 4 beslaan in pdracht 4 argumenten in in pdracht 4 alle stappen uit het alle stappen uit het beslaan alle pdracht 4 beslaan de stappenplan. stappenplan. Er stappen uit het beslaan de stappen uit het wrden stappenplan. stappen uit het stappenplan aanduidingwrde stappenplan niet. n gebruikt. niet. Resultaat: Elke scre heeft een bepaald aantal punten. Zeer ged = 3 punten Ged = 2 punten Vldende = 1 punten Onvldende = 0 punten Tel het aantal behaalde punten p. Deel dit aantal behaalde punten dr het maximaal aantal te behalen punten (21). Vermenigvuldig deze uitkmst vervlgens met 9. Tel bij deze uitkmst vervlgens 1 p. Dit is de eindscre. Aantal punten 10-8,5 punten 8,4-7 punten 6,9-5,5 punten 5,5-1 punten Scre Zeer ged Ged Vldende Onvldende 21