TULE inhouden & activiteiten Nederlands. Kerndoel 11. Toelichting en verantwoording

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "TULE inhouden & activiteiten Nederlands. Kerndoel 11. Toelichting en verantwoording"

Transcriptie

1 TULE - NEDERLANDS KERNDOEL TULE inhouden & activiteiten Nederlands Kerndoel 11 De leerlingen leren een aantal taalkundige principes en regels. Zij kunnen in een zin het onderwerp, het werkwoordelijke gezegde en delen van dat gezegde onderscheiden. De leerlingen kennen: regels voor het spellen van werkwoorden; regels voor het spellen van andere woorden dan werkwoorden; regels voor het gebruik van leestekens. Toelichting en verantwoording Bij dit kerndoel gaat het erom dat leerlingen: de spellingsregels kennen en toepassen; de regels voor het gebruik van interpunctie kennen en toepassen; grammaticaal inzicht verwerven en zinvol gebruikmaken van dit inzicht bij het toepassen van de spellingregels en het gebruik van interpunctie. Voor het leren van taalkundige principes en regels is het verwerven van grammaticaal inzicht noodzakelijk. Om bijvoorbeeld de werkwoorden zuiver te kunnen spellen, moeten leerlingen het onderwerp en het gezegde (en dan vooral de persoonsvorm) kunnen onderscheiden. Ook om bijvoorbeeld aanhalingstekens of een komma te kunnen plaatsen, is inzicht in de taalstructuur vereist. Veel onveranderlijke woorden (woorden die uitgaan van een min of meer vast woordbeeld, dit in tegenstelling tot werkwoorden) kunnen alleen geleerd worden door veel oefening. Hoewel de spelling van het Nederlands vergeleken met andere talen, zoals het Engels, vrij regelmatig is, zijn er namelijk veel specifieke spellingpatronen die kinderen gewoonweg moeten leren door systematisch te oefenen. Bovendien zijn er veel regels en uitzonderingen. De woordbeelden moeten zoveel mogelijk geautomatiseerd worden. De grammatica, waar dit kerndoel over gaat, wordt gerekend tot het domein van de taalbeschouwing. Maar taalbeschouwing is meer dan reflecteren op het systeem van taal. Het gaat ook om reflecteren op: de betekenis van taal (woord- en zinsbetekenis); de functies van taal (communicatief, expressief en conceptualiserend); de taalcultuur (taalvariatie).

2 TULE - NEDERLANDS KERNDOEL

3 TULE - NEDERLANDS KERNDOEL 11: INHOUD 170 Inhoud groep 1 en 2 groep 3 en 4 groep 5 en 6 groep 7 en 8 T A A L B E W U S T Z I J N ontwikkelen van taalbewustzijn en van het ontdekken van alfabetisch principe ontwikkeling fonologisch bewustzijn (groep 1 en 2): - opdelen van zinnen in woorden - opdelen van samengestelde woorden in afzonderlijke componenten - opdelen van woorden in klankgroepen - verbinden van klankgroepen tot woorden - opzeggen van rijmpjes samen met iemand anders - individueel opzeggen van rijmpjes - herkennen van eindrijm - toepassen van eindrijm: zelf ontdekken van rijm, produceren van rijm R E F L E C T I E op systeem van taal ontwikkeling fonemisch bewustzijn (groep 2 en 3): - herkennen van beginrijm in langgerekte woorden - herkennen van beginrijm in gewoon uitgesproken woorden - toepassen van beginrijm - klinker in een woord isoleren - auditieve analyse op klankniveau - auditieve synthese op klankniveau - letters kunnen benoemen als groep 1/2 syntactisch bewustzijn: - bewustzijn van de structuur van woorden en van zinnen - inzicht in basale grammaticale principes, zoals het afleiden van de persoonsvorm en het onderwerp - de grondvorm van werkwoorden bepalen als groep 5/6

4 groep 1 en 2 groep 3 en 4 groep 5 en 6 groep 7 en 8 spellen van klankzuivere woorden op basis van de elementaire spelhandeling spelling van woorden met specifieke spellingpatronen, zoals woorden eindigend op nk, -uw, -eeuw, -ieuw, -aai, - ooi, -oei spelling van clusters van medeklinkers (bijv. schr-, -rnst, -cht) spelling van woorden met homofonen (ei-ij, au-ou, c-k, g-ch) spelling van woorden met de stomme e spelling van woorden met open en gesloten lettergrepen eenvoudige interpunctie: gebruik hoofdletters, punt, vraagteken en uitroepteken onderkennen en corrigeren van spellingen interpunctiefouten als groep 3/4 + S P E L L I N G gelijkvormigheidsregel (hond-honden, kast-kastje) analogieregel (hij zoekt, hij vindt) spelling van lange, gelede woorden en woordsamenstellingen (geleidelijk, ademhaling, voetbalwedstrijd) regels van de werkwoordspelling (hij verwachtte, de verwachte brief) complexe interpunctie: komma, puntkomma, dubbele punt, aanhalingstekens, haakjes zelfstandig onderkennen en corrigeren van spelling- en interpunctiefouten gebruik van hulpmiddelen bij het spellen zoals spellingkaarten, controleschema s als groep 5/6 + spelling van leenwoorden (politie, liter, computer) spelling van woorden met apostrof (komma s, thema s) spelling van woorden met deelteken (trema) en koppelteken (ideeën, Noord- Brabant) attitude voor correct schriftelijk taalgebruik gebruik van hulpmiddelen bij het spellen zoals een woordenboek, spellingchecker of controleschema s TULE - NEDERLANDS KERNDOEL

5 TULE - NEDERLANDS KERNDOEL 11: GROEP 1 EN 2 - ACTIVITEITEN 172 Groep 1 en 2 - Activiteiten Wat doen de kinderen? De kinderen doen taalspelactiviteiten waardoor hun fonologisch en fonemisch bewustzijn en letterkennis gestimuleerd worden. Ze leren bijvoorbeeld kinderrijmpjes en liedjes en voeren met de leraar rijmspelletjes en woord-klankspelletjes uit. Wat doet de leraar? De leraar besteedt in taalspelactiviteiten systematisch aandacht aan fonologisch en fonemisch bewustzijn en aan letterkennis. Met de kleuters van groep 1 besteedt zij vooral aandacht aan aspecten van het fonologisch bewustzijn, met de kleuters van groep 2 ook aan het fonemisch bewustzijn. Dit betekent dat de leraar in groep 1 haar begeleiding richt op activiteiten met woorden en woorddelen als klankgroepen en eindrijm. In groep 2 richt ze de begeleiding steeds meer op activiteiten op klankletterniveau. De leraar stimuleert het fonologisch en fonemisch bewustzijn zoveel mogelijk in een betekenisvolle context. Een paar voorbeelden van taalspelactiviteiten zijn: een woord opdelen in klankgroepen door bij elke klankgroep te klappen of te stampen; opzeggen van rijmpjes; de leraar zegt een woord en een kind stapelt net zoveel blokken op elkaar als het aantal klanken in het woord. Een hulpmiddel is het gebruik van taalpoppen. Een taalpop is een pop of knuffel die door de leraar wordt geïntroduceerd en die kinderen attent maakt op bepaalde kenmerken van gesproken taal. De taalpop vestigt bijvoorbeeld de aandacht op klankgroepen of op afzonderlijke klanken in woorden. In groep 1 introduceert de leraar bijvoorbeeld een pop die praat in klankgroepen of in eindrijm. In groep 2 komt daar bijvoorbeeld een pop bij die praat in beginrijm of in losse klanken of eentje die nieuwe letters aan de orde stelt. De leraar signaleert aan de hand van het Protocol Leesproblemen en Dyslexie bij welke kinderen zich achterstanden op het gebied van geletterdheid voordoen. Zodra zij bij een kleuter een achterstand op een van de onderdelen van geletterdheid signaleert, probeert zij die achterstand weg te werken door de kleuter extra, gerichte activiteiten aan te bieden en de ontwikkeling nauwgezet te volgen.

6 Groep 1 en 2 - Doorkijkje Werken met letters De kinderen werken met letters uit het alfabet. De letters staan op een bord en zijn van een ruw materiaal (bijv. schuurpapier). Met hun vingers volgen ze de letters in de goede volgorde (volgorde van schrijven). Tijdens het volgen met hun vingers spreken ze de letter uit. Ook de au en oe etc. zijn aanwezig. Juffrouw Mea volgt de ontwikkeling van de kinderen nauwgezet. TULE - NEDERLANDS KERNDOEL 11: GROEP 1 EN 2 - DOORKIJKJE 173

7 TULE - NEDERLANDS KERNDOEL 11: GROEP 3 EN 4 - ACTIVITEITEN 174 Groep 3 en 4 - Activiteiten Wat doen de kinderen? De kinderen in groep 3 leren de elementaire spelhandeling. Ze leren klankzuivere woorden te schrijven door de afzonderlijke klanken uit het gesproken woord te analyseren en daar de corresponderende letters bij te koppelen. In groep 4 leren kinderen woorden met specifieke spellingpatronen (vaste tekencombinaties) schrijven, zoals woorden eindigend op -nk/-ng, -uw/-eeuw/-ieuw, -aai/-ooi/-oei en clusters van medeklinkers zoals schr-, -rnst en -cht. Ze oefenen de spelling van deze woorden via visuele inprenting of via analogie. Bij visuele inprenting krijgen ze afzonderlijke woorden te zien, bijvoorbeeld op een woordkaartje, en spreken ze tegelijkertijd het woord uit. Nadat ze het woord goed hebben bekeken, draait de leraar het kaartje om en schrijft elk kind het woord zonder visuele ondersteuning op. Vervolgens vergelijken zij het opgeschreven woord onmiddellijk met het woord op het kaartje. Bij het oefenen van de spellingpatronen via analogie maken de kinderen gebruik van de overeenkomsten met andere woorden. Op basis van een grondwoord (bijv. leeuw) gaan kinderen via associatie nieuwe doelwoorden spellen (bijv. meeuw, geeuw). Door woorden met eenzelfde spellingpatroon na te schrijven, slijpen de kinderen die patronen geleidelijk aan in. De kinderen leren woorden spellen waarbij de koppeling foneem/grafeem niet eenduidig is en die ook niet via het toepassen van spellingregels kan worden achterhaald (dit zijn historisch afgeleide schrijfwijzen), bijv. ei/ij, au/ou, c/k. Ze oefenen de spelling van deze woorden via visuele inprenting. Ze leren woorden spellen met de stomme e: verkleiningsuitgangen -je, -tje, -pje, -etje, voorvoegsels ge-, be-, ver-, te-, lidwoorden de, het, een en uitgangen -en, -em, -er, -el, -es, -et. Ze leren woorden met open en gesloten lettergrepen (bommen-bomen) schrijven. Ze leren de verenkelingsregel en de verdubbelingsregel. Wat doet de leraar? De leraar gaat uit van een didactische lijn voor spelling, waarbij de leerstof is opgedeeld in overzichtelijke eenheden, die tussentijds met behulp van controledictees worden geëvalueerd. Om de motivatie van kinderen voor het leren spellen te stimuleren, is het van belang dat zij succeservaringen opdoen. Dit kan bijvoorbeeld door kinderen aan de hand van grafieken te laten zien welke vooruitgang zij in de tijd boeken. Zij geeft specifieke aandacht aan allochtone kinderen, omdat deze kinderen problemen kunnen hebben bij het interpreteren van klankcontrasten die in de eigen taal niet voorkomen. Ook geeft zij deze kinderen extra begeleiding op de woordvormingsprincipes in de taal, omdat het voor hen vaak moeilijk is om hier greep op te krijgen. Zij vraagt kinderen meteen na het schrijven hun teksten op spelfouten te controleren, vanwege het belang van een snelle terugkoppeling. Geleidelijk aan slijpt deze zelfcontrole in. Zij geeft instructie in het gebruik van eenvoudige interpunctie. Zij staat model door zelf tijdens het schrijven hardop de spellingregels en principes te verwoorden. De leraar geeft de kinderen veel gelegenheid om te schrijven, zodat de kinderen zich bewust worden van de regelmatigheden in de spelling. Zij signaleert aan de hand van het Protocol Leesproblemen en Dyslexie welke kinderen problemen hebben met spellen. Zij begeleidt en stimuleert de kinderen met spellingproblemen extra, aan de hand van de aanwijzingen in het Protocol. Zij schenkt hierbij veel aandacht aan structuuroefeningen. De kinderen corrigeren gezamenlijk met de leraar en klasgenoten spelfouten. Ze leren hiermee om in hun eigen teksten spelling- en interpunctiefouten op te sporen en te corrigeren.

8 Ze kunnen zinnen markeren met behulp van hoofdletters en punten. Ze hebben door wat vraagzinnen en uitroepzinnen zijn en maken gebruik van vraagteken en uitroepteken. De kinderen houden een eigen spellingschrift bij, waarin zij op een overzichtelijke manier de geleerde spellingcategorieën weergeven. Ze kunnen het schrift als naslagwerk gebruiken bij het schrijven van teksten. Ze passen geleerde spellingprincipes en eenvoudige leestekens toe in functionele schrijfteksten. Groep 3 en 4 - Doorkijkje Een uitroepteken! Nadat een kind een eigen gedicht heeft voorgelezen, vraagt de juffrouw waarom ze in de laatste zin een uitroepteken heeft gebruikt. Het kind legt dit uit. Een uitroepteken Bron: CD-Rom: Evalueren in interactief taalonderwijs, MILE-Nederlands. Nijmegen: Expertisecentrum Nederlands TULE - NEDERLANDS KERNDOEL 11: GROEP 3 EN 4 - DOORKIJKJE 175

9 TULE - NEDERLANDS KERNDOEL 11: GROEP 5 EN 6 - ACTIVITEITEN 176 Groep 5 en 6 - Activiteiten Wat doen de kinderen? De kinderen leren de gelijkvormigheidsregel en de analogieregel toepassen. Ze leren dit via visuele inprenting, via analogie en door te werken met regels. Zo leren kinderen bijvoorbeeld de verlengingsregel toe te passen bij woorden, zoals hond-honden in contrast met kaart-kaarten. Ze ontwikkelen een metacognitief inzicht voor het toepassen van de gelijkvormigheidsregel en analogieregel. Ze moeten kunnen reflecteren op de taalstructuur, in dit geval de structuur van woorden om die regels af te leiden. Ze leren woorden spellen met de stomme e: naast verkleiningsuitgangen - je, -tje, -pje, -etje, voorvoegsels ge-, be-, ver-, te-, lidwoorden de, het, een en uitgangen -en, -em, -er, -el, -es, -et ook achtervoegsels -ig, -lijk (aardig, gevaarlijk). De kinderen doorzien (vanaf groep 6) de basisprincipes van de werkwoordspelling. Daarvoor moeten zij inzicht hebben in basale grammaticale principes. Zo moeten zij in een zin de persoonsvorm en de relatie tussen onderwerp en persoonsvorm herkennen, en persoon en getal in de werkwoordsvorm doorzien. Daarnaast moeten kinderen de grondvorm van werkwoorden leren onderscheiden. Werkwoorden met een voorvoegsel nemen daarbij een aparte positie in (be-, ge-, ver-, her- en ont-). Ze oefenen de werkwoordspelling met behulp van algoritmen. Deze werkwijze gaat uit van een reeks systematische denkstappen, die leidt tot de correcte werkwoordspelling. Daarbij wordt gebruik gemaakt van enkele basale grammaticale termen, zoals werkwoord, tijd, getal en persoon. In de zin het huis brandt af leren kinderen het werkwoord brandt te spellen door stil te staan bij het werkwoord branden dat in de derde persoon enkelvoud in de tegenwoordige tijd wordt vervoegd. Ze kunnen bij het toepassen van de werkwoordspelling gebruik maken van hulpmiddelen, zoals een spellingkaart of beslissingsschema dat de regels voor werkwoordvervoeging en de bijbehorende werkwoordspelling verduidelijkt. Ze passen spellingstrategieën toe: fonologische strategie: woorden verdelen in klanken of klankgroepen (auditieve analyse en klank-tekenkoppeling ofwel de elementaire spel- Wat doet de leraar? De leraar hanteert verschillende didactische werkwijzen ten aanzien van de spelling van woorden. Zij gaat hierbij uit van een didactische lijn voor spelling, waarbij de leerstof is opgedeeld in overzichtelijke eenheden, die tussentijds met behulp van controledictees worden geëvalueerd. Om de motivatie van kinderen voor het leren spellen te stimuleren, is het van belang dat zij succeservaringen opdoen. Dit kan bijvoorbeeld door kinderen aan de hand van grafieken te laten zien welke vooruitgang zij in de tijd boeken. Zij reikt regels aan voor het toepassen van de gelijkvormigheidsregel en de analogieregel of laat kinderen deze regels zelf ontdekken. Zij geeft instructie in woordsoorten en basale grammaticale principes met het oog op de werkwoordspelling. Zij stimuleert het gebruik van spellingkaarten, beslissingsschema s, systeemkaarten. Zij leert kinderen spellingstrategieën adequaat toe te passen. Zij fungeert daarbij als model. Zij doet de strategieën voor, ondersteunt het strategiegebruik van de kinderen en past deze zo nodig aan. De leraar maakt kinderen duidelijk wanneer zij complexe leestekens moeten gebruiken. De functie van lastige leestekens als de dubbele punt, de puntkomma en de komma maakt zij duidelijk door middel van voorbeeldzinnen. De leraar stimuleert kinderen om zichzelf te controleren. Zij stimuleert dat kinderen elkaars werk beoordelen op spelling- en interpunctiefouten. De leraar signaleert aan de hand van het Protocol Leesproblemen en Dyslexie welke kinderen problemen hebben met spellen. Zij begeleidt en stimuleert de kinderen met spellingproblemen extra, aan de hand van de aanwijzingen in het Protocol. Zij schenkt hierbij veel aandacht aan structuuroefeningen en algoritmen.

10 handeling toepassen); dit kan bij zogenaamde luisterwoorden ; visuele strategie (visuele inprenting): onthouden en oproepen van woordbeelden; dit kan bij weetwoorden ; analogiestrategie: gebruik maken van de overeenkomsten met andere woorden (bijv. macht gaat als pracht) bij net-zoals-woorden ; regelstrategie: onthouden en toepassen van regels, bijv. de verlengingsregel, verenkelingsregel, verdubbelingsregel; bij regelwoorden ; hulpstrategie: gebruik maken van (zelfbedachte) geheugensteuntjes. De kinderen maken gebruik van complexe leestekens die te maken hebben met de opbouw van de zin. Ook hiervoor is het belangrijk dat kinderen de grammaticale structuur van een zin doorzien. Om bijvoorbeeld komma s te kunnen plaatsen, moeten kinderen de overgang tussen hoofd- en bijzinnen kunnen onderscheiden. Ze sporen spelling- en interpunctiefouten op in hun eigen teksten. Ze maken eventueel gebruik van een stappenplan. Ze beoordelen elkaars schrijfproducten op spelling- en interpunctiefouten in een tweetal of groepje. Kinderen leren zo hun spellingstrategieën expliciet te maken en te toetsen aan die van anderen. De kinderen lezen voor. Groep 5 en 6 - Doorkijkje Je eigen verhaal voorlezen Vandaag leest een aantal kinderen een zelf geschreven verhaal voor. Juffrouw Gäby let goed op de intonatie. Ook vraagzinnen moeten goed te horen zijn. Na het lezen geeft Gäby een reflectie op het voorgelezen stuk. TULE - NEDERLANDS KERNDOEL 11: GROEP 5 EN 6 - DOORKIJKJE 177

11 TULE - NEDERLANDS KERNDOEL 11: GROEP 7 EN 8 - ACTIVITEITEN 178 Groep 7 en 8 - Activiteiten Wat doen de kinderen? De kinderen schrijven alle soorten woordsamenstellingen, inclusief tussen - n en -s: pannenkoek, stationsstraat. Ze leren leenwoorden spellen door visuele inprenting en via analogie. Ze oefenen veelvuldig de werkwoordspelling. Ze leren de algoritmen van de werkwoordspelling te internaliseren. Ze schrijven woorden met apostrof (komma s, thema s). Ze schrijven woorden met deelteken (trema) en koppelteken (ideeën, Noord-Brabant). De kinderen leren steeds beter strategieën voor zelfcorrectie toe te passen. Ze zijn steeds meer alert op positionele, morfologische en contextuele kenmerken van de geschreven informatie en ze zijn steeds beter in staat om spelling- en interpunctiefouten in hun eigen teksten op te sporen en te corrigeren. Ze beschikken over hulpmiddelen, zoals een woordenboek, spellingchecker op de computer of controleschema s, om bij twijfel de juiste spellingwijze op te zoeken of af te leiden. De kinderen lezen voor. Wat doet de leraar? De leraar hanteert verschillende didactische werkwijzen ten aanzien van de spelling van woorden. Zij gaat hierbij uit van een didactische lijn voor spelling, waarbij de leerstof is opgedeeld in overzichtelijke eenheden, die tussentijds met behulp van controledictees worden geëvalueerd. Om de motivatie van kinderen voor het leren spellen te stimuleren, is het van belang dat zij succeservaringen opdoen. Dit kan bijvoorbeeld door kinderen aan de hand van grafieken te laten zien welke vooruitgang zij in de tijd boeken. Zij verduidelijkt op systematische wijze de grondregels van clusters van vreemde woorden. Zo belicht zij aan de hand van enkele grondwoorden veel voorkomende spellingpatronen die van een bepaalde taal afkomstig zijn. Bijvoorbeeld: Latijnse woorden waarin een c als k wordt uitgesproken: actie, cactus, seconde. Of woorden uit het Engels, waarbij hetzelfde principe van toepassing is: cake, computer, corner. De leraar besteedt veel aandacht aan instructie en oefening van de werkwoordspelling. Zij geeft instructie in het gebruik van de spellingchecker op de computer. De leraar signaleert aan de hand van het Protocol Leesproblemen en Dyslexie welke kinderen problemen hebben met spellen. Zij begeleidt en stimuleert de kinderen met spellingproblemen extra, aan de hand van de aanwijzingen in het Protocol. Groep 7 en 8 - Doorkijkje De spellingcorrector "Kijken jullie allemaal maar eens naar het bord," zegt meester Ad. "Ik heb een stukje overgenomen uit 'Het is fijn om er te zijn', van Guus Kuijer. Het is het stukje waarin Polleke en Mimoen afscheid nemen. Mimoen gaat naar Marokko en misschien gaat hij daar het meisje ontmoeten waarvan zijn familie vindt dat

12 hij er later mee moet trouwen. Polleke en Mimoen zijn heel verdrietig dat ze elkaar een tijd niet zullen zien. Maar je weet hoe dat gaat als je iets overtypt, je maakt wel eens een typefoutje. Gelukkig hebben we de spellingcorrector. Die haalt die foutjes er meteen uit. Doreen, hoe kun je zien welke woorden fout zijn gespeld?" "Dan staat er zo"n rood kringeltje omheen," antwoordt Doreen meteen. Meester Ad knikt. "Noem de woorden maar eens op met een rood kringeltje." Doreen noemt alle woorden op en meester Ad schrijft ze op het bord naast de tekst. Van ieder woord bespreken ze hoe het komt dat het rood is. En daarna klikt meester Ad op de rechter muisknop om te zien of ze gelijk hebben. "En nu de woorden met het groene kringeltje, Peter," zegt meester Ad. "Waarom staat dat er eigenlijk onder?" "Omdat er iets in de zin niet goed is." antwoordt Peter. "Maar Goeie reis, wat is daar nou fout aan?" vraagt meester Ad. "Dat klinkt prima, ik zeg het zelf ook heel vaak". Er is niemand die het weet. En ook van de woorden waarvan en vroeg kan niemand bedenken waarom er een groen kringeltje onder staat. Meester Ad legt het uit. "Zo," zegt hij tevreden, "nu hebben we een goede tekst. Emilie steekt haar vinger op. "Nee meester, er staat c-a-k-e in plaats van k-ee-k". "Maar de computer zegt dat het goed is,"zegt meester Ad verbaasd. "En dan is het toch goed?" "Nee," zegt Emilie, "want j-u is ook niet goed." "Nou," zegt Ad, "dan moeten we toch maar eens even kijken wat de computer allemaal verkeerd doet." In de pauze kwam Mimoen naar me toe. "We vertreken meteen na schooltijd," zei hij. "De auto is al volgepakt." "Wij gaan morgen," zei ik. "Goeie reis," zei hij. "Jij ook," zei ik. "Ga je " "Wat?" "Nee, laat maar," zei ik. "Toe nou. Zeg nou wat je wilde zeggen." "Ga je " Ik slikte. Ik vont het moeilijk om te vragen. "Ga je dat meisje nou ontmoetten?" Mimoen keek verlegen naar zijn schoenen. "Ik weet niet," zei hij. "Zeg d'r maar dat je met Polleke gaat," zei ik. "En als ze vragen wie dat is, dan zeg ju: Polleke is het meisje waarvan ik hou," "Polleke is het meisje waarvan ik hou,"zei hij. Hij schuifeldde met zijn schoenen over een tegel. "Wat zeg jij tegen de jongens in Drenthe? vroeg hij. "Mimoen is de jongen waarvan ik hou," zij ik. "Maar hij is nu in Marokko en er zijn daar kameelen." Mimoen cake op. Zijn ogen waren zo zwart dat ik dacht: jee, kan dat niet wat minder, zo meteen val ik als een blok. "Ja," zei hij. Toen wist ik niets meer te zeggen en hij ook niet. Bron: Kuijer, G. Polleke. Querido. P (Ook in: Het is fijn om er te zijn.) TULE - NEDERLANDS KERNDOEL 11: GROEP 7 EN 8 - DOORKIJKJE 179

Uitwerking kerndoel 11 Nederlandse taal

Uitwerking kerndoel 11 Nederlandse taal Uitwerking kerndoel 11 Nederlandse taal Tussendoelen en leerlijnen Nederlandse taal Primair onderwijs In samenwerking met het expertisecentrum Nederlands Enschede, 1 juni 2006 Nederlands kerndoel 11 Stichting

Nadere informatie

Tussendoelen Gevorderde Geletterdheid. 1. Tussendoelen lees- en schrijfmotivatie. 2. Tussendoelen technisch lezen

Tussendoelen Gevorderde Geletterdheid. 1. Tussendoelen lees- en schrijfmotivatie. 2. Tussendoelen technisch lezen Tussendoelen Gevorderde Geletterdheid Bron: Aarnoutse, C. & Verhoeven, L. (red.), Zandt, R. van het, Biemond, H.(in voorbereiding). Tussendoelen Gevorderde Geletterdheid. Een leerlijn voor groep 4 tot

Nadere informatie

OVERZICHT TUSSENDOELEN GEVORDERDE GELETTERDHEID. 1. Lees- en schrijfmotivatie

OVERZICHT TUSSENDOELEN GEVORDERDE GELETTERDHEID. 1. Lees- en schrijfmotivatie OVERZICHT TUSSENDOELEN GEVORDERDE GELETTERDHEID 1. Lees- en schrijfmotivatie 1.1 Kinderen zijn intrinsiek gemotiveerd voor lezen en schrijven. 1.2 Ze beschouwen lezen en schrijven als dagelijkse routines.

Nadere informatie

Visuele Leerlijn Spelling

Visuele Leerlijn Spelling Visuele Leerlijn Spelling www.gynzy.com Versie: 15-08-2018 Begrippen Klanken & Letters Klank (begrip) Klinker of medeklinker (begrip) Korte of lange klank (begrip) Tweetekenklank (begrip) Lange-, korte-,

Nadere informatie

TULE inhouden & activiteiten Nederlands - Technisch lezen. Kerndoel 4 - Technisch lezen. Toelichting en verantwoording

TULE inhouden & activiteiten Nederlands - Technisch lezen. Kerndoel 4 - Technisch lezen. Toelichting en verantwoording TULE - NEDERLANDS KERNDOEL 4 - TECHNISCH LEZEN 82 TULE inhouden & activiteiten Nederlands - Technisch lezen Kerndoel 4 - Technisch lezen Bij kerndoel 4 - De leestechniek. Toelichting en verantwoording

Nadere informatie

Leerlijn Spreken & luisteren groep 5

Leerlijn Spreken & luisteren groep 5 Leerlijn Spreken & luisteren groep 5 Spreken (individueel / gesprekken voeren): Luisteren: Een monoloog houden in een kleine groep, duidelijk verwoorden wat ze bedoelen. Een gesprek (overleg) voeren in

Nadere informatie

Opbrengstgericht werken en spelling

Opbrengstgericht werken en spelling WORKSHOP Opbrengstgericht werken en spelling Programma en doelen Is spelling moeilijk? Het waarom en wat Effectief spellingonderwijs Spellingbewustzijn Tips Afsluiting. Schema spellingsproces Gesproken

Nadere informatie

Taaljournaal, tweede versie

Taaljournaal, tweede versie SPELLING Taaljournaal, tweede versie Praktische handvatten voor het taallees- en rekenonderwijs en opbrengstgericht werken zoals deze methode zijn te vinden op www.taalpilots.nl, www.rekenpilots.nl en

Nadere informatie

Programma van Inhoud en Toetsing (PIT)

Programma van Inhoud en Toetsing (PIT) 2016-2017 Vak: Nederlands Klas: vmbo-tl 2 Onderdeel: Spelling 1 & 2 Digitale methode 1F Spelling: verdubbeling en verenkeling. 1F Spelling: vorming van het bijvoeglijk naamwoord. 1F Werkwoordspelling waarvan

Nadere informatie

Dyslexiebehandeling. Informatiepakket leerkracht:

Dyslexiebehandeling. Informatiepakket leerkracht: Dyslexiebehandeling Informatiepakket leerkracht: - Werkwijze bij Onderwijszorg Nederland (ONL) - Klankenschema - Stappenplan - Kopie overzichts-steunkaart - Uitleg losse steunkaarten - Uitleg steunkaart

Nadere informatie

Inleiding 7. Deel 1 BASISVAARDIGHEDEN SPELLING 9

Inleiding 7. Deel 1 BASISVAARDIGHEDEN SPELLING 9 INHOUD Inleiding 7 Deel 1 BASISVAARDIGHEDEN SPELLING 9 Les 1 Stap voor stap op weg naar minder spellingfouten 11 1.1 Juist spellen is... 11 1.2 Stappenplan goed spellen 13 1.3 Hardnekkige spellingproblemen

Nadere informatie

Leerstofaanbod groep 4

Leerstofaanbod groep 4 Leerstofaanbod groep 4 Rekenen Rekenen Methode: RekenZeker De lessen zijn onderverdeeld in een aantal domeinen: getallen, bewerkingen (optellen, aftrekken en tafels en meten van tijd en geld. Optellen

Nadere informatie

leerlijn 3 spelling en interpunctie

leerlijn 3 spelling en interpunctie 3 van leerlijnen naar tussendoelen spelling en interpunctie leerlijn 3 spelling en interpunctie Spelling en interpunctie zijn kenmerkend voor de verzorging van het schriftelijk taalgebruik. Spelling verwijst

Nadere informatie

oefenen met spelling A

oefenen met spelling A oefenen met spelling A Oefenen met spelling A 0 Spellingsproblemen Cd-rom A eenvoudige eenlettergrepige woorden eenvoudige eenlettergrepige woorden woordbegin: sp, sl, st, tr woordeind: twee medeklinkers

Nadere informatie

Leerlijnen peuters en jonge kind (MET extra doelen) versie juli 2015. Naam leerling. Taal Beginnende geletterdheid

Leerlijnen peuters en jonge kind (MET extra doelen) versie juli 2015. Naam leerling. Taal Beginnende geletterdheid Leerlijnen peuters en jonge kind (MET extra doelen) versie juli 2015 Taal eginnende geletterdheid eginnende geletterdheid-stap 1 OEKORIËNTATIE: Herkent een boek en weet dat er een verhaal in staat -20--20

Nadere informatie

Dit programma is gemaakt voor leerlingen van eind groep 3 en groep 4 van de basisschool, het praktijkonderwijs, vmbo bbl en mbo 1.

Dit programma is gemaakt voor leerlingen van eind groep 3 en groep 4 van de basisschool, het praktijkonderwijs, vmbo bbl en mbo 1. Spelling op maat 1 De programma s Spelling op maat 1, 2 en 3 vormen een complete leerlijn voor de spelling die op de basisschool moet worden aangeleerd. Spelling op maat 1 is het eerste deel van deze leerlijn.

Nadere informatie

Technisch schrijven en taalverzorging

Technisch schrijven en taalverzorging Technisch schrijven en taalverzorging Onder dit subdomein vallen de technische aspecten van het schrijven: transcriptie, spelling, en taalverzorging. Transcriptie is het omzetten van klanken in tekens,

Nadere informatie

Beoordelingsinstrument Digitale Leermiddelen Taalonderwijs

Beoordelingsinstrument Digitale Leermiddelen Taalonderwijs kennisnet.nl Beoordelingsinstrument Digitale Leermiddelen Taalonderwijs Op de volgende pagina s treft u het beoordelingsinstrument Digitale Leermiddelen Taalonderwijs. Het instrument is ingedeeld in acht

Nadere informatie

Programma van Inhoud en Toetsing (PIT)

Programma van Inhoud en Toetsing (PIT) 2015-2016 Onderdeel: Spelling Lesperiode: week 1 t/m week 3 Aantal lessen per week: 4 Methode: Nieuw Nederlands 5 e editie Hoofdstuk: 1F Spelling: verdubbeling en verenkeling. 1F Spelling: vorming van

Nadere informatie

betekenis van het woord vastgesteld.

betekenis van het woord vastgesteld. technisch lezen en schrijven betekenis van het woord vastgesteld. Goed leren lezen is belangrijk Zoals we gezien hebben, is het mogelijk om op school voort te bouwen op de spontaan verworven geletterdheid

Nadere informatie

De bovenkamer. Josée Coenen. een kleurrijke grammatica van het Nederlands. colofon

De bovenkamer. Josée Coenen. een kleurrijke grammatica van het Nederlands. colofon Josée Coenen De bovenkamer een kleurrijke grammatica van het Nederlands colofon Dit overzicht is samengesteld door Josée Coenen, auteur van De bovenkamer. Vormgeving Marjo Starink Bazalt 2016 Voor meer

Nadere informatie

DATplus. Kerndoelanalyse SLO

DATplus. Kerndoelanalyse SLO DATplus Kerndoelanalyse SLO September 2014 Verantwoording 2014SLO (nationaal expertisecentrum leerplanontwikkeling), Enschede Mits de bron wordt vermeld, is het toegestaan zonder voorafgaande toestemming

Nadere informatie

Onderdeel: Spelling Algemene informatie: Wat moet je kennen: Wat moet je kunnen: Toetsing:

Onderdeel: Spelling Algemene informatie: Wat moet je kennen: Wat moet je kunnen: Toetsing: Vak: Nederlands Klas: IG2 MH/HV Onderdeel: Spelling week 1 t/m week 4 Aantal lessen per week: 2 Methode: Nieuw Nederlands 5 e editie Hoofdstuk: 1 & 2 Blz. 33 t/m 35 Digitale methode 1F Spelling: verdubbeling

Nadere informatie

www.vclb-koepel.be www.vclb-koepel.b Voorbeelden van basiscompetenties TAAL/mondelinge taalontwikkeling zijn: Groeiboek Groeiboe

www.vclb-koepel.be www.vclb-koepel.b Voorbeelden van basiscompetenties TAAL/mondelinge taalontwikkeling zijn: Groeiboek Groeiboe van basiscompetenties TAAL/mondelinge taalontwikkeling zijn: [...] De kleuter staat open voor hulp van juf bij De kleuter imiteert andere kleuters bij De kleuter vertelt aan andere kleuters hoe hij De

Nadere informatie

Programma van Inhoud en Toetsing (PIT)

Programma van Inhoud en Toetsing (PIT) 2015-2016 Onderdeel: Spelling week 1 t/m week 3 1 & 2 Digitale methode 1F Spelling: verdubbeling en verenkeling. 1F Spelling: vorming van het bijvoeglijk naamwoord. 1F Werkwoordspelling waarvan een deel

Nadere informatie

kt! 2 Leren lezen en spellen, een aanpak periode in groep 3 en de hogere

kt! 2 Leren lezen en spellen, een aanpak periode in groep 3 en de hogere Leren lezen en spellen, een aanpak kt! 2 In het vorige artikel- Instructie werkt! (r), opgenomen in Praxis~ bulletin, nummer 7 - zijn een " aantal algemene tips beschreven én speciale tips voor de klankzuiuere

Nadere informatie

Dit programma is gemaakt voor leerlingen van groep 4 en 5 van de basisschool, het praktijkonderwijs, vmbo bbl en mbo 1.

Dit programma is gemaakt voor leerlingen van groep 4 en 5 van de basisschool, het praktijkonderwijs, vmbo bbl en mbo 1. Spelling op maat 1 De Muiswerkprogramma s Spelling op maat 1, 2 en 3 vormen een complete leerlijn voor de spelling die op de basisschool moet worden aangeleerd. Spelling op maat 1 is het eerste deel van

Nadere informatie

Voor welke groepen? Voor het onderdeel spelling is er materiaal voor de groepen 4 t/m 8.

Voor welke groepen? Voor het onderdeel spelling is er materiaal voor de groepen 4 t/m 8. KWALITEITSKAART Spellen en stellen PO Praktische handvatten voor het taallees- en rekenonderwijs zoals deze Kwaliteitskaart Opbrengstgericht Werken zijn te vinden op www.schoolaanzet.nl. Deze website bevat

Nadere informatie

Onderdeel: Spelling Algemene informatie: Wat moet je kennen: Wat moet je kunnen: Toetsing:

Onderdeel: Spelling Algemene informatie: Wat moet je kennen: Wat moet je kunnen: Toetsing: Onderdeel: Spelling week 1 t/m week 3 1 & 2 Digitale methode 1F Spelling: verdubbeling en verenkeling. 1F Spelling: vorming van het bijvoeglijk naamwoord. 1F Werkwoordspelling waarvan een deel zuiver morfologisch

Nadere informatie

Taal in beeld/ Spelling in beeld (tweede versie) Kerndoelanalyse SLO

Taal in beeld/ Spelling in beeld (tweede versie) Kerndoelanalyse SLO Taal in beeld/ Spelling in beeld (tweede versie) Kerndoelanalyse SLO Oktober 2015 Verantwoording 2015 SLO (nationaal expertisecentrum leerplanontwikkeling), Enschede Mits de bron wordt vermeld, is het

Nadere informatie

2011 SLO (nationaal expertisecentrum leerplanontwikkeling), Enschede

2011 SLO (nationaal expertisecentrum leerplanontwikkeling), Enschede Taalfontein Kerndoelanalyse SLO Juli 2011 Verantwoording 2011 SLO (nationaal expertisecentrum leerplanontwikkeling), Enschede Alle rechten voorbehouden. Mits de bron wordt vermeld is het toegestaan om

Nadere informatie

SLO-kerndoelanalyse Alles-in-1/Alles apart. Uitgeverij Alles-in-1

SLO-kerndoelanalyse Alles-in-1/Alles apart. Uitgeverij Alles-in-1 SLO-kerndoelanalyse Alles-in-1/Alles apart Uitgeverij Alles-in-1 Stichting leerplanontwikkeling (SLO), Enschede 2 maart 2010 Alle rechten voorbehouden. Mits de bron wordt vermeld is het toegestaan om zonder

Nadere informatie

SLO-kerndoelanalyse Alles-in-1/Alles apart. Uitgeverij Alles-in-1

SLO-kerndoelanalyse Alles-in-1/Alles apart. Uitgeverij Alles-in-1 SLO-kerndoelanalyse Alles-in-1/Alles apart Uitgeverij Alles-in-1 Stichting leerplanontwikkeling (SLO), Enschede 2 maart 2010 Alle rechten voorbehouden. Mits de bron wordt vermeld is het toegestaan om zonder

Nadere informatie

Lesbrief groep 5/6. Beste ouders,

Lesbrief groep 5/6. Beste ouders, Lesbrief groep 5/6 Beste ouders, Het is al weer een tijdje geleden dat we een lesbrief aan jullie hebben gestuurd. Maar met de start op onze prachtige nieuwe school, ook gelijk maar een doorstart met de

Nadere informatie

Staal. Kerndoelanalyse SLO

Staal. Kerndoelanalyse SLO Staal Kerndoelanalyse SLO oktober 2014 Verantwoording 2014SLO (nationaal expertisecentrum leerplanontwikkeling), Enschede Mits de bron wordt vermeld, is het toegestaan zonder voorafgaande toestemming van

Nadere informatie

TULE inhouden & activiteiten Nederlands. Kerndoel 10. Toelichting en verantwoording

TULE inhouden & activiteiten Nederlands. Kerndoel 10. Toelichting en verantwoording TULE - NEDERLANDS KERNDOEL 10 158 TULE inhouden & activiteiten Nederlands Kerndoel 10 De leerlingen leren bij de doelen onder mondeling taalonderwijs en schriftelijk taalonderwijs strategieën te herkennen,

Nadere informatie

Taaljournaal Leerlijnenoverzicht - Lezen

Taaljournaal Leerlijnenoverzicht - Lezen Taaljournaal Leerlijnenoverzicht - Lezen 1.1 Eigen kennis 1.1.1 Kinderen kunnen hun eigen kennis activeren, m.a.w. ze kunnen aangeven wat ze over een bepaald onderwerp al weten en welke ervaringen ze er

Nadere informatie

Ko observatielijst/ Kern(tussen)doelen TULE SLO Van November 2006

Ko observatielijst/ Kern(tussen)doelen TULE SLO Van November 2006 1 Ko observatielijst/ Kern(tussen)doelen TULE SLO Van November 2006 Mondeling onderwijs Kerndoel 1 Kerndoel 2 Kerndoel 3 Schriftelijk onderwijs Kerndoel 4 Bijlage kerndoel 4 leestechniek Kerndoel 5 Kerndoel

Nadere informatie

Jong geleerd. Beatrijs Brand en Saskia Snikkers

Jong geleerd. Beatrijs Brand en Saskia Snikkers Jong geleerd. Beatrijs Brand en Saskia Snikkers Programma Kennismaken Presentatie Jong geleerd Warming-up Pauze Praktische oefening Afsluiting Jong geleerd over het belang van actieve stimulering van ontluikende

Nadere informatie

Taal in beeld Spelling in beeld

Taal in beeld Spelling in beeld Taal in beeld/ / Spelling in beeld Kerndoelanalyse SLO Juli 2011 Verantwoording 2011 SLO (nationaal expertisecentrum leerplanontwikkeling), Enschede Alle rechten voorbehouden. Mits de bron wordt vermeld

Nadere informatie

Draaiboek voor de begeleiding van leerlingen met DYSORTHOGRAFIE of SPELLINGSproblemen en dyslexie (schrijven)

Draaiboek voor de begeleiding van leerlingen met DYSORTHOGRAFIE of SPELLINGSproblemen en dyslexie (schrijven) Draaiboek voor de begeleiding van leerlingen met DYSORTHOGRAFIE of SPELLINGSproblemen en dyslexie (schrijven) Naam leerling: Klas:.. Wat is het? DYSORTHOGRAFIE Moeizame automatisatie aan de klank-tekenkoppeling.

Nadere informatie

Kernwoord Uitleg Voorbeeld

Kernwoord Uitleg Voorbeeld Aanhalingstekens Accenttekens Achtervoegsel Afbreekteken Gebruik je voor een citaat of als iets niet letterlijk is bedoeld. Gebruik je om iets nadruk te geven of om dubbelzinnigheid te voorkomen. Een nietzelfstandig

Nadere informatie

Doelen taalbeschouwing die verworven moeten zijn in het vierde leerjaar

Doelen taalbeschouwing die verworven moeten zijn in het vierde leerjaar Doelen taalbeschouwing die verworven moeten zijn in het vierde leerjaar Hieronder vindt u de leerplandoelen taalbeschouwing die we met onze evaluatie in kaart willen brengen. Ze staan in dezelfde volgorde

Nadere informatie

estafette Vloeiend & vlot Snel aan de slag! Achtergrondinformatie

estafette Vloeiend & vlot Snel aan de slag! Achtergrondinformatie estafette Vloeiend & vlot Snel aan de slag! Met Vloeiend en vlot oefent u samen met u kind altijd in drie stappen: 1. U leest de woorden, zinnen of teksten eerst zelf voor. U doet dit in een rustig tempo,

Nadere informatie

Bijlage 14 Registratie- en planningsformulier gehele groep

Bijlage 14 Registratie- en planningsformulier gehele groep Bijlage 14 Registratie- en planningsformulier gehele groep Toelichting In de kolom aanbieding vult u de datum in waarop u de activiteit aan de gehele groep heeft aangeboden. U hoeft dit dan niet bij iedere

Nadere informatie

Gevarieerde Spelling is een programma voor het leren van de belangrijkste spellingregels van het Nederlands.

Gevarieerde Spelling is een programma voor het leren van de belangrijkste spellingregels van het Nederlands. Gevarieerde Spelling Gevarieerde Spelling is een programma voor het leren van de belangrijkste spellingregels van het Nederlands. Doelgroep Gevarieerde Spelling Gevarieerde Spelling is bedoeld voor leerlingen

Nadere informatie

je schrijft het woord zoals je het hoort je schrijft het woord zoals je het hoort je schrijft het woord zoals je het hoort

je schrijft het woord zoals je het hoort je schrijft het woord zoals je het hoort je schrijft het woord zoals je het hoort Groep 4 Spelling Thema 1 Een nieuw huis aan het begin (klas) aan het eind (tent) met st aan het eind (kist) met ts aan het eind (muts) aan het begin en aan het eind (krant) Thema 2 Wat word jij later?

Nadere informatie

Zin in taal/ Zin in spelling tweede editie

Zin in taal/ Zin in spelling tweede editie Zin in taal/ Zin in spelling tweede editiee Kerndoelanalyse SLO Juli 2011 Verantwoording 2011 SLO (nationaal expertisecentrum leerplanontwikkeling), Enschede Alle rechten voorbehouden. Mits de bron wordt

Nadere informatie

Programma van Inhoud en Toetsing (PIT)

Programma van Inhoud en Toetsing (PIT) Onderdeel: Grammatica zinsdelen 1F Grammaticale kennis: onderwerp, lijdend voorwerp, hoofdzin, bijzin, gezegde, persoonsvorm. 1E Grammaticale kennis: meewerkend voorwerp. 2E Grammaticale kennis: bijwoordelijke

Nadere informatie

Flitsend Spellen en Lezen 3

Flitsend Spellen en Lezen 3 Flitsend Spellen en Lezen 3 Flitsend Spellen en Lezen 3 is gericht op het geven van ondersteuning bij het leren van Nederlandse woorden. Het programma heet Flitsend spellen en Lezen omdat veelvuldig gebruik

Nadere informatie

Programma van Inhoud en Toetsing (PIT)

Programma van Inhoud en Toetsing (PIT) Onderdeel: Hoofdstuktoets [Je leert over] onderwerp, deelonderwerpen en hoofgedachte. 2F Ik kan onderwerp en deelonderwerpen van een tekst vinden. 2F Ik kan de hoofdgedachte van een tekst vinden. 2F Ik

Nadere informatie

Onderdeel: Spelling - ANV Algemene informatie: Wat moet je kennen: Wat moet je kunnen: Toetsing:

Onderdeel: Spelling - ANV Algemene informatie: Wat moet je kennen: Wat moet je kunnen: Toetsing: Vak: Nederlands Klas: IG2 MH/HV Onderdeel: Spelling - ANV Aantal lessen per week: 2 Nieuw Nederlands 5 e editie Hoofdstuk: & 2 Blz. 33 t/m 35 Digitale methode F Spelling: verdubbeling en verenkeling. F

Nadere informatie

Eigen vaardigheid Taal

Eigen vaardigheid Taal Eigen vaardigheid Taal Door middel van het beantwoorden van de vragen in dit blok heeft u inzicht gekregen in uw kennis en vaardigheden van de grammatica en spelling van de Nederlandse taal. In het overzicht

Nadere informatie

Jaarplanning spelling

Jaarplanning spelling Week 1 Jaarplanning spelling medeklinker(s) en klinkers die door 1 letter worden weergegeven (pen, bol) Kinderen spellen woorden die zijn samengesteld uit 2 eerder geleerde woorden (fietsbel, taalschrift,

Nadere informatie

Toelichting bij de kaartjes die in het opzoekboekje spelling en werkwoordspelling zijn opgenomen

Toelichting bij de kaartjes die in het opzoekboekje spelling en werkwoordspelling zijn opgenomen Toelichting bij de kaartjes die in het opzoekboekje spelling en werkwoordspelling zijn opgenomen Van elk kaartje wordt in deze toelichting kort beschreven wat erop staat. Een spellingregel wordt extra

Nadere informatie

CONCEPT. Domein A 1: Lezen van zakelijke teksten. Tussendoelen Nederlands onderbouw vo, vmbo

CONCEPT. Domein A 1: Lezen van zakelijke teksten. Tussendoelen Nederlands onderbouw vo, vmbo Tussendoelen Nederlands onderbouw vo, vmbo Domein A 1: Lezen van zakelijke teksten Subdomein A 1.1: Woordenschat 1.1 vmbo de betekenis van onbekende woorden afleiden uit de context; 1.2 vmbo de betekenis

Nadere informatie

Voor welke groepen? Voor het onderdeel spelling is er materiaal voor de groepen 4 t/m 8.

Voor welke groepen? Voor het onderdeel spelling is er materiaal voor de groepen 4 t/m 8. KWALITEITSKAART Spellen en stellen SPELLING PO Praktische handvatten voor het taallees- en rekenonderwijs en opbrengstgericht werken zoals deze methode zijn te vinden op www.taalpilots.nl, www.rekenpilots.nl

Nadere informatie

Visuele Leerlijn Taal

Visuele Leerlijn Taal Visuele Leerlijn Taal www.gynzy.com Versie: 05-09-2019 Taalbegrip Abstracties Probleem & oplossing Zender & ontvanger Functies van taal Discussie Standpunt & argument Feit & mening Illustratie (als voorbeeld)

Nadere informatie

Afspraak 31 weetwoord. Afspraak 30 regelwoord. liniaal, actueel. thermometer. Afspraak 32a weetwoord. Afspraak 32b weetwoord. team.

Afspraak 31 weetwoord. Afspraak 30 regelwoord. liniaal, actueel. thermometer. Afspraak 32a weetwoord. Afspraak 32b weetwoord. team. Afspraak 30 regelwoord liniaal, actueel je een j of een w, maar die schrijf je niet Afspraak 31 weetwoord thermometer je een t, maar je schrijft th Afspraak 32a weetwoord team Leenwoorden uit het Engels

Nadere informatie

Wat te doen met zwakke begrijpend lezers?

Wat te doen met zwakke begrijpend lezers? Wat te doen met zwakke begrijpend lezers? Cor Aarnoutse Wat doe je met kinderen die moeite hebben met begrijpend lezen? In dit artikel zullen we antwoord geven op deze vraag. Voor meer informatie verwijzen

Nadere informatie

Lees Interventie Programma

Lees Interventie Programma Lees Interventie Programma BROCHURE Giralis, partners in onderwijs Locatie Ede Argonstraat 30 6718 WT EDE telefoon (0318) 619 049 fax (0318) 651 123 mail: bestellingen@giralis.nl website: www.remediering.nl

Nadere informatie

Onderdeel: Spelling - ANV Algemene informatie: Wat moet je kennen: Wat moet je kunnen: Toetsing:

Onderdeel: Spelling - ANV Algemene informatie: Wat moet je kennen: Wat moet je kunnen: Toetsing: Klas: IG2 HV Onderdeel: Spelling - ANV Aantal lessen per week: 2 Nieuw Nederlands 5 e editie Hoofdstuk: & 2 Blz. 33 t/m 35 Digitale methode F Spelling: verdubbeling en verenkeling. F Spelling: vorming

Nadere informatie

Inhoud. 1 Spelling 5. Noordhoff Uitgevers bv

Inhoud. 1 Spelling 5. Noordhoff Uitgevers bv Inhoud 1 Spelling 5 1 geschiedenis van de nederlandse spelling in vogelvlucht 11 2 spellingregels 13 Klinkers en medeklinkers 13 Spelling van werkwoorden 14 D De stam van een werkwoord 14 D Tegenwoordige

Nadere informatie

Flitsend Spellen en Lezen 1

Flitsend Spellen en Lezen 1 Flitsend Spellen en Lezen 1 Flitsend Spellen en Lezen 1 is gericht op het geven van ondersteuning bij het leren van Nederlandse woorden, om te beginnen bij de klanklettercombinaties. Doelgroep Flitsend

Nadere informatie

Passend onderwijs Verdieping Ontwikkelingsperspectief & Technisch lezen 26-11-2014

Passend onderwijs Verdieping Ontwikkelingsperspectief & Technisch lezen 26-11-2014 Passend onderwijs Verdieping Ontwikkelingsperspectief & Technisch lezen 26-11-2014 Annemarie Vink avink@hetabc.nl Dianne Roerdink droerdink@hetabc.nl Technisch lezen 8-10-2014 www.hetabc.nl 2 Programma

Nadere informatie

Signaleringslijst voor Kleuters 2.0 1)

Signaleringslijst voor Kleuters 2.0 1) Spreken en luisteren Beheerst het Nederlandse klanksysteem Spreekt vrijuit Neemt actief deel aan gesprekken in kleine groepen Neemt actief deel aan gesprekken in grote groepen Kan op eigen initiatief een

Nadere informatie

Studiewijzer TaalCompetent

Studiewijzer TaalCompetent TaalCompetent - Studiewijzer 1 Studiewijzer TaalCompetent leer-/werkboek basisvaardigheden taalbeheersing Nederlands 1 Werken met TaalCompetent 2 Overzicht uitwerkingen 3 Taaltoetsen voor de pabo 4 Kennistrainingen

Nadere informatie

Kim A. H. Cordewener Variatie in de Spellingvaardigheid van Kinderen: Voorspellers, Verwerving en Instructie 2014 Radboud Universiteit

Kim A. H. Cordewener Variatie in de Spellingvaardigheid van Kinderen: Voorspellers, Verwerving en Instructie 2014 Radboud Universiteit Kim A. H. Cordewener Variatie in de Spellingvaardigheid van Kinderen: Voorspellers, Verwerving en Instructie 2014 Radboud Universiteit Wanneer kinderen vier, vijf of zes jaar oud zijn, maken ze bewust

Nadere informatie

Hoofdstuk 18 - Tips om voorleessoftware in te zetten in de klas

Hoofdstuk 18 - Tips om voorleessoftware in te zetten in de klas Hoofdstuk 18 - Tips om voorleessoftware in te zetten in de klas 18.1. Voorleessoftware compenserend inzetten voor leerlingen met een ernstige beperking 235 18.2. Voorleessoftware leerondersteunend inzetten

Nadere informatie

Blok Klankgrgoepenwoord Deze categorie komt in veel woorden voor en is een heel lastige categorie.

Blok Klankgrgoepenwoord Deze categorie komt in veel woorden voor en is een heel lastige categorie. Blok 4 10 Klankgrgoepenwoord Deze categorie komt in veel woorden voor en is een heel lastige categorie. stap 3 stap 4 stap 1 stap 2 Stap 1 Verdelen in klankgroepen Klankgroepen zijn auditieve lettergrepen.

Nadere informatie

Nationaal congres Taal en Lezen. 15 oktober 2015 Effectief spellingonderwijs WWW.CPS.NL

Nationaal congres Taal en Lezen. 15 oktober 2015 Effectief spellingonderwijs WWW.CPS.NL Nationaal congres Taal en Lezen 15 oktober 2015 Effectief spellingonderwijs WWW.CPS.NL Contactgegevens Tseard Veenstra t.veenstra@cps.nl 06 55168626 Is spellingonderwijs nog relevant als we met behulp

Nadere informatie

Lees U laat uw kind de eerste set woorden van de week voorlezen. Deze woorden staan rechtsboven op iedere uitlegkaart.

Lees U laat uw kind de eerste set woorden van de week voorlezen. Deze woorden staan rechtsboven op iedere uitlegkaart. Snel aan de slag! Wat heeft u nodig? Het juiste Spelling in beeld-oefenboekje Een schriftje waar uw kind in kan werken Een pen waarmee uw kind prettig werkt Een markeerstift of een aantal kleurpotloden

Nadere informatie

Tien eenheden per jaar, voor dertig weken spellingonderwijs (exclusief

Tien eenheden per jaar, voor dertig weken spellingonderwijs (exclusief SPELLING Zin in taal (oude versie) Praktische handvatten voor het taallees- en rekenonderwijs en opbrengstgericht werken zoals deze methode zijn te vinden op www.taalpilots.nl, www.rekenpilots.nl en www.schoolaanzet.nl/opbrengstgerichtwerken.

Nadere informatie

Klankzuivere werkwoorden vervoegen Methode voor beelddenkers Juf Kitty 2016

Klankzuivere werkwoorden vervoegen Methode voor beelddenkers Juf Kitty 2016 Klankzuivere werkwoorden vervoegen Methode voor beelddenkers Juf Kitty 2016 Inleiding Waarom klopt het niet als je werdt schrijft? Is het kookte of kookde? Als je onvoldoende Nederlands spreekt als tweede

Nadere informatie

Samenvatting Nederlands Cursus spellen (hoofdstuk 1 + 2)

Samenvatting Nederlands Cursus spellen (hoofdstuk 1 + 2) Samenvatting Nederlands Cursus spellen (hoofdstuk 1 + 2) Samenvatting door een scholier 1020 woorden 25 september 2011 7,3 13 keer beoordeeld Vak Methode Nederlands Nieuw Nederlands CURSUS SPELLEN Werkwoordspelling

Nadere informatie

Taal We kunnen nu al echte verhalen schrijven. Daar zien we dan ook echte leuke verhalen van de kinderen.

Taal We kunnen nu al echte verhalen schrijven. Daar zien we dan ook echte leuke verhalen van de kinderen. Vierkantje 4 groep 4 Hallo, De tijd gaat snel, het is alweer voorjaarsvakantie. De komende weken tot de grote vakantie krijgen we nog schoolreis, sportdag etc. kortom voor we het weten zitten we alweer

Nadere informatie

Openbaar Primair Onderwijs Alkmaar

Openbaar Primair Onderwijs Alkmaar OBS De Kennemerpoort, Alkmaar Hofdijkstraat 12, 1814 EC Alkmaar, tel. 072.5116997 Blekerskade 12, 1814 TJ Alkmaar, tel. 072.5114360 Lindenlaan 101, 1815 HE Alkmaar, tel. 072.5116201 e-mail : directie@dekennemerpoort.nl

Nadere informatie

Online leren lezen - Overzicht van de oefeningen

Online leren lezen - Overzicht van de oefeningen Online leren - Overzicht van oefeningen Cursief = voorbeeld Kern S ik kim sim MKM KM Zoek (sleep) k van kim en -positie letters m (tussen letters uit ze Klik als je i ziet (flitsletters) Zoek /k/ /i/ /m/

Nadere informatie

Ezel- en kikkerwoorden Groep 7 Week 1

Ezel- en kikkerwoorden Groep 7 Week 1 Ezel- en kikkerwoorden Groep 7 Week 1 Als ik aan het eind van een klankgroep een lange klank hoor, dan gebruik ik daar maar één letter voor. Als ik aan het eind van een klankgroep een korte klank hoor,

Nadere informatie

Nieuws vanuit groep 4

Nieuws vanuit groep 4 Nieuws vanuit groep 4 De afgelopen weken zijn we druk bezig geweest met de winter. Tijdens de natuurlessen hebben we gesproken over verschillende weersoorten en de vorming van sneeuw en ijs. We hebben

Nadere informatie

Hoofdstuk 16 - Vreemde talen ondersteunen

Hoofdstuk 16 - Vreemde talen ondersteunen Hoofdstuk 16 - Vreemde talen ondersteunen 16.1. Inleiding 215 16.2. Woorden, zinnen, in een vreemde taal laten voorlezen 217 16.3. Uitspraak van woorden leren en controleren 219 16.4. Woorden vertalen

Nadere informatie

DE REFERENTIENIVEAUS. en Taal actief 4

DE REFERENTIENIVEAUS. en Taal actief 4 DE REFERENTIENIVEAUS en Taal actief Taal actief en de referentieniveaus Sinds augustus 010 is de Wet referentieniveaus Nederlandse taal en rekenen van kracht. Voor het basisonderwijs zijn daarmee de referentieniveaus

Nadere informatie

TAALONTWIKKELING 2. Activiteiten bij leren. Inspiratie:

TAALONTWIKKELING 2. Activiteiten bij leren. Inspiratie: TAALONTWIKKELING 2 Boek: Activiteiten bij leren Inspiratie: Blz. 15 Blz. 18 Blz. 39 Taalactiviteiten bij een boek Leergebieden in samenhang (kerndoelen) linken naar Taalactiviteiten rond een boek Voor

Nadere informatie

Estafette Nieuw Leerlijn Technisch Lezen jaargroep 4

Estafette Nieuw Leerlijn Technisch Lezen jaargroep 4 Estafette Nieuw Leerlijn Technisch Lezen jaargroep 4 AVI-E3 Het op beheersingsniveau (correct en vlot) kunnen lezen van teksten op AVI-niveau E3. Leerinhoud E3: Woorden eindigend op ~b, ~d, ~dt Woorden

Nadere informatie

leerlijnen Nederlands

leerlijnen Nederlands leerlijnen Nederlands Voorwoord Mondomijn is een innovatieve, integrale samenwerking tussen Qliq primair onderwijs en Korein Kinderplein. Samen bieden we een eigentijdse vorm van onderwijs en kinderopvang.

Nadere informatie

Protocol lees- en spellingproblemen en dyslexie

Protocol lees- en spellingproblemen en dyslexie 1 Bijlagen Protocol lees- en spellingproblemen en dyslexie Bijlage 1: Spellingprincipes en foutenanalyse SPELLINGPRINCIPES 1 Fonologisch principe Binnen alle alfabetische talen is het fonologisch principe

Nadere informatie

Programma van Inhoud en Toetsing

Programma van Inhoud en Toetsing Onderdeel: Grammatica zinsdelen (RTTI) Lesperiode: 1 Aantal lessen per week: 4 Hoofdstuk: 1, 2,3 & 5 Theorie blz 28, 68, 108, 188, 189 De leerling moet de volgende zinsdelen kennen: persoonsvorm onderwerp

Nadere informatie

3 LEERPLANDOELEN. De basisschool stelt zich als streefdoel voor taalbeschouwing:

3 LEERPLANDOELEN. De basisschool stelt zich als streefdoel voor taalbeschouwing: 3 LEERPLANDOELEN De basisschool stelt zich als streefdoel voor taalbeschouwing: Een kind wil, durft en kan op zijn niveau nadenken over aspecten van het taalgebruik en het taalsysteem door taalverschijnselen

Nadere informatie

Voordoen (modelen, hardop denken)

Voordoen (modelen, hardop denken) Voordoen (modelen, hardop denken) Waarom voordoen? Net zoals bij lezen, leren leerlingen heel veel over schrijven als ze zien hoe een expert dit (voor)doet. Het voordoen (modelen) van het schrijven van

Nadere informatie

Samenvatting Nederlands NL Spelling 1 t/m 12

Samenvatting Nederlands NL Spelling 1 t/m 12 Samenvatting Nederlands NL Spelling 1 t/m 12 Samenvatting door een scholier 1040 woorden 26 februari 2014 4,5 16 keer beoordeeld Vak Methode Nederlands Nieuw Nederlands 1 Leestekens Punt Aan het eind van

Nadere informatie

Basis Werkwoordspelling is onderdeel van de Bundel Basisprogramma's. Deze bundel bevat ook Basisspelling en Basisgrammatica.

Basis Werkwoordspelling is onderdeel van de Bundel Basisprogramma's. Deze bundel bevat ook Basisspelling en Basisgrammatica. Basis Werkwoordspelling Basis Werkwoordspelling is onderdeel van de Bundel Basisprogramma's. Deze bundel bevat ook Basisspelling en Basisgrammatica. Basis Werkwoordspelling is een programma voor het leren

Nadere informatie

Dit programma is gemaakt voor leerlingen van groep 7 en 8 van de basisschool, alle niveaus van het vmbo en mbo 1 en 2.

Dit programma is gemaakt voor leerlingen van groep 7 en 8 van de basisschool, alle niveaus van het vmbo en mbo 1 en 2. Spelling op maat 3 De Muiswerkprogramma s Spelling op maat 1, 2 en 3 vormen een complete leerlijn voor de spelling die op de basisschool moet worden aangeleerd. Spelling op maat 3 is het derde deel van

Nadere informatie

veilig leren Veilig leren lezen Artikelen - Letterkennis, aanpak b/d-probleem lezen Auteur: Susan van der Linden Stap 1

veilig leren Veilig leren lezen Artikelen - Letterkennis, aanpak b/d-probleem lezen Auteur: Susan van der Linden Stap 1 veilig leren lezen Letterkennis Aanpak b/d-probleem Auteur: Susan van der Linden De letters b en d zijn voor veel kinderen een bron van verwarring. Dit komt door hun gelijke vorm. Toch kunt u dit probleem

Nadere informatie

woorden met eer (heer) De /r/ is een plaagletter bij /eer/. volgwoord woorden met oor (oor) De /r/ is een plaagletter bij /oor/.

woorden met eer (heer) De /r/ is een plaagletter bij /eer/. volgwoord woorden met oor (oor) De /r/ is een plaagletter bij /oor/. Groep 5 Spelling Thema 1 Een plek om te werken De /f/ is de fietspompletter. Je hoort met f (fluit) /ffff/. De /v/ is van vlieg. Je hoort /vvvv/. met v (vis) woorden met aar (jaar) luisterwoord woorden

Nadere informatie

Thema 4. Straatmuzikanten

Thema 4. Straatmuzikanten Thema 4 Straatmuzikanten Les 4.1 tinnen ideeën pakketten resultaat passage Les 1 de, jarig Een man met korte, grijze haren, een snor en een aktetas stootte met zijn voet tegen het geldbakje. Waar hoor

Nadere informatie

instapkaarten taal verkennen

instapkaarten taal verkennen instapkaarten inhoud instapkaarten Taal verkennen thema 1 les 2 1 thema 1 les 4 2 thema 1 les 7 3 thema 1 les 9 4 thema 2 les 2 5 thema 2 les 4 6 thema 2 les 7 7 thema 2 les 9 8 thema 3 les 2 9 thema 3

Nadere informatie

Drie maal taal. Taal beschouwen in realistische situaties

Drie maal taal. Taal beschouwen in realistische situaties Ronde 3 Joost Hillewaere Eekhoutcentrum Contact: joost.hillewaere@kuleuven-kulak.be Drie maal taal. Taal beschouwen in realistische situaties 1. Inleiding Waarom leren kinderen taal op school? Taal heeft

Nadere informatie