Senior. Voorbeeldboek woongemeenschappen van ouderen. Luc Steenkiste - Wonen in Veelvoud Luk Jonckheere - Samenhuizen vzw April 2013

Transcriptie

1 Senior Voorbeeldboek woongemeenschappen van ouderen Luc Steenkiste - Wonen in Veelvoud Luk Jonckheere - Samenhuizen vzw April [ SENIOR SAMENHUIZEN ]

2 Senior Samenhuizen Voorbeeldboek woongemeenschappen van ouderen april 2013 Auteurs Luc Steenkiste & Luk Jonckheere Eindredactie Luk Jonckheere Uitgave Samenhuizen vzw & Wonen in Veelvoud Met dank aan alle deelnemers aan de studiereis die tekst en beeld leverden ISBN nummer Wettelijk depot D/2013/13.154/2 Nur 600 Samenhuizen vzw & Wonen in Veelvoud 2 [ SENIOR SAMENHUIZEN ]

3 Senior Samenhuizen 4 Gemeenschappelijk wonen van senioren Ouderen als doelgroep voor gemeenschappelijk wonen 4 Gemeenschappelijk wonen als alternatief 5 8 Groepswonen in Nederland Een mozaïek van groepswonen 8 Monogenerationele en multigenerationele projecten 8 Andere invalshoeken 9 11 Op bezoek bij verschillende projecten in Nederland Het Kwarteel in Culemborg 12 Lugtensteyn in Bilthoven 16 De Kamp in Bunnik 20 Den Haag, centrum voor het groepswonenvan ouderen 25 Woongroep PINS 28 Akelei in de Haagse bloemenbuurt 31 De Oude Pander in de Haagse binnenstad 35 Centraal wonen 'Houtwijk' Wat te leren uit de Nederlandse voorbeelden: aandachtspunten en aanbevelingen De rol van de sociale huisvestingsactoren 41 Balans tussen privacy en gemeenschappelijkheid 42 Mono- of multigenerationeel 42 Anticiperen op het ouder worden en op de zorgbehoefte 43 Huren of kopen Types gemeenschappen van senioren Luchtkasteelfonds Senior Cohousing 46 Cohousing (multigenerationeel) 47 Second half of life Cohousing (40+) 48 Combinatie Cohousing en Senior cohousing 48 Woongroep 49 Woongroep van allochtonen 50 Abbeyfield groepswonen 50 Duo-wonen 51 Kangoeroewonen (zorgwonen) Boerderijwonen 52 Gestippeld wonen & Harmonica wonen 52 Combinatie met andere diensten / instellingen Meer informatie Samenhuizen vzw (SH) 54 Wonen in veelvoud (WIV) 55 3 [ SENIOR SAMENHUIZEN ]

4 v 1 - Gemeenschappelijk wonen van senioren De nieuwe ouderen willen deel blijven uitmaken van de maatschappij en er een rol van betekenis in blijven spelen. De traditionele huisvestingsvormen voor ouderen beantwoorden niet langer aan de noden van een nieuwe groep van ouderen. Actieve en nog fitte ouderen leven steeds langer en gaan op zoek naar alternatieven. brochure wil inspirerend zijn voor ouderen, beleidsmakers en deskundigen die op zoek zijn naar alternatieve woonvormen voor senioren. Eerst beschrijven we kort waarom gemeenschappelijk wonen vdeze een aantrekkelijk perspectief kan zijn. Daarna geven we een uitgebreid overzicht van Nederlandse projecten gemeenschappelijk wonen die we vorig jaar met een groep uit Vlaanderen hebben bezocht. Van daaruit geven we een aantal aanbevelingen. Tenslotte presenteren we de diverse typologieën van gemeenschappelijke woonvormen voor ouderen. Bij elk woontype staan gerealiseerde voorbeelden, ook uit ons land. Ouderen als doelgroep voor gemeenschappelijk wonen Steeds meer mensen worden oud. Volgens de wereldgezondheidsorganisatie is de vergrijzing één van de belangrijkste ontwikkelingen die de 21ste eeuw kenmerken. In Vlaanderen is bijna een kwart van de bevolking ouder dan 60 jaar. In 2060 zouden er meer dan 30% 60-plussers zijn. 1 Er komt een nieuwe groep van ouderen aan, toekomstige senioren, mannen en vrouwen van 55 tot 65 jaar met andere en nieuwe noden en behoeften, onder meer op het vlak van wonen. Uit onderzoek blijkt dat deze nieuwe ouderen geheel andere ideeën hebben over de laatste fase in hun leven. Ze willen zo lang, zo goed en zo plezierig mogelijk kunnen leven. Zij willen deel blijven uitmaken van de maatschappij en er een rol van betekenis in blijven spelen. Ze zijn een grijze motor : minder speelbal, meer spelbepaler van wat er met hen gaat gebeuren. Wat het wonen betreft willen zij zo lang mogelijk zelfstandig en thuis blijven wonen, liefst in een omgeving waar nog veel te beleven is. De nieuwe ouderen willen kiezen met wie, hoe en waar zij gaan wonen. Zij denken vanuit 1 - De Witte e.a.: 'Een huis? Een thuis!', Van Den Broele, Brugge, 2012, p. 16 e.v. 4 [ SENIOR SAMENHUIZEN ]

5 Samenhuizen vzw Toekomststraat 6, 1800 Vilvoorde Samenhuizen vzw is al meer dan 12 jaar actief rond het thema gemeenschappelijk wonen. De organisatie draaide tot einde 2010 volledig op vrijwilligheid. Sinds begin 2011 wordt zij door de Vlaamse Overheid gesubsidieerd als sociaalculturele beweging. Sinds maart 2011 is er personeel in dienst en kunnen we het werk van de eerste 10 jaar structureel verder uitbouwen en de geleverde inspanningen valoriseren. Samenhuizen stelt zich tot doel de verschillende vormen van gemeenschappelijk wonen te promoten en te ondersteunen via het verzamelen van informatie voor initiatiefgroepen en geïnteresseerden, het behartigen van belangen van bestaande projecten, het leveren van een bijdrage aan beleidsontwikkelingen ter zake en het bevorderen van informatie- en ervaringsuitwisseling tussen de projecten. Uit de vele vragen die ons bereiken via mail en telefoon en uit de problemen die ons werden gemeld vanuit initiatieven en projecten, distilleerden we in 2006 een eerste knelpuntennota rond het thema. Vanuit deze opgebouwde expertise leveren we regelmatig inhoudelijke bijdragen aan studiedagen en colloquia rond het thema wonen of ruimtelijke ordening. De website is in Vlaanderen een referentiepunt voor alle vormen van gemeenschappelijk wonen. In samenwerking met de Artesis Hogeschool en met Habitat & Participation voerde Samenhuizen vzw het eerste grootschalig onderzoek rond het thema gemeenschappelijk wonen. Deze studie werd gefinancierd door het Luchtkasteelfonds, beheerd door de Koning Boudewijn Stichting. Het onderzoek liep van mei 2009 tot februari Het eindrapport kreeg als titel 'Samenhuizen in België: waar staan we, waar gaan we? Gemeenschappelijk wonen: knelpunten en sporen naar oplossingen, stand van zaken en behoeften'. Dat rapport geeft een stevige voorzet naar het verder wegwerken van knelpunten in de ontwikkeling en het functioneren van gemeenschappelijk wonen in al zijn diversiteit om deze sterke maatschappelijk trend de beste ontwikkelingskansen te geven. Omdat de woonplek de plaats is van waaruit het leven wordt georganiseerd durven we geloven dat nieuwe manieren van wonen inspiratie kunnen aanleveren voor maatschappelijke uitdagingen zoals o.a. de vergrijzing, de intergenerationele solidariteit, het vrijwaren van de groene ruimte, het betaalbaar houden van de sociale zekerheid, de leefbaarheid van de steden en buurten, duurzaamheid, het gevoel van (al dan niet subjectieve) veiligheid, eenzaamheid,... In deze brochure benadrukken wij de enorme meerwaarde en het rijke palet aan mogelijkheden voor senioren. 54 [ SENIOR SAMENHUIZEN ]

6 Wonen in Veelvoud Contact: T. 03/ / lucsteenkiste@woneninveelvoud.be Wonen in Veelvoud wil informeren over samenwonen op leeftijd. We promoten alternatieve woonvormen voor mensen in de tweede of derde fase van het leven. De vergrijzing van de bevolking is een feit. We moeten dus op zoek naar alternatieve en duurzame woonvormen. Een toenemende groep van nieuwe senioren wil niet thuis vereenzamen. Zij willen ook niet wonen in een omgeving die anderen bepalen, maar zelf beslissen hoe, waar, en met wie, er samen gewoond wordt. Het is economisch, sociaal en ecologisch voordelig als ook senioren kiezen voor een gemeenschappelijke woonvorm. Zo anticiperen zij op wat later misschien niet meer kan en bereiden zij zich bewust voor op de latere leeftijd. Wonen in Veelvoud wil mensen daarom in de tweede of derde fase van het leven ondersteunen bij de zoektocht naar alternatieve woonvormen. Dat betekent wonen in een zelfgekozen en veilige omgeving en samen met anderen die dat ook willen. Gemeenschappelijk wonen kan in vele vormen, in veelvoud. Het kan uitsluitend met leeftijdgenoten of meergenerationeel. Het kan kleinschalig, in familieverband of met vrienden en bekenden, zoals bij kangoeroe- en duowonen of in een gemeenschapshuis.het kan wat groter als mensen elkaar vinden en op zoek gaan naar een gemeenschappelijk woonconcept dat best bij hun past. Het kan ambitieus, zoals bij senior-cohousing, maar het kan ook gestippeld in een buurt, in een straat, in een appartementscomplex waar men lid kan worden van een woongroep waar men elkaar helpt en ondersteunt en gezelligheid organiseert. Welke vorm men ook kiest, het gaat om wonen vanuit respect voor de eigenheid van de persoon en de wil om deel te nemen aan een gezamenlijk project, hoe oud men ook is. Wonen in Veelvoud wil je helpen in je zoektocht naar de voor jou meest geschikte woonvorm, je op maat adviseren en informeren. We willen vanuit een onafhankelijke positie alle betrokkenen bij het samenwonendebat voor mensen op oudere leeftijd informeren over deze brede waaier aan alternatieve woonvormen. We doen dit via onze website,de nieuwsbrief, brochures... waar je de informatie vindt hoe je één en ander kunt opstarten. Ook door persoonlijk advies als je op zoek bent naar een woonvorm die het best bij je past. En door mensen die in hun buurt, gemeente of stad een samen-wonen initiatief willen nemen, met elkaar in contact te brengen en met raad en daad te ondersteunen. Samenhuizen vzw & Wonen in Veelvoud 55 [ SENIOR SAMENHUIZEN ]

7 v V.U. Luk Jonckheere, Toekomststraat Vilvoorde