Raadsvoorstel agendapunt

Transcriptie

1 Raadsvoorstel agendapunt Aan de raad van de gemeente IJsselstein Zaaknummer : Datum : 17 november 2015 Programma : Jeugd, WMO, Werk en Inkomen Blad : 1 van 8 Cluster : Samenleving Portefeuillehouder: dhr. V.G.M. van den Berg Informatie bij : M.J. van Zon /tel.nr. : m.v.zon@ijsselstein.nl/1673 Evaluatiedatum : Onderwerp Schetsontwerp Lekstroom Werkt 2020 Samenvatting De Lekstroomgemeenten (Houten, IJsselstein, Lopik, Nieuwegein en Vianen) hebben samen een schetsontwerp gemaakt voor de gemeentelijke ondersteuning bij betaald en onbetaald werk in een wat verder weg gelegen perspectief Dit schetsontwerp willen de gemeenten als uitgangspunt nemen voor bijsturing van beleid en uitvoering in de komende jaren. Het schetsontwerp sluit aan bij de kaders die door uw raad zelf in juni van dit jaar zijn vastgesteld inzake het beleid gericht op het ondersteuningsaanbod aan mensen met een arbeidsbeperking. Toelichting a. Aanleiding Als gemeente hebben we lokaal en in Lekstroomverband de afgelopen tijd veel inspanningen geleverd om te voldoen aan nieuwe regelgeving en continuïteit te waarborgen in de ondersteuning aan inwoners en organisaties in het kader van de Participatiewet, de Wet sociale werkvoorziening en de Wet maatschappelijke ondersteuning. De huidige uitvoering is op orde en voldoet aan wettelijke kaders. Binnen de uitvoering van de Participatiewet zijn inmiddels de eerste inwoners geplaatst op Garantiebanen. Via WIL plaatsen we mensen op werk. In de arbeidsmarktregio Midden-Utrecht werken we samen met UWV, SW-bedrijven en andere gemeenten aan het stroomlijnen van de dienstverlening aan werkgevers en werkzoekenden. Lokaal ondersteunen we vrijwilligers. Daar waar meerdere problemen spelen in een huishouden, wordt de ondersteuning afgestemd in het sociaal team of het jeugdteam. Ondanks dat de uitvoering voldoet kan deze nog beter. Er bestaan nu nog allerlei schotten, methoden en constructies die historisch gegroeid zijn. Omvorming van de uitvoering biedt mogelijkheden om in de toekomst meer integraal (vanuit mensen, niet vanuit regelingen) te werken, maatwerk te bieden, effectiever met beperkte middelen om te gaan en de expertise in de uitvoering beter in te zetten. Hiernaast zien we grote veranderingen van de samenleving en de arbeidsmarkt. Door technologie verdwijnt veel werk. We zien minder vaste banen en meer flexibel werken. Er is een mismatch op de arbeidsmarkt met name aan de onderkant. Tegelijkertijd is er een ontwikkeling van sociaal ondernemen. Werkgevers gaan banen creëren voor mensen met beperkingen. De rol van de gemeenten verandert. De gemeente heeft een grotere verantwoordelijkheid gekregen voor de ondersteuning van grotere groepen inwoners naar werk. In de volle breedte is de gemeente meer verantwoordelijk voor zorg aan inwoners.

2 Raadsvoorstel Blad: 2 van 8 De inrichting van het lokale sociale domein is als gevolg van de decentralisaties jeugd en Wmo veranderd. Het sociaal team en het Jeugdteam hebben hun intrede gedaan. Om in te kunnen spelen op deze veranderingen is een richtinggevend perspectief op het gemeentelijk ondersteuningsaanbod richting werk nodig. Daarom hebben de colleges van de Lekstroomgemeenten opdracht gegeven om een schetsontwerp te maken van de ondersteuning aan inwoners die (betaald of onbetaald) willen werken. De focus ligt hierbij op mensen met een beperking. Het ontwerp richt zich op het jaar 2020 omdat we verder hebben willen kijken dan de lopende programma s en de problemen van vandaag. In het schetsontwerp wordt ingegaan op belangrijke ontwikkelingen in de samenleving, op wat speelt er rondom werk. Waar gaat het naar toe? Welke dilemma s ontstaan? Het beschrijft de uitgangspunten bij hoe we hier mee om willen gaan en bij onze ondersteuning aan inwoners en organisaties. b. Uitgangspunten Schetsontwerp Lekstroom werkt 2020 Werk is van belang voor individu en samenleving. Betaald werken, werken als vrijwilliger, stage lopen, een opdracht uitvoeren, uitzendwerk; het is allemaal werk. En met werk spreek je je talenten aan en ontwikkel je jezelf. Het brengt vooruitgang en groei, voor jezelf en je omgeving. Het centrale uitgangspunt van de visie Lekstroom Werk is dat we werk in de volle breedte mogelijk willen maken voor onze inwoners. Werk voor iedereen die wil en kan! Daarbij richten we onze focus niet langer uitsluitend op betaald werk, maar ook op onbetaald werk. We constateren dat er een grote mismatch is op de betaalde arbeidsmarkt. Tegenover iedere vacature voor betaald werk staan 10 mensen die werk zoeken. Als we inzoomen op betaald werk aan de onderkant van de arbeidsmarkt dan is die mismatch nog veel groter: bijna 3 keer zo groot. Gunstige economische ontwikkelingen kunnen zorgen voor een verdubbeling van het aantal vacatures, maar ook dan blijft de mismatch bestaan, zeker aan de onderkant. We focussen nu te veel op toeleiding naar betaald werk. Deze focus zorgt er voor dat we een inwoners (ongewild) uitsluiten van de gunstige invloed die ook onbetaald werk heeft. Op dit punt willen we een verandering van paradigma realiseren: van focus op betaald werk, naar een focus op betaald en onbetaald werk met positievere effecten voor individu, samenleving en economie. Uitgangspunten Lekstroom Werkt 2020: Focus op betaald en onbetaald werk We zetten maximaal in op het ophalen en ontsluiten van al het betaalde en onbetaalde werk dat bij organisaties is te vinden, ook binnen onze eigen gemeentelijke organisatie (en binnen organisaties die opdrachten of subsidie van ons ontvangen). We verbinden dat werk met iedereen die het wil en kan uitvoeren. We zetten in op het ondersteunen van inwoners en organisaties die het niet op eigen kracht kunnen. Wie het wel op eigen kracht kan, geven we de ruimte om zelf initiatieven te ondernemen, betaald werk te vinden, een bedrijfje op te zetten of op andere wijze van meerwaarde te zijn. Iedereen de best mogelijke startpositie Een goede startpositie vergroot kansen. We stimuleren mensen om goed onderwijs te volgen, want het verbetert hun economische en maatschappelijke meerwaarde. We werken samen met het onderwijsveld aan een goede aansluiting tussen onderwijs en arbeidsmarkt en voorkoming van voortijdig schoolverlaten. In het bijzonder maken we afspraken met het praktijkonderwijs en het voortgezet speciaal onderwijs over het realiseren van werk voor kwetsbare jongeren na hun onderwijsperiode.

3 Raadsvoorstel Blad: 3 van 8 Gedragsverandering bij inwoners en organisaties realiseren We laten zien dat werken kansen biedt op ontwikkeling van je talenten, het vergroten van eigenwaarde, netwerk en gezondheid. Dat er innovatie, vooruitgang en groei uit ontstaan. Bij jezelf, je kinderen, de mensen met wie je samenwerkt, de buurt waarin je woont, de organisatie waarvoor je werkt. We laten zien wat (betaald en onbetaald) werken en leren aan voordelen oplevert, op korte en lange termijn. We maar we gaan nieuwe en bestaande gevalideerde methoden inzetten om gedragsverandering bij inwoners en organisaties te realiseren Werken moet je leren en initiatief geven we de ruimte Soms moet je eerst iets leren en beschik je nog niet over de competenties om een salaris te verwachten van een werkgever. Of je zet iets op waarvan nog onzeker is hoe het zich zal ontwikkelen. Met een stage bij een werkgever, door initiatief te nemen of door vrijwilligerswerk te doen ontwikkel je je competenties. Meewerken hoort er bij. Het is de tegenprestatie voor de begeleiding en de kans die een organisatie je biedt. Mensen met een beperking hebben gelijke kansen en werken samen met anderen Mensen met een beperking werken samen met mensen zonder beperking. Dat is ons ideaal. We kijken daarbij naar wat mensen kunnen, niet naar wat mensen niet kunnen. Iedereen heeft talenten, ook mensen met een beperking. We willen die talenten benutten. We creëren gelijke kansen op betaald en onbetaald werk voor mensen met een beperking en voorkomen ongelijke behandeling van een kleine selecte groep. We bevorderen dat mensen met een beperking zoveel mogelijk samenwerken met mensen zonder beperking. Maatwerk en aansluiten op de leefwereld van inwoners en organisaties De dienstverlening is op maat aansluitend bij de specifieke omstandigheden van de betreffende inwoner. De organisatie van de ondersteuning sluiten we zo veel mogelijk aan op de leefwereld van inwoners en organisaties. Dat betekent dat de ondersteuning bij voorkeur lokaal wordt geboden met zoveel mogelijk handelingsruimte om in te spelen op kansen en omstandigheden. In ieder geval waar ook ondersteuning nodig is op andere leefgebieden werken wordt aangesloten bij het sociaal team. Faciliterende samenwerking in de regio Regionaal werken we samen om beleid en uitvoering af te stemmen en te voorkomen dat werkgevers te maken hebben met verschillende contactpersonen en instrumenten. Ook gaan we op regionale schaal functies organiseren die daar efficiënter kunnen worden georganiseerd. Te denken valt aan ondersteunende taken zoals administratie, ICT, deskundigheidsbevordering en inkoop van gespecialiseerde taken. Meer doen met minder middelen Bestaande schotten in de uitvoering verdwijnen zo veel mogelijk. In de ideale situatie zijn er geen uitvoeringskolommen meer die zijn bepaald door een bepaalde regeling of een bepaald deelbeleidsterrein. Het weghalen van de schotten in de uitvoering biedt grote kansen op synergie. Door die synergie kunnen we meer doen, voor meer inwoners en organisaties, met evenveel middelen. Op die manier kunnen we zoveel mogelijk mensen laten meedoen. c. Wat verwachten we van partijen en wat is de rol van de gemeente? Betaald en onbetaald werk wordt niet door de gemeente gerealiseerd. Inwoners en organisaties doen dat. De gemeente heeft een stimulerende en ondersteunende rol. Voor het realiseren van de ambities is samenspel van onze uitvoering met inwoners, organisaties en het onderwijsveld nodig. In dat samenspel zijn we een faciliterende en regisserende partner. Wat verwachten wij van alle spelers in dit krachtenveld.

4 Raadsvoorstel Blad: 4 van 8 Inwoners: van inwoners die willen werken verwachten we dat zij zich (naar vermogen) inzetten om werk te verkrijgen en zich verder te ontwikkelen. Daarbij kan ook de eigen omgeving van mensen worden betrokken en kunnen initiatieven in de samenleving een bijdrage leveren. Organisaties: van organisaties (werkgevers, verenigingen etc.) die mensen willen inzetten verwachten wij dat zij zo goed mogelijk gebruik maken van de talenten en capaciteiten van inwoners, ook inwoners met een beperking. Ook verwachten wij dat zij mensen begeleiden en faciliteren bij het uitvoeren van het werk en dat zij een bijdrage leveren aan hun ontwikkeling. Onderwijs: van het onderwijsveld verwachten wij dat zij mensen een zo goed mogelijke startpositie bieden, relevante competenties meegeven en mensen ondersteunen bij het verder ontwikkelen van die competenties. Gemeente/uitvoering: Van uitvoering (onszelf) verwachten wij een faciliterende rol, als makelaar en coach. Wij ondersteunen inwoners en organisaties die het niet op eigen kracht kunnen en vormen een vliegwiel voor werk en menskracht. We stimuleren maatschappelijk ondernemerschap. We faciliteren dit door bijvoorbeeld ondernemers te ontzorgen en risico s weg te nemen bij een plek bieden aan mensen met een arbeidsbeperking. Wij zijn als gemeente ook zelf een organisatie die menskracht inzet. We zijn werkgever, opdrachtgever, subsidiegever en samenwerkingspartner. Vanuit die rollen willen we meer mensen kansen bieden op werk en alle voordelen die werk heeft. We willen daarin een voorbeeld zijn voor andere organisaties en werkgevers. Wat willen we bereiken? We willen dat mensen participeren door deelname aan betaald en onbetaald werk. Dit geldt voor alle mensen die willen en kunnen werken. We willen betaald en onbetaald werk maximaal ontsluiten en mensen die dit nodig hebben ondersteuning bieden bij de deelname hieraan. Waarom willen we dit? 1. Argumenten De maatschappelijke context verandert en ook de gemeentelijke rol en verantwoordelijkheden. De effecten die we bereiken met het huidige beleid en uitvoering zijn op de langere termijn suboptimaal. Uw raad heeft in juni van dit jaar kaders vastgesteld inzake het beleid gericht op het ondersteuningsaanbod aan mensen met een arbeidsbeperking. Deze kaders zijn: 1. Werk voor iedereen die wil en kan, betaald of onbetaald 2. Ondersteuning op maat is het uitgangspunt. 3. De dienstverlening zo dicht mogelijk bij de burger, aansluitend bij het sociaal team. Beleid en (uitvoering)organisatie bij de schaal die de grootste meerwaarde heeft. 4. We doen het in principe met de middelen die we ontvangen van het rijk. Deze kaders zijn meegenomen als input voor het proces van Lekstroom Werkt en zijn meegenomen in de visie.

5 Raadsvoorstel Blad: 5 van 8 2. Alternatieven Het alternatief is vasthouden aan het huidige paradigma waarin de focus ligt op betaald werk. Hierdoor blijven meer mensen aan de kant. Alternatief is ook de huidige uitvoering laten bestaan, met bijvoorbeeld de historisch gegroeide schotten tussen WMO en Participatiewet. Hiermee worden kansen om meer integraal te werken, meer maatwerk te bieden, effectiever met beperkte middelen om te gaan niet benut. 3. Kanttekeningen In deze fase zijn er geen kanttekeningen. Wat gaat het kosten? Een belangrijk uitgangspunt van het schetsontwerp is dat we meer willen doen met minder middelen. Dat willen we bereiken door schotten in de uitvoering weg te halen en meer synergie te creëren in de ondersteuning aan inwoners en organisaties. Financiële consequenties zijn in deze fase nog niet uitgewerkt. Uitgangspunt is, we doen het in principe met de middelen die we ontvangen van het rijk voor de taken die uitgevoerd moeten worden. Wat gaan we daarvoor doen? het proces. In onderstaand schema wordt het proces (tot nu toe) schematisch aangegeven. Eind 2014 is het onderzoek naar de toekomst van de Wsw-uitvoering afgerond. Op basis hiervan is besloten om een visie te ontwikkelen op het brede gemeentelijk ondersteuningsaanbod richting werk. Dit is het schetsontwerp Lekstroom Werkt dat uitgangspunt is voor toekomstig beleid en uitvoering gericht op het ondersteunen van inwoners en organisaties bij betaald en onbetaald werk. Het is geen blauwdruk voor de nieuwe situatie, er worden wel beelden beschreven van hoe de ondersteuning er in de toekomst uit kan gaan zien. Deze beelden zijn nog volop aan verandering onderhevig en worden uitgewerkt in nauwe samenwerking met de uitvoering.

6 Raadsvoorstel Blad: 6 van 8 De ontwikkeling en besluitvorming over Lekstroom Werkt heeft langer geduurd dan aanvankelijk was voorzien. Uw raad is hier via brieven aan het cluster samenleving steeds over geïnformeerd. Op basis van Lekstroom Werkt gaan de Lekstroomgemeenten bijsturing van beleid en uitvoering realiseren. Dit vervolg proces moet nog nader worden ingevuld. De bedoeling is om dit te doen aan de hand van een nog uit te werken regionale ontwikkelagenda. Binnen deze ontwikkelagenda wordt bijsturing van beleid en uitvoering per onderdeel aangepakt. Hierbij geven de Lekstroomgemeenten elkaar de ruimte om de transformatie aan te laten sluiten bij de lokale situatie en het lokaal gewenste tempo. Dat is nodig, zowel bezien vanuit de vertreksituatie (die niet voor iedere gemeente gelijk is) als vanuit de beoogde situatie (waarin we willen aansluiten op de leefwereld van inwoners en organisaties). De agenda zal in principe faciliterend en richtinggevend zijn en geen harnas voor de afzonderlijke gemeenten. Aan te pakken onderdelen zijn alle elementen van de huidige gemeentelijke ondersteuning gericht op betaald en onbetaald werk. Hierbij kan gedacht worden aan sociale werkvoorziening (PAUWbedrijven), arbeidsmatige dagbesteding, ondersteuning van vrijwilligers, bestrijding van voortijdig schoolverlaten, ondersteuning van jongeren in een kwetsbare positie, ontschotting uitvoering, etc. De onderdelen worden in samenhang opgepakt maar projecten en pilots kunnen verschillende start- en einddatums hebben. Deze aanpak betekent het bestaan van een meerjarige periode waarin onderdelen van oud en nieuw naast elkaar bestaan, waarbij het oude gaandeweg (in omvang en betekenis) afneemt en het nieuwe gaat groeien. Vanuit IJsselstein zal de insteek zijn voor de vervolgstappen in het proces: - Bepaal en formuleer de benodigde diensten, kennis en infrastructuur ten aanzien van gemeentelijk ondersteuningsaanbod richting werk. - Bepaal welke diensten lokaal worden georganiseerd door gemeente zelf (dit kan per gemeente verschillen). - Bepaal welke diensten door gemeenten in regionale Lekstroom samenwerking worden geleverd. - Bepaal welke diensten door derden kunnen worden geleverd. Deze insteek is toegelicht op de thema-avond van de raad op 5 november jl. over Lekstroom Werkt. Het betreft hier nadrukkelijk een insteek voor processtappen en niet voor beleidsinhoudelijke keuzes of scenario s zelf. Deze keuzes of scenario s zullen als uitkomsten van het proces aan de raad worden voorgelegd. De uitvoering van de Wsw en de toekomstige rol PAUW-bedrijven is één van de onderdelen waar herijking van beleid zal plaats vinden. PAUW voert nu de Wet sociale werkvoorziening uit voor de gemeente. Vanaf 1 januari 2015 is de instroom in de Wsw gestopt en daalt het aantal Wswwerknemers met gemiddeld 6% per jaar. Hierdoor is op termijn voorzetting van de huidige uitvoeringswijze niet haalbaar. De Wsw-uitvoering en PAUW-bedrijven moet omgevormd worden naar een nieuwe toekomstbestendige situatie. Hierbij dienen rechten van huidige Wsw-ers gerespecteerd te worden, zorgvuldig met de kennis, infrastructuur en commerciële belangen van PAUW worden omgegaan. Er zijn verschillende omvormingsrichtingen van PAUW en de Wsw-uitvoering mogelijk. Hierin zijn nog geen keuzes gemaakt. In het vervolgproces wordt op basis van het Berenschot onderzoek en Lekstroom Werkt scenario s uitgewerkt. Dit moet leiden tot een keuze voor de omvormingsrichting van PAUW. Dit was aanvankelijk eerder voorzien maar is vanwege de langere doorlooptijd van Lekstroom Werkt in tijd opgeschoven, naar verwachting in het voorjaar van In dit traject wordt samen opgetrokken met de gemeenten Stichtse Vecht en De Ronde Venen. De raad wordt geïnformeerd over de uiteindelijke invulling van het vervolgproces.

7 Raadsvoorstel Blad: 7 van 8 Communicatie voortraject De Lekstroomgemeenten hebben samen het schetsontwerp Lekstroom Werkt opgesteld. Bij het tot stand komen van het schetsontwerp zijn belangrijke stakeholders zoals werkgevers, vrijwilligersorganisaties, cliëntenraden, maatschappelijke partners en uitvoerende organisaties betrokken. Ook heeft een regionale raadsbijeenkomst plaatsgevonden, waarbij raadsleden kennis hebben genomen van de belangrijkste vraagstukken. Het Platform Samenleving IJsselstein (PSIJ) is betrokken bij het tot stand komen van het schetsontwerp. Zij hebben een schriftelijke reactie gegeven op het rapport. Het PSIJ is positief over de insteek van het schetsontwerp. De reactie van het PSIJ is als bijlage toegevoegd. Communicatie besluit Alle belangrijk stakeholders die betrokken geweest zijn bij het traject worden schriftelijk geïnformeerd over dit besluit. Voorstel Het schetsontwerp Lekstroom Werkt 2020 als uitgangspunt nemen voor bijsturing van beleid en uitvoering gericht op de ondersteuning van inwoners en organisaties bij betaald en onbetaald werk. Hoogachtend, BURGEMEESTER EN WETHOUDERS VAN IJSSELSTEIN, De secretaris, de burgemeester, J. van Delden mr. P.J.M. van Domburg Overzicht bijlagen: 1. Schetsontwerp Lekstroom Werkt Advies van het Platform Samenleving (PIJ) over het Schetsontwerp Visie 2020 Lekstroom werkt

8 Raadsbesluit blad : 8 van 8 De raad van de gemeente IJsselstein; Gelezen het voorstel van burgemeester en wethouders van 17 november 2015, zaaknummer BESLUIT: Het schetsontwerp Lekstroom Werkt 2020 als uitgangspunt te nemen voor bijsturing van beleid en uitvoering gericht op de ondersteuning van inwoners en organisaties bij betaald en onbetaald werk. Aldus besloten in de openbare vergadering van de raad van de gemeente IJsselstein, gehouden op 17 december 2015 de griffier, de voorzitter, A.J.O. van Kooij mr. M.N. Kallen-Moren