Vragen aan Pandora Helpdesk over gebruik antidepressiva bij zwangerschap Door Froukje Bos, beleidsmedewerker, PandoraNieuws december 2006
|
|
- Joannes Bauwens
- 8 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 Vragen aan Pandora Helpdesk over gebruik antidepressiva bij zwangerschap Door Froukje Bos, beleidsmedewerker, PandoraNieuws december 2006 De afgelopen zeven jaar is het antidepressivagebruik in ons land bijna verdubbeld (Pharmaceutisch Weekblad, mei 2006). Met het grote aantal vrouwen dat antidepressiva gebruikt, nemen vragen en knelpunten over het gebruik bij zwangerschap en borstvoeding aan de Pandora Helpdesk toe. Vrouwen en hun partners willen rond conceptie, zwangerschap en borstvoeding weten of medicijn(en) die de moeder gebruikt (heeft) of gaat gebruiken gevolgen kunnen hebben voor hun (toekomstige) kind. Sommige vrouwen hebben lichte klachten (gehad), andere matige of ernstige. Gevraagd wordt wanneer psychische klachten zo ernstig zijn dat medicijngebruik tijdens zwangerschap aan te raden is en wanneer niet? Welke medicijnen en dosering zijn het beste, welke zijn af te raden? Hoe verhouden medicijnrisico s zich tot knelpunten en risico s die kunnen ontstaan door psychische klachten van de (aanstaande) moeder? Welke andere behandelmogelijkheden zijn er? (Aanstaande) ouders ervaren dat informatie moeilijk te vinden is en soms tegenstrijdig. Adviezen van artsen kunnen nogal verschillen, wetenschappelijke kennis lijkt beperkt of niet specifiek te zijn voor zwangeren. Dit levert dilemma s en onzekerheden op. Opvalt dat (aanstaande)ouders de informatie die zij krijgen extra willen checken en op zoek gaan naar een second opinion. Stichting Pandora heeft dit probleem op beroeps- en beleidsniveau aangekaart en dringt aan op aanvullend (klinisch) onderzoek, (bij)scholing van artsen en actuele voorlichting aan patiënten en familie. In overleg met onze wetenschappelijke adviseurs geef ik hierbij een kort globaal overzicht van bestaande kennis op het gebied van antidepressivagebruik bij zwangerschap en borstvoeding. Gebruikersgetallen Antidepressiva behoren tot de meest voorgeschreven geneesmiddelen in Nederland (19 mei 2006, Pharmaceutisch Weekblad, Jaargang 141 Nr 20). In 2004 hebben vrouwen 71 miljoen keer een receptgeneesmiddel gekregen (de pil niet meegerekend) en mannen 48 miljoen keer. Van dit verschil zijn 10 miljoen verstrekkingen toe te schrijven aan verschillen in leeftijdsopbouw tussen de seksen en 13 miljoen verstrekkingen aan overige factoren. Vrouwen overtreffen mannen voornamelijk in het gebruik van middelen voor het zenuwstelsel, zoals slaapmiddelen (2,4 keer zoveel), kalmeringsmiddelen (2 keer zoveel), antidepressiva (2,1 keer zoveel) en migrainemiddelen (4,5 keer zoveel) Koplopers: Paroxetine behoudt met 1,5 miljoen voorschriften de koppositie binnen de antidepressiva, maar is het afgelopen jaar keer minder afgeleverd via de openbare apotheken dan in Dit geneesmiddel wordt op afstand gevolgd door citalopram (Cipramil ; voorschriften) en venlafaxine (Efexor ; voorschriften). Het gebruik van de twee laatstgenoemde antidepressiva zit met een voorschriftenstijging van 10% ieder duidelijk in de lift. (1 april 2005, Pharmaceutisch Weekblad, Jaargang 140 Nr 13). Adviseurs Stichting Pandora heeft een netwerk van adviseurs, die vanuit betrokkenheid bij de doelgroep en professionele deskundigheid ondersteuning verlenen bij het beantwoorden van specifieke vragen aan de Pandora Helpdesk. In overleg met deze adviseurs heb ik onderstaande informatie samengesteld. Dit is summiere informatie, die in de literatuur en per persoon genuanceerder bekeken moet worden voor gerichte toepassing. In het komende jaar zullen we hier met meerdere
2 artikelen in PandoraNieuws op terugkomen en (samen) werken aan nader te realiseren onderzoek en voorlichtingsmateriaal. LET OP: Stichting Pandora adviseert u informatie die u ontleent aan dit artikel eerst met uw arts te overleggen alvorens tot besluiten te komen over eventuele toepassing in uw eigen situatie. Bijsluiters medicatie: Leest u de bijsluiter van uw medicijn, hier staat een indicatie op over al of niet gebruik bij zwangerschap en borstvoeding. Depressie en antidepressiva: indicatie huidige stand van zaken over zwangerschap Voorop staat dat je in de zwangerschap alleen antidepressiva moet nemen als je echt niet zonder kunt. Onze adviseurs zijn van mening dat een psychiater dat moet bepalen en niet een huisarts alleen. Goede begeleiding bij keuze en gebruik is cruciaal. 1. Depressie tijdens de zwangerschap leidt vooral tot lager geboortegewicht, (Later kunnen ook meer gedragsproblemen en een cognitieve en emotionele ontwikkelingsachterstand van het kind ontstaan.). Dit is wat kort door de bocht gezegd, er bestaat meer literatuur over: depressie tijdens de zwangerschap veroorzaakt meer dan alleen lager geboortegewicht en ademhalingsproblemen. De gegevens daarover zijn echter niet eenduidig. 2. Staken van het antidepressivum leidt tot een 5x grotere kans op een depressie tijdens de zwangerschap. Over stoppen met medicijnen tijdens of vlak voor de zwangerschap vindt nadere bezinning en onderzoek plaats: wat kunnen gevolgen voor de vrucht en voor jezelf zijn als je stopt? 3. Van paroxetine is vastgesteld dat het misvormingen van het hart (septumdefecten o.a.) kan veroorzaken, als de moeder het middel in de eerste drie maanden van de zwangerschap slikt. Gebruik wordt (sterk) afgeraden. Bij andere SSRI s lijkt dit niet vaker dan normaal voor te komen. Deze punten worden hieronder in etappes-verder toegelicht. 4.Van fluoxetine is het meest bekend en er zijn tot nu toe geen nadelige effecten gebleken bij gebruik tijdens de eerste drie maanden van de zwangerschap. Daarom verdient fluoxetine de voorkeur. Dit punt wordt hieronder in etappes- verder toegelicht. Meestal slikt de (aanstaande) moeder echter al een antidepressivum. Als dat goed werkt tegen de depressie, moet het nadeel van veranderen van middel -met bijbehorende onzekerheid of fluoxetine wel net zo goed werktworden afgewogen tegen de mogelijk grotere veiligheid. Verder verdwijnt fluoxetine erg langzaam uit het lichaam; dat kan wel een maand of langer duren. Bij andere antidepressiva duurt dat meestal 1 tot hoogstens 2 weken. Dit is een nadeel als het middel gestaakt wordt, bijvoorbeeld in verband met bijwerkingen of borstvoeding. 5. Als een moeder tijdens de zwangerschap een SSRI slikt, neemt het aantal vroeggeboortes en de drinkproblemen van de baby niet af ten opzichte van moeders die depressief zijn en geen antidepressivum slikken (wat je zou verwachten als de depressie beter gaat) en het geboortegewicht is gemiddeld nog lager. Dit geldt ook voor fluoxetine. Verder hebben sommige baby s ademhalingsproblemen, die met het volgende punt kunnen samenhangen.
3 6. Als de moeder na de 20e week SSRIs gebruikt, kan ongeveer 1% van de kinderen neonatale pulmonale hypertensie ontwikkelen. Dat is ongeveer 6x vaker dan gewoon. Dat komt doordat de longen aan het eind van de zwangerschap niet helemaal goed ontwikkeld zijn. In enkele gevallen is dit een ernstig syndroom. Dit geldt ook voor fluoxetine. Toelichting punten Dit geldt voor grote groepen vrouwen -en baby s- met een depressie. Verondersteld wordt dat bij (zeer) ernstige depressies een antidepressivum relatief minder kwaad kan dan een depressie tijdens de zwangerschap en dat bij matige/lichte depressies het omgekeerd ligt. Het probleem is natuurlijk: wat is ernstig? Vandaar "zeer" tussen haakjes. Bij matig/lichte depressies komen natuurlijk psychologische behandelingen zonder antidepressiva in aanmerking. Paroxetine moet in ieder geval vermeden worden. Men moet zich in ieder geval realiseren dat een depressie zelf niet alleen lijden van de moeder is, maar ook direct nadelig voor de ontwikkeling van de foetus kan zijn. Verder moet men zich realiseren dat we tegenwoordig veel weten over de risico's van psychofarmaca tijdens de zwangerschap, maar dat het onmogelijk is om ooit te zeggen: "dit of dat middel is veilig", alleen "van dit of dat middel zijn ook na onderzoek bij heel veel moeders en kinderen niet meer afwijkingen van die en die aard gevonden dan gewoon voorkomen". Tenslotte hebben 3% van de baby s een afwijking bij de geboorte. Voor verdere toelichting punten zie hieronder. Borstvoeding en gebruik van antidepressiva De meningen over borstvoeding tijdens gebruik van antidepressiva zijn sterk verdeeld. Sommige deskundigen zeggen: niet doen, anderen: het kan nauwelijks kwaad. Bij 1 op de 10 baby s komt er een behoorlijke hoeveelheid antidepressivum via de moedermelk binnen. Dus bij 9/10 is het eigenlijk geen probleem. In hoeverre het kwaad kan bij die ene baby die wel behoorlijk wat binnen krijgt, is onbekend. Er worden wel eens verschillen tussen antidepressiva onderling aangegeven, Sertraline, bijvoorbeeld wordt bij borstvoeding minder als een probleem gezien door sommige deskundigen, en fluoxetine meer. De verschillen tussen middelen lijken echter klein en daarom van ondergeschikt belang. Het is ook mogelijk in het bloed van de baby te meten of er antidepressivum in terecht komt. Een depressie van de moeder kan natuurlijk ook slecht zijn voor het kind. Dus de afweging wel of niet antidepressiva moet zorgvuldig in overleg tussen patiënt en arts worden afgewogen. Vragen aan de Helpdesk over verschillende soorten medicijnen Mensen zijn vaak op zoek naar concrete feitelijke informatie over medicijnen. Uit de vragen blijkt dat bestaande kennis niet bij iedereen bekend is. Ik wil graag zwanger worden en borstvoeding geven. Ik gebruik nu lexapro 20 mg en mijn vraag is op welk medicijn ik het beste kan overstappen om zwanger te worden en borstvoeding te gaan geven. Mijn psychiater adviseerde Prozac maar ik zie andere berichten op internet. Is Fevarin een betere optie zoals mijn vriendin dat uitgezocht heeft? Ik kom er niet meer uit. Bij de zwangerschap van mijn zoontje gebruikte ik Prozac maar heb geen borstvoeding gegeven. Ik slik nu twee jaar Seroxat 1 maal daags 20 mg.(hiervoor fluoxetine, stopte vanwege zwangerschap). Nu wil ik niet weer stoppen met antidepressiva nu ik weer zwanger wil raken. Hoe zit dat met Seroxat???
4 Ik wil graag zwanger worden maar wil eerst weten wat de risico's zijn voor de vrucht en voor mezelf als ik Citolapram door blijf slikken tijdens de zwangerschap Meer kennis over antidepressiva door ervaringen en onderzoek in de praktijk Veel vrouwen vragen welk middel het veiligst is. Artsen adviseren hen daarin, maar het kost tijd om de werking van (nieuwe) medicijnen volledig te kunnen overzien. Professor dr. Lolkje de Jong-van den Berg, apotheker/epidemioloog, hoogleraar epidemiologie aan de Rijksuniversiteit Groningen, geeft aan dat hierbij het probleem is dat we dat pas weten als het middel door veel vrouwen geslikt is tijdens zwangerschap. Zoals dat nu het geval is met paroxetine (van de zwangeren die een SSRI slikken is 60% paroxetine) en in veel andere landen zal dat ook zo zijn. Dat is ook de reden dat er ineens zoveel studies verschijnen over aangeboren afwijkingen. Het kan best zijn dat de hartafwijkingen of de pulmonaire hypertensie die gevonden worden bij paroxetine niet gevonden worden bij alle SSRI's, maar zolang daar geen studies over zijn, weten we het dus niet. Dat is het probleem met alternatieven voor paroxetine. [NB vergelijk hierboven punt 6 dit is niet alleen bij paroxetine gevonden, de waarschuwing geldt voor alle SSRI s]. De Jong van den Berg onderstreept dat al met al het verhoogde risico op negatieve zwangerschapsuitkomsten bij paroxetine reden is om deze middelen alleen te gebruiken als het niet anders kan. Als je het nodig hebt, moet je wel in je achterhoofd houden dat de kans op problemen nog steeds heel klein is. Belangrijk acht zij dat de voorschrijver de vrouw op een transparante manier informatie geeft. Het is bekend dat iedere jonge moeder het beste wil voor haar kind en daarom is het belangrijk haar wel van tevoren de meest recente info over het middel te geven. Er ontstaan problemen als de vrouw achteraf hoort dat er toch iets negatief bekend was. Bij borstvoeding geldt hetzelfde alleen heb je hier een keus, wel of geen borstvoeding geven. Meer vertrouwen door zorg op maat, goede begeleiding en overleg Stichting Pandora benadrukt het belang van actuele kennis scholing en bijscholing van artsen, voorlichting van patiënten en familie -, toegankelijke zorg op maat, goede begeleiding en zorgvuldig overleg tussen arts en patiënt. Dit zal ook het vertrouwen (en de rust) vergroten. Sommige patiënten hebben ervaring met psychische problemen en behandeling (met medicatie), anderen worden overvallen door problemen en zijn (relatief) onvoorbereid. Hieronder geef ik als voorbeeld een vraag van een vrouw waarbij sterke angsten opspeelden. Ook voor angst worden antidepressiva regelmatig voorgeschreven: Ik ben momenteel 5 maanden zwanger en heb vanaf het begin van mijn zwangerschap last van angsten. Nu zijn deze angsten de laatste maand erg extreem geworden, het lijkt allemaal erg veel op een obsessieve compulsieve dwangstoornis. Nu willen ze mij hier medicatie voor geven, te weten Prozac of Zoloft. Nu wordt ik ook angstig bij het idee deze medicijnen te moeten slikken tijdens een zwangerschap zeker gezien het feit dat de lange termijn gevolgen voor het kind niet bekend zijn. Ook zijn de meeste angsten die ik momenteel ervaar erop gericht dat ik wil voorkomen dat mijn kindje iets krijgt, echter hierdoor heb ik zoveel last van stress, spanning gevolgd door veel moeten schoonmaken, zelf douchen etc. dat ik me er ook van bewust ben dat deze stress ook niet goed kan zijn. Ik hoop dat u mij wellicht kan helpen een juiste afweging te maken. Wellicht weet u ook andere oplossingen om de stress naar beneden te brengen. Ik hoor graag van u. Mede voor onze eigen begripsvorming en voorlichting op onze website hebben wij bovenstaande vraag ter beoordeling voorgelegd aan Prof.dr.Anton Loonen, verbonden aan het Delta
5 Psychiatrisch Centrum te Poortugaal en Rijks Universiteit Groningen. Hij onderstreept allereerst dat hij op grond van een en zonder de patiënt persoonlijk te kennen geen sluitend advies kan geven. In het algemeen beveelt Loonen het volgende aan: Helemaal zeker weten wij nooit of geneesmiddelen veilig tijdens de zwangerschap kunnen worden gebruikt. Aangeboren afwijkingen komen ook spontaan voor en het onderzoek naar mogelijke aangeboren afwijkingen is moeilijk. Op het ogenblik denkt men dat vooral fluoxetine (Prozac) en clomipramine (Anafranil) veilig zijn. De risico's voor het beschadigen van de ongeboren vrucht zijn het grootste tijdens de eerste drie maanden van de zwangerschap, als de moeder na de 20 e week ssri s gebruikt [zie hierboven punt 6 risico op persistente pulmonale hypertensie] en bij het geboren worden. De eerste periode is bij deze mevrouw al voorbij. De tweede periode is in overleg met de psychiater mogelijk te overbruggen door voor de geboorte de medicatie te verlagen, door in het ziekenhuis te bevallen en door de baby meteen door een kinderarts te laten onderzoeken. Mevrouw kan zich het beste door een ervaren gynaecoloog tijdens de zwangerschap en bevalling laten begeleiden. In het algemeen werkt clomipramine heel goed bij mensen met een dwangstoornis. Het heeft iets meer bijwerkingen dan fluoxetine, maar werkt korter door. De hoeveelheid clomipramine die in de moedermelk terecht komt is maar heel klein. Schadelijke effecten op de baby zijn niet erg waarschijnlijk. Mevrouw kan echter ook van borstvoeding afzien. Mevrouw mailde ons enkele maanden later om te vertellen dat alles goed is verlopen met haar en haar kindje: Het was gelukkig een makkelijke bevalling en sinds de bevalling ga ik zelf ook weer de goede kant op. Al ben ik nu wel met medicijnen begonnen, maar het ging daarvoor al beter. Ik heb toch sterk het vermoeden dat de hormonen erg kunnen meespelen. Ik hoop dat dit nog eens goed uitgezocht gaat worden. Ik hoop dat er over een paar jaar meer bekend is, want ik ben echt gek op kinderen maar weet niet of ik het risico moet nemen dat ik weer zo n zwangerschap krijg. Aanbeveling Veel is nog onbekend, maar dat wat bekend is wordt slecht gecommuniceerd naar het publiek. Stichting Pandora wijst op het belang van nader (klinisch) onderzoek naar psychofarmacagebruik (in het bijzonder antidepressiva) rond conceptie, zwangerschap en borstvoeding; actuele scholing en bijscholing van artsen en voorlichting aan patiënten, familie en algemeen publiek. Stichting Pandora zal dit onderwerp het komend jaar als speerpunt op de agenda zetten. Toelichting namen genoemde antidepressiva: De antidepressiva (ssri s) die genoemd worden in de vragen heb ik in een tabel gezet. Ze worden afwisselend bij de stofnaam (generieke naam) genoemd en bij de merknaam: Serotonine-heroopnameremmers (SRI s en SSRI S) stofnaam merknaam buitenland citalopram Merkloos, Cipramil Celexa (A) escitalopram Lexapro duloxetine Cymbalta, Ariclaim fluoxetine Merkloos, Prozac Fontex, Fluctin fluvoxamine Merkloos, Fevarin, Fevarin (E), Luvox (A)
6 nefazodon (Dutonin) Serzone (A) paroxetine Merkloos, Seroxat Paxil (A) sertraline Zoloft Lustral (E) trazodon Trazolan Molipaxin (E), Desyrel (A) venlafaxine Efexor Effexor (A) Zimel(i)dine (Zelmid) NB Bron Maandblad Geestelijke volksgezondheid, themanummer SSRI s, maart Ik heb duloxetine zelf aan het rijtje toegevoegd, bron: geneesmiddelenbulletin mei 2005, jrg 39 nummer 6. In het geneesmiddelenbulletin wordt duloxetine een serotonine- en noradrenalineheropnameremmer (SSRI/SNRI) genoemd. Duloxetine (antidepressivum Cymbalta) wordt ook gebruikt voor behandeling van stress-urine-incontinentie onder de naam Yentreve of Ariclaim. NB 2: merknamen kunnen in het buitenland verschillend zijn, enkele veelgebruikte namen zijn daarom aan de tabel toegevoegd (A=Amerika, E= Engeland). Publicaties: PandoraNieuws Medicijnspecial, november 2005: Voorlichting over gebruik psychofarmaca bij zwangerschap en borstvoeding schiet te kort Lees hier. Zelfzorgmedicijnen tijdens zwangerschap en borstvoeding; wat kan ik doen, wat mag ik slikken?, KNMP/WINAp en Wetenschapswinkel Groningen. Verkrijgen bij uw apotheek. Boek: RIVM, medicatiebewaking, geneesmiddelen, zwangerschap en borstvoeding, 2003 ISBN en publicaties: 8 september 2005: (College ter Beoordeling van Geneesmiddelen) CBG beoordeelt gebruik paroxetine in de zwangerschap. - Idem 8 september 2005: College ter Beoordeling van Geneesmiddelen (CBG) beoordeelt Seroxat bij zwangerschap. Medisch Contact 29 april, nr 17: Bedorven brein, Dick Swaab: Artsen onderschatten de teratogene effecten van geneesmiddelen.
SSRI-gebruik tijdens zwangerschap, bevalling en kraambed
SSRI-gebruik tijdens zwangerschap, bevalling en kraambed Documentgebied Groep(en) Autorisatie Beoordelaar(s) Verloskunde Alle partijen aangesloten bij het VSV Nijmegen en omstreken F.Vandenbussche R. Verlaak,
Nadere informatieSSRI-gebruik tijdens de zwangerschap
SSRI-gebruik tijdens de zwangerschap Afdeling gynaecologie mca.nl Inhoudsopgave Zwangerschap en depressie 3 Gevolgen van SSRI-gebruik tijdens de zwangerschap 3 Adviezen - zwangerschap 5 Adviezen - bevalling
Nadere informatieGebruik van SSRI-medicatie voor en tijdens de zwangerschap en in het kraambed.
Gebruik van SSRI-medicatie voor en tijdens de zwangerschap en in het kraambed. Ziekenhuis Gelderse Vallei Deze folder geeft informatie over de mogelijke risico s en gevolgen voor moeder en kind van het
Nadere informatieNVOG Voorlichtingsbrochure GEBRUIK VAN SSRI-MEDICATIE VOOR EN TIJDENS DE ZWANGERSCHAP EN IN HET KRAAMBED
NVOG Voorlichtingsbrochure GEBRUIK VAN SSRI-MEDICATIE VOOR EN TIJDENS DE ZWANGERSCHAP EN IN HET KRAAMBED 1 GEBRUIK VAN SSRI-MEDICATIE VOOR EN TIJDENS DE ZWANGERSCHAP EN IN HET KRAAMBED 1. Achtergrond 2.
Nadere informatieGebruik van SSRI-medicatie tijdens zwangerschap en borstvoeding. Maatschap Gynaecologie & Kindergeneeskunde IJsselland Ziekenhuis
Gebruik van SSRI-medicatie tijdens zwangerschap en borstvoeding Maatschap Gynaecologie & Kindergeneeskunde IJsselland Ziekenhuis Inleiding Uw huisarts of psychiater heeft u een SSRI voorgeschreven. (Selectieve
Nadere informatieGebruik van SSRI-medicijnen
Gebruik van SSRI-medicijnen voor en tijdens uw zwangerschap en in uw kraambed Uw huisarts of psychiater heeft u een SSRI voorgeschreven. SSRI staat voor selectieve serotonine heropname remmer. SSRI is
Nadere informatieSSRI-medicatie en zwangerschap BEHANDELING
SSRI-medicatie en zwangerschap BEHANDELING SSRI-medicatie en zwangerschap Je huisarts of psychiater heeft je een SSRI voorgeschreven. SSRI staat voor selectieve serotonine heropnameremmer. Het zijn medicijnen
Nadere informatieGebruik van antidepressiva voor en tijdens de zwangerschap en in het kraambed
Gebruik van antidepressiva voor en tijdens de zwangerschap en in het kraambed Dit document bevat vertrouwelijke informatie van JijWij. Het kopiëren en/of verspreiden van dit document zonder voorgaand schriftelijke
Nadere informatieDepressie tijdens de zwangerschap uit de taboesfeer
Depressie tijdens de zwangerschap uit de taboesfeer Depressie en angstklachten tijdens de zwangerschap komen regelmatig voor. Toch wordt dit onderwerp nog vaak als taboe ervaren en is niet duidelijk welke
Nadere informatieGebruik van SSRI-medicatie Voor en tijdens de zwangerschap en in het kraambed. Poli Gynaecologie
00 Gebruik van SSRI-medicatie Voor en tijdens de zwangerschap en in het kraambed Poli Gynaecologie 1 Uw huisarts of psychiater heeft u een SSRI voorgeschreven. SSRI staat voor selectieve serotonine heropname-remmer.
Nadere informatieDe Multidisciplinaire Richtlijn SSRI s tijdens zwangerschap, kraambed en lactatie. Tom Schneider, gynaecoloog Mede namens de Richtlijncommissie
De Multidisciplinaire Richtlijn SSRI s tijdens zwangerschap, kraambed en lactatie Tom Schneider, gynaecoloog Mede namens de Richtlijncommissie Waarom een richtlijn Prevalentie depressie 20%, angststoornissen
Nadere informatieGebruik van antidepressiva voor en tijdens de zwangerschap en in het kraambed
Gebruik van antidepressiva voor en tijdens de zwangerschap en in het kraambed Dit document bevat vertrouwelijke informatie van JijWij. Het kopiëren en/of verspreiden van dit document zonder voorgaand schriftelijke
Nadere informatieBenzodiazepine Bij zwangerschap en in het kraambed. Poli Gynaecologie
00 Benzodiazepine Bij zwangerschap en in het kraambed. Poli Gynaecologie Uw arts heeft u als medicijn benzodiazepine voorgeschreven. Deze medicijnen kunnen tijdens een zwangerschap gebruikt worden. Deze
Nadere informatieGebruik van SSRI-medicatie voor en tijdens de zwangerschap en in het kraambed
Gebruik van SSRI-medicatie voor en tijdens de zwangerschap en in het kraambed Bron: Nederlandse vereniging van Obstetrie en Gynaecologie Inhoud 1. Achtergrond 2. Als u zwanger wilt worden 3. Als u zwanger
Nadere informatieSSRI-medicijnen. Gynaecologie / Verloskunde. Gebruik rondom de zwangerschap. Inhoud. 1. Achtergrond. 2. Als u zwanger wilt worden
Gynaecologie / Verloskunde SSRI-medicijnen Gebruik rondom de zwangerschap Inhoud 1. Achtergrond 2. Als u zwanger wilt worden 3. Als u zwanger bent 4. Gevolgen van SSRI-gebruik 5. De bevalling 6. Het kraambed
Nadere informatieWat alle vrouwen moeten weten over foliumzuur. ZorgVoor. Foliumzuur bij kinderwens
Wat alle vrouwen moeten weten over foliumzuur ZorgVoor Foliumzuur bij kinderwens Wat alle vrouwen moeten weten over foliumzuur Een vrouw die in verwachting raakt, heeft extra foliumzuur nodig. Foliumzuur
Nadere informatieGebruik van antidepressiva (SSRI) voor en tijdens de zwangerschap en in het kraambed
Gebruik van antidepressiva (SSRI) voor en tijdens de zwangerschap en in het kraambed Inleiding Uw behandelend arts of psychiater heeft u SSRI medicatie voorgeschreven. SSRI staat voor selectieve serotonine
Nadere informatieGebruik van SSRI-medicatie voor en tijdens de zwangerschap en in het kraambed
Gebruik van SSRI-medicatie voor en tijdens de zwangerschap en in het kraambed Auteur: dr. J.J. Duvekot namens de werkgroep SSRI-medicatie voor en tijdens de zwangerschap en in het kraambed. 2012 NVOG Het
Nadere informatieZwangerschap en vaccinatie tegen Nieuwe Influenza A (H1N1) ZO HOUDEN WE GRIP OP GRIEP
Zwangerschap en vaccinatie tegen Nieuwe Influenza A (H1N1) ZO HOUDEN WE GRIP OP GRIEP Zwangerschap en vaccinatie tegen Nieuwe Influenza A (H1N1) Nieuwe Influenza A, ook wel Mexicaanse griep genoemd, geeft
Nadere informatieNeonatale onttrekkingsverschijnselen kunnen zijn: De bevalling Het kraambed
SSRI-medicatie Uw huisarts of psychiater heeft u een SSRI voorgeschreven. SSRI staat voor selectieve serotine heropnameremmer. Er zijn verschillende soorten SSRI s. Deze medicijnen worden onder andere
Nadere informatieFoliumzuur bij kinderwens en zwangerschap
Gynaecologie Foliumzuur bij kinderwens en zwangerschap www.catharinaziekenhuis.nl Inhoud Waarom is foliumzuur belangrijk?... 3 Wat is foliumzuur?... 4 Is foliumzuur goed voor alle zwangere vrouwen?...
Nadere informatieNVOG Voorlichtingsbrochure BENZODIAZEPINEN BIJ DE ZWANGERSCHAP EN IN HET KRAAMBED
NVOG Voorlichtingsbrochure BENZODIAZEPINEN BIJ DE ZWANGERSCHAP EN IN HET KRAAMBED 1 BENZODIAZEPINEN BIJ DE ZWANGERSCHAP EN IN HET KRAAMBED 1. In het kort 2. Wat zijn benzodiazepinen? 3. Als u zwanger wilt
Nadere informatieTien tips bij het stoppen met antidepressiva
Tien tips bij het stoppen met antidepressiva Christiaan Vinkers, psychiater Stoppen of niet: voor veel antidepressivagebruikers is het terecht een belangrijk onderwerp. Logisch ook, want niemand wil langer
Nadere informatiePsychiatrie rond zwangerschap. Corné van Lieshout, psychiater
Psychiatrie rond zwangerschap Corné van Lieshout, psychiater Casus 1 Mw. Pietersen 32 jaar Na 1 e partus (25 e ) depressief, na 2 mnd spontaan over Na 2 e partus (28 e ) weer depressief. HA gaf 50mg sertraline
Nadere informatie[UPPER. Brug tussen wetenschap, apotheek en maatschappij] Doorgaan of stoppen. met antidepressiva
[UPPER Brug tussen wetenschap, apotheek en maatschappij] Doorgaan of stoppen met antidepressiva UPPER Inhoudsopgave 1 Over deze brochure 3 2 Antidepressiva in het kort 4 3 Doorgaan of stoppen? 5 4 Wat
Nadere informatieSSRI-gebruik. in zwangerschap en kraamperiode
SSRI-gebruik in zwangerschap en kraamperiode Inhoudsopgave Achtergrond...4 Gevolgen van SSRI-gebruik...4 De bevalling...7 Het kraambed...7 Borstvoeding...8 Doorgaan met de medicatie...8 Om thuis te doen:
Nadere informatieGeneesmiddelen bij zwangerschap en borstvoeding
Geneesmiddelen bij zwangerschap en borstvoeding Geneesmiddelen en zwangerschap Enige tientallen jaren geleden dacht men nog dat ongeboren kinderen in de baarmoeder goed beschermd waren tegen schadelijke
Nadere informatiestoppen zware drinkers minder vaak met het drinken van alcoholhoudende drank dan vrouwen met een lager alcoholgebruik.
Samenvatting In Nederland gebruikt ongeveer 80% van de vrouwen in de vruchtbare leeftijd alcoholhoudende drank. Veel vrouwen staken het alcoholgebruik zodra ze zwanger zijn of eerder al, als ze zwanger
Nadere informatieSSRI. Protocol NVOG/NVK 2012 VSV Geert Jan Blok
SSRI Protocol NVOG/NVK 2012 VSV 14-01-14 Geert Jan Blok Preconceptionele periode: Er bestaat geen duidelijke voorkeur voor een bepaalde SSRI. Indien een patiënte al goed is ingesteld op een bepaalde SSRI
Nadere informatieTitel protocol ziektebeeld SSRI/SNRI gebruik in zwangerschap Transmuraal verloskundig samenwerkingverband
Titel protocol ziektebeeld SSRI/SNRI gebruik in zwangerschap Discipline Transmuraal verloskundig samenwerkingverband Doel/doelstelling Eenduidig beleid bij SSRI/SNRI gebruik in zwangerschap. Achtergrondinformatie
Nadere informatiePatiënteninformatie. Psychiatrie- Obstetrie- Paediatrie (POP)-poli. Informatie voor patiënten over de POP-poli van Tergooi.
Patiënteninformatie Psychiatrie- Obstetrie- Paediatrie (POP)-poli Informatie voor patiënten over de POP-poli van Tergooi. Inhoudsopgave Pagina Inleiding 4 Psychiatrische aandoeningen en kinderwens of
Nadere informatieMedisch protocol te gebruiken door verloskundigen, Obstetrieverpleegkundigen en kinderverpleegkundigen, kinderartsen en gynaecologen.
Antidepressiva SSRI gebruik en zwangerschap - obstetrie Toepassingsgebied Medisch protocol te gebruiken door verloskundigen, Obstetrieverpleegkundigen en kinderverpleegkundigen, kinderartsen en gynaecologen.
Nadere informatieborstvoeding Uit enkele case-reports is bekend dat trazodon in kleine hoeveelheden overgaat in de moedermelk.
Kinderwens, en : trazodon 2519 t/m 2522 NNH = Number Needed to Harm; non-sri = geen serotonineheropnameremmer; RR = Relatieve Risico; RV = Risico Verschil; SNRI =serotonine-noradrenalineheropnameremmer;
Nadere informatieZwangerschap bij de psychiatrische patient. Cijfers telefoondienst TIS. TIS kenniscentrum. vragen/exposities SSRI s 20-11-2015
Zwangerschap bij de psychiatrische patient Bernke te Winkel Wetenschappelijk medewerker Teratologie Informatie Service TIS kenniscentrum Cijfers telefoondienst TIS Informatie geven Website (en boek) -
Nadere informatieMAO-remmers (informatie, voedingsadviezen en de combinatie met andere medicijnen)
MAO-remmers (informatie, voedingsadviezen en de combinatie met andere medicijnen) Uw arts heeft u een klassieke MAO-remmer (Parnate, Nardil) voorgeschreven. MAO-remmers worden voorgeschreven bij ernstige
Nadere informatieGebruikers over antidepressiva
Themanummer MGv over SSRI's, 3 maart 2005 Froukje Bos & Toon Vriens Gebruikers over antidepressiva Vragen en klachten aan de Helpdesk van Stichting Pandora Stichting Pandora zet zich sinds 1964 in voor
Nadere informatieInformatie over de antidepressiva-test. Advies op maat over medicijnen tegen depressie, psychose of angststoornis
Informatie over de antidepressiva-test Advies op maat over medicijnen tegen depressie, psychose of angststoornis www.antidepressiva-test.nl M e d i c a t i e l a b Met deze folder willen wij u informeren
Nadere informatiePsychiatrie, Obstetrie en Pediatrie (POP) POP-adviescentrum
Psychiatrie, Obstetrie en Pediatrie (POP) POP-adviescentrum Psychiatrie, Obstetrie en Pediatrie (POP) -adviescentrum Kennemer Gasthuis Wat is de POP-poli? POP staat voor Psychiatrie - Obstetrie (verloskunde)
Nadere informatieRisicominimalisatiemateriaal voor patiënten betreffende CellCept (mycofenolaatmofetil) en Myfortic (mycofenolaatnatrium)
Risicominimalisatiemateriaal voor patiënten betreffende CellCept (mycofenolaatmofetil) en Myfortic (mycofenolaatnatrium) Dit risicominimalisatiemateriaal voor mycofenolaat-bevattende producten is beoordeeld
Nadere informatieZwangerschap bij chronische ontstekingsziekten van de darm
Zwangerschap bij chronische ontstekingsziekten van de darm Inleiding Zwanger worden als je een chronische ontstekingsziekte van de darm (IBD = inflammatory Bowel disease) hebt zoals de ziekte van Crohn
Nadere informatieGebruik van SSRI-medicatie
PATIËNTEN INFORMATIE Gebruik van SSRI-medicatie voor en tijdens de zwangerschap en in het kraambed 2 PATIËNTENINFORMATIE Achtergrond Uw huisarts of psychiater heeft u een SSRI voorgeschreven. SSRI staat
Nadere informatieRisicominimalisatie materiaal voor patiënten betreffende mycofenolaat-bevattende geneesmiddelen
Risicominimalisatie materiaal voor patiënten betreffende mycofenolaat-bevattende geneesmiddelen Dit risicominimalisatie materiaal voor mycofenolaat-bevattende geneesmiddelen is beoordeeld door het College
Nadere informatieZwangerschapsdiabetes
Zwangerschapsdiabetes Zwangerschapsdiabetes U bent zwanger en halverwege de zwangerschap krijgt u te horen dat u diabetes heeft. Er komt dan veel op u af. U wilt weten wat zwangerschapsdiabetes precies
Nadere informatieZwangerschap met lithium
Zwangerschap met lithium Lithium is een belangrijk medicijn in het behandelen en/of voorkomen van uw manische en/of depressieve klachten. Bij het gebruik van medicijnen tijdens de zwangerschap is voorzichtigheid
Nadere informatieSchildklierafwijkingen en zwangerschap
Schildklierafwijkingen en zwangerschap Inleiding U heeft een schildklieraandoening en u bent of wilt zwanger worden. In deze folder leest u hier meer over. De schildklier kan te snel werken (hyperthyreoïdie)
Nadere informatieInformatiefolder. Zwangerschap en kinderwens
Informatiefolder en kinderwens Inhoudsopgave Algemeen 3 Kinderwens 3 Foliumzuur s- en ovulatietesten 5 Geneesmiddelen 6 Bostvoeding Medicatiebegeleiding Algemeen De vrouw maakt tijdens haar leven een aantal
Nadere informatiePatiënteninformatie locatie Blaricum. Diabetes mellitus bij kinderwens. Informatie over erfelijkheid en zwangerschap bij diabetes
Patiënteninformatie locatie Blaricum Diabetes mellitus bij kinderwens Informatie over erfelijkheid en zwangerschap bij diabetes Inhoudsopgave Bladzijde Welke soorten diabetes zijn er? 4 Is diabetes erfelijk?
Nadere informatiePatiëntenvoorlichting Verloskunde. Roken en zwangerschap. Inhoudsopgave. Als je zwanger probeert te worden 2. Als je zwanger bent 3
Patiëntenvoorlichting Verloskunde Roken en zwangerschap Inhoudsopgave Als je zwanger probeert te worden 2 Als je zwanger bent 3 Na de zwangerschap 5 Stoppen met roken 6 Tips om te stoppen 7 Hulp bij het
Nadere informatieisotretinoïne 10 mg en 20 mg zachte capsules Zwangerschapspreventie programma
isotretinoïne 10 mg en 20 mg zachte capsules Zwangerschapspreventie programma Richtlijnen voor de patiënt bij het gebruik van isotretinoïne Deze materialen beschrijven aanbevelingen om belangrijke risico
Nadere informatieZwangerschap en borstvoeding
Zwangerschap en borstvoeding ONTWIKKELING VAN HET ONGEBOREN KIND MEDICIJNEN BIJ ZWANGERSCHAP FOLIUMZUUR WAT IS HET EFFECT VAN ALCOHOL EN ROKEN WAT KAN UW APOTHEKER VOOR U DOEN MEDICIJNEN EN BORSTVOEDING
Nadere informatieKinderwens en zwangerschap en de. ziekte van Crohn en colitis ulcerosa
Kinderwens en zwangerschap en de 3 ziekte van Crohn en colitis ulcerosa Editie 2011 Colofon Geen enkel deel van deze brochure noch de gehele uitgave mag op welke wijze dan ook worden verveelvoudigd zonder
Nadere informatieWat je moet weten over roken voor, tijdens en na de zwangerschap Longziekten
Wat je moet weten over roken voor, tijdens en na de zwangerschap Longziekten Beter voor elkaar 2 Roken als je zwanger probeert te worden Minder vruchtbaar Roken maakt vrouwen en mannen minder vruchtbaar.
Nadere informatieAzathioprine (Imuran) bij de ziekte van Crohn, colitis ulcerosa en auto-immuun hepatitis
Azathioprine (Imuran) bij de ziekte van Crohn, colitis ulcerosa en auto-immuun hepatitis Uw behandelend arts heeft met u gesproken over het gebruik van Azathioprine (Imuran). In deze folder krijgt u informatie
Nadere informatiePOP polikliniek. voor vrouwen vóór, tijdens en na de zwangerschap. Wat moet u echt weten! We kijken samen hoe we u kunnen helpen.
POP polikliniek voor vrouwen vóór, tijdens en na de zwangerschap U heeft een afspraak op de POP-poli. Dit betekent Psychiatrie, Obstetrie (verloskunde) en Pediatrie (kindergeneeskunde). In de POP polikliniek
Nadere informatietips informatie Medicijnen bij een depressie
& tips informatie Medicijnen bij een depressie U voelt zich somber, prikkelbaar of lusteloos. En hebt nergens meer zin of plezier in. Dat kan duiden op een depressie. Uw arts heeft u daarom een antidepressivum
Nadere informatieInformatie voor patiënten over de POP-poli van Tergooi.
Patiënteninformatie Psychiatrie- Obstetrie- Paediatrie POP-poli Informatie voor patiënten over de POP-poli van Tergooi. 1234567890-terTER_ Inhoudsopgave Pagina Inleiding 4 Psychiatrische aandoeningen
Nadere informatieHet gebruik van tamoxifen. Bij retroperitoneale fibrose
Het gebruik van tamoxifen Bij retroperitoneale fibrose Inleiding U heeft deze folder gekregen, omdat u retroperitoneale fibrose (RPF) heeft. Bij de behandeling van RPF kan de arts meerdere medicijnen
Nadere informatieZwangerschap bij een chronische darmziekte
Maag-, Darm- en Leverziekten Zwangerschap bij een chronische darmziekte www.catharinaziekenhuis.nl Inhoud Vruchtbaarheid... 3 Erfelijkheid... 4 Medicijnen... 4 Invloed chronische darmziekte op de zwangerschap...
Nadere informatieWerkafspraak SSRI in de zwangerschap oktober 2014
Werkafspraak SSRI in de zwangerschap oktober 2014 Doel: Praktische leidraad voor psychiaters, verloskundigen, gynaecologen, kinderartsen, ziekenhuisapothekers en andere disciplines betrokken bij adviseren
Nadere informatieVraag en antwoord: Veel gestelde verloskundige vragen.
Vraag en antwoord: Veel gestelde verloskundige vragen. Als verloskundige vindt u het welzijn van de zwangere vrouw en haar (ongeboren) kindje natuurlijk erg belangrijk. De Stop or Go studie wil bijdrage
Nadere informatiePatiëntenbrochure. Antidepressiva. Afbouwen of doorgaan?
Patiëntenbrochure Antidepressiva Afbouwen of doorgaan? Antidepressiva Afbouwen of doorgaan? Heeft u - in overleg met uw (huis)arts - besloten te stoppen met het gebruik van de antidepressiva? Of overweegt
Nadere informatieVragen van patiënten aan Stichting Pandora over antidepressiva in de zwangerschap -een explorerende studie-
Vragen van patiënten aan Stichting Pandora over antidepressiva in de zwangerschap -een explorerende studie- F. T.M. Bos (1), T Leenders (2), M.W. Knuttel (1) en L.T.W. de Jong - van den Berg (2), 1. Stichting
Nadere informatieNaam: Geboortedatum: Geboorteland: Huisarts: Wanneer was de eerste dag van je laatste menstruatie?
We vragen je voorafgaand aan het eerste bezoek aan onze praktijk deze vragenlijst zo compleet mogelijk in te vullen. Je kunt de lijst daarna naar onze praktijk mailen of printen en aan de assistente geven
Nadere informatiePrednison of Prednisolon
Prednison of Prednisolon Prednison of Prednisolon Uw maag, darm- en leverarts heeft in overleg met u besloten u te gaan behandelen met Prednison. Dit geneesmiddel dient ter behandeling van de ziekte van
Nadere informatieRichtlijn Multidisciplinaire richtlijn Borstvoeding
Richtlijn Multidisciplinaire richtlijn Borstvoeding Onderbouwing Conclusies Vaak is het door keuze van het juiste geneesmiddel mogelijk om borstvoeding veilig te handhaven 11. Niveau 4 Toelichting Indien
Nadere informatiein gesprek over: Medicijnen tegen depressies
in gesprek over: Medicijnen tegen depressies Colofon Auteur: P.F. Bouvy Redactie: E.A.M. Knoppert-van der Klein (eindredacteur) E. van Meekeren A.W.M.M. Stevens M.A.V. van Verschuer Publicatie: Nederlandse
Nadere informatieINFORMATIE OVER PREDNISON CORTICOSTEROÏDEN FRANCISCUS VLIETLAND
INFORMATIE OVER PREDNISON CORTICOSTEROÏDEN FRANCISCUS VLIETLAND Inleiding Uw reumatoloog heeft u een ziekteremmend medicijn voorgeschreven voor de behandeling van uw reumatische aandoening. Om dit medicijn
Nadere informatiePATIENTENGIDS. Valproaat* Anticonceptie en zwangerschap: wat u moet weten
PATIENTENGIDS Valproaat* Anticonceptie en zwangerschap: wat u moet weten Informatie voor meisjes en vrouwen die een medicijn gebruiken met de werkzame stof valproaat. Dit boekje is onderdeel van het valproaat
Nadere informatieZWANGERSCHAP PREVENTIE PROGRAMMA. Handleiding voor de apotheker
ZPP- info apotheker versie 05-2008 blz. 1 ZWANGERSCHAP PREVENTIE PROGRAMMA ISOTRETINOÏNE MYLAN 10 MG EN 20 MG Handleiding voor de apotheker Mylan B.V. Dieselweg 25 3752 LB Bunschoten ZPP- info apotheker
Nadere informatieSchildklierafwijkingen en zwangerschap
Schildklierafwijkingen en zwangerschap Inhoudsopgave Klik op het onderwerp om verder te lezen. De schildklier 1 Schildklierziekten 2 Onderzoek 2 Behandeling 3 Gevolgen en eventuele complicaties voor jezelf
Nadere informatieisotretinoïne 10 mg en 20 mg zachte capsules Preventie van zwangerschap & blootstelling van de foetus
isotretinoïne 10 mg en 20 mg zachte capsules Preventie van zwangerschap & blootstelling van de foetus Richtlijnen voor de patiënt bij het gebruik van isotretinoïne Waarvoor dient deze brochure? Deze brochure
Nadere informatieRefaja Ziekenhuis Stadskanaal. Fumaarzuurbehandeling bij psoriasis
Fumaarzuurbehandeling bij psoriasis FUMAARZUURBEHANDELING BIJ PSORIASIS INLEIDING In overleg met uw dermatoloog heeft u besloten te starten met fumaarzuur voor de behandeling van psoriasis. Bij psoriasis
Nadere informatieVuistregels voor medicijngebruik
Vuistregels voor medicijngebruik door: Martine E.C. van Eijk (arts-onderzoeker en medisch adviseur) laatste herziening: 2 mei 2011 De nummers tussen haakjes verwijzen naar de bronnen onderaan de tabel.
Nadere informatieVragenlijst Intakegesprek
Vragenlijst Intakegesprek Voorletters: Meisjesnaam: Roepnaam: Nationaliteit: Spreektaal: Gehuwd/samenwonend/anders: Achternaam partner: Voorletters en roepnaam partner: Geboortedatum partner: Welke achternaam
Nadere informatieAnalyserapport van de patiëntenvragenlijsten over de huisarts: Leenen
Analyserapport van de patiëntenvragenlijsten over de huisarts: Leenen Datum aanmaak rapport:26-11-2015 1 Laatste ronde patiëntenvragenlijsten huisarts Periode waarin ingevuld van: 31-10-2013 tot 9-11-2013
Nadere informatieBIJWERKINGEN WAT KAN DE APOTHEKER VOOR MIJ DOEN MEER KANS OP BIJWERKINGEN VEEL VOOR- KOMENDE BIJWERKINGEN WISSELWERKING
BIJWERKINGEN WAT KAN DE APOTHEKER VOOR MIJ DOEN MEER KANS OP BIJWERKINGEN VEEL VOOR- KOMENDE BIJWERKINGEN WISSELWERKING TUSSEN MEDICIJNEN CONTROLE MEDICIJNEN DOOR DE OVERHEID BIJWERKINGEN MELDEN BIJSLUITER
Nadere informatieDe POP polikliniek Voor zwangeren
De POP polikliniek Voor zwangeren Afdeling gynaecologie, psychiatrie & kindergeneeskunde Locatie Veldhoven U bent verwezen naar de POP polikliniek. In deze folder leggen we u uit wat deze polikliniek inhoudt.
Nadere informatiePrednison (corticosteroïden)
Prednison (corticosteroïden) Medicatie bij de ziekte van Crohn of colitis ulcerosa MDL-centrum IJsselland Ziekenhuis www.mdlcentrum.nl Uw MDL-arts (maag-, darm- en leverarts) heeft u Prednison voorgeschreven
Nadere informatiePATIENTENGIDS. Valproaat* Anticonceptie en zwangerschap: wat u moet weten
PATIENTENGIDS Valproaat* Anticonceptie en zwangerschap: wat u moet weten Informatie voor meisjes en vrouwen die een medicijn gebruiken met de werkzame stof valproaat. Dit boekje is onderdeel van het valproaat
Nadere informatiePrednison / Prednisolon (corticosteroïden) bij Inflammatoire darmziekten (ziekte van Crohn, Colitis Ulcerosa)
Prednison / Prednisolon (corticosteroïden) bij Inflammatoire darmziekten (ziekte van Crohn, Colitis Ulcerosa) Uw behandelend arts heeft met u gesproken over het gebruik van prednison/ prednisolon. In
Nadere informatieOxatomide Tabletten Werkzame stof
Oxatomide Tabletten Werkzame stof Oxatomide Geneesmiddelgroep Anti-histaminica Andere namen Tinset Samenstelling Tinset tabletten: 30 mg oxatomide per tablet Fabrikant/Leverancier Tinset : Janssen-Cilag
Nadere informatieMedicatie bij de ziekte van Crohn of colitis ulcerosa Prednison (corticosteroïden)
Medicatie bij de ziekte van Crohn of colitis ulcerosa Prednison (corticosteroïden) Maag-, Darm- en Leverziekten IJsselland Ziekenhuis Uw MDL-arts (maag-, darm- en leverarts) heeft u Prednison voorgeschreven
Nadere informatieMaag-, darm- en leverziekten
Afdeling: Onderwerp: Maag-, darm- en leverziekten Prednison bij ziekte van Crohn en Colitis ulcerosa Inleiding De maag-darm-leverarts (MDL-arts) heeft samen met u besloten om u te behandelen met Prednison.
Nadere informatiel Geestelijke Gezondheidszorg 2 Inhoudsopgave
Depakine Valproaat Inhoudsopgave 1 Inleiding 2 2 Wat is Depakine 2 3 Wanneer behandelen met Depakine? 2 4 Werking van Depakine 3 5 Aantal Depakine innamen per dag 3 6 Controle van het bloed 4 7 Effect
Nadere informatieOnderzoek naar de keuze voor borst/kunstvoeding bij jonge moeders
Onderzoek naar de keuze voor borst/kunstvoeding bij jonge moeders Inleiding: Ik ben Sascha en ik ben 20 jaar, sinds eind november 2008 ben ik moeder van een flinke zoon die ik volledige borstvoeding op
Nadere informatiein gesprek over: Medicijnen tegen angststoornissen
in gesprek over: Medicijnen tegen angststoornissen Colofon Auteurs: A.J.L.M. van Balkom I.M. van Vliet Redactie: W. Smith-van Rietschoten (eindredacteur) J.L.M. van der Beek E.A.M. Knoppert-van der Klein
Nadere informatieInformatiebrochure voor de patiënt. (alitretinoïne) Zwangerschapspreventieprogramma
Informatiebrochure voor de patiënt (alitretinoïne) Zwangerschapspreventieprogramma Achtergrondinformatie over deze brochure Informatie over geboorteafwijkingen Deze brochure bevat belangrijke informatie
Nadere informatiePrednison (corticosteroïden) Voorgeschreven door de reumatoloog
Prednison (corticosteroïden) Voorgeschreven door de reumatoloog Albert Schweitzer ziekenhuis juli 2013 pavo 0907 Inleiding De reumatoloog heeft met u besproken dat u prednison gaat gebruiken. In deze folder
Nadere informatieMedicijngebruik; enquête Nierpatiënten Perspectief online: www.nponline.nl
Medicijngebruik; enquête Nierpatiënten Perspectief online: www.nponline.nl Samenvatting Medicijngebruik In een inventarisatie betreffende medicijngebruik onder nierpatiënten is gevraagd naar de volgende
Nadere informatieBaby s die veel huilen Informatie voor ouders
Baby s die veel huilen Informatie voor ouders Albert Schweitzer ziekenhuis november 2014 pavo 1177 Inleiding Als uw baby veel huilt gaat u van alles proberen om de oorzaak te vinden. Zeker als uw baby
Nadere informatieisotretinoïne 10 mg en 20 mg zachte capsules Zwangerschapspreventie programma
isotretinoïne 10 mg en 20 mg zachte capsules Zwangerschapspreventie programma Richtlijnen voor apothekers bij het afleveren van isotretinoïne De risico minimalisatie materialen voor isotretinoïne zijn
Nadere informatieDatum 8 juni 2016 Onderwerp Antwoorden Kamervragen over nader onderzoek naar het verband tussen het gebruik van bepaalde medicijnen en agressie
1 > Retouradres Postbus 20301 2500 EH Den Haag Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Postbus 20018 2500 EA DEN HAAG Directoraat-Generaal Rechtspleging en Rechtshandhaving Directie Juridische
Nadere informatiePrednison bij ziekte van Crohn en colitis ulcerosa Maag-Darm-Levercentrum
Prednison bij ziekte van Crohn en colitis ulcerosa Maag-Darm-Levercentrum Beter voor elkaar Inleiding De maag-darm-leverarts (MDL-arts) heeft samen met u besloten om u te behandelen met Prednison. In deze
Nadere informatieMedischwetenschappelijk. onderzoek. Algemene informatie voor de proefpersoon
Medischwetenschappelijk onderzoek Algemene informatie voor de proefpersoon Inhoud Inleiding 5 Medisch-wetenschappelijk onderzoek 6 Wat is medisch-wetenschappelijk onderzoek? Wat zijn proefpersonen? Wie
Nadere informatieRisicominimalisatie materiaal voor voorschrijvers betreffende mycofenolaatbevattende
Risicominimalisatie materiaal voor voorschrijvers betreffende mycofenolaatbevattende geneesmiddelen Dit risicominimalisatie materiaal voor mycofenolaat-bevattende geneesmiddelen is beoordeeld door het
Nadere informatieGenetica Lip-kaak-gehemeltespleet
Genetica Lip-kaak-gehemeltespleet Cheilo-gnato-palato-schisis Genetica Inleiding Uw kind staat onder behandeling van het schisisteam van het Universitair Medisch Centrum Groningen (UMCG), het Medisch
Nadere informatieProf. dr. C.M. Bilardo, gynaecoloog/perinatoloog (UMCG, Groningen) 050-3613028 M. Bakker arts-onderzoeker UMCG Groningen 050-3613028
Geachte mevrouw, U heeft gekozen voor de nekplooimeting, of u heeft een medische reden om een vroege uitgebreide echo te ondergaan. Dit betekent dat er voor de 14 e week van de zwangerschap een echo bij
Nadere informatieTips tegen nervositeit
Vijf jaar lang heb ik een slaapmiddel gebruikt om in slaap te komen soms had ik de moed om het eens zonder dat tabletje te proberen. Ik sliep dan zo slecht, dat ik de moed snel weer opgaf. Toch vond ik
Nadere informatieMethotrexaat bij reumatische aandoeningen. Maatschap Interne Geneeskunde IJsselland Ziekenhuis
Methotrexaat bij reumatische aandoeningen Maatschap Interne Geneeskunde IJsselland Ziekenhuis Inleiding U heeft van uw behandelend arts het medicijn methotrexaat voorgeschreven gekregen. Om dit medicijn
Nadere informatieVerzekeringen & erfelijkheid
Verzekeringen & erfelijkheid U wilt een levens- of arbeidsongeschiktheidsverzekering afsluiten? Hier vindt u de www.bpv.nl antwoorden op veelgestelde vragen over erfelijkheid en het aanvragen van een verzekering.
Nadere informatie